Поделиться
№11-TEMA DENELERDiN’ YERKIN TU’SIWI.doc
No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’
№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'
Fizika pa'ni mug'allimi
Ag’i’lash Saylauovti’n’
DENELERDIN’ YERKIN TU’SIWI
atli’ temasi’ boyi’nsha
sabaqli’q is jobasi’
|
|
|
|
2015-2016 ji’l
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
№ 11-TEMA DENELERDIN’ YERKIN TU’SIWI
Sabaqti’n’ maqseti
a)Bilimlendiriw maqseti
Woqi’wshi’larg’a Denelerdin’ yerkin tu’siwi haqqi’nda ken’nen tusinik berip,bul temani’n’ bsaqa temalardan wo’zgesheligin bildiriw.
b) Tarbiyali’q maqseti.
Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.
c)Rawajlandi’ri’w maqseti
Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’woqi’w ham jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w
Sabaqti’ qurallandi’ri’w
Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m ko’rgizbeli qurallar.
Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’
Sabaq jobasi’
|
1 |
Sholkemlestiriw bolimi |
2-minut |
|
2 |
Uyge tapsi’rmalardi soraw |
10-minut |
|
3 |
Taza temani’ tusindiriw |
15-minut |
|
4 |
Taza temani’ bekkemlew |
16-minut |
|
5 |
Uyge tapsi’rma beriw |
2-minut |
Sabaqti’n bari’si’
Sholkemlestiriw
Klassqa kirip woqi’wshi’lardi’n’tazali’g’i’na,klass tazali’g’ina itibar qarati’w.Woqi’wshi’lardi’n’ woqi’w qurallari’n ko’zden keshirip na’wbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw
Uyge tapsi’rma soraw
Ten' wo'lshewli ezleniwshi qozg'alistag'i' dene tezleniwin ani'qlaw temasin soraw
Tema
|
|
Yerkin tu’siw tezleniwi: Denenin’ yerkin tu’siwi ha'm joqari’g'a tik ati’lg’an dene qozg’ali’si’ tuwri’ si’zi’qli’ ten' wo’lshewli wo'zgermeli qozg'ali’sqa mi’sal boladi’. /Denelerdin’ ,qozg’ali’si’n italyan ali’mi’ Galileo Galiley (1564-1642) XVI a’sir aqi’ri’nda u'yrengen (31-su'wret) Galiley yerkin tu’siwshi denenin’ qozg'ali’si’ ten’ wo'lshewli tezleniwshi qozg'ali’s yekenligin ani’qlag'an. Wol Piza minarasi’nan deneni taslap. woni’n’ jerge tu'siw waqti’n ha’m minara biyikligin wo’lshew arqali’ tu’siw tezleniwin yesaplap tapqan |(32-su’wret). Yesabi’ boyi’nsha, biyiklikten taslang’an dene 9,81 m/s2 penen jerge tu'sedi. Qoli’mi’zdag’i’ tasti’ taslap jibersek, wol jerge yerkin tu’sedi. Qag’az bo'legi yamasa qusti’n' pa'rin taslap jibersek, wolar tu'speydi, yag’niy hawada biraz irkilin'kirep ha'rn a’ste jerge tu'sedi.Qag'az ha'rn qusti’n’ pa’rinin' jerge yerkin tu’siwine hawa qarsi’li’q ko’rsetedi.
|
|
31-su'wrct. Erkin tu'siw tezleniwdi birinshi bolip Galiley aniqlag’an |
|
Denenin' hawasi’z jerde tek g’ana awi’rli’q ku’shi 'ta’sirindegi qozg'ali’si’ yerkin tu’siw dep ataladi’ Ti’g’i’zlig'i’ u'lken bolg'an tas. metall sharik
si’yaqli’ dene yerkin tu'siwinde hawani’n' qarsi’li’g'i’n yesapqa almasa da
boladi’. tu’siwin yerkin tu’siw dep yesaplaw mu’mkin. Tu'siwshi denenin'
tezligi birdey waqi’t arali’g'i’nda birdey artadi’.|80 m biyiklikten metall
sharik taslap jiberildi Bunda sharik ten’ wo’lshewli tezleniwshi qozg'ali’s
jasap, Tezligi ha'r sekundta 9,81 m/s qa artadi^(33-su'wret).33-su'wrette
keltirilgen yerkin tu’siwdegi |
|
|
32-su’wrct. Erkin tu’siw tezleniw deneni Piza minarasman taslaw arqali aniqlang'an. |
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Yerkin tu'sip ati’rg'an denenin" tezleniwi turaqli’ shama boli’p, bul shama yerkin tu’siw tezleniwi dep ataladi’ ha’m g ha’ribi menen belgelnedi:
Yerkin tu'siw
tezleniwin shama menen 
ayi’ri’m wori’nlarda
do'n'geleklep 
qa ten’ dep ali’w
mu’mkin. yerkin tu'siw tezleniwi vektorli’q shama boli’p,wol ba’rha’ma tik
bag’itlang’an boladi’
Yerkin tu’siwge tiyisli tiykarg’i’ formulalar
|
|
Tuwri’ si’zi’qli’
ten’ wo’lshewli wo’zgermeli qozg’ali’sqa tiyisii barli’q formulalardi’ yerkin
tu’siwge qollani’w mu’mkin. Тек bunda 1.Yerkin
tusiw tezleniwi
2.Qalegen
t waqi’ttag’i’ tezlik ,
3.Tusiw
biyikligi.
4.Wortasha
tezlik. |
|
33-su’wret. Erkin tu'siwde denenin' tezligi ha’r sekundta 9.81 m/s g'a artip baradi. |
Joqari’g’a vertikal i’laqti’ri’lg’an denenin’ qozg’ali’si’
|
Dene joqari’g’a tik ati’lg’anda,wol ten’ wo’lshewli a’steleniwshi qozg’ali’sta boli’p,bunda denenin’ tezleniwi a= - g dep ali’ndai’.Bunda joqari’g’a tik i’laqti’ri’lg’an denenin’ tezligi,ko’teriliw biyikligi
Joqari’g’a tik i’laqti’ri’lg’an dene qansha waqi’t joqari’g’a ko’terilse sonsha waqi’tta i’laqti’ri’lg’an nohatqa qayti’p tu’sedi.Dene qanday tezlik penen joqari’g’a tik ati’lg’an bolsa qaytip tu’siwde de sol nohatqa sonday tezlikke yerisedi. Ma’selen: dene v0
= 20 m/s baslang’i’sh tezlik penen joqari’g’a tik
i’laqti’ri’ldi’.Qolayli’li’q ushin yerkin tu’siw tezleniwin 10 m/s2
dep alayi’q.Wol t= v0/g=2s da yen’ joqari’ nohatta boladi’.Dene |
|
|
34-su’wret. Joqang'a tik ilaqtinlg’an denenin- ko'te- riliw ha'm tu'siw waqti ha’r bir noqattag'i joqang’a ha’m to’menge bag’it-Iang’an tczlikleri ten’. |
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Sabaqti’ bekkemlew
Bekkemlew ushi’n «Debat», «klaster» interaktiv metodi’ usi’ni’s yetiledi. Tema boyi’nsha woqi’wshi’larg’a qayta sorawlar berip ha’m qosi’msha tapsi’rma tu’rinde ha’r toparg’a krosvordlar tarqati’ladi’.tapsi’rma wori’nlani’p bolg’annan son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde,bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formulalar jazadi’.
1.Denenin’ yerkin tu’siwi dep nege ayti’ladi’?
2.Yerkin tu’siw tezleniwi turaqli’ shama yekenligin tiykarlap berin’.Wol qalay belgilenedi ha’m qanday ma’niske iye?
3.Yerkin tu’siwge tiyisli tiykarg’i’ formulalardi’ jazi’p berin’
4.Ne sebepten jerge jaqi’nlasi’p kiyati’rg’an meteorler atmosferada jani’p ketedi?
5.34-suwretten joqari’g’a tik i’laqti’ri’lg’an dene qozg’ali’si’n tu’sindirip berin’.
Uy tapsi’rma tapsi’ri’w
Denelerdin’ yerkin tu’siwi temasi’n woqi’p keliw
Sabaqti’ juwmaqlaw
Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wotip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshi’larg’a tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman
No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
