Биологиялық экология терминдерінің негізгі түсіндірме сөздігі

Биологиялық экология терминдерінің негізгі түсіндірме сөздігі Абиотические факторы ­ это прямо или косвенно действующие на организм факторы неживой природы ­ свет, температура, влажность, химический состав воздушной,   водной   и   почвенной   среды   и   др.   (т.   е.   свойства   среды, возникновение   и   воздействие   которых   прямо   не   зависит   от   деятельности живых организмов). Абиотикалық   факторлар.  Табиғаттың   өлі   компоненттерінің   және факторларының тірі организмдерге әсері. Abiotic factors are elements of a living ecosystem that affect the viability of the system to grow or survive, but which themselves are not biological in nature.  Автотрофы ­ это живые организмы, которые способны самостоятельно  синтезировать органические вещества (растения и бактерии). Автотрофтар.  Күн сәулесінің энергиясын фотосинтез немесе  химиялық (хемосинтез) энергияны пайдаланып, көмір қышқыл газынан, судан  және минералдық тұздардан өз бетінше органикалық заттар тұзе алатын  организмдер. Автотрофтарға құрлықта және суда өсетін жасыл  өсімдіктер,судағы және топырақтағы хемотрофты бактериалар жатады. Autotroph are those organisms that produce carbohydrates, proteins, and  fats for higher life forms to consume.   Агроценоз  —   это   биоценоз,   искусственно   созданный   человеком   для своих целей с определенным уровнем и характером продуктивности Агроэкожүйелер   (агроценоз)  Адам   баласы   жасаған   өсімдіктер қауымдастығы, яғни дақылдар егістігі, бау­бақша, жайылымдар. An   agroecosystem  is   the   basic   unit   of   study   for   an   agro   ecologist,   and   is somewhat   arbitrarily   defined   as   a   spatially   and   functionally   coherent   unit   of agricultural activity, and includes the living and nonliving components involved in that unit as well as their interactions Адсорбция­  Увеличение   концентрации   растворенного   вещества   у поверхности раздела двух фаз (твердая фаза — жидкость, конденсированная фаза   —   газ)   вследствие   нескомпенсированности   сил   межмолекулярного взаимодействия   на   разделе   фаз.   Адсорбция   является   частным   случаем сорбции, процесс, обратный адсорбции — десорбция Адсорбция.  Газды   қосындыдан,   сұйықтықтан   немесе   топырақтан заттардың   адсорбенттер   арқылы   (сорғыштар   арқылы)   сіңуі.   Иондардың өсімдік тамыры сіңуі.  Adsorption­is the adhesion of atoms, ions, or molecules from a gas, liquid, or dissolved solid to a surface. Аллелоп тиаа я   ­   свойство   одних   организмов   (микроорганизмов,   грибов, растений, животных) выделять химические соединения, которые тормозят или подавляют развитие других. Также иногда под аллелопатией понимают как отрицательные,   так   и  положительные   взаимодействия   между   растениями   в фитоценозах. Аллелопатия –  Бір организмдердің тіршілік әрекеті нәтижесінде қоршаған шығаратын   заттары.   Бұл   заттар   басқа   организмедерге   теріс   (уландырады) немесе оң әсерін тигізеді, өсімдіктер, саңырауқұлақтар, бактериялар арасында кеңінен таралған.  Allelopathy is a biological phenomenon by which an organism produces one or more bio chemicals that influence the growth, survival, and reproduction of other organisms. Аменсал зм  иа ­  тип  межвидовых   взаимоотношений,  при  котором  один   вид, именуемый аменсалом, претерпевает угнетение роста и развития, а второй, именуемый ингибитором, таким испытаниям не подвержен. Амменсализм. Биоценоздағы бір­бірімен қарым­қатынаста болатын екі түрдің біреуінің екіншісіне теріс әсерін тигізуі. Мысалы, тораңғыл ағашы және төменгі ярустағы өсімдіктер.  Amensalism, association between organisms of two different species in which one is   inhibited   or   destroyed   and   the   other   is   unaffected.   There   are   two   basic modes: competition, in which a larger or stronger organism excludes a smaller or weaker one from living space or deprives it of food, and antibiosis, in which one organism is unaffected but the other is damaged or killed by a chemical secretion. Анаби з,оа — временное замедление или прекращение жизненных процессов в организме под воздействием внешних или внутренних факторов. Анабиоз.   Организмдердің   тіршілік   әрекеттерінің   толық   тоқтауы. Мұнда   тіршілік   белгілерінің   бәрі   тоқтап,   ал   қажетті   жағдайлар   туғанда қайтадан өсіп дамиды. Құрғақ тұқымдар, кепкен қыналар, көп өсімдіктердің ұрықтары (споралары), көптеген жәндіктер анабиоз жағдайында болады. anabiosis ­ a condition in which the vital processes are slowed down so that there are no any visible manifestation of life. Анаэробы­  микроорганизмы,   развивающиеся   при   отсутствии   в окружающей их среде свободного кислорода Анаэробтар –  Оттегі жоқ ортада тіршілік ететін организмдер (кейбір бактериялар).  Anaerobes ­ organisms that live in oxygen­free environment. Антропоген зеа   — часть биологической эволюции, которая привела  к появлению человека разумног Антропогенез   –  Адамдардың   шығу   тегі,   биологиялық   түр   ретінде қалыптасуы. Аnthropogeny  ­  the science  or study of human generation, or the origin and development of man. Антропогенные факторы —  экологические факторы, обусловленные различными формами влияния деятельности человека на природу. Антропогендік  факторлар  –Адамзат   тіршілігінің   тірі   организмдерге (өсімдіктерге, жануарлар мен жәндіктерге, микроорганизмдерге) әсері.  Anthropogenic  factors  ­   result  of   human   impacts   on  the   environment  in   the process of economic and other activities. Антропосфера — это особая сфера, формирующаяся в географической оболочке путем изменения ее составляющих. Антропосфера–  Жер   ғаламшарындағы   адам   баласы   тіршілік   ететін сфера   және   адамзаттың   уақытша   (жер   серіктері,   т.б.   арқылы)   кіріп   өмір сүретін кеңістік.  The anthroposphere (sometimes also referred as technosphere ) is that part of the environment that is made or modified by humans for use in human activities and human habitats.  Ареал – это область на поверхности земли или воды, которую занимает тот или иной вид растений, животных, рыб. Ареал  Биологиялық   түрлер   немесе   популяция   өмір   бойы   тіршілік ететін кеңістік. Area­ is a quantity that expresses the extent of a two­dimensional surface or shape.   Атмосфера­ воздушная оболочка земли Атмосфера – атмосфера ­ anthroposphere. Жер ғаламшарының тұтасқан ауа қабығы. Ол газдар қосындысынан, су буларынан, шаң бөлшектерінен тұрады. The anthroposphere (sometimes also referred as technosphere) is that part of the environment  that  is made or modified by humans for use in human activities and human habitats. It is one of the Earth's spheres. Аутэкология   –   аутэкология   (даралар   экологиясы)   ­   autoecology (daralar ekologiyasy).  Жеке (дара) организмдердің қоршаған ортамен өзара қарым­қатынасын зерттейтін экология ғылымы саласы.  Autoecology is the ecology of a single species, that is the relations between that species and its environment, how the species affects the environment and how it is affected by the environment. Autoecology includes for example population ecology. Аэробтар – аэробы ­  aerobes.  Тек оттегі бар ортада тіршілік ететін   кейбір   бактериялар   мен организмдер   саңырауқұлақтар). Аerobes  ­ an organism, such as a bacterium, requiring oxygen to live. (өсімдіктер,   жануарлар, Бейімделу – адаптация  ­   adaptation.  Организмдердің   эволюциясы процесінде қалыптасқан сыртқы орта жағдайына бейімделуі. Морфологиялық бейімделу  –   организмнің   құрылысы   мен   атқаратын   қызметінің   тіршілік жағдайларына   бейімделуі   (мысалы,   шөл   дала   өсімдіктері   жапырақтарының өзгеруі). Физиологиялық бейімделу – организмдегі физиологиялық өзгерістер (мысалы, түйелердің өркешіндегі майларды тотықтандырып, ыдырату арқылы организмді   белгілі   мөлшерде   сумен   жабдықтау,   қамтамасыз   ету). Экологиялық бейімделу  – организмдердің мінез­құлқының өзгеруі (мысалы, сүтқоректілер мен құстардың маусымдық миграциясы, қыста немесе жазда «ұйқыға» кету).  Adaptation - a change in a plant or animal that makes it better able to live in a particular place or situation. Бенталь – бенталь  ­   Benthala.  Мұхиттар   мен   теңіздер   түбінде тіршілік ететін организмдердің өмір сүру ортасы.   Benthala  (from the Greek. benthos ­ depth), the bottom of ponds, populated by microorganisms, plants and animals that live on its surface or in tolshe soil.  Бентос – бентос ­ benthos. Сулы орта түбінде және грунтта (төсемікте) тіршілік   ететін   организмдер.   Олар:   фитобентос   –   төсемікте   орналасқан балдырлар мен өсімдіктер; зообентос – шаян тәрізділер, моллюскалар, теңіз жұлдыздары, т.б. Benthos is the community of organisms which live on, in, or near the seabed, also known as the benthic zone. This community lives in or near marine sedimentary environments, from tidal pools along the foreshore, out to the continental shelf, and then down to the abyssal depths. Биогенді   заттар  – биогенные   вещества   ­  nutrients.  Тірі организмдердің тіршілігі нәтижесінде пайда болған өлі заттар (кейбір шөгінді жыныстар, сондай­ақ мұнай, газ, тас көмір, атмосферадағы оттегі, т.б.)  Nutrients are   the   nutritious   components   in   foods   that   an   organism   utilizes   to survive and grow. A nutrient is anything that nourishes a living being. Биогеоценоз – биогеоценоз   ­   biogeocoenosis.  Тірі  организмдердің қауымдастығы   (биоценоздар)   мен   биотоптардың   (атмосфера,   гидросфера, топырақ)   динамикалық   бірлестігі.   Олар   белгілі   территорияда   (аумақта) тіршілік   етіп,   зат   және   энергия   алмасу   процестері   арқылы   бірегей   табиғи комплекс (кешен) құрайды.  Biogeocenosis community of organisms and the environment. (The association of the   organisms   and   their   surrounding   inanimate   nature,   that   forms   steady   and dynamic system).   Биом – биом   ­   biomе.  Белгілі   бір   ландшафтық­географиялық аймақтардағы (масалы, тайга, дала, шөл, шөлейт, т.б.) әртүрлі организмдер топтары жиынтығы.  A biome is  regional a  distinctive plant and animal communities best   adapted   physical natural environment, latitude, elevation, and terrain. of   region's group major the   to           Әртүрлі Биомасса – биомасса­ the   biomass.    топтардағы (продуценттер, консумент­тер, редуценттер) организмдер масса немесе бүкіл қаумдастықтар биомассасы.  Biomass is biological material derived from living, or recently living organisms. It most   often   refers   to   plants   or   plant­based   materials   which   are   specifically called lignocellulosic biomass. Биосфера – биосфера­  the biosphere. Құрылымы мен сипатын қазіргі және   бұрынғы   тірі   организмдердің   тіршілік   әрекеті   қалыптастырған   Жер қыртысы және де алуан түрлі организмдердің өмір сүру ортасы.  The biosphere is the global sum of all ecosystems. It can also be termed the zone of life on Earth, a closed system (apart from solar and cosmic radiation and heat from the interior of the Earth), and largely self­regulating.   Биота – биота   ­  the biota.  Бір аймақта таралған, тарихи қалыптасқан тірі организмдер жиынтығы (мысалы, орман биотасы, топырақ биотасы, шөл дала биотасы, т.б.). Biota are the total collection of organisms of a geographic region or a time period, from local geographic scales and instantaneous temporal scales all the way up to whole­planet   and   whole­timescale spatiotemporal   scales.   The   biota,   or biotic component of the Earth make up the biosphere. Биотикалық     факторлар – биотические   факторы Тірі организмдер­дің бір­біріне әсері, өзара қарым­қатынасы. A biotic factor is defined as any living component that has an effect on another  organism which includes the animals that consume the organism in consideration.  All biotic factors require energy to work with and food to enable suitable growth. ­  biotic  factors. Биотоп – биотоп­     biotope.  Белгілі   бір   абиотикалық   факторлар қалыптасқан аймақ, территория (климат, топырақ). Biotope is an area of uniform environmental conditions providing a living place for a specific assemblage of plants and animals.    Биіктік   белдеулер – высотная   поясность­   high­altitude   zone. Тауларда биіктеген сайын қоршаған ортаның табиғи өзгерістері (өсімдіктер жамылғысы, соған сәйкес жануарлар түрлері өзгереді). High­altitude   zone,   altitudinal   zonation   ­   a   regular   change   of   environmental conditions, natural areas and landscapes in the mountains with increasing altitude (height above sea level). Генофонд – генофонд  ­   gene   pool.  Популяциядағы   барлық даралардың гендерінің жиынтығы. The gene pool is the set of all genes, or genetic information, in any population, usually   of   a   particular species.   This   also   proves   to   be   the   basic   level   at which evolution occurs. Гетеротрофтар – гетеротрофы  ­   heterotroph.  Дайын   органикалық заттармен қоректенетін жануарлар, ағзалар (олар – жануарлар мен жәндіктер, саңырауқұлақтар, бактериялардың көпшілігі). A heterotroph  (Greek heteros = another and trophy = nutrition) is an organism that requires organic substrates to get its carbon for growth and development. Гигрофилдер – гигрофилы ­ hygrophila. Ылғал сүйгіш организмдер.  Hygrophila commonly known as swampweeds,  is a genus of flowering plants in the acanthus family, Acanthaceae. Гигрофиттер – гигрофиты ­ hygrophytes. Ылғалы мол топырақтарда өсетін өсімдіктер. Hygrophytes­ plants living in moist habitats. Гидросфера – гидросфера ­ hydrosphere. Атмосфера мен литосфера арасында   орналасқан   Жер   қабығы.   Бұған   –   мұхиттар,   теңіздер,   көлдер, өзендер, сонымен бірге, полярлық аймақтағы және тау басындағы мұздықтар, қарлар және де жер асты сулары жатады.  The hydrosphere (from Greek ­ hydōr, "water" and σφαῖρα ­ sphaira, "sphere") inphysical geography describes the combined mass of water found on, under, and over the surface of a planet. Гумус   (қарашірінді)   –   гумус   ­   humus.  Топырақтың құнарлылығын анықтайтын негізгі органикалық заттар.  Humus   ­  the dark organic material in soils, produced by the decomposition of vegetable or animal matter and essential to the fertility of the earth. Зообентос – зообентос – zoobenthos.  Бентостың құрамдас бөлігіндегі жануарлар мен жәндіктер (рак тәрізділер, моллюскалар, теңіз жұлдыздары, т.б.) Benthos is the community of organisms which live on, in, or near the seabed, also known as the benthic zone. This community lives in or near marine sedimentary environments, from tidal pools along the foreshore, out to the continental shelf, and then down to the abyssal depths. Зоопланктон   –   зоопланктон­  zooplankton.  Планктонның   құрамдас бөлігіндегі   жануарлар   мен   жәндіктер   (бір   клеткалы   жәндіктер,   медузалар, шаяндар, т.б.) Zooplankton­plankton are organisms drifting in oceans, seas, and bodies of fresh water. Зоофагтар – зоофаги ­  zoophages. Тірі жануарлар және жәндіктермен қоректенетін гетеротрофты организмдер.   Zoophage   ­an   organism   that   consumes   animal   matter,   or   a   species   whose members do so. Зооценоз – зооценоз  ­   zoocenoses.  Биоценоздың   жануарлар   мен жәндіктер компоненті (құрамдас бөлігі). Zoocenoses (from zoo­ and Greek koinōsis, sharing), the totality of animals in a biocenosis. Канцерогендер – канцерогены  ­ carcinogens.  Организмде   рак тәрізді   және   басқа   да   үздіксіз   өсу   орталығын   туындататын   факторлар (ультракүлгін, рентген, гамма сәулелері, бензапирен, кейбір вирустар, т.б.). A carcinogen ­ is any substance, radionuclide, or radiation that is an agent directly involved in causing cancer. Қарашіріктену – гумификация   ­   humification.  Органикалық қалдықтардың шіріп, толық емес ыдырау барысында күрделі қосындыларға айналады. Humification ­ the process of the formation of humus from plant remains. Климат – климат ­ climate. Ауа райының көпжылдық режимі. Climate is a measure of the average pattern of variation in temperature, humidity, atmospheric pressure, wind, precipitation, atmospheric particle count and other meteorological variables in a given region over long periods of time. Комменсализм – комменсализм   ­   commensalism.  Селбесіп, бірлесіп тіршілік еткенде бір партнерге пайдалы болады, ал екіншісіне мұның ешқандай әсері жоқ. Commensalism  is   a   class   of   relationship   between   two   organisms   where   one organism benefits without affecting the other. Конвергенция – конвергенция   ­   convergence.  Туыс   емес   әртүрлі түрлер   мен   топтардың   ұқсас   орта   жағдайында   өмір   сүргенде   сырт құрылысының ұқсас болуы.  Convergence   refers to two or more things coming together, joining together or evolving into one. Конкуренция (бәсекелестік) – конкуренция ­ competition. Қоршаған орта ресурстары азайған жағдайда организмдер бір­бірімен аталған ресурстар үшін   бәсекелесетін   қарым­қатынас.  тікелей бәсекелестік  –   бір   түрдің   екінші   түрді   қуғындап   жою;  түр   ішілік бәсекелестік  –   бір   биологиялық   түр   ішіндегі   даралар   арасындағы бәсекелестік;  түр   аралық   бәсекелестік  –   әртүрлі   түрлер   дараларының арасындағы   бәсекелестік   (мысалы,   қасқыр   –   шакал   –   түлкі   арасындағы бәсекелестік).   Competition in biology, ecology, and sociology, is a contest between organisms, animals, individuals, groups, etc.   Бәсекелестік   әртүлі: Консументтер – консументы ­ consuments.  Продуценттер мен (өсімдіктер)   немесе   басқа   консументтермен   қоректенетін   гетеротрофты организмдер.   Консументтер   әртүрлі:  бірінші   қатарлы   консументтер  – өсімдік қоректі жануарлар мен жәндіктер; екінші қатарлы консументтер – өсімдік қоректі жануарлармен қоректенетін жыртқыштар;  үшінші қатарлы консументтер  –  ет  қоректі   жануарлармен   қоректенетін   екінші   дәрежедегі жыртқыштар. Сonsuments ­  (from Lat. Consume ­ use) ­ heterotrophs, organisms that consume ready­made organic substances produced by autotrophs (producers). Косты   заттар   –   косное   вещество   ­   inert   substance.  Тірі организмдердің қатысуынсыз, табиғи процестер арқылы пайда болған заттар (магматикалы және метаморфозалық жыныстар, кейбір шөгінді жыныстар). Inert substance a substance that is formed without the participation of the living matter. Криофилдер – криофилы­  cryophiles – суық температурада тіршілік ететін организмдер.  Сryophiles      are   extremophilic   organisms   that   are   capable   of   growth   and reproduction in cold temperatures. Ксерофиттер   –   ксерофиты   ­   xerophytes.  Аптап   ыстыққа   және ұлпаларының сусыздануына төзімді, қуаңшылық аймақтарда тіршілік ететін өсімдіктер. Оларға – суккуленттер және склерофиттер жатады. A xerophyte (from Greek xero dry, phuton plant)   is   a   species   of plant that   has adapted to survive in an environment with little water, such as a desert or an ice­ or snow­covered region in the Alps or the Arctic. Литосфера – литосфера ­ lithosphere. Жердің сыртқы қатты қабығы, оған жер қыртысы және мантияның жоғарғы қатты қабаты кіреді. `Lithosphere is the rigid outermost shell of a rocky planet defined on the basis of the mechanical properties Мутуализм – мутуализм ­ mutualism.  Бір   партнер   (қосағы)   немесе екеуі де бір­бірінсіз өмір сүре алмайтын, өзара пайдалы селбесіп, симбиозда өмір   сүру   (мысалы,   тұяқты   жануарлар   мен   целлюлоза   ыдыратушы бактериялар). Mutualism is the way two organisms of different species exist in a relationship in which each individual benefits. Similar interactions within a species are known as co­operation. Mutualism can be contrasted with interspecific competition. Нектон   –   нектон   ­   nekton.  Су   қабаттарында   жылдам   қозғалатын организмдер (балықтар, амфибиялар, тасбақалар, кит тәрізділер, дельфиндер, т.б.) Nekton refers to the aggregate of actively swimming aquatic organisms in a body of water (usually oceans or lakes) able to move independently of water currents. Ноосфера   –   ноосфера   –   noosphere.  Адамзаттың   ақыл­ойы нәтижесінде ғылым мен техниканы дамытып, биосфера ең жоғарғы стадиясы ноосфера кезеңіне өтеді. Noosphere вiosphere is reasonably controlled man. Noosphere is the highest stage of development of the biosphere. «Озон тесігі» – «озоновая дыра» ­ «ozone hole»  –  озоносферадағы үлкен кеңістікте озон мөлшері өте аз (50%­ға дейін азайған) қабаттың пайда болуы.  The ozone hole is an annual thinning of the ozone layer over Antarctica, caused by stratospheric chlorine. Олиготрофтар   –   олиготрофы   ­   oligotrophs  –   құнарсыз,   күл элементтері аз топырақтарда өсетін өсімдіктер. An Oligotroph is an organism that can live in an environment that offers very low levels of nutrients. Паразитизм   –   паразитизм  –  parasitism  ­   бүкіл   өсіп­даму   дәуірінің ішінде немесе өмірінің белгілі бір кезеңінде басқа тірі организмдердің (яғни иесінің)   денесінде   өмір   сүріп,   қорек   ретінде   пайдалану.   Тіршілік   ету әдістеріне байланысты, олар: Эктопаразиттер – яғни иесі денесінің сыртқы бетінде өмір сүреді (мысалы, маса, сона, кене, бүрге, бит, сүлік, саңырауқұлақтардың кейбір турлері, т.б.); Эндопаразиттер  –   яғни   иесі   денесінің   ішінде   тіршілік   етеді,   олар бактериялар, вирустар, құрттар, т.б. Parasitism  is a non­mutual symbiotic relationship between species, where one species, the parasite, benefits at the expense of the other, the host. Планктон – планктон ­ plankton. Бұлар негізінен су ағынымен пассивті (баяу)   қозғалатын   организмдер   (бір   клеткалы   балдырлар,   бір   клеткалы жануарлар,   шаяндар,   медузалар,   т.б.).     Олар  фитопланктон  және зоопланктон болып бөлінеді. Plankton (singular plankter) are a diverse group of organisms that live in the water column and cannot swim against a current. They provide a crucial source of food to many large aquatic organisms, such as fish and whales. Популяция   –   популяция   ­   population.  Бір­бірімен   еркін   шағылыса алатын,   шығу   тегі   бір,   белгілі   ареалда   (аумақта)   ұзақ   уақыт   бойы   өмір сүріп,тарихи   қалыптасқан,   бір   биологиялық   түрге   жататын   дербес   (жеке) организмдер жиынтығы, тобы. A population is a summation of all the organisms of the same group or species, which live in the same geographical area, and have the capability of interbreeding. Продуценттер   –   продуценты   ­   producents.   Яғни,   өндірушілер, фотосинтез   немесе   хомосинтез   процестері   арқылы   органикалық   емес заттардан   (СО2,   Н2О)   органикалық   заттар   түзе   алатын   автотрофты организмдер (фотосинтездеуші өсімдіктер, автотрофты бактериялар). Producers  (from  Latin producens,  genitive producentis ­  producing, creating), autotrophic organisms created using a photo or chemosynthesis organic matter from inorganic; are the first link in the food chain. Редуценттер   –   редуценты   ­  decomposers.  Яғни,   ыдыратушылар, органикалық қалдықтармен қоректенетін және оларды минеральдық заттарға дейін ыдратушылар (сапрофитты бактериялар, саңырауқұлақтар). Decomposers or   saprotrophs   are   organisms   that   break   down   dead   or decaying organisms, and in doing so carry out the natural process of decomposition    Сапрофиттер – сапрофиты ­ saprophytes.  Қорек ретінде өлексенің органикалық заттарын, жануарлардың нәжістерін пайдаланатын гетеротрофты организмдер. Оларға – сапрофитті бактериялар, саңырауқұлақтар,өсімдіктер; жануарлар   (сапрофагтар)   жатады.   Олардың   арасында  детритофагтар (детриттермен   қоректенетіндер), (жануарлар   өлексесімен қоректенетіндер), копрофагтар (нәжістермен қоректенетіндер). Saprophytes are a plant, fungus, or micro­organism, more accurately called myco­ heterotrophs because they actually parasitize fungi, rather than dead organic matter directly.  некрофагтар  Смог  (улы   тұман)  –  смог ­ smog.  Ауадағы   тұман,   түтін,   шаң,   ула заттар қоспасы. Смог екі түрлі (пайда болған жеріне қарай) – Лондондық және Лос­анджелестік. Smog is a type of air  pollutant.  Smog is the hazy, unhealthy polluted air  that accumulates over cities and other regions under certain conditions. Стенобионттар   –   стенобионты   –   Stenobionty.  Төзімділік (толеранттық) зонасы аз, экологиялық тұрғыдан әлсіз, шыдамсыз организдер. Stenobionty  (from the Greek stenos ­ narrow and bion ­ living) ­ animals and plants   that   can   exist   only   at   relatively   constant   environmental   conditions (temperature,   salinity,   humidity,   certain   foods,   etc.).   For   example,   all   internal parasites. Суккуленттер   –   суккуленты   ­   succulents.  Су   жинаушы   ұлпалары жақсы дамыған, жапырақтары етті, сулы (мысалы, алоэ) және сабақтары да етті (мысалы, кактустар) ксерофитті өсімдіктер. Succulent plants, (also known as succulents or sometimes fat plants), are plants having some parts that are more than normally thickened and fleshy, usually to retain water in arid climates or soil conditions. Сукцессия – сукцессия – Succession.    Қауымдастықтардағы (негізінен өсімдіктердің)   белгілі   түр   құрамы   және   құрылысы   бар   биоценоздардың біртіндеп бірін­бірі аустыруы. Сукцессиялар әртүрлі:  табиғи  – адамдардың іс­әрекетінің   қатысы   жоқ,   табиғаттағы   ішкі   құбылыстар   әсерінен; антропогендік – адамзат тіршілігі нәтижесінде болған; аутогендік (өздігінен туындайтын)   –   ішкі   себептер   нәтижесінде,   яғни   қауымдастық   әсерінен  аллогендік  (сыртқы   әсерден)   –   сыртқы   себептер ортаның   өзгеруінен; нәтижесінде,   (мысалы   климаттың   өзгеруі);  алғашқы  –   тірі   организдер тіршілік   етпеген   төсеміктерде,   опырылған жерлерде,сусымалы   құмдарда,   жаңа   су   қоймаларында,   т.б.)   және  екінші реттік  – қалыптасқан биоценоз жойылғаннан (мысалы, ормандарды қырқып алу, өрт, жерді айдау, вулканның атқылауынан, т.б.) кейін олардың орнына өсіп дамыған. Succession ­ Serial irreversible and regular change of biocenosis one another on a certain stretch of time in the environment as a result of the influence of natural factors or human impact.   жартастарда,   (мысалы, Термофилдер   –   термофилы  ­   thermophiles.  Жоғары   температура жағдайында өмір сүретін организдер.  Thermophiles ­  microorganisms adapted to life in a constantly high temperatures. Терофиттер – терофиты  ­  therophyte.  Қайта өсетін бүршіктері жоқ, тек тұқымдары арқылы көбейіп таралатын біржылдық өсімдіктер. Therophyte ­ terofity (therophytes) [Gr. theros ­ summer and phyton ­ plant] ­ life forms of plants experiencing unfavorable period of the year (winter, drought) in the form of seeds (eg., cruciferous, poppy, cornflower, Thlaspi et al.). Техногенез   –   техногенез  ­   technogenesis.  Адамдардың   өндірістік­ шаруашылық әрекетінен туындайтын геохимиялық  процестер жиынтығы. Technogenesis  ­   origin   and   landscape   changes   under   the   influence   of   human industrial activity. Техносфера – техносфера ­ technosphere. Адамзаттың техникалық іс­ әрекеті нәтижесінде өзгерген биосфераның бір бөлігі. Technosphere ­ a region of the biosphere in the past, the transformed people in technical and technological facilities.  Фауна   –   фауна   ­   fauna.  Белгілі   аумақта   тіршілік   ететін жануарлар түрлерінің жиынтығы. Fauna ­  totality of animal species inhabiting a particular territory or area. Фитобентос – фитобентос  – phytobenthos.  Бентостың  өсімдік текті құрамдас бөлігі.  Phytobenthos  is   the   community   of   organisms   which   live   on,   in,   or   near the seabed, also known as the benthic zone. Фитопланктон   –   фитопланктон  ­   phytoplankton.  Планктонның өсімдік текті құрамдас бөлігі (бір клеткалы балдырлар). Phytoplankton (singular plankter) are a diverse group of organisms that live in the water column and cannot swim against a current. Флора – флора  ­ Flora.  Белгілі территорияда, аймақта өсіп дамитын өсімдіктер түрлерінің жиынтығы. Flora is   the   plant   life   occurring   in   a   particular   region   or   time, generally   the naturally occurring or indigenous—native plant life. Фотосинтез   –   фотосинтез   ­   photosynthesis.  Күн   сәулесі   энергисын пайдаланып органикалық емес заттардан органикалық қосындылардың түзілуі. Рhotosynthesis   is a process used by plants and other organisms to convert light energy, normally from the Sun, into chemical energy that can be later released to fuel the organisms' activities. Фототрофтар   –   фототрофы   ­   phototrophs.  Биосинтезге   жарық (өсімдіктер, энергиясын   пайдаланатын   афтотрофты   организмдер   цианобактериялар).  Рhototrophs  are the organisms that carry out photon capture to acquire energy.   биоценоз, Экология   –   экология  ­   ecology.  Тірі   организмдердің   (даралар,   түр, популяциялар,   биогеоценоз)   арасында   болатын   қарым­ қатынастарды қоршаған ортамен байланыстыра зерттеумен қатар табиғаттағы өзгерістерді,   құбылыстарды,   табиғи   заңдылықтарды,   биосфера   ішіндегі ғаламдық ауытқуларды адамның іс­әрекетімен үйлестіре отырып зерттейтін кешенді ғылымдар жиынтығы. Ecology is the scientific analysis and study of interactions among organisms and their environment, such as the interactions organisms have with each other and with their abiotic environment.