ELEKTR TOG’I’NI’N’ JUMI’SI’.

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash   Saylauovti’n’

ELEKTR TOG’I’NI’N’ JUMI’SI’

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’                                                                                                          22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

№ 23-TEMA    ELEKTR TOG’I’NI’N’ JUMI’SI’.

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Elektr tog’i’ni’n’ jumi’si’ haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ «Pikirdin’ qatan’ hu’jimi» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Wo’tkizgishlerdin’ izbe-iz ha’m parallel jalg’ani’wi’n u’yreniw ’temasi’n soraw

TEMA

Toktin’ onnlag'an jumisi haqqinda tu'sinik:

Elektr shi’nji’ri’ ishki ha'rn si’rtqi’ bo'leklerden ibarat. Shi’nji’rdi’n' ishki bo'legi — tok dereginde basqa tu'rdegi energiyalar, ma'selen, galvanikali’q elementte ximiyahq energiya elektr energiyasi’na aylanadi’.

Shi’nji’rdi’n' tuti’ni’wshi’ jalg'ang'an si’rtqi’ bo'leginde elektr Ma’selen, shi’nji’rg’a jalg’ang’an elektr dvigatelinde elektr energiyasi’ mexanikali’q energiyag'a, lamposhkada elektr energiyasi ji’lli’li’q ha’m jaqtiliq energiyasma aylanadi. Wo’tkizgishlerde elektr energiyasi’ basqa tu’rdegi energiyag’a aylani’wi’nda shi’nji’rdag’i’ tok jumi’s atqaradi’. Bul jumi’s qanday shamalarg’a baylani’sli’ yekenligin keltirip shi’g’arayi’q.

Elektr kernewinin’ ta’ripleniwine baylamsli’  yedi. Bunnan wori’nlang'an jumi’sti’ tabami’z:

Tok ku'shinin’    formulasman t  kelip shig’adi. Bul an’latpani’ (1) qoyi’p, tokti’n' wori’nlag’an jumisi’n tabami’z:

Elektr tog’I’ni’n’ belgili waqi’tta wori’nlag’an jumi’si’ tok ku’shinin’ kernewge ha’m usi’ waqi’tqa ko’beymesine ten’

Elektr tog’i’ wori’nlang’an jumi’sti’n’ tiykarg’i’ birligi sipati’nda watt sekund (1W s) ha’m Joul (1 J) qabi’l yetilgen.

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash

Shi’nji’rdi’n’ kernewi 1 volt bolg’an bo’limde bir amperge ten’ bolg’an tokti’n’ bir sekund dawami’nda atqarg’an jumi’si’na bir watt sekund delinedi.  Watt sekund juda kishi birlik bolg’anli’g’I’ ushin a’melde woni’n’ worni’na watt saat (W*h) qollani’ladi’.(1kW*h) ha’m megawatt saat (mW*h) dan ken’ paydalani’ladi’.Bunda 1gW*h=100W*h: 1Kw*h=10gW*h: 1MWh=1000000 W*h

Sari’plang’an elektr energiyasi’n yesaplaw.

Sari’plang’an elektr energiya mug’dari’ jag’i’nan elektr tog’i’ni’n’ atqarg’an jumi’si’na ten’.Yeger sari’plang’an energiyani’ E dep belgilesek wol jag’dayda woni’n’ an’latpasi’ to’mendegishe boladi’

Elektr toginin’ onnlag’an jumisi. yag'my tutiniwshilaig'a sanplang’an elektr energiya arnawli a’sbap — elektr \ esaplag’ish (shyotshik)ja'rdeminde esaplanadi (82- su’wret».Elektr esaplag’ish tutimwshilarg'a baratug’in shmjirg'a izbe-iz jalg’anadi. 83- su’wrette elektr esaplag'ishinin' qojaliq elektr shinjirina jalg'aw sxemasi keltirilgen. Esaplag’ishtin' ko’rsetiwi kW h esabinda boladi. Ma'selen. elektr dvigateli esaplag’ish yamasa elektron elektr esaplag’ishi 354.6 kW h elektr energiya sariplag’anin j ko'rsetip atirg’an bolsin. Bui esaplag’ish ornatilg'anj waqittan baslap sariplang’an elektr energiyasmm’ mug’darm bildiredi.

A'dette, sariplang’an elektr energiyasi ushin to’lew ha’r ayda a’melg’e asmladL Sonin’ ushin, bir ay dawaminda sariplang'an elektr energiyasinin’ mug'dann biliw za’ru’r boladi. Ma’selen, bir ay burin esaplag’ish ko’rsetkeni 312,2 kW h g'a.1 bu’gingi ko’rsetkeni 354,6 kW h g’a ten’. 01 jag'dayda bir ay ishinde sanplang'anj elektr energiyasmm’ mug’dari 354,6 kW h - 312,2 kW h = 42,4 kW h g'a ten' boladi. Ma’mleket ta’repinen sariplang’an ha'rbir kWh elektr energiya ushin! to’lew mug’dari amqlap berilgen. 1 kW-h ushin belgilengen to’lew mug'dann bir j ayda sanplang’an elektr energiya mug’darma ko'beytip, elektr energiya ushin j ayliq to’lew mug’dari amqlanadi. Sanplang’an elektr energiya ushin qa’rejetti o’z waqtinda to'lep tunw kerek.

Sabaqti’ bekkemlew

«Juwmaqlar qabi’l yetiw texnologiyasi’» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’larg’a bir qansha quramali’raq temalardi’ wo’zlestiriw,belgili mashqalalardi’ ha’r ta’repleme puxta analiz yetiw tiykari’nda wolar boyi’nsha belgilengen juwmaqlarg’a keliw bir mashqa tiykari’nda bildiriletug’i’n bir neshe juwmaqlar arasi’nan yen’ qolayli’ ha’m de tuwri’si’n tabi’wg’a u’yretiw.Woqi’wshi’larg’a woqi’wli’qtan ti’sqari basqa a’debiyatlardan qosi’msha sorawlar,krossvordlar beriw menen bilimlerin bekkemlep bari’w

1 Elektr toginin' atqarg'an junnsi qalay an’latiladi?

2.Toktin’ atqarg'an jumisi qanday birliklerde o’lshenedi?

3.Sanplang’an elektr energiyasi haqqmda pikir-ko’z-qaraslarin’izdi aytip berin’.

4.Elektr energiyasi qanday a'sbap ja'rdeminde ha'm qay tu’rde esaplanadi?

5.(3) formulani analizlep, xojaliqta elektr energiyasin u’nemlew ushin ne islew kerekligi haqqmda pikir ju'rgizin' ha’m juwmaq shig'ann'.

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Elektr tog’i’ni’n’ jumi’si’  temasi’n woqi’p keliw

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’                                                                                                   22-mektep  Saylauov Ag’i’lash