ELEKTR MAYDANI’.

  • doc
  • 06.02.2020
Публикация на сайте для учителей

Публикация педагогических разработок

Бесплатное участие. Свидетельство автора сразу.
Мгновенные 10 документов в портфолио.

Иконка файла материала № 5 TEMA ELEKTR MAYDANI’..doc

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

 

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

 

ELEKTR MAYDANI’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

 

 

 

2015-2016 ji’l

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

№ 5 TEMA    ELEKTR MAYDANI’.

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Elektr maydani’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

 

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Ba’seki sa’wbet» interaktiv metodi’ «Debatlar» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

 

1

Sholkemlestiriw bolimi

2-minut

2

Uyge tapsi’rmalardi soraw

10- minut

3

Taza temani tusindiriw

15-minut

4

Taza temani bekkemlew

16-minut

5

Uyge tapsi’rma beriw

2-minut

 

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Zaryadlang’an denelerdin’ wo’z-ara ta’siri.kulon ni’zami’ temasi’n soraw

 

TEMA

Elektr maydani’ haqqi’nda tu’sinik.

 

Kulon ni’zami’nan belgili,zaryadlang’an dene wo’z a’tirapi’ndag’i’ basqa denelerge ta’sir yetedi.Usi’ ta’sirdi anglishan fizigi Maykl Faradey elektr maydani’ dep atag’an.Wol ta’liymati’na sa’ykes:

Elektr zaryadlari’ bir-birine tuwri’dan tuwri’ tiymesede ta’sirlesedi.Wolar wo’z a’tirapi’nda elektr maydani’n payda yetedi.Bir zaryadti’n’ maydani’ yekinshi zaryadqa,yekinshisinin’ maydani’ birinshi zaryadqa ta’sir yetedi.Zaryadtan uzaqlasqan sayi’n elektr maydani’ a’zzilenip baradi’.

Elektr maydani’n tuwri’dan tuwri’ ko’re almaymi’z,sezbeymiz de.Zaryadlang’an denelerdin’ wo’z-ara ta’sirlesiwine qarap woni’n’ bar yekenligin bilemiz

Qozg’almayti’n zaryadti’n’ yamasa zaryadlar topari’ni’n’ maydani’ elektrostatikali’q maydan dep ataladi’.

M.Faradey (1791-1867)

.

Elektr maydani’ni’n’ ku’sh si’zi’qlari’.

Gorizontal jaylasqan ayna u’stine do’ngelek formasi’ndag’i’ won’ zaryadlang’an metal plastinkani’ qoyami’z.Woni’n’ a’tirapi’na maydalang’an shash talshi’qlari’n sewip aynani’ shertsek talshi’qlar ta’rtipli jaylasadi’.(16 a-suwret)

Yeki won’ zaryadlang’an metal plastinkani’ qoyi’p aynag’a shertilse,16 b-suwrettegi ko’rinis bayqaladi’.

Wo’tkerilgen bul ta’jiriybeler,haqiyqattan da birinshiden,elektr maydani’ni’n’ barli’g’i’n,yekinshiden,elektr maydanini’n’ ku’sh si’zi’qlarg’a iye yekenligin ko’rsetedi.

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

16-suwret

 

Elektr maydani’ni’n’ ku’sh si’zi’qlari’ won’ zaryadtan baslani’p,teris zaryadta tamamlanadi’ yamasa sheksizlikke ketedi.

Won’ ha’m teris zaryadlang’an jeke shariklerdin’ sonday aq,wo’z-ara ta’sirde bolg’an birdey belgidegi ha’m ha’rtu’rli belgidegi zaryadlang’an shariklerdin’ elektr maydani’ni’n’ ku’sh si’zi’qlari’ 17-suwrette ko’rsetilgen.

 

 

17-suwret

 

Elektr maydani’ni’n’ kernewligi.

Elektr maydani’n’ mug’dar jag’i’nan bahalaw ushi’n elektr maydani’ni’n’ kernewligi dep atali’wshi’ shama kirgizilgen ha’m wol E menen belgilenedi.

Won’  zaryadli’ sharik payda yetken elektr maydani’ni’n’ A noqati’na won’ q noqatli’q zaryadi’n kirgizeyik.(18-suwret) Wol jag’dayda  zaryadi’ni’n’ A noqati’nda payda yetken elektr maydani’ni’n’ kernewligi to’mendegishe an’lati’ladi’.

Elektr maydani’ni’n’ kernewligi noqatli’q zaryadqa maydan ta’repinen ta’sir yetetug’i’n ku’shtin’ usi’ zaryadqa qatnasi’na ten’

 

 

 

 

 

18-suwret

19-suwret

 

E elektr maydani’ kernewliginin’ bag’i’ti’ won’ zaryadqa ta’sir yetetug’i’n F ku’shinin’ bag’i’ti’ menen birdey boladi’.Maydan kernewliginin’ tiykarg’i’ birligi  da an’lati’ladi’.Yeki A ha’m B parallel metal plastinkalar ha’r qi’yli’ belgidegi zaryadlar menen zaryadlang’an bolsi’n.(19-suwret) Plastinkalar arasi’ndag’i’ elektr maydani’ni’n’ kernewligi E won’ zaryadli’ plastinkadan teris zaryadli’ plastinkag’a bag’i’tlang’an boladi’.

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

 

Sabaqti’ bekkemlew

«Kishi toparlarda islesiw» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lar tiykari’nan bo’lek ma’seleler boyi’nsha wo’z pikirin islep shi’qqan halda woni’ toparda taqi’lawg’a ha’m ha’r tu’rli pikirler tiykari’nda uyi’mlasqan ko’z qarasqa keliwge u’yretedi.Woqi’wshi’lardi’ kishi toparlarg’a bo’lgen halda islesiw.Ha’r toparg’a ha’r tu’rli sorawlar taslap juwaplar yesitip qatelerin basqa toparlarg’a baqlati’w menen woqi’wshi’lardi’n’ bilim da’rejelerin bekkemlep bari’w.

1.Faradeydin’ elektr maydani’ haqqi’ndag’i’ taliymati’ nelerden ibarat?.

2.Elektrostatikali’q maydan dep qanday maydang’a ayti’ladi’?

3.16-suwrette ko’rsetilgen ta’jiriybe procesin ha’m woni’n’ na’tiyjelerin tu’sindirip berin’

4.Won’ ha’m teris zaryadlang’an denelerde elektr maydani’ni’n’ ku’sh si’zi’qlari’ qalay abg’i’tlang’an.

5.16-17-suwretlerdi Sali’sti’ri’n’ ha’m pikir ko’z qaraslari’n’i’zdi’ ayti’n’.

6.Elektr maydani’ni’n’ kernewligi qalay an’lati’ladi’?

7.Elektr maydani’ni’n’ kernewligin ta’riyplep berin’

8.elektr maydani’ni’n’ kernewliginin’ tiykarg’i’ wo’lshew birligin ayti’n’

9.Ha’rqi’yli’ belgidegi zaryadlang’an yeki parallel plastinkalar arasi’ndag’i’ elektr maydani’ni’n’ kernewliginin’ bag’i’ti’ qanday boladi’?

 

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Elektr maydani’ temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash