1886-1891 жылдардагы реформалардын мазмуны мен салдары

1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 1 1 1 2 2 2 3 3 3 4 4 4 5 5 5 Досан Тәжіұлы     Досан Тәжіұлы 1835 жылы Маңғыстаудағы Бозашы түбегіндегі Жиделі деген жерде  дүниеге келген.Досан—халық батыры, Маңғыстау көтерілісі басшыларының бірі.Досан Ресей үкіметінің 1868жылғы «Уақытша ережесін» әділетсіздік деп бағалап,халықты көтеріліске  шығуға үндейді.Онымен бірге Иса Тіленбаев,Алғи Жәлімбетов т.б. шығады.Досан бастаған  400сарбаз Үшауыз деген жерде Рукиннің жазалаушы отрядын тас­талқан етіп жеңеді.  1870жылдары Досан бастаған сарбаздар Хиуа хандығына өтіп кетеді. 1874жылы Досан  ауылын қапыда қоршап алып,жаралы Досан батырды қолға түсіріп,Форт түрмесінде екі  жылдан кейін 1876 жылы қайтыс болады.Досан батырдың сүйегін туған жері Бозашыға  Жанғабыл бастаған бір топ азаматтар жеткізген.Досан батырдың ерлігі  Ақтабан,Қашаған,Қалнияз,Сәттіғұл  ақындар жырға қосқан.                                                                 Иса Тіленбайұлы Иса Тіленбайұлының  көтерілісті ұйымдастыруда және басқаруда зор еңбегі бар  адам.Исаның от ауызды,өткір тілді би болғандығы, ақындығы өз алдына бір төбе.Ол 1874  жылдан 1908 жылға дейін 35 жылдай болыс болған.Ел басқару кезінде халқына қадірлі,екі  сөйлемейтін,қара қылды қақ жарған әділетті болған.Болыс,би болғанымен бар­жоғы бір қора қой,екі үйір жылқы,бір келе сауын түйе ұстаған.Байлыққа көп қызықпаған.Оқуға ынталы  жандарға барынша қолдау жасаған.Астраханнан қашқан төңкерілісшілер Исаны  паналаған.Иса оларды қуғыншылардан арашалап алып қалған.1909 жылы 80ге келген  шағында қайтыс болды.Төрт әйел алды,артынан тараған үрім­бұтақ кеңес заманында  көрмегенді көрді.Бір баласы Нұрбергенді «халық жауы» деп атып тастады. Елі үшін туған ерен ер Маңғыстау түбегінде Досан туған Тарих дей алмайды осал туған Бұл жерге тұрақтамай кете берген Арқауы ширатылып босаң туған Досанның ерлігінің шегі де жоқ Әйгілі батырлардан кемі де жоқ Аңсаған бостандықты Исатайдай Ешкімнің ұмытуға жөні де жоқ Патшаның әскерімен шайқасқанын Белгілі күш көрсетіп байқасқанын Сәттіғұл тарих етіп жазып кетті Рукинді өлтіріп айқасқанын Ерлігі ер Досанның кем болмаған Бір батыр Маңғыстауда тең болмаған Асыра сілтеді деп ойламаңыз Бөтенге құлдық ұрып жем болмаған Ел орнатқан кесенесі жерімізде Салтанатты,сәулетті елімізде Досанның халқым атын ұмытпайды Мәңгілік Маңғыстаудай төрімізде 1. Торғай және Орал облыстарындағы көтерілістер. 2. Маңғыстаудағы көтеріліс. 3. Көтерілістің жеңілу себептері мен салдарлары. 4. XIX ғасырдың 80­90­жылдарында әкімшілік реформалардың одан әрі   жалғасуы. 5. Ресей сот жүйесінің енгізілуі. 6. Реформалардың мазмұны. 7. Реформаларды жүзеге асырудың салдарлары. «Тарихи диктант»                                      1.Қазақтар патша үкіметінің реформаларына  ашықтан­ашық күшті наразылық танытты. 2. Көтеріліс күтпеген жерден  стихиялы түрде бұрқ ете қалып, 1868 жылдан 1869 жылға дейін  созылды. Ол отаршылдыққа  қарсы айқын сипат алды. 3. Халық арасында енгізіліп жатқан жаңа тәртіп қазақтарды  христиан дініне кіргізіп, шетінен  шоқындыруға, әскер қатарына алуға, сондай­ақ алым­салық түрлерін еселеп арттыра түсуге алып  барады деген қауесет қаптап кетті. 4. Орал облысында  подполковник Рукин мен Веревкин бастаған жазалаушы әскерлер жойқын  қимыл көрсетті. 5. Көтерілісшілерге барынша қатаң шаралар қолданылды.  Реформа енгізіуе наразы болғандар   Қазақстан аумағынан тыс жаққа жер аударылды. Мәселен, Торғай облысының бір өзінен ғана  1880  жылы  500 адам, ал 1890 жылы ­ 3 мыңға жуық адам жер аударылды. 6. Қазақстанның  үш  генерал­губернаторлыққа бөлінуі  Ресейдің еуропалық бөлігіндегі шаруаларды Қазақстанға көшіруге байланысты  мәселелерді  жедел әрі жүйелі түрде шешуге мүмкіндік бермеді. 7. 1882 жылы  Дала генерал­губернаторлығы құрылды. Оның құрамына Қазақстанның Ақмола,  Семей, Жетісу облыстары түгел кірді. Жаңа аумақтық құрылымның орталағы  Омбы қаласында  болды. 8. Көп жылға созылған талқылаудан кейін Ресей императоры III Александр 1886 жылы Түркістан  өлкесіне басқару туралы жарлыққа  қол қойды. Жаңа Ереже бойынша Түркістан  генерал­ губернаторлығының құрамына Сырдария, Ферғана, және Самарқан облыстары енді. Кейін оған  Жетісу облысы қосылды. Түркістан генерал­губернаторлығының орталығы Ташкент қаласы болды. «Тарихи  мозайка» 1топ 1.   XIX ғасырдың    80­90­жылдарындағы     әкімшілік  реформалар      Қазақстанда        отаршылдық     биліктің     рөлін күшейтті.    Генерал­губернаторларға     шексіз    өкілеттік  билік   берілді.    Бұдан    «бөліп ал да, билей бер»    деген     империалық   пиғыл    айқын      аңғарылды.  Сөйтіп  бұрынғы біртұтас    Кіші    жүз үшке  бөлінді.   Соның   салдарынан     оның      бір     бөлігі    Дала генерал­губернаторлығының    құрамында     болды. 2.  «Тарихи  мозайка»  2 топ Генерал­губернаторларға    шексіз    өкілеттік   билік    берілді. Дала   генерал­ губернаторларына   «сенімсіз»  қазақтарды әкімшілік    тұрғыда   жер    аудару   құқығы берілді. Ірі  қалаларда   полиция   басқармалары,   бірқатар   уезд орталықтарында   полиция  прставтықтары құрылды. Түтін   салығы   мөлшері    4 сомға   дейін   өсірілді. Дәстүрлі    билер   сотына   шектеу   қойылды. Қоныс   аударту  басқармалары    құрылды. 14.03.217ж. Сынып: 8А 8 сынып Сабақтың тақырыбы Жалпы мақсаты 4 күн 1886­1891 жылдардағы реформалардың мазмұны мен салдары 2 сабақ  XIX ғ. 80 ­ 90ж. ж патша үкіметінің Қазақстанда жүргізген әкімшілік реформаларының мәні мен мақсаты және өзгерістер барысы туралы  білімдерін тереңдету. Жаңа Ережені заңдастыру барысында патша  үкіметінің озбырлық, отаршылдық пиғылдарының әсерінен қазақ  халқының бастан кешірген тарихи оқиғаларды меңгерту. Тарихи  тұлғаларды танып білу. Күтілетін нәтиже Жүйелі ойлау мен талдай білу, оқушының жан­жақты іздене білуін  Негізгі идеялар Тапсырмалары қалыптастыру, бірлесіп және өздігінен жұмыс істеу дағдыларын  жетілдіру, еркін сөйлеп, ойын жеткізе білуге үйрету, сөйлеу  мәдениетін қалыптастыру, Жаңа Ереженің мазмұны мен салдарын,  зардаптарын түсінеді. Реформалардың мазмұынын талдай  біледі. Сұрақ­жауап Сыни тұрғыда ойлауға сұрақтар «Миға шабуыл» Топтық жұмыс «Мәтінмен жұмыс» Сұрақ­жауап «Түртіп алу» Жұмыс дәптері Сабақтың барысы Кезең 1 (1 мин) 2 Мұғалімнің іс­әрекеті Оқушылармен амандасу.  Түгендеу. Сабаққа дайындығын  тексеру. Ең алдымен өткен тақырыпты  Оқушылардың іс­әрекеті Мұғаліммен амандасу. Сабақта кім жоқ  екенін анықтау. ХІХ ғ 60 жылдары жасалған реформаларды (8 мин) еске түсіру үшін келесі сұрақтар  қойылады. 1. ХІХ ғ 80­90 жж.  реформаның мақсаты  неде? 2. Торғай және Орал  облыстарындағы  көтерілістерілістің негізгі  себептерін атаңдар. 3. Торғай мен Орал  облыстарындағы  көтерілістерді аяаусыз басып тастау үшін патша үкіметінің жойқын қимылдары  қалай  жүргізілді?  4. Маңғыстаудағы көтерілістің  шығуына қандай жағдайлар  түрткі болды? 3 (3мин) 4 (7­8 мин) 5. Маңғыстау  көтерілісі  басшылары кімдер? Жаңа тақырыпты меңгертудің жоспары: Оқушылар мәтінді оқып шығады. Әркім   өзі   жеке­жеке   оқиды. Оқып   болған   соң   топ   ішінде талқылайды.Ортақ түсініктерімен бөліседі. Алған мағұлматтарды қолдана отырып,   кесте   және   тарихи диктант   және   тарихи   мозайка толтырады.  «Кім жылдам» ойыны Оқушыларға мынадай  сұрақтар қойылады. 1.Мамыр айында Жайық бойындағы  қазақ даласына жазалаушы әскери  отрядтар жіберілді. Олардың  құрамында  жалпы саны қанша  солдат болды? 2.1868 жылдың мамырында қазақтар  фон Штемпельдің құрамында 200  солдаты бар жаяау әскер ротасына  шабуыл жасады. 3.1868 жылы маусымның бас кезінде  қай  көтеріліс өзінің шырқау шегіне  жетті? 4.Бозашы деген жерде кімдер 200­ге  жуық қарулы қол жинады? 5.Өзін өзі атып өлтірген кім? 6.1870 жылдың сәуірінде  заңдастыру болды.  2.  Қазақтар патша үкіметінің  реформа/на  ашықтан­ашық күшті наразылық танытты.   Халық арасында енгізіліп жатқан жаңа  тәртіп қазақ/ды христиан дініне кіргізіп,  шетінен шоқындыруға, әскер қатарына  алуға, сондай­ақ алым­салық түрлерін  еселеп арттыра түсуге алып барады деген  қауесет қаптап кетті. 3. Патша үкіметі Петербургтан, Мәскеуден,  Харьковтан, және Қазаннан жалпы саны 5  мыңға жуық солдаты бар жазалаушы әскер  жіберді. 4.Рукин құрамында 38 казак солдаты, 4  зеңбңрегі бар әскери жасаған бастап ж/е  беделді деген рубасыларын ертіп, Құрып  деген жерде Хиуаға қарай көшіп бара  жатқан ауылдардың алдынан шықты. 5. Досан Тәжіұлы, Иса Тіленбайұлы. Оқушылар мұғалімнің әңгімесі мен  оқулықтың мәтінін пайдалана отырып,  тақырыпты меңгереді. Топ мүшелері түсініктеме береді. 1. 1700 2. Жамансай 3. Орал облысындағы 4. Досан Тәжіұлы, Иса Тіленбайұлы 5. Рукин 6. Александровск форты мен Николаев  станциясына . 7. 1873ж. 8. Ханғали Арыстанұлы бастаған мыңдаған қазақтар Хиуа хандығына өтіп кетуге  мәжбүр болды. көтерілісшілер қай жерге шабуыл  жасады? 7.Адайлардың кезекті жаңа  көтерілісі бұрқ ете түскен жыл? 8.Көтерілістің басшылары 1870  жылдың желтоқсанында ағайын­туыс жасақтарымен  мыңдаған қазақтар  қайда өтіп кетуге мәжбүр болды? Рефлексия. Сабақты қорытындылау үшін  оқушыларға келесі сұраұтар  қойылады: 1)Бүгінгі сабақта не білдіңдер?   2) Сабақ несімен қызықты болды? Әр топқа ұпай санын белгілеу  үшін бағалау парақшасын  таратамын. Үйге §36­37 Реформалардың  мазмұны мен салдарларын  дәптерге жаып келу. 5 (2мин) 6 (2 мин) 7 (2 мин) Оқушылар сұрақтарға жауап бере отырып  сабақты қорытындылайды. Бүгінгі сабақта Конституциялық  құқықтарымызбен міндеттерімізді білдік. Оқушылардың белсенлілігіне қарай топ  басшысы бағалау бетшесіне ұпайларын  көрсетеді. Үйге берілген тақырыпты күнделіктеріне  жазып алады. V. Талдау а) ХІХ ғ 80-90 жж. реформаның мақсаты- ХІХ ғ 60 жылдары жасалған реформаларды заңдастыру болды. 1886 ж 2 маусым «Түркістан өлкесін басқару және онда жер-салық өзгерістерін енгізу туралы» ереже 1891 ж 25 наурыз «Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы» ереже қабылданды. Оған ІІІ Александр патша қол қойды.