Бор қағидалары, Бор постулаттары – даниялық физик Бордың атомның орнықты (стационар) күйін және спектрлік заңдылықтарын түсіндіруге арналған негізгі болжамдары (1913). Сутек атомының сызықтық спектрін (Бальмер-Ридберг формуласы), атомның ядролық моделі мен жарық сәулесінің квантты шығарылуы мен жұтылуын түсіндіру мақсатында Нильс Бордың 1913 жылы тұжырымдаған жорамалдары:
1. Атомдар, тек стационарлық күйлер деп аталатын қандай да бiр күйлерде ғана бола алады. Бұл күйдегi электрондар ядроны айнала үдей қозғалғанымен өзiнен сәуле шығармайды. Бірінші қағида немесе орнықты күйлер қағидасы: атомдағы электрондар кез келген энергиясы бар орбиталармен емес, тек белгілі бір энергиясы бар орбиталар бойымен қозғалады. Оларды орнықты орбиталар деп атайды. Орнықты орбиталардың энергиясы тек белгілі бір дискретті (үзікті) мәндерді ғана иеленеді. Электрондар мұндай орнықты орбита бойымен қозғалып жүргенде сәуле шығармайды.
2. Сәуле шығару немесе жұту тек бiр стационарлық күйден екiншi стационарлық күйге өткен кезде ғана болады. Ал шығарылған немесе жұтылған сәуленiң жиiлiгi мына шарттан анықталады
Бор постулаттары.
Сутегі тектес атом үшін
Бор теориясы
–Сабақтың тақырыбы:
Бор постулаттары. Сутегі
тектес атом үшін Бор
теориясы
–Сабақтың тақырыбы:Бор постулаттары. Сутегі тектес атом үшін Бор теориясы
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділік. Оқушылардың оқу
қабілетін, білім-білік, таным
ерекшеліктерін арттыру;
б) Дамытушылық. Есте сақтау
қабілетін дамыту, салауатты
сөйлеу дағдысын қалыптастыру;
в) Тәрбиелік. Азаматтыққа, өз
елін, жерін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Жарыс сабақ
Сабақтың көрнекілігі: Плакат,
таратпа
материалдар,
слайдтар, түрлі-түсті қағаз
Сабақтың әдісі: Баяндау, сұрақ-
жауап
Пән аралық байланыс: Астрономия,
математика, тарих.
1.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
А).Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу.
Б). Оқушылардың назарын сабаққа
аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын
тексеру
1. Томсон үлгісін
сипаттаңдар.
2. Резерфорд үлгісін
сипаттаңдар.
3. Резерфорд тәжірибесі
бойынша ядроның
радиусының мәні нешеге
тең?
4. Резерфорд тәжірибесін
сипаттап, түсіндіріп бер.
III.Жаңа сабақты түсіндіру
Н. Бор 1913 жылы өзінің әйгілі постулаттарын ұсынды, олар
классикалық физикада қалыптасқан көзқарастарға қайшы
келеді.
Бордың бірінші постулаты. Атомда электрондар
қозғалатын стационар орбиталар бар. Стационар
орбитадағы атомдар сәуле шығармайды.
Бордың екінші постулаты. Электрон энергиясы Еn
стационар орбитадан энергиясы Еm стационар орбитаға
ауысқанда, энергия кванты жұтылады не шығарылады.
Ол энергия мына түрде анықталады:
h =Eν n Em
Атомдардың энергетикалық күйлерін көрнекті
түрде сипаттау үшін энегетикалық диаграммалар
қолданылады. (1 сурет) Атомдардың әрбір
энергиясының мәніне сәйкес энергетикалық күйі
горизонталь сызықпен бейнеленеді, бұл сызықты
энергетикалық деңгей деп атайды.
En
E4
E3
E2
E1
hv=E1E3
hv=E2E1
1сурет
Бордың бірінші постулаты бойынша атомда
электрондардың белгілі бір стационар орбиталары
бар.
rvme
nh
(1)
Электрон үшін Ньютонның 2ші заңы мен Кулон
күшін теңестірсек:
2
2
m e
v
r
k
Ze
r
2
(1) өрнектен жылдамдықты тауып осы
өрнекке қойсақ:
h
2
r
n
km
Ze
e
2
2
n
n=1, Z=1 болса, сутегі атомындағы электронның
бірінші стационар орбитасының радиусын
анықтаймыз. Оны Бор радиусы деп атайды.
r
0
2
h
2
ekm
e
529,0
10
10
м
v
E
vm
e
2
emk
e
3
4
h
Ze
r
k
2
2
Бальмер формуласын анықтау
1
2
m
m e
2
v
r
1
2
n
k
Ze
r
2
2
E
n
2
emk
e
2
2
h
4
2
2
Z
n
r
n
2
h
km
Ze
e
2
2
n
v
4
2
k m e
e
3
4
h
1
2
m
1
2
n
R
4
2
emk
e
3
4 h
v
R
1
m
2
1
2
n
IV Есеп шығару
1. Сутегі атомында бірінші орбитадан 2 – ші орбитаға
ауысқанда электрон қандай қашықтыққа ығысады?
Шешуі:
Жауабы:
Берілгені:
k=1
n=2
?λ
IV Есеп шығару
2. Толқын ұзындығы = 4860 А фотон атомымен сәуле
шығару кезінде сутегі атомындағы электронның
кинетикалық энергиясы қаншалық өзгеретін болады?
λ
Шешуі:
Жауабы:
Берілгені:
λ
= 4860 А=
= 4860? 1010 м
Eк?
IV Есеп шығару
3. Сутегі атомының бірінші стационар
орбитасындағы электронның толық энергиясын
анықтаңдар.
Берілгені:
n=1
z=1
E?
Жауабы:
Шешуі:
IV Есеп шығару
4. Cутегі атомының 3ші орбитасындағы
электронның жылдамдығын анықтаңдар.
Шешуі:
Жауабы:
Берілгені:
n=3
z=1
?υ
IV Cабақты бекіту
1тур Бәйге.
Капитандар сайысы
6
5
1
Электр
он
4
2
3
165432
6
5
1
Протон
4
2
3
165432
ІІ. Эстафеталық білім
картасыФормуласы Өлшем
бірлігі
Сыйымдылық
Фотонның энергиясы
Ампер заңы
Тербеліс периоды
Линзаның оптикалық
күші
Арнайы
салыстырмалық
теориясындағы
массаның тәуелділік
формуласы
ІІІ Физикалық жұмбақтар
Жоғалмайды ешқашан,
Түрлендірсең егер де.
Басқа күйге ауысса,
Жұмыс істейді әрқашан.
энергия
Өзі затты құрайды,
Теңесуге таразыны сұрайды
масса
Тіршіліктің қамы үшін,
Жоқшылықты құрайды.
Егер іскер жан үшін,
Жоқшылықты тежейді
жұмыс
Пайдаланған мені жұрт,
Отын менен жарыққа.
Қызмет етем әрқашан,
Түсіне білген халыққа.
электр тогы
Диэлектрикпен бөлінген,
Екі өткізгіштен тұрады.
Зарядтарды қойылтып,
Құралдарға бұрады.
конденсатор
Асып кетсе кернеуді,
Төмендетіп береді.
Кеміп кетсе кернеуді,
Жетерліктей етеді.
Мұны ойлап тауып еді,
Яблочков мен Усыгин.
Тұтынушыға қажетті,
Тауып берем кернеуді.
трансформатор
Бойындағы зарядты,
Ұзақ уақыт сақтайды.
Реленің күшімен,
Бүлдірместен баптайды.
аккумулятор
Ток бар жерде біреу бар,
Өлшемі вольт, киловольт.
Ұмытым кетпе тағы бар,
Гектавольт және мегавольт.
кернеу
Б
о р р
а
қ
п ф
и
д
зы
Н
VI. Қорытынды Сөзжұмбақ
1
2
n
кімнің сериясы?
у н д
у с ы
ы л
R
.1
1
2
5
и л ь с Б о р
рткелэ
о
н
Б а л ь м е р
r
.2
0
2
h
2
ekm
e
529,0
10
10
м
Осы формула қалай аталады?
3. Егер жарықты призма арқылы өткізсе, түрлітүсті
жарықтар түрінде көрінеді. Ең үлкен қай түстегі
сызық?
4. 18851962 жылы өмір сүрген Дания ғалымы?
5. 1897 жылы ашылған бөлшек.
6. Спектрлік сызықтардың бірбірінен өзгешілігі nнің
мәнінде, ал олардың жиынтығы ..... деп аталады.
Бордың бірінші
постулатын
тұжырымда.
Энергиясы көп деңгейден
энергиясы аз деңгейге
өткенде сәуле жұтыла
ма, әлде шығарылады
ма?
Ридберг
тұрақтысы
нешеге тең?
Көрінетін
аймақта
орналасқан
серия қандай?
Бордың екінші
постулатын
тұжырымда.
Энергиясы аз деңгейден
энергиясы көп деңгейге
өткенде сәуле жұтыла
ма, әлде шығарылады
ма?
Бордың стационар
орбиталар үшін
орындалатын шарты
( формуласы).
Бальмер
сериясының
формуласы?
Сызықтық спектр
дегеніміз не?
ҮЙГЕ ТАПСЫРМА
§7.5 Есептер шығару
Бор постулаттары.pptx
