Эртаклар юзасидан PIRLS тестлари

TANBEH

Xondamir

 

    Amir Alisher 1488-yili Hirotning Jome masjidini ta’-

mirlashga  urinayotgan edi. Binoning yozuvlarini yozib

berish Mirak naqqosh taxallusi bilan mashhur bo‘lgan

Said Ruhulloga topshirilgan edi. U beparvolik qilib, ish-

ga kechikibroq qo‘l urdi. Naqqoshlar unga qarab ish

boshlolmay turdilar.

  Ishboshilar Mirak naqqoshga nasihat ham, do‘q-

po‘pisa ham qilib ko‘rdilar. Lekin foydasi bo‘lmadi. Ah-

volni ulug‘ amirga arz qildilar. Amir qiziq bir tadbir

ishlatdi. O‘sha paytda Mirak naqqosh Hirot atrofidagi

Saidravon qishlog‘ida dam olayotgan edi. Amir Jaloliddin munshiyni chaqirtirib buyurdi:

– Said Ruhullo devoni oliyga besh ming dinor qay-

tarishi zarurligi haqida hujjat tayyorlang.

Maktub keltirilgach, amir Alisher Said Ruhullo tani-

maydigan ikki navkarni chaqirtirib keltirdi. Hujjatni ular-

ning  qo‘liga topshirib buyurdi:

– Saidravon qishlog‘iga boringlar, Mirak naqqoshni topib, qayd etilgan mablag‘ni siyosat bilan talab qilinglar, o‘zlaringizni esa shahzoda Faridun Husayn mir-

zoning navkarlari deb tanishtiringiz.

Navkarlar Saidravon qishlog‘iga bordilar. Mirak naq-

qoshni  topib, giribonidan oldilar va hujjatda ko‘rsatilgan

mablag‘ni talab qildilar. Said Ruhullo hayrat dengiziga cho‘mdi, so‘ng vaziyatni hisobga olib, yalinib-yolvorishga tushdi:

– Hoy birodarlar, meni masjidi jomega olib boringlar,

agar hoziroq ishga tushmasam har narsa bo‘lay.

Navkarlar uning arz-dodini qabul qildilar. Said Ruhul-

loni Hirotga olib bordilar. Amir Alisher masjid qurilishi

tepasida ekan. Naqqosh uning oyoqlariga yiqilib zorlandi:

– Kambag‘allik nihoyasiga yetgan shunday bir payt-

da  besh ming dinorni bandaning zimmasiga yozibdilar.

Bandaga rahm qilib, shu qog‘ozni qaytarib olish cho-

rasini ko‘rsalar, abadul abad ota-bobomning rahmatiga

musharraf   bo‘lur edingiz. Amir janoblari dedilar:

– Hujjatni qaytarish mushkul, shunday bo‘lsa ham

bir qadar urinib ko‘rurmiz. Faqat shu shart bilanki, siz

ham o‘n besh kun ichida ushbu muborak manzilning

tashvishlaridan ko‘nglimizni tinchitib qo‘ysangiz.

Mirak naqqosh ulug‘ amirning shartini qabul qildi va

ana bunday tilxat ham yozib berdi:

«Agar belgilangan muddatdan biror kun o‘tkunday

o‘lsa, banda mablag‘ xususida o‘zini uzrsiz javobgar

hisoblaydi». Shundan keyin amir Alisher mulozimi Ka-

moliddin Husaynni chaqirtirib buyurdi:

– Mirak naqqoshni devonga olib boring, nima bo‘lsa

ham uning nomiga yozilgan hujjatning bekor qilinishiga ko‘maklashing. Said Ruhullo xursand bo‘ldi.

 

Matn yuzasidan  savollar

TANBEH

1.Mirak tahallusi bilan mashhur  bo`lgan naqoshning  asl  ismi  kim edi

A.A.Navoiy

B. Naqqosh

C.Said  Rahulloh

D.Mirak  naqqosh

2.Mirak  naqqosh  Hirotning qaysi  qishlog`ida  dam olayotgan edi

A.Saidravonda

B. Hirotda

C.Saidnurda

D.Jome` masjidida

3.Masjidni  qurishni  amr  buyurgan Amir  Mirak  naqqoshga qanday  hiyla ishlatdi?O`qiganlaringizga  asoslanib fikringizni  yozing!

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

4.Masjid  qurilishida binoning  yozuvlarini yozib  berish  kimga  yuklatilgan?

A.Amirga

B. Said Rahulga

C.Faridun Husaynga

D.Navkarlarga

5.Naqqoshni  jazolash  maqsadida podsho qanday  yo`l  tutdi?

A.hujjat  tayyorlatdi

B. zindonga  soldi

C.hiyla  ishlatdi

D.tanbeh berdi

6.Naqqosh  Amirning oyoqlariga  yiqilib iltijo  qilishining boisi  nima  esi?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

7.Naqqoshning  ishiga  beparvo ekanligini siz  qaysi  jumlalardan o`qib  bilib oldingiz?

A.beparvoligidan

B. yozuvlarni  yozib  berishidan

C.ish  boshlolmay  turganlklaridan

D.Saidravon  qishlog`id  dam olayotganidan

8.Naqqosgni ishga  solish  uchun  do`q-po`pisalar, nasihatlar qanchalik  kor  qildi?

____________________________________________________________________________________________

9.Amir  yuborgan hujjatda  qancha  dinor Mirakning  zimmasiga yozilgan  edi?

A.20 ming dinor

B. 15 ming dinor

C. 10 ming dinor

D. 5 ming dinor

10.Rivoyatda  A.Navoiyning  qanday  fazilatlari haqida  bilib  oldingiz?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

Javoblar  tasnifi

1	C
2	A
3	Amir Alisher Jaloliddin munshiyni chaqirtirib buyurdi: – Said Ruhullo devoni oliyga besh ming dinor qay- tarishi zarurligi haqida hujjat tayyorlang.
4	B
5	A
6	Naqqosh uning oyoqlariga yiqilib zorlandi: – Kambag‘allik nihoyasiga yetgan shunday bir payt- da  besh ming dinorni bandaning zimmasiga yozibdilar. Bandaga rahm qilib, shu qog‘ozni qaytarib olish cho- rasini ko‘rsalar, abadul abad ota-bobomning rahmatiga musharraf bo‘lur edingiz.
7	D
8	Ishboshilar Mirak naqqoshga nasihat ham, do‘q- o‘pisa ham qilib ko‘rdilar. Lekin foydasi bo‘lmadi.
9	15
10	Rivoyatda A.Navoiyning tadbirli, aqlli , dono   va ishbilarmon ekanligiga amin  bo`ldim

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

HIDI, TILIMI VA MAZASIDAN

 

     Falakning gardishi bilan Mirzo Bobur Hindiston de-

gan yurtga borib qolib, u yerning sultoni bo‘libdi.

Hindiston bog‘-rog‘i ko‘p, meva-chevaga boy yurt ekan.

Bobur «mendan yodgorlik qolsin» deb, Hindistonning

ko‘rkam joyiga bir bog‘ barpo ettiribdi. Dunyodagi eng

katta bu bog‘ga turli yurtlardan nihollar keltirib ektiribdi.

Xalq dunyoga dong‘i ketgan bu bog‘ga «Bog‘i Boburiy»

deb nom qo‘yibdi.

Bog‘dagi daraxtlar hosilga kirib, biram meva berib-

diki, ularni hech yerga sig‘dirib bo‘lmabdi. «Bog‘i

Boburiy»ning bir chekkasi rezavor ekan. Unda piyoz,

sabzi, bodring, tarvuz bitibdi. Ammo handalak bilan qo-

vun bo‘lmabdi.

Shoh bir yil qovun ektiribdi, bitmabdi, ikkinchi yil

ektiribdi, bitmabdi, uchinchi yil ham ektiribdi, baribir qo-

vun bitmabdi.

Qovun bitishga bitibdi-yu, birinchi yili gulida-

yoq  hosilini tashlab yuboribdi, ikkinchi yil palagi «o‘lib

qolibdi», uchinchi yil pishib yetmay turib so‘lib qolibdi.

Boburshoh bo‘lsa qovun topishni talab qilaveribdi.

– Bu yil qovun ekib pishirmasanglar, hammangizni

jazolayman, – deya g‘azablanibdi.

Bog‘bonlar nima qilishni bilmay rosayam boshlari

qotibdi. Oxiri Boburshohga bildirmay, uzoq Farg‘onadan

qovun olib kelishga ahd qilishibdi. Boburshoh bir ne-

cha oyga ovga ketib, qaytib kelgach, bog‘bondan qo-

vun yo‘qlatibdi.

Bog‘bonlar Farg‘onadan keltirilgan qovunni olib bo-

rishibdi. Boburshoh qovunni hidlab ko‘rib:

– Qayerda bitgan? – deb

so‘rabdi.

– «Bog‘i Boburiy»da bitgan,

– deb javob beribdi bog‘bon.

– Yo‘q, hidi boshqacha.

Bunday hidli qovun bu yerlarda bitmaydi, faqat bir o‘lkada yetishadi, xolos. Sen meni aldayapsan, – debdi Bobur   shoh.

–  Aldagan bo‘lsam, bilganingizni qiling, shohim.

Bu qovun «Bog‘i Boburiy»da bitgan, – debdi bog‘bon

so‘zidan qaytmay. Boburshoh qovunni hidlay-hidlay

bo‘yiga mast bo‘lib, uni tilimlamoqchi bo‘libdi. Qovun

pichoq tegar-tegmasdan tarsillab yorilib ketibdi.

Boburshoh bog‘bonga qarab:

– Yolg‘on gapiribsan, qovunni qayerdan keltirganing-

ni ochiq aytasan. Pichoq tegar-tegmay yorilib ketadigan

qovun faqat men bilgan o‘lkadagina bitadi. Sen mening

savolimga to‘g‘ri javob bermading, qahrim qattiqligidan

qo‘rqmaysanmi? – debdi.

Boburshohni aldab bo‘lmasligini bilgan bog‘bon rostini

aytishga majbur bo‘libdi.

– Farg‘ona viloyatidan keltirdik, – debdi ko‘ziga jiq-

qa  yosh olib.

Bog‘bonning gapidan Boburshohning ko‘ngli buzilib,

yig‘lab yuborishiga ozgina qolibdi.

 

Matn yuzasidan  savollar

HIDI, TILIMI VA MAZASIDAN

 

1.Mirzo Bobur qayerda  tavallud  topganlar?

A.Hindistonda

B. Agrada

C. Andijonda

D. Farg`onada

2.Bobur Mirzo “Bog`I Boburuy” bog`ini yaratshdan  maqsadi  nima  edi?

A.meva  yetishtirish

B.qovun o`stirish

C. yodgorlik qoldirish

D. mehnat qilish

3.”Bog`i Bobury”da  turli poliz ekinlari va  mevalar yetishtirildi.Ammo ……

A.qvun va handalak bo`lmadi

B.qovun va tarvuz  bo`lmadi

C. handalk bo`lmadi

D. qovun bo`lmai

4.Qovun va  handalakni  pishib yetilishi  uchun  necha  yil  harakat  qilishdi?

A.1  yil

B.2  yil

C. 3 yil

D. 4 yil

5.Mirzo  Bobur ovdan  qaytgach  bog`bondan  nimani so`radi?

A.qovun keltirishni

B.meva  keltirishni

C. may  keltirishni

D. vazirlarni chaqirishni

6.Rivoyatda podsho Mirzo Bobur  Farg`onadan keltirilgan qovun ekanligini  qayerdan bidi?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

7.Nima  uchun  bog`bon qovunni  Bog`i  Boburiyda  pishib yetilgan deb shoxni  aldadi?O`z fikringizni o`qiganlaringiz asosida  yozing!

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

8.O`zbekistonda  yetishtiriladigan qovun va handalaklar  nega boshqa  davlatlardagilardan  farq  qiladi? Fikringizni bildiring!

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

9. Bobur Mirzoning qovunni hidlab ko`ziga  yosh  lishining sababi  nima  edi?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

10.Rivoyatni  o`qib yurtimiz bobomiz  haqida qanday  fikrga  keldingiz?

__________________________________________________________________________________________________________________________________________

 

 

JAVOBLAR  TASNIFI

1	C
2	C
3	A
4	C
5	A
6	Boburshoh qovunni hidlay-hidlay bo‘yiga mast bo‘lib, uni tilimlamoqchi bo‘libdi. Qovun pichoq tegar-tegmasdan tarsillab yorilib ketibdi.
7	– Bu yil qovun ekib pishirmasanglar, hammangizni jazolayman, – deya g‘azablanibdi.Bog`bon  shohning mana  shu  so`zlaridan  qo`rqib,   aldashga  majbur  bo`libdi
8	Yurtimizda pishib yetiladiga jamiki meva  sabzavotlarning  shirin-shakar bo`lib pishishida serquyosh  o`lka  ekanligimiz,bobo-dehqonlarimizning  beminnat  mehnatlari shuningdek ona yerimizning hosildorligi sabablidir.
9	Bobur  Mirzoning qovunni qo`liga olib, ko`ziga  yosh olishining  sababi: ona  yurti Andijon  sog`inch  qiynagani uchun
10	Rivoyatni o`qib bobomizning   tadbirli ekanliklari, dono  va  oqil ekanliklarin, bog`bonchilik  ishlariga qiziqishlari va ona yurtiga  sadoqatli va sodiq insonligini bilib olish  mumkin