«Адасқан әріптер» ойыны

«Адасқан әріптер» ойыны       Мақсаты:   Логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіру.     Ойын шарты:  Берілген әріптердің орнын ауыстыра отырып, сөз құрау.            Қ,у,о,ы,ш­оқушы   Т,п,і,к,а­.......................    І,і,б,л,м­........................    М,м,ғ,ұ,а,л,і­.................                      «Шашылған дыбыстар» ойыны.        Мақсаты:  Шашылған дыбыстардан сөз құрастырып, баланың сөздік қорын молайту, шапшаң ойлауға тәрбиелеу.     Ойын шарты: Сыныпты бірнеше топтарға бөліп ойынды жарыс түрінде өткізуге болады.         Шашылған   дыбыстардан   бірнеше   сөздер   құрау,  мысалы:   а,л,к,л,й,ү,н   дыбыстарынан мынандай сөздер құрауға болады:ай,күн,үй,т.б.                                      «Қалалар» ойыны.     Мақсаты: Қазақстан Республикасының қала атауларын қаншалықты есте сақтағандарын тексеру. Қала атауларын дұрыс жазуға дағдыландыру.         Ойын   шарты:   Тор   көздің   ішіндегі   шашыраңқы   әріптердің   басын   қоса   отырып,   тор көздердің ішінен қала атауларын тапқызу. С Қ А О Л З Ы Р Р А Ы П А Ғ А Л А В Л П А Р А О Д Е Д Қ Д Ы У А Т А Н А Т А Р С Т А Р З А                         «Жалғасын тап» ойыны.     Мақсаты: Мақал­мәтелдерді есте сақтау қабілеттерін арттыру.      Ойын шарты: Мақал екі қатарға жазылады. Бірінші қатарда басы, екінші қатарда соңы жазылады.Мақал басы мен соңының орындары ауыстырылып жазылады. Оқушының міндеті тілдік сызықшамен қосу арқылы әр мақалдың толық мағынасын шығару. А) Ердің сыншысы                                      бітеді           Ә) Жақсы болсаң,                                        жүректе Б) Ерлік білекте емес,                                 ашу­дұшпан В) Жері байдың                                           ел                                             Г) Ақыл дос,                                                ардақты ат, Ғ) Кім еңбек етсе                                         жақын көп Д) Мал баққанға                                          сол тоқ Е) Адам деген­                                             елі бай                       «Сын есімдер ұясы» ойыны.     Мақсаты: Сын есімдерді білдіретін мағынасына қарай топтап хазуға дағдыландыру.     Ойын шарты: Оқушыларды топқа бөліп орындарында отырып жұмыс істетуге болады.     Тақтаға сын есімдер тізбегі жазылады. Әр топқа кесте таратылады. Заттын   түсін білдіретін сын есімдер Заттың   көлемін сын есімдер Заттың сапасын білдіретін   сын есімдер Заттың   дәмін білдіретін сын есімдер Заттың   пішінін білдіретін   сын есімдер          Тақтаға мынадай сын есімдер тізбегін жазуға болады: ақ , қысқа, таза, дәмді, тәтті, шұбар, өткір, үшкір, жуан, дөңгелек, жалпақ, тұщы, қалың, жұқа, т.б. Оқушының міндеті сын есімнің тізбегін кестеге сәйкес орналастыру.                            «Кім көп біледі?» ойыны.     Мақсаты: Сөздердің мағынасын ажырату.     Ойын шарты: Берілген сөздердің мағынасын ажырату.     Мысалы:                    Сайман өсімдік мүшесі АРА                                                                                  САБАҚ                          Жәндік                                                              ..............                          ..............                                                                      .............. АЛМА                                                                                  ҚАЛ                                             ..............                                                                              ..............                          ..............                                                                               .............. ҚЫС                                                                                     ЖАЗ                         ..............                                                                                .............. «Бәйге» ойыны.        Мақсаты:  Шапшаң ойлауға, жинақылыққа үйрету, тез, әрі дұрыс жауап бере білуге дағдыландыру.      Ойын шарты: Бұл ойынның әр қатардан бір­бірден шабандоз шығады.Ойын белгілі бір тақырыпты өткеннен кейін бекіту мақсатында жургізуге болады. Мұғалім тақырыпқа сай сұрақтарды айтады, шабандозшылар тез әрі дұрыс жауап беру қажет. Әрбір дұрыс жауап­ бір қадам алға жылжу. Мысалы: «Сөз құрамы» тақырыбынан кейін мынандай сауалдар қоюға болады. 1. Сөз дегеніміз не? 2. Сөз құрамына не жатады? 3. Түбір дегеніміз не? 4. Қосымша дегеніміз не? 5. Жұрнақ дегеніміз не? 6. Жалғау дегеніміз не? 7. Түбірлес сөз дегеніміз не? 8. Туынды сөз дегеніміз не? 9. Көптік жалғауларын тап?                                     «Тапқыш» ойыны.     Мақсаты: Сөз таптары туралы алған білімдерін тексеру.     Ойын шарты: Әр топқа берілген кестеден әр сөз таптарына қажетті сөздерді теріп жазу. Қ А Л А Ж Қ О Н Ы Й С А А Т Қ А Б Д Ы Р З А Р А Е Ы Н Ы Б Й Ә Т С І Д П И С П Ы О Ш Ы П І Е К Р Қ К Ө К К Г Е Н Ы Д Ы С Н І З А Зат есім : қонақ, ... Етістік: оқыды, ... Сан есім: он,... Сын есім: көк,....                                                                            «Қ» ойыны.     Мақсаты: Оқушылардың сөздік қорын анықтау, ізденімпаздылыққа бағыттау.     Ойын шарты: Оңнан солға қарай оқылса да, солдан оңға қарай оқылса да өзгермейтін «Қ» әріпінен басталып, «Қ» әріпінен аяқталатын бес әріптен тұратын жеті сөз ойлап жазу. Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ Қ                          «Бұл қалай өзгерген ?» ойыны.     Мақсаты: Бір әріптің өзгеруінен сөздің басқа мағынаға ауысыпкететіндігіне   оқушылардың назарын аудару.     Ойын шарты: ойында шағын топ болып жасыр түрінде өткізуге болады.     Екі топқа бір сөз беріледі. Әр топ берілген сөздің бір әріпін өзгерте отырып жаңа сөздер жазу қажет. Қай топ көп сөз жазса, сол топ жеңімпаз аталады. Мысалы: қала­ бала­ дала т.б.                                   «Күрделі сөздер» ойыны.     Мақсаты: Күрделі сөз жасау, сөз мағынасын түсіндіру .     Ойын шарты: Екі бөліктегі сөздерді қосу арқылы, күрделі сөз жасау. Бел Қырық   құлақ аяқ Саңырау Кемпір қазық қазық Темір                                                                                           қосақ Тас                                                                                              бақа                                    «Қызық сөздер» ойыны.                                                                         Мақсаты: логикалық ойлау деңгейін жетілдіру, сөз мағынасын түсіндіру .        Ойын шарты: Мына сөздердің ішінен солдан оңға қарай оқығанда жаңа сөз шығатын сөздердің теріп жазу. Сөз мағынасын тусіндіру. Қолқанат                              Ішік                                                         Есек Тымақ                                   Қыран                                                     Балта    Нағашы                                Шұлық                                                    Қысым Түс                                        Балта                                                       Ұршық Мысалы: Ішік – кіші                                       «Кім – не?» ойыны. Мақсаты: Заттың атын білдіретін сөздер туралы білімдерін пысықтау.     Ойын шарты: Бұл ойынды жарыс түрінде немесе топтар бойынша ойнауға болады.     Кім?     Не?                                                      «Жұлдызша» ойыны.     Мақсаты: Сөздік қорларын бекіту, логикалық  ойлау қабілеттерін дамыту.     Ойын шарты: Әріптердің орналасуын сақтай отырып, жаңа сөз қырау. Бір әріп екі рет қайталанбау қажет.  Ұ З А С Ы Т Б М Л Қ «Бақытты сәт» ойыны.     Мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін тексеру, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.     Ойын шарты: викторина түрінде өткізу, болады. Жарыса отырып, сауалдарға дұрыс, әрі шапшаң жауап   беру қажет. Дұрыс жауап берген балаға фишка беріледі. Фишканы көп жинаған бала ойын жеңімпазы аталады.  1. Сөйлеудің түрлерін ата? 2. Қай ай үйдегі тұрмыстық заты білдіреді? 3. Волганның ортасында не бар? 4. Дауысты және дауыссыз дыбысқа жататын әріп ата? 5. Дастарханның сәні не? 6. Құрғақ тасты қайдан таба алмаймыз? 7. Пілдің баласы неге ұқсас? 8. 25 қазан қандай мереке? 9. Тұрлаулы мүшелерді ата? 10.Күләш Байсейітова кім? 11.Анамның анасы кім болады маған? 12.Екі дыбыстан тұратын әріптерді ата? 13.Абай Құнанбаевтің туған жерін ата? 14.Ұшпайтын құстарды ата? 15.Көшеде келе жатқан адамның артынан не көруге болады?                                «Сандар әлемі» ойыны. Мақсаты: сөз құрамында сан есімдері бар сөздерді жазу арқылы еске түсіру қабілеттерін жетілдіру. Сөзді қорларын кеңейту.     Ойын шарты: ойынды жұптық жұмыс ретінде өткізуге болады. Қай жұп құрамында сан есімдері бар сөздерді көп жазса, сол жұп жеңімпаз атанады.     Мысалы: 2+бастұз, к+3+ік, тағы басқа.                                      Ойын түрлері                                     .1 Танымдық ойындар Информатиканы оқытудың негізі болып ойын саналады. «Ойын» сөзі курс ұғымына кездейсоқ  енген  жоқ.  Психологтардың   дәлелдеулері   бойынша 6­10  жастағы  балалардың негізгі әрекеті ойын болып саналады. Оқыту – күрделі және көпжақты процесс.  Әр ойынның басты мақсаты – материалды түсініп, бекітуге көмектесу. Мысал ретінде 1,2,3­сыныптарда өтілетін ойындарды қарастырайық.                             «Балық, құс, аң,...» ойыны Сыныпта жүргізуші «балық, құс, аң...» деген сөздерді айтып өтеді. Кенет бір сөзде тоқтап оқушыны көрсетеді. Оқушы  не балықты, не құсты, не аңды атайды (ол жүргізушінің қай сөзде тоқтағанына байланысты). Ойынның мақсаты:  балалар өздеріне таныс жануарларды атауға үйренеді;  таныс емес жануарларды таниды;  сыныптастарын зейін қойып тыңдауға үйренеді;  дұрыс жауапты тез тануға үйренеді;  сыныптастардың жауабын дұрыс бағалауға үйренеді. Бұл ойынды өзгертуге де болады. «Гүлдер, ағаштар, көкөністер, жемістер...» және тағы басқа.                                       «Қатарды жалғастыр» ойыны Жүргізуші оқушыларға бір топтағы заттардың қатарын атайды  (4­5түрін). Балалар бұл заттардың жалпы атауларын атап, қатарды жалғастырулары қажет. Мысалы, жүргізуші мынадай қатарды ұсынады: қаз, үйрек, торғай, қарға,.. немесе Астана, Москва, Лондон,...                                                    «Күн­түн» ойыны Балалар   көзін   жұмып,   шынтақтарын   үстел   үстіне   қояды.   Жүргізуші   он   саны аясындағы сандарды алу және қосуға байланысты есептер айтады. Балалар көздерін ашпай саусақтарымен жауаптарын көрсету керек. Жүргізуші сыныпта жүріп балалардың қолдарын түртіп, жауаптың дұрыс не бұрыстығын айтады. Ойынның мақсаты ­ балалардың көру аппаратын қоспай, есепті ауызша шығара білуге үйрету. Тәжірибе көрсеткендей, кейбір үлкен адамдар да саусақпен жауапты көрсетуге қиналады.                                «Алгоритмдік модель» блогы                                           Алгоритм түсінігі «Алгоритмдік модель» тақырыбын өткен кезде зат әрекетін көрсетуден басталады. Зат әрекеті жайлы айтқан кезде бала көңілін заттың өзі жасайтын әрекет қана емес, біз немесе басқа заттар сол заттармен әрекет жасайтынына бөлу қажет. Мысалы, банан өседі, піседі, түседі, шіриді, ал біз оны  сатып аламыз, сыйлаймыз, жейміз, тазалаймыз. Алгоритмді түсіндірудің қарапайым әдісі – кез келген танымал ертегідегі бір­бірімен сабақтаса   жүретін   әрекеттерді   атау.   Жұмыс   дәптерінде   бала   сурет   бойынша   әрекетті көрсететін тапсырмалар бар. Мысалы,сабаққа бару алгоритмі: ояну, жуыну, жаттығу жасау, ас ішу, киіну, сабаққа бару. Тапсырма өте оңай, бірақ балалар оны әр түрлі орындайды. Біреулер бірінші жуынып, сосын   ас   ішеді;   кейбіреулер   керісінше.   Осындай   тапсырмаларды   талдай   келе,   келесі әдістемелік тәсілді қолдануға болады: бала өз әрекетінің орындау ретін айтады, ал мұғалім сол әрекеттің дұрыстығын дәлелдетеді. Бұл тәсіл бірнеше мақсаттарды көздейді: 1. бала өз ойын жеткізуге үйренеді, өзінің жауаптарын дәлелдейді; 2. басқа балаларды тыңдауға үйренеді. Дәптерде одан да күрделі тапсырмалар берілген, мысалы Әрекетті орында Қарындашты ал. Артық суретті таңда. Артық суретті сыз. Қарындашты орнына қой. Тоқта.          Бала тек қана алгоритмді  орындап қоймай, артық суретке де талдау жасайды. Бұл тапсырманың жауабы да әр түрлі болады, оның бәрі дұрысболады, егер бала өз жауабын дәлелдеп берсе. Бұл   тапсырманы     құрастырушылар   төменгі   сынып   оқушылары   әр   түрлі   шешім табатынын болжамдамады. Бірақ балалардың үлкендерден гөрі әлемді өзгеше қабылдайды. Мұны әр сабақта көруге болады. Мысалы, балалар өз жауаптарын былай түсіндіреді:        Раушан гүлі­ ағаш емес;        Қарағай­әрқашан жасыл ағаш, өзге ағаштардың жапырақтары күзде түседі;       Алма ағашы­ жемісті ағаш; Қайын­ақ дінді. «Алгоритмдік   модельдің»   өзгеше   тапсырмалары   алгоритмдерден   қателерді   табуға берілген. Мысалы: жуу, кептіру, үтіктеу. Әрине, «үтікті қосу» әрекеті көрсетілмеген. Бірақ балалар басқа қателіктерті табады. Бұл   тапсырмалар   балаларда   талдау,   жалпылау,   қорытынды   шығара   дағдыларын дамытады. Барлық тапсырмалар дамытушылыққа бағытталған. Келесі тапсырма соңғы қорытындыны табуға арналған алгоритмдер, сонымен бірге шығармашылық дамыту да көрінеді.   Келесі әрекеттің суретін толықтыр Балалар түскен алмалардың, толып тұрған себеттерді, шыныдағы компоттың суретін салуы мүмкін.  Одан кейін күрделі тапсырмаларға көшу қажет:   берілген затқа байланысты жасалған әрекеттің нәтижесін анықтау;   «затпен қандай әрекеттер жасалды?» деген сұраққа жауап беру; алдыңғы затпен қорытындысын байланыстырып, олармен жасалған әрекетті анықтау. Заттармен қандай әрекет жасалды? Ақ сақа бақ ақы н тақ Келесі   болып   «кері   әрекет»   деген   ұғым   енгізіледі.   Бұл   ұғымды   түсіну   үшін     «Кері әрекетті ата» деген ойынды өткізуге болады. 1. Жүргізуші сыныпта жүріп белгілі бір әрекетті айтады, ал балалар оның кері әрекетін айтады. Мысалы, сатып алу­сату, тұру­отыру. 2. Тақтаға бір баланы шақырып оған әрекетті айтқызуға болады. 3. Балаларды шатастырып  кері әрекеті жоқ әрекетті атауға болады. Мысалы, кесені сындыру, алмұртты жеу, хатты жырту, әңгімені оқу. Әр затқа белгілі бір әрекет ойлап табу, мүмкін болса кері әрекетін табу. 2.2. Алгоритмнің түрлері. Ең бірінші сызықты алгоритм оқылады. Ол блок­схема түрінде көрсетіледі.  Мұнда   балалар   мен   ұстаздардың   да   ойлап   табу   және   өнертапқыш   қабілеттігігін көрсетуге мүмкіндігі бар. Олар сізге жуыну әрекетін қадам бойынша суреттеп берсін. Бұл ойын дем алуға, күлуге, ойнауға және әрекеттің қадамын көрсетуге жағдай жасайды. Бала міндетті түрде бір қате жібереді. Ол сабынды қоюға, немесе орамалды ілуге, немесе суық және ыстық суды араластыруды ұмытады. Сіз онымен ойнап көріңіз: ол сабынды қайда жіберді­ жеді ме, дұрыс сабындады ма, орамал ауада ілініп қалды ма?  Одан   кейін   дәптердегі   жұмысқа   кірісуге   болады.   Мысалы,   әр   қадамның   ретін нөмірлеп шығу.  Тапсырма 1. Винни қонжығы бал жегісі келді.   ­ табаныңды жуу.   ­ шүмекті аш.   ­ үстел басына отыр.   ­ шүмекті жап.   ­ табаныңды орамалмен сүрт.    ­ балды же. Тапсырма 2.      ­қасықты ал. Сызықты алгоритмнің блок­схемасын толтыру. Жағдайдың дұрыс ретін құр                                                                   Тапсырма алмасып отырады: не алгоритм құру керек, не оны блок­схемада толтыру керек.  Оқушылардың ең сүйікті тапсырмасы тормен орындалатын  бақылау жұмыстары. Ол балалардың дұрыс жөн табуына, көңіл бөліп тыңдауына үйретеді. Осы тапсырмаға тор көзді дәптер бастауы керек. Сондай жұмыстар шығармашылық жұмыс ретінде қарастырылып, ең таңдаулысын сынып бұрышына қоюға болады.                                       Алгоритм түрлері                                  Тармақталу алгоритмі Бұл   тақырыпты   оқыту   кезінде   оқушылар   алғаш   рет   «тармақталу»   ұғымымен танысады.   Тармақталуды   түсіндіру   барысында   өмірден   алынған   мысалдаркелтіріп, тармақталу блок­схемасы салынады (бағдаршам көмегімен немесеоның көмегінсіз көшеден өту, ауа райына байланысты киім таңдау, сабақ орындау және тағы басқа). Тармақталуды білдіретін ромб геометриялық фигурасына алынады. Бұған кірудің бір жолы, ал шығудың екі жолы бар. Тапсырма 1. Сен қандай әрекет орындадың, неге? Сен сурет салуды ұнатасың ба? Алманың суретін сал. Иә                                        жоқ бер Сен немен айналасуды ұнатасың? Жазып Тапсырма 2. Жапырақты алгоритм бойынша боя Басы Сен күзді ұнатасың ба? Жасыл қарындашты ал. Жапырақты боя Қарындашты қой. тоқта Сары қарындашты ал. Тапсырма 3.   «Бағдаршамның жасыл түсін тосып тұрмын», «Көшені өтіп барам» деген әрекеттің алгоритмін орналастыр. Басы Бағдаршамның жасыл түсті белгісі бар ма? Тоқта         Тапсырма 4.                                    жасайтын сұрақты ойлап тап. Серуендеуге шығуға бөгет Басы Үйде қаламын. Серуендеуге барамыз. Тоқта Циклдық алгоритм        Цикл бірнеше рет қайталанатын әрекет. Келтірген мысалдар балаларға түсінікті болуы қажет   (түйме   салу,   күнделікті   толтыру   т.б).   Балаларға   бірнеше   әрекет   қайталанатын ертегілер айтқызуға болады («Балықшы мен балық туралы», «Шалқан», «Үйшік» т.б), өз өмірінен де мысалдар келтіруге болады. Мынадай тапсырмалар беруге болады:   6,20,11,4,7,16,9,2 сандарды өсу бойынша орналастыр К, А, Б, Ш, Я, М әріптерін алфавит бойынша  орналастыр:                                                            Есімдерді алфавит бойынша орналастыр.      ­ Оспан        ­ Маржан       ­ Әлия      ­ Перизат    ­ Гүлнұр         ­ Дастан      ­ Күләш      ­ Салтанат      ­ Арман      ­ Бақыт                        Сонымен балалар мыналарды түсіну керек:  Алгоритм­ол белгілі бір нәтижеге жету үшін бағытталған әрекеттердің қадамы;  әрекеттер тура және кері болады;  егер бір әрекетті өзгертіп немесе тастап кетсе, онда керек нәтижеге жете алмаймыз;  тармақталу­ол екі мүмкіндіктің біреуін таңдау;  цикл­бұл бір әрекеттің бірнеше рет қайталануы.      Келесі білім мен дағдыны меңгеру қажет:  сызықтық алгоритмді орындай білу;  сызықтық алгоритмді құру;  сызықтық алгоритмді түзету және қатесін табу;  сызықтық алгоритмді блок­схема түріне келтіру;  циклдық алгоритмді орындау.