ISSN 2181-6883

PEDAGOGIK MAHORAT

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal

2-son (2020-yil, aprel)

Jurnal 2001-yildan chiqa boshlagan

Buxoro – 2020

МУНДАРИЖА

РЕКТОР  МИНБАРИ ........................................................................................................................... 7

Обиджон Хамидов. Олий таълим муассасаларида масофавий таълимни ташкил этиш имкониятлари .. 7

PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA ................................................................................................. 12

Сиддиқ Қаҳҳоров, Акмал Жўраев. Бўлажак технология фани ўқитувчиларини касбий тайёрлашда дастурлаштирилган таълим воситаларидан фойдаланишнинг назарий асослари ................................... 12

Роҳатой Сафарова. Ўқув материаллари воситасида ўқувчиларда оммавий маданиятга қарши

курашчанлик кўникмаларини шакллантириш ........................................................................................... 16

Махматмурод Шомирзаев. Ўзбекистон республикаси ижтимоий- иқтисодий соҳаси ривожланишида

миллий ҳунармандчиликнинг аҳамияти ..................................................................................................... 20

Азамат Саидов. Ёшлар ўртасида соғлом турмуш тарзини шакллантириш устувор вазифа сифатида .. 26

Мухиддин Бафаев. Шахсда миллий бағрикенгликни ўрганишнинг экспериментал натижалари .......... 30 Durdona Axatova. O’quvchilarda mustaqillik va tashkilotchilik sifatlarini shakllantirishda pedagogik

mahoratning o’rni ........................................................................................................................................... 36

Уйғун Ўринов, Наргиза Ражабова. Олий таълимда инновацион фаолиятнинг энг муҳим масалалари 40

Абдурахмат Хамракулов. Роль информационно-коммуникационных технологий в самостоятельном

обучении ....................................................................................................................................................... 44

Шохрух Юнусов. Организационное сопровождение реализации международного сотрудничества

высшего образовательного  учреждения .................................................................................................... 47 Gulchehra Cho‘lliyeva. Boshlang‘ich ta’limda integrativ yondashuvdan foydalanish yo‘llari haqida ba’zi

mulohazalar .................................................................................................................................................... 52

Моҳигул Каримова. Мактабгача таълим тизимида туб ўзгаришлар мақсади ва моҳияти ...................... 55

Собир Раҳимов. Олий таълимда “таълимда ахборот технологиялари” фанидан мультимедиали

электрон дарслик яратиш ва ундан фойдаланиш методикаси .................................................................. 59

Улугбек Жумаев. Социальный психологический особенности международных и межкультурных

связях человечества...................................................................................................................................... 64 G‘olib Jumaqulov. O‘quvchilar intellektual sifatlarini tarbiyalash texnologiyalari ........................................ 69

Феруза Шерманова. Мактабгача таълим тизимида тарбиячи-педагогларнинг медиа ахборот

саводхонлигини ошириш долзарб муаммо сифатида ................................................................................ 72 Nasiba Azimova. Kasbiy ta’lim o`qituvchilarini tayyorlashning yangi pedagogik texnologiyalarini ishlab

chiqish va ularni o`quv-tarbiyaviy jarayonga tatbiq etish ............................................................................... 75

Фируза Шоджонова. Талабаларда иқтисодий тушунчаларни ривожлантириш -  педагогик муаммо

сифатида ........................................................................................................................................................ 79

Жамол Носиров. Спортчи психологик-эмоционал ҳолатини коррекциялашнинг методологик 

асослари ........................................................................................................................................................ 84

Дилдора Кахарова. Узлуксиз таълим тизимида инклюзив таълимни такомиллаштириш ...................... 87

Гулноз Қурбонова. Талабаларда касбий тафаккурни ривожлантиришнинг педагогик-психологик

асослари ........................................................................................................................................................ 91

Ферузахон Акбарова. Бошланғич синф она тили таълимининг самарадорлигини ошириш усуллари . 98

Иқболжон Тўрақулов. Ўқитувчи фаолиятини моделлаштириш ............................................................. 101

Дилноза Саидова. Инновацион технологиялар таълим самарадорлигини ошириш воситаси ............. 103

Махлиё  Кукибоева. Особенности и преимущества коммуникативного подхода к   преподаванию

иностранного языка .................................................................................................................................... 105

Feruz Ganjiyev, Dilnoza Qodirova. Maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchilari ijtimoiy-psixologik

moslashuvining o`ziga xos xususiyatlari ...................................................................................................... 109

Дилором  Убайдуллаева, Зебинисо Ханкельдыева. Дистанционные технологии    и самостоятельная    

работа студентов ........................................................................................................................................ 111

Фируза Мурадова. Виды и структуры учебно-методических материалов с компьютерной  

поддержкой ................................................................................................................................................. 115

Моҳира Турдиева. Педагогик - психологик ҳамда ихтисослик фанлари интеграциясини таъминлаш

масалалари .................................................................................................................................................. 121

Саноат Зоҳидова. Интерфаол таълим стратегиялари воситасида бўлажак ўқитувчиларни касбий

ижтимоийлаштириш тизими ..................................................................................................................... 125

FILOLOGIYA VA TILLARNI O‘QITISH ..................................................................................... 131 Рустам Йўлдошев. Махсус шакллантирилган орфоэпия қоидаларни ўргатайлик ................................ 131 ёндашиш асосида ҳар бир талаба  шахсининг ривожи  ва касб эгаллашига  қулай шароит яратишга йўналтирилиши лозим.  Аммо шуни таъкидлаш керакки, олий мактаб педагогикаси мактаб (умумий)  педагогика  даражасида ривожланмаган, маълум  маънода шаклланиш жараёнини бошдан кечирмоқда. Шунинг учун олий мактабда тарбиявий жараённи илмий  асослари борасида ҳам  катта  ишларни  амалга ошириш лозим бўлади. Аммо бу  узоқ жараённи кутиб ўтирмай умумий педагогикадаги тарбия назарияси асосида талабалар тарбиясини ташкил қилишнинг назарий асосларини, шакл, методлари, принципларини  ишлаб  чиқиш мумкин бўлади. Бунда  олий мактаб хусусиятини ҳисобга олиб, таълим-тарбия жараёнида  талабаларни мустақиллик, ташаббускорлик, ишбилармонлик, вазиятдан келиб чиқиб мустақил қарор қабул қилиш, янги илғор усул ва  воситаларни амалга қўллашга ўргатишга алоҳида  эътибор бериш муҳим ҳисобланади.

 Талабаларни тарбиялаш ишларни тўғри режалаштириш мазкур тизимнинг самарадорлигини таъминлашнинг асосидир. Шундай тизимни шакллантириб, уни оқилона бошқариш,  аниқ педагогик таъсир кўрсата олиш дастурига эга бўлиш ҳамда уни такомиллаштириш ва ривожлантиришнинг стратегияси ва тактикасини ишлаб чиқиш демакдир. Ҳамда талаба шахсига  таъсир этувчи  манбалар ва омилларни ҳисобга олишни тақозо қилади. Бу эса тарбиявий ишларни ҳукумат ва вазирликнинг директив ва норматив меъёрий ҳужжатлари асосида тўғри режалаштиришда ўз ифодасини топиши  керак. Тўғри режалаштириш тарбиячининг вақтини иқтисод қилиш турли тарбиявий ишларнинг такрорланиши, фойдасизларини олади,хатоларни бартараф қилади. Режалаштириш олдинни кўра билишга асосланади.

 Талабалар тарбиявий ишини ташкил қилишда уни ривожланишини асосий йўл ва воситаларини изламасдан жорий (тезкор) режалаштириш билан қаноатланилса, тарбивия жараённинг самадорлиги пасаяди. Аниқ ва мақсадга мувоффиқ режалаштириш тарбиявий ишларнинг яхши натижасига олиб келиб, гуруҳ талабалари эҳтиёжига жавоб бериб, кўпгина тасодифий, аҳамиятсиз ишлар оқимига тушиб қолмай, асосий мақсадни кўзлашга асос бўлади. 

Адабиётлар

1.Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида” Ўзбекистон Республикаси Президенти Фармони. // “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси”. Халқ сўзи газетаси. 2017 йил 8 февраль сони ва Интернет. www.lex.uz.

2.  Ўзбекистон Республикаси Конституцияси – Т.: Ўзбекистон, 2014. – 46 «Musiqa», 2011.

3.  Иброҳимов О. ва б. Мусиқа: 4–синф учун дарслик. – Т.: “Ғ.Ғулом”, 2003.- 110 б.

4.  Петросянц А. Узбекский народный инструменты. – Ташкент. 2000.

5.  Мадримов Б. Ўзбек мусиқа тарихи. Ўқув қўлланма. Тошкент-2018. 7-,5- б.

Маърифат УМУРОВА

Бухоро давлат университети

АЖДОДЛАР МЕРОСИДА МУСИҚА ВА РУҲИЯТ ТАЛҚИНИ

Мазкур мақолада Шарқ халқлари таълимотлари ва  мутафаккирлари мероси мазмунида мусиқий тасаввурлари ва ғояларининг  ифодаланиши ҳамда унинг инсон руҳияти билан уйғунлиги масалалари ўз ифодасини топган.

Калит сўзлар: инсон, мусиқа, руҳият, мерос, санъат, кечинма, адабиёт, сўз, маҳорат, усто, шогирд, камолот. 

Эта статья посвящена выражению музыкальных идей  в контексте учения и наследия народов Востока, а также его гармонии с психикой человека.

Ключевые слова: человек, музыка, психика, наследие, искусство, опыт, литература, слово, мастерство, мастер, ученик, зрелость.

This article is devoted to the expression of musical ideas and ideas in the context of the teachings and heritage of the peoples of the East, as well as its harmony with the human psyche. 

Key words: man, music, psyche, heritage, art, experience, literature, word, skill, master, student, maturity.

Мусиқа оллоҳнинг инсониятга берган илоҳий туҳфаси сифатида инсоннинг руҳияти ва дидини юксалтиради, тасаввур оламини кенгайтиради. Миллий ғурур, ақл-заковат англашга ожизлик қиладиган ботиний туйғуларни уйғотади, инсонга ички хотиржамлик бағишлайди. Шу сабабли асрлар давомида мутафаккирлар ва донишмандлар мусиқанинг инсон камолоти ва руҳиятига таъсири масалаларини ўрганиш ва тадқиқ этиш борасида изланишлар олиб бориб, нодир рисолалар яратганлар.

Мусиқа  ва руҳият психологияси бўйича илк изланишлар куртакларини антик давр файласуфлари асарларида кўришимиз мумкин. Дарҳақиқат, Пифагор (эр. авв. VI аср),  Платон (эр. авв. V аср), Аристотель (эр. авв. IV аср) асарларида  мусиқа тарбиянинг энг муҳим воситаси сифатида  тавсифланиб, мусиқий оҳанглар, куй ва  ритм инсон қалбига муайян таъсир кўрсатиши асосланган. Шунингдек, инсоннинг умидсизлик, руҳий изтироблар, асабийлашиш, ғазаб ва бошқа нохушликларга қарши мусиқий даво усуллари ёритилган.

Мусиқа санъати энг қадимги даврлардан бошлаб Марказий Осиё ҳудудларида яшаб келган халқлар маданиятининг ажралмас қисми ҳисобланган.  Унинг йўналишлари, жанрлари, шакллари ўзбек халқининг аждодлари бўлмиш ҳозирги Ўрта Осиё, Афғонистон, Покистон, Эрон ва Шарқий Туркистон ҳудудида яшаган   қадимги сўғдийлар, хоразмийлар, парфияликлар, бақтрияликлар  ижодий  фаолияти ва тафаккурининг  маҳсули сифатида асрлар давомида шаклланиб тараққий этиб келган. Шунингдек бу санъат турининг ривожланишига Хитойнинг шимолий чегераларидан то шарқий Европагача чўзилган улкан минтақанинг дашт, ўрмон-дашт, тоғлик ўлкаларида яшаган (скиф, савромат-сармат, сак-массагет) халқларнинг таъсири ҳам ниҳоятда катта бўлганлигини исботловчи даллилар етарли.

Инсоннинг ички руҳий кечинмалари,  яшаш, ҳаёт, ўлим билан боғлиқ мушоҳадалари, кундалик мунособатлар доирасидаги воқеа ва ҳодисаларга нисбатан таъсир остидаги мулоҳазаларининг яққол ифодаси  мусиқий оҳанглар  садоси тарзида, жилоланиб  баралла  янграй бошлади. Ўз навбатида мусиқа халқнинг руҳий-эмоционал туйғуларига таъсир этиш ҳадисини олган коҳинлар учун  мафкуравий қурол, яъни  таъсир кўрсатиш воситаси  сифатида  ҳам хизмат қилди.

Шарқ халқларининг бебаҳо маънавий ва маданий ёдгорлиги ҳисобланмиш “Авесто”да ҳам мусиқа, унинг инсон ривожи ва фаолиятига таъсири ёритилганлиги диққатга сазовордир. “Авесто”нинг  қисмлари бўлмиш “Гоҳ”лар ва “Яшт”лар мустақил таълим тарзида ёддан ўрганилиб, қироат асосида талаффузни шакллантириш, оғзаки нутқни такомиллаштиришга алоҳида эътибор берилган. Толиби илмлар  ибодатхоналардаги акустика қоидаларига мос равишда қурилган товушнинг тебраниши, жарангдорлигини таъминлайдиган махсус хоналарда  товуш ва овоз мосламасини тўғри йўлга қўйиш, такомиллаштириш мақсадида қироат ҳамда воизлик санъатини мустақил равишда ўрганганлар.  “Авесто” нинг Яшт китобидаги бўлим ва бандларнинг “гоҳ”лар ва “фаргард”лар деб аталиши айнан қўшиқ маъноларини англатиб, кейинги даврда шаклланган миллий меросимиз Шашмақом қисмларининг яратилишига асос бўлганлиги шубҳасиздир.

Бунда, айниқса, Турон ва Эронда мусиқа ва қўшиқ ижрочилигида беназир буюк ҳофиз сифатида танилган Борбад (585/589-623/638)нинг ҳиссаси беқиёс бўлгани манбаларда эътироф қилинган. У куйлаш сабоғини "Авесто" гоҳ (қўшиқ)лари-ю, Зардушт "Занд" ларини юксак маҳорат билан ижро этиб, эл орасида зандхон сифатида шуҳрат қозонган отасидан ўрганиб олиб, бора-бора ўзи ҳам, Халил ибн Аҳмад ҳамда Қайс Розийлар эътирофича, бадиий ижод ва ижрочилик оламида қўшиқчи-шоир ва бастакор-хонанда сифатида танилди. У отасидан фарқли ўлароқ, "Авесто" гоҳ (қўшиқ)лари ижроси билан чекланиб қолмади, балки уларнинг оҳанги ва вазнида янги-янги туркум қўшиқлар тўқиб, ўртагувчи бир ҳарорат билан куйлаб, элдошлари қалбига ларза солди, бунинг эвазига оташпарастлик эътиқодини тоблантириб, Шашмақомнинг дастлабки пойдеворига асос солган бўлса ажабмас.

Ўлкамизда мусиқий меросимизнинг ажралмас қисми бўлмиш ҳофизлик азалдан муқаддас саналган. Ислом оламида муқаддас китобимиз бўлмиш «Қуръон» оятларини дилга жо қилиб, унинг зери - забарлари билан ёддан ижро этган алломаларни «Ҳофизи Қуръон» деб юритганлар. «Ҳофиз» арабча сўз бўлиб, «ёдда сақламоқ» маъносини англатади. Ҳофиз - Оллоҳнинг 99 исмларидан бири деб ҳам таърифланади. Мумтоз ҳофизларимиз исломий билимлардан ҳамда бадиий шеъриятдан хабардор бўлганлар. Шунинг учун ҳам улар ижро этган қўшиқлар ниҳоят таъсирчан бўлиб, тингловчиларни ўзларига ром эта олган. Мумтоз шоирларимизнинг беқиёс маънога эга бўлган ғазалларини куйга солиб, ижро этган қўшиқлари учун «Ҳофиз» деган номга мушарраф бўлишлари ҳам қандайдир рамзий маъно касб этиши табиийдир. Бу ўринда Мажзуби Намангонийнинг қуйидаги сатрлари ибратлидир: 

Дема танбур ноласин қўл ташлаганда тордин 

Билки келмиш бу тарона санъати Жаббордин.

Араблар истилоси тугатилиб, марказлашган давлат барпо этилгач, Хуросону Мовароуннаҳрда илм-фан, маданият, адабий ҳаёт, ҳунармандчилик, савдо-сотиқ ривожланади. Айниқса, давлатнинг қудрати Амир Наср II Сомоний (914–943) даврида янада ошади. У шаҳару қишлоқлардан, узоқяқиндан аҳли ҳунар, илм-адаб аҳлини пойтахт Бухорога тўплайди ва уларнинг фаолияти учун шароит туғдириб беради, ҳомийлик қилади. Шеърият ва мусиқада шуҳрати ошган Рудакий ҳам саройга олинади ва “Маликуш-шуаро” этиб тайинланади. Натижада шоир бутунлай ижодга шўнғиб кетади: қасидалар, ғазаллар, рубоий, қитъа, достонлар яратади.  Рудакий Сомоний амирларининг энг “яқин надими” (Авфий) сифатида хушхон ҳофиз, моҳир машшоқ, моҳир шоир сифатида беқиёс обрўга эга эди. Бир гал амир у мулозимлари билан кичик бир лашкар ҳамроҳлигида шикорга чиқади. Ов қилинган жой ёқиб қолиб, ҳукмдор ундан кетмай қолади. Орадан ойлар ўтса ҳам уйга қайтишга хоҳиш билдирмайди. Лашкар ва мулозимлар безовта бўла бошлайдилар, қаровсиз қолган хўжаликларини хотирлаб хавотирликлари оша бошлайди. Шу кез Абу Абдулло Рўдакийга мурожаат этиб, андишаларини баён этадилар. Улуғ шоир ўша кеч бир ғазал ёзиб, тонг чоғи  чанг чолғуси орқали ушбу шеърни қўшиқ қилиб уни ҳукмдорга ўқиб беради. Ғазал матни қўшиқ куйидан  таъсирланган Наср ибн Аҳмад ҳатто этигини ҳам киймай, ҳамроҳларини отлантириб Бухоро томон от суради. “Мўлиённинг хуш ҳиди келгай буён, Эсга тушгай ёди ёри меҳрибон”, деб бошлангувчи машҳур ғазал ана шу тарихий воқеанинг ҳосиласи аслида. Кўриниб турибдики, сўз қудрати ва мусиқанинг жозибадор кучи ҳукмдор руҳиятига таъсир этиб, унинг фикрлари ва ҳолатини қанчалик ўзгартириб юборган. 

Мўлиённинг хуш ҳиди келгай буён, Эсга тушгай ёди ёри меҳрибон.

Ҳам Амунинг қумлари, қумлоқ йўли, Пойимизга ёйилар бахмалсимон.

От белидан паст тушар Жайҳун суви Дўст висолини хаёл қилган замон.

Эй Бухоро, шод бўлу мангу яша, Шоҳ борар бағрингга яйраб шодмон.

Шоҳ агар ойдир, унинг осмони сен, Ой борар осмон — Бухорога томон.

Шоҳ агар сарвдир, унинг бўстони сен, Сарв борар бўстон — Бухорога томон.

Мадҳу таърифдан бугун етгай ҳаён,

Гарчи ганжга етса-да ундан зиён(С.Воҳидов таржимаси).

 Ўрта асрларда Яқин ва Ўрта Шарқда мусиқа психологияси Форобий, Ибн Сино, Жомий, Мароғий, Кавкабий Зайнулобиддин Хусайний, Дарвиш Али Чангий каби буюк мутаффаккирлар ижодида ўз ривожини топди. Масалан, Форобий (873-950) «Мусиқа ҳақида катта китоб»ида мусиқанинг инсон психологияси ва руҳий оламидаги улкан аҳамияти ҳақида ёзган. Мусиқа кишиларни хурсанд қилиши, қувонтириши, тинчлантириши, ўйлантириб қўйиши, хотиржамлик бахш этиши, сергаклантириши ва бир вақтнинг ўзида ухлатиб қўйиши ҳам мумкин.

Ибн Сино (980-1037) мусиқанинг руҳ билан биргаликда танага ҳам шифобахш таъсир кўрсатиши ҳақида айтиб ўтган. У мусиқани ҳам физиологик, ҳам психологик нуқтаи назардан ўрганган.

 Абдураҳмон Жомий (1414-1492) «Рисолаи мусиқа»сида, шунингдек, интервал оралиқларининг ҳис этилиши, уларнинг мелодик ва гармоник тузилишлари консонанс (ёқимли) ва диссонанс (ёқимсиз) бўлишлари ҳақида фикр юритган.

Ҳазрати Жомий мусиқий рисолани шундай бошлайдилар.  "Нафас, тан, жон бердинг Худованд, Қилиб жонларни танлар билан пайванд.  Агар айтувчи деса бепарво там-там,  Куйда ушбу танлар айридир жондан". 

Куй ҳам ўша там-тамлардан тузиладию, лекин жонсиз бўлади, қуруқ бўлади.. Жомий бундай танларни олиб бориб кўмиш керак дейди. Тириклар ундан пок бўлса яхши, дейди. Чунки тирикнинг ичида руҳ бор, руҳи шу мусиқа. 

Қаранг жон билан танни бирлаштириб Худо яратдику, руҳ билан танни пайванд қилди, қайси бир жойда у руҳи, қайси бир жойда тани эканлигини ким ажрата олади? 

Тарихдан биламизки, кўплаб машҳур мусиқачилар устозлари олдида ўзларини қарздор деб биладилар. Касб тажрибаси тараққий этиб, бойитилиб, муттасил авлоддан-авлодга ўтиб келган. Шарқда кенг тарқалган «устоз-шогирд» мактаби бунинг ёрқин мисолидир. Унга кўра, «шогирд» нафақат ўқитувчининг сабоғини олган, балки унинг уйида яшаб, мусиқа санъати сирларини оилавиймаиший психология билан биргаликда эгаллаган. Кейин эса, ўқувчи маълум бир камолот даражасига етгач, ўзи ҳам шунга ўхшаш «устозлар мактаби»ни ташкил этган. Бу мактаб вакиллари кўпинча катта уюшма сифатида бирлашиб, оммавий-маданий тадбирлар ва бошқа байрамларни ўтказишган.

Шарқ фалсафасида устоз ва шогирд ўртасидаги муносабатлар самимият устига қурилган бўлиб, ҳар иккала томон унинг софлигини сақлашга соме экани — илм ва ҳунар ўрганишда самарадорлик омили бўлиб хизмат қилади. Фарзанд наслнинг давомчиси бўлгани каби шогирд устозлар таълимотининг давомчиси сифатида қадрланади. Ноқобил фарзанд қарғишга учраса, отаси билан баббаробар устозига ҳам лаънат олиб келади. Аксинча, мақтовга лойиқ иш қилса, одамлар “Э отанга раҳмат, таълим берган устозингга салламно!” дейишади. Шунинг учун ҳам таълимни тарбиядан айро олиб бўлмайди. Илм эгаллашнинг биринчи шарти одоб сақлашдан бошланади. Устоз сабоғини таъмага тақаса, мувозанат бузилади. Шунинг учун ҳам Навоий бобомиз устоз муаллим ва шогирд талабага ибрат тариқасида: “Ким сенга бир ҳарф ўқитмиш ранж ила, айламак бўлмас адо онинг ҳақин юз ганж ила”, деб ёзганлар. Қолаверса, шогирднинг устоздан ўзиши, улғайиб улуғлик мартабасига эришиши устознинг қадрини заррача камайтирмаслигини, у ҳар қандай вазиятда ҳам ота сингари улуғ ва мўътабар бўлиб қолишини таъкидлаб: “Гарчанд  шогирд шайхулислом ёхуд  қозидир, устод ондин рози-худо розидир!” деганлар.

Кўриниб  турибдики, Шарқ мутафаккирлари меросида мусиқа ва руҳият масаласи алоҳида мавзу сифатида  чуқур таҳлил этилган бўлиб, ёш авлодни ҳар томонлама тарбиялашда улар меросидан фойдаланиш масаласи ўз аҳамиятини йўқотгани йўқ. Зеро, мусиқанинг инсон саломатлиги, эмоционал ҳолатига таъсир этиш имконияти, мусиқани тинглаш ва ижро этиш жараёнидаги чуқур мусиқий кечинмаларнинг ижобий таъсири — тиббиётда ҳам, мусиқада ҳам илмий изланишлар олиб бориш учун муҳим асос ҳисобланади.

Адабиётлар

1.   А.Жомий. Мусиқа ҳақида рисола. – T.: 1960. 

2.   Абу Наср Форобий. «Китабул-мусиқа аль-Кабир». Арабчадан А.Ф.Назаров таржима қилган.

– Т.: Қатортол. Камалак. 1997. 14-15 бетлар. 

3.             Охунжон Сафаров. Шашмақом ватани оҳанглари. 2008.

4.             Имомназаров М. Миллий маънавиятимиз асослари. – Т.: “Ўзбекистон файласуфлари миллий жамияти”, 2009.

Рустам РАҲИМОВ

тадқиқотчи

МУСИҚА ВА САНЪАТ МАКТАБЛАРИ ЎҚУВЧИЛАРИНИ  АХЛОКИЙ-

ЭСТЕТИК ТАРБИЯЛАШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ

Мақолада мусиқа ва санъат мактаблари ўқувчиларини ахлокий-эстетик шакллантириш ва етук кадр қилиб етиштириш масалалари ҳақида фикр юритилган. Бунда мусиқанинг ўрни ва ўқувчиларнинг онгига тарбия элементларини мусиқа воситасида сингдириш, тарбия жараёнида мусиқанинг роли очиб берилган.

Калит сўзлар: мусиқа, тарбия, руҳият, онг, таълим жараёни, мелодия, ахлоқ.

В статье рассматриваются вопросы нравственно-эстетического воспитания учащихся музыкальных и художественных школ и их развития в качестве ведущих специалистов, роль музыки в образовательном процессе, внедрение воспитательных элементов в сознание учащихся через музыку.

Ключевые слова: музыка, воспитание, психика, разум, учебный процесс, мелодия, этика.

The article discusses the issues of moral and aesthetic education of students of music and art schools and their development as leading experts, the role of music in the educational process, the introduction of educational elements in the consciousness of students through music.