Құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері.

Бекітілді: Күні:  Тақырыбы: Мақсаты Пәні: қазақ тілі Класы:  Құрмалас сөйлемнің тыныс белгілері. Жай және құрмалас сөйлемнің айырмашылығын үйрету, құрмалас сөйлемнің тыныс белгісі туралы, құрмалас сөйлемдерді дәлелдетуге үйрету. Дәлелдеудің үлгісімен таныстыру.  Күтілетін  нәтиже Сөйлемдердің қайсысы жай сөйлем, қайсысы құрмалас сөйлем екенін ажырата алады, құрмалас сөйлем екенін дәлелдеуді  Түйінді идеялар  Сабақ кезеңдері: Кіріспе  Тұсаукесер үйренеді. Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер мағыналық жағынан байланысып, үтірмен ажыратылады.  Сабақ барысы Бағалау Ресурстар 1.Оқушы назарын сабаққа аудару. 2. Үй жұмысын тексеру.  «Жалғасын тап» ойыны. Құрмалас сөйлемнің бірінші жай сөйлемі берілген,   оқушылар   екінші   жай   сөйлемді   өздері   жалғастырады.   Әр   оқушы   қалай жалғастырғаны тексеріледі, дәптерлері тексеріледі.  1. Пәнаралық байланыс – әдебиеттік оқу сабағы мен дүниетану сабағы.  Семантикалық  № Сөйлемдер карта. Қазақ тілінен қосымша дәптерге орындау.  Жай сөйлем Құрмалас сөйлем 1 2 3 4 Бір кезде нар ботасын емізіп, иіскеп алды.  Бір күні бала далада қамығып жылап  отырса, қасына қарғалар келіп қонады.  Күншуақ елі құрып  кете жаздаған қиын  шақта Әйел­Ананың ақыл­парасатының  арқасында аман қалыпты.  Сылдырап аққан бұлақтың екі жағасында  екі ағаш өсіп тұрды. 5 Қазақстандағы ең ірі жазық Солтүстік  қазақ жазығы. Егер кен жер бетіне жақын жатса, оны  қарапйым ашық әдіспен өндіреді. Биік таулардың басынан қысы – жазы қар  6 7 Қай мәтіннен  үзінді? Туған жердің  ыстығы­ай Қарабатыр Әйел­Ана Ормандағы  оқиға Құрлық беті Қара металл  кендері Қазақстан Негізгі бөлім  мен мұз кетпейді, беткейлері қия болып  келеді. таулары ­ Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Ол туралы не білесіңдер? ­ Құрмалас сөйлемдерде қанша жай сөйлем болсағ сонша баяндауыш болуы керек.  1.Оқулықпен жұмыс.   37­жаттығу. Сөйлемдерді тиісті тыныс белгілерін қойып, көшіріп жазады.  Біздің сынып шәкірттері тәртіпті, білімді болса, ұстаз қуанады. Туған жерге туың тік. Туған жердей жер болмас, туған елдей ел болмас. Мен өз елімді сүйемін. Бірлік болмай, тірлік  болмас.  ­ Жазған сөйлемдердің қайсысы жай сөйлем, қайсысы құрмалас сөйлем? Неге олай  ойлайсың? ­ Жазған кезде құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің арасына қандай   тыныс белгілері қойылады? 38­жаттығу. Жай сөйлемдерді құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.  Қыс түсіп, өзен суы қатты. Қарлыға аялдамаға келсе, оны Меруерт күтіп тұр екен. Күн  батты, аспанда жұлдыздар шықты.  39­жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазу.  Орманды үскірік жел кезді, бұталар судыр қақты. Құс қанатымен ұшып, құйрығымен  қонады. Қарлығаш төмен ұшса, күн жауады.  Оқулықтағы кестені пайдалана отырып, оқушыларды дәлелдетуге үйрету.  Дәлелдеу үлгісі: Орманды үскірік жел кезді, бұталар судыр қақты – құрмалас сөйлем,  өйткені ол екі жай сөйлемнен тұрады: бірінші жай сөйлем – Орманды үскірік жел кезді,  екінші жай сөйлем – бұталар судыр қақты. Жай сөйлемдер мағыналық жағынан  байланысқан.  40­жаттығуды ауызша орындау. Оқушылар сөйлемдердің құрмалас сөйлем екендігін  дәлелдейді.  41­жаттығу. Құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің тиісті тыныс белгісін қойып, мәтінді көшіріп жазу. Бір қарлығаш ұя салып, балапандарын асырап жұреді. Бір күні жауыз жылан балапандарды  жегісі келіп, ұя салынған ағашқа өрмелеп шыға бастайды. Қарлығаш жыланды көргенде  қатты қорқып, қорғап қалатын арашашы іздейді.        Сөйлемдерді көшіріп болған соң, жай сөйлемдердегі бачндауыштардың астын сызу  тапсырылады.  Қорытынды Құрмалас сөйлемге ассоциация құру арқылы сабақты қорытындылау.  Қазақ тілінен қосымша дәптерге орындау. Құрмалас сөйлем Үйге тапсырма 42­жаттығу. Әдебиеттік оқу оқулығынан 5 құрмалас сөйлем іздеп табу, жазу.