Ахсаан аат-саҥа чааһа

Саха тыла 6 кылаас

Темата: Ахсаан аат – саҥа чааьа

Сыала:

1.Ахсаан аат өйдөбүлүн, тутулунан, суолтатынан арааhын үөрэтии;

2.Толкуйдуур, ырытар, айар дьоҕуру сайыннарыы;

3.Ахсаан аат арааhа күннээҕи олоххо үгүстүк көстөрүн, туттулларын өйдөөһүн уонна саңарар саңаҕа сөпкө туттарга үөрэнии.

Туттуллар тэрил: Компьютер, проектор, карточкалар, презентация матырыйаала, метровка

1 Тэрээһин

Үтүө күнүнэн, оҕолоор!

Уруокпутун саҕалыаҕыҥ. Бу уруокка бары сүбэлэһэн үлэлиэхпит.

2. Саҥа темаҕа киирии, оҕолорунан быһаартарыы

1.Дуоскаҕа хартыына ыйанар, аахтарабын, садаача суоттууллар

1 слайд (2 мүн) оҕолор презентацияны көрөн

2.Ыйытыыга биир тылынан эппиэттээһин, эппиэтин иннигитигэр сытар кумааҕыга сурунан иһэҕит.

- Бүгүн хаһыс чыыһыла буоларый?

-Кылааскытыгар хас оҕо баарый?

-Сарсын хас уруоктааххытый?

-Хаһыс кылааска үөрэнэҕиний?

-Сүүрбэни биэскэ төгүллээтэххэ хас буоларый?

Оҕолор суруммут тылларгыт ханнык ыйытыыларга эппиэттииллэрий?

-Хас? Хаһыс?

-Бу тыллар тугу бэлиэтииллэрий?

-Ахсааны, сыыппараны.

Ол аата биһиги бүгүн морфология ханнык саҥа чааһын үөрэтэр эбиппитий?

- Ахсаан аат

2 слайд ( тэтэрээккэ чыыһыланы уонна теманы суруттарыы) (2 мүн)

Муус устар 14 күнэ Ахсаан аат – саҥа чааһа

3. Саҥа теманы үөрэтии

Быраабыланы таһаарыы:

-Ол аата ахсаан аат тугу бэлиэтиир эбитий?

- Ханнык ыйытыыларга эппиэттиирий? (оҕолор эппиэттэрин истии) Барамай ахсаанын уонна чыыһыланы бэлиэтиир тылы ахсаан аат дэнэр. Хас? Төһө? Хаһыс? диэн ыйытыыларга хоруйдуур.

1 сорудах (текси түҥэтэбин)

Тиэкиһи болҕойон ааҕыҥ.

Түбэй нэhилиэгэр 200-чэ киhи олорор. Бастакы оскуола биир кылаастаах Тирэҕэ училищета диэн ааттанан, 1919 сыл күһүнүгэр аһыллыбыта. Быйыл 35 оҕо үөрэнэр. Кылааска ортотунан 3-түү үөрэнээччи баар. Саамай элбэх үөрэнээччи 7-ис кылааска үөрэнэр. Нэһилиэк 1/5 оскуола үөрэнээччитэ.

Ааҕан баран, ахсаан ааты тэтэрээттэригэр суругунан усталлар.

200-чэ (икки сүүсчэ)

1919 (тыһыынча тоҕус сүүс уон тоҕус)

35 (отут биэс)

З-түү (үстүү)

7-ис (сэттис)

1/5 ( биэс гыммыт биирэ)

2 сорудах

Ахсаан ааты саҥа чааһын быһыытынан тутулун, арааһын биһиги билбэппит. Билигин ону билэргэ чинчийии ыытыахпыт.

Бастаан таблицаны түҥэтэбин, ол кэннэ карточкалары

Ахсаан аат арааһа

Төһө (төһө? Хас?)	Кэрискэ (хаһыс?) -с	Үллэһик (Хастыы?Төһөлүү?) -лыы
*Сүүрбэ түөрт, икки, тыһыынча отут биэс*	*Маҥнайгы, алтыс, уон тохсус, отутус*	*Аҕыстыы, тоҕус уоннуу, сүүрбэ иккилии*
Хомуур (Хаһыа? Хаһыан?) -ыа, -ыан,-ыайах	Барыллааһын -ча,-чака	Бытархай (Хас гыммыт хаһа?)
*Төрдүө, үһүөн, иккиэйэх*	*Биэс-алта, уонча, сүүсчэкэ*	*Биэрэстэ аҥаара, чаас чиэппэрэ, үс гыммыт биирэ, уон гыммыт иккитэ*

«Ахсаан аат арааһа» оҥкулу (таблицаны) үчүгэйдик үөрэт уонна ыйытыыларга хоруйдаа.

1.Ахсаан аат хас араастааҕын биллиҥ?............................................................

2.Араастарын ханнык уратыларынан быһаараҕын?.......................................

3.Ханнык араастара сыһыарыынан үөскээбиттэрий?.....................................

4.Сэрэйэн көрөн этэр арааһа ханныгый?.........................................................

5.Чуолкай ахсааны этэр ахсаан аат араастарын ааттаа..................................

3 сорудах. Сынньалаҥ мүнүүтэ (5 мун) Метровка биэрэбин.Кылаас устатын, туоратын кээмэйдииллэр уонна лиискэ суруналлар.

4 сорудах. Карточка түҥэтэбин.