Баки Урманче

Баки Идрисович Урманче 1897 елның 23 февралендә хәзерге Татарстанның Буинский өлкәсе Кул Черкен авылында туа һәм озын һәм уңышлы гомер кичерә.

Баки Идрисович Урманче (1897-1990) - татар халкының профессиональ сынлы сәнгатенә нигез салучы. Taтар сәнгать белеме алган татарларның беренчесе булу бәхетенә иреште, ул милли картиналар, графика һәм скульптура башында торды. Баки Урманче - Татарстан һәм Россия Федерациясенең Халык рәссамы, Казахстанның мактаулы рәссамы, Татарстан Республикасының Габдулла Тукай дәүләт премиясе лауреаты.

Баки дүртенче бала, беренче улы, һәм Идрис авылы мәчете имамының бәхетле гаиләсендә үсте һәм оста чигүче Махжуба Урманче, алты апасы, ике абыйсы бар. Аның бабасы Хасан Урманче буяучы булып яшәгән.

Монда Бәки балачагын үткәргән

Б.И. Урманче, Камско-Устинский районының Мале Сальты авылында, әтисе йорты янында, 1986.

Булачак рәссам Казандагы Мөхәммәдия мәдрәсәсендә укыган (1907-1914)

1920-1926 елларда Баки Идрисович укуын Мәскәүдәге Aртары сәнгать һәм техник остаханәләрдә (ВХУТЕМАС) дәвам итте.

1927-нче елда Баки Урманче гарәп графикасын бетерүгә каршы хатка кул куйды һәм 4 ел (1929-1933) коточкыч "SLON" - имзасы өчен Соловецкий махсус максат лагерендә үткәрде.

Лагерь "киеме" Баки Урманче.

Баки Урманче реабилитациясе турында мәгълүмат (1989)

1950 нче еллардан скульптура Урманче эшендә көннән-көн мөһимрәк булып китә

Тукай бюсты (1949)

Б.Урманчының беренче Казан әсәрләренең берсе - Г. Тукайның скульптура образы, анда оста озак еллар эшләгән һәм сәнгатьтә шагыйрь образының һәм характерының иң яхшы ял итүләренең берсе.

Тукай образы, аның әсәрләре дөньясы аның әсәренең даими һәм төп темасына әйләнде: "Шурале" әкиятенә күп иллюстрацияләр, "Печән базары" фризе, Кирлайдагы Тукай йорты-музееның мемориаль музее комплексы

Аларга дәүләт премиясе. Г. Тукай бу гаиләдә ике кешене кабул итте: Б. Урманче һәм хатыны Ф. В. Ахметова татар халык сәнгатен җыю һәм тикшерү өчен (1989).

Продолжая работать в области синтеза скульп-туры и архитек-туры, Урманче завершил в 1976 году мемориальный комплекс Дома-музея Тукая в Кырлае.

"Аллаһ матур, матурлыкны ярата" (хәдис).

Кайбер әсәрләрдә рәссамның яраткан шагыйрьләренең канатлы сүзләре - Тукай, Кул Гали, каллиграфик әсәрләр рәвешендә эшләнгән көнчыгыш зирәклеге үрнәкләре сурәтләнә.

“Алмаз - таш, ләкин һәр таш алмаз түгел. Алмаз бәясен барысы да билгеләмәячәк. "(Кул Гали)

Б.Урманче поэзиясенең төп эчтәлеге Ватанга, аның тарихына, табигать һәм кешеләр белән янган һәм кан бәйләнеше булган. "Урманче рухи дөньясы" җыентыгында тәкъдим ителгән берничә шигырь Ватан темасына багышланган: "Тугай ил" ("Туган як") (1940), "Тирмәләда Кымыз Эшеп, Курай тартип ..." ( "Мин каникулда юмортларда коумис эчтем.") (1940), ("җитмештән соң кеше яши ала ...") (1970).

Тыныч ... күл. Аның кулында күк. Матур таллар. Сандугач җырлый. Чәчәкләр тирәсендә. Нинди яхшы! Яшьлек хыялы! Монда чәчәкләр гәүдәләнде!

Урманче - йөздән артык скульптура әсәре, өч йөзгә якын картиналар, дүрт меңнән артык графика авторы.

Байт Б. Урманчны "Сак-Сок" турында балачактан ук белә иде һәм аны еш гомере буе җырлады.

Б. Урманче истәлегенә хөрмәт

1997 елның 28 февралендә Казанда (Большая Красная урамы) Б. Урманчаның 100 еллыгына багышланган һәйкәл ачылды.
(Автор Мәхмүт Гасимов)

Татарстанда – Казан, Буа, Зеленодольск, Нижнекамск, Тубан кама шәһәрләрендә - урамнар рәссам исеме белән аталган.

Ике ел саен, югары сәнгать казанышлары өчен, Татарстан культурасы осталарына Татарстан Республикасы Мәдәният министрлыгының Баки Урманче премиясе бирелә.

Б. Урманче ТАССР (1960) һәм РСФСР (1982) Халык Рәссамы исеменә лаек булды, ул ТАССР Республика премиясе лауреаты. Г.Тукая (1967), СССР боерыклары белән бүләкләнде - Кызыл Хезмәт байрагы (1977) һәм Халык дуслыгы (1987), 1987 елда ул Казанның Мактаулы гражданины исеменә лаек булды.

Кулланылган әдәбият һәм Интернет ресурслары:

1. http://www.urmanche.ru/bio.php
2. http://history-kazan.ru/2003/08/urmanche-baki-idrisovich-xudozhnik-i-skulptor-1897-1990/
3. http://images.yandex.ru/yandsearch
4. http://www.urmanche.ru/
5. http://www.shamail.ru/urmanche.php
6. Коллектив.Духовный мир Баки Урманче. –Казань:Татар.кн.изд-во,303с.