Физика_9 сынып_қаз_зертханалық жұмыс

№ 1-зертханалық жұмыс.

 "Теңүдемелі қозғалыс кезiндегi дененiң үдеуiн анықтау"

Мақсаты: түзу сызықты теңүдемелі қозғалыс заңдылықтарын оқып үйрену.

Қолданылған ұғымдар: бірқалыпты және теңүдемелі,  жылдамдық, үдеу

Жабдықтар:

Қондырғы

Түзу сызықты теңүдемелі қозғалысты зерттеуге арналған қондырғының жалпы түрі.

                                                                     1 сур.

1 суретке сәйкес рельстің екі бөлігін қосыңыз,  қондырғыны уақытты өлшегіш таймердің жанына орналастырыңыз.  Фотоворотаны  таймерге қосыңыз. Фотоворота және таймердің корпусындағы  қосқыштардың түстеріне сәйкес  сымдарды қосу үшін қолданыңыздар. Арбашаға кішкене жалауды қосыңыз, ол арбаша қозғалғанда  фотоворотаның жарықсезгіш элементіне жарықтың түсуін бөледі.  Timer 2-1 аспабының  сөңдіргішін (2) оң  () қалпына,  (6) ауыстырып қосқышты  солдан үшінші қалыпқа   (2 сур. қар.) қойыңыздар.  Бұл жағдайда аспап бірінші және екінші қақпа арасындағы  бөгетті өту уақытын өлшейді.  Осы уақыт арбашаға екі қақпа арасындағы арақашықтықты өту үшін қажет.

                      Сур. 2

Жұмыстың орындалуы

·                   Рельстен осындай арақашықтықта, фотоворотаны бір-бірінен 10 см арақашықтықта орналастырыңыз, кішкене жалау арбаша қозғалғанда  фотоворотаның жарықсезгіш элементіне жарықтың түсуін бөледі (1сур. қар.).

·   Өлшеу алдында Timer 2-1 аспабының (1) Reset баспасын басуды ұмытпаңыздар.

·   Көлбеу жазықтығының жоғарғы биіктігі фотоворотаның биіктігімен анықталады. Жоғары нүктеде арбаша кішкене жалауы фотоворотаның жоғары бөлімінен еркін өтуі үшін биіктікті осылай қойыңыздар.

·   Арбашаға массасы 50 г жүкті салыңыздар, тіреуші болтқа жүкті бекітіңіздер.

·   Арбашаны әрқашан көлбеу жазықтығының жоғары нүктесінен жүргізіңіздер, оны итермеңіздер!

·   Бірінші фотоворотаны рельстің басынан 8.2 см арақашықтықта қойыңыздар. Бұл жағдайда  кішкене жалау арабашаның қозғалысты бастау мезетінен бастап фотоворотаны кесіп өтеді.

·   Екінші қақпаны бірінші қақпадан 10 см арақашықтыққа қойыңыздар.

·   Timer 2-1 аспабының көрсеткіштерін 1 кестеге жазыңыздар. Бұл уақыт, арбаша қақпалар арасындағы арақашықтықты өту үшін керек. Біздің жағдайда – 10см.

·   Екінші  фотоворотаны біріншісінен 10 см жылжытыңыздар және тәжірибені  қайталаңыздар. 20 см арақашықтықты өту үшін арбашаға қанша уақыт керек болғанын тіркеңіздер. Уақытты өлшеу нәтижелерін 1 кестеге жазыңыздар.

·   Фотоворотаның  арасындағы 30, 40, 50, 60, 70 және 80 см арақашықтығы үшін тәжірибені  қайталаңыздар. Нәтижелерді 1 кестеге жазыңыздар.

·   Ауыстырып  қосқышты (6) солдан екінші қалыпқа () қойыңыздар.  Бұл жағдайда аспап кішкене жалаудың фотоворотадан өткен кездегі кішкене жалаудың жарықсезгіш элементіне жарықтың түспеу уақытының арақашықтығының ұзақтылығын тіркейді. Бірінші фотоворотаны таймерден ағытып тастаңыздар, ал екіншісін  таймердің корпусындағы (2 сур. қар.) байланыс ұяшықтарына (4) қосыңыздар.

·   бірінші тәжірибелер сериясындағы алынған нүктелерден жарық шоғы өткен ұзындығы 5см кішкене жалаудың өтуі үшін қажетті уақытты өлшеңіздер. Өлшенген уақытты Δt  1 нәтижелер кестесіне  жазыңыздар.

1 кесте Кішкене жалау ұзындығы 5 см

                                                         Есептеулер және нәтижелер

·                    Фотовороталар арасындағы арақашықтықты өтуге кеткен уақыт үшін квадраттардың мәндерін есептеңіздер. Алынған мәндерді 1 кестенің төртінші бағанына жазыңыздар.

·                    Екінші фотоворотаны (u_лезд=ΔS/Δt, где ΔS=5 см – арбашадағы жалаудың ұзындығы) өту мезетіндегі  арбаның алған лездік жылдамдығы үшін мәндерді есептеңіздер. Лездік жылдамдық мәндерін 1 кестенің 5 бағанына жазыңыздар.

·                    S және t мәндерін қолдана отырып, жүрілген жолдың уақытқа тәуелділік графигін тұрғызыңыз. Тәуелділік графигін 1 сур. салыңыз.

            Қандай қисық түрін алдыңыз?_______________________________

1 сур.

·   S және t мәндерін қолдана отырып, жүрілген жолдың уақыттың квадратына тәуелділік графигін тұрғызыңыз. Графикті  2 сур. салыңыз.

           Қандай қисық түрін алдыңыз?_________________________________

2 сур.

·                     Бұл қисықтың көлбеулік коэффициентін табыңыз.

·                    1 кестенің мәліметтерін қолдана отырып,  лездік жылдамдықтың уақытқа тәуелділік графигін тұрғызыңыз. Графикті  3 сур. салыңыз.

·                    Алынған қисықтың көлбеулік коэффициентін есептеңіздер. 2 және 3 сур. салынған екі қисықтың көлбеулік коэффициенттерін салыстырыңыздар.  Бұл мәндер неге әртүрлі болғанын түсіндіріңіздер.

                                                          3 сур.

Үдеудің өлшем бірлігі қандай?_________________________________