Графика және жобалау

Графика ж не жобалау» п ні бойынша оқу ж не шығармашылық графикалық ə тапсырмалар жүйесінің ерекшеліктері ə ə ə ə «Графика ж не жобалау» п нінің оқу бағдарламасының негізінде п ннің  рбір тарауы бойынша шығармашылық жұмыстар енгізіп, графикалық іс­ рекетті оқу  шығармашылығымен байытуды іске асыру идеясы жатыр. Сол мақсат үшін  дидактикалық құрал ретінде оқушылардың жобалау іс­  рекеттеріне жалпы  дайындығын дамытатын ж не ойлау амалдарын жоғарырақ деңгейдегі тапсырмаларды  шешуге бағыттауды қамтамасыз ететін арнайы пропедевтикалық тапсырмалар қызмет  етеді. Оларға техника, с улет өнері ж не дизайн салаларындағы жобалау іс­ рекет  элементтері бар тапсырмалар кіреді. ə ə ə ə ə ə ə ə ə ə Бірінші категорияға оқытудың алғашқы кезеңдерінде қолдану ұсынылатын қоршаған  өмірден ж не жобалау­конструкторлық т жірибеден алынған пропедевтикалық  тапсырмалар («қызықты проекциялар», «вербалдық жұмбақтар», «модель­ жұмбақтар», «жұмбақ сымдар», «конструкторлық жұмбақтар», «комбинаторлық  жұмбақтар», «аналогтар жасау», «ойша түрлендіру тапсырмалары», «пішінді    модельдеуге  берілгендері   толық   емес   тапсырмалар»,  «эвристикалық   графикалық тапсырмалар», «модельдеу ж не конструкциялау элементтері бар тапсырмалар»,  «тапсырма­ ойындар» т.с.с.) жатады. Пропедевтикалық тапсырманың  рбір түрі  ə п ннің белгілі тарауына арналған, сондықтан оларды графикалық білімдерді  қалыптастыру, бекіту ж не қолдану үшін таңдап пайдалануға болады. Оларды шешу  барысы өзінде бар т жірибені зерделеу, аналогтарды талдау, бастапқы берілгендерді  түрлендіру, комбинаторлық мазмұндағы түрлендірулерді орындау, эвристикалық  амалдардың мүмкін қорын (ондай тапсырмалар жүйесі М.М.Хасеновтың ə ə ə ə ə ə «Оқушылардың графикалық іс­ рекеттерінде кескіндерді түрлендіру» [1],  Л.В.Павлованың «Сызуға оқытуды д стүрден тыс жүргізу» [2], Г.Ф.Хакимов,  Р.Р.Вахитовтың «Эвристикалық графикалық тапсырмалар» [3] атты оқу құралдарында ə ж не басқа да авторлардың жұмыстарында берілген) пайдаланумен байланысты іс­ ə рекеттерді қарастырады. Пропедевтикалық тапсырмалар ойлау амалдарын жоғары  деңгейдегі тапсырмаларды шешуге бағыттайтын дидактикалық құрал қызметін  атқарады. ə ə ə Екінші категорияға жаңа п ннің деңгейінде шығармашылық к сіптер мамандарының  графикалық қызметтерін үлгілейтін жобалау іс­ рекет элементтері бар тапсырмалары  енеді. Олардың ішінде ортаңғы орын техникалық конструкциялаумен байланысты  тапсырмаларға беріледі, себебі олар ғылыми­техникалық прогрестің басым  бағыттарынан мысалдарды пайдалануға мүмкіндік береді. П ннің мазмұнына ең  жақын ж не оқушылардың қолынан келетіні — конструкцияның жетіспейтін бөлігін  толтыру (конструкцияны т мамдау); прототиптерін талдау негізінде конструкцияны  жетілдіру (қайта конструкциялау); техникалық шарты бойынша (заттық­графикалық  тірекке сүйене) конструкциялау тапсырмалары. ə ə ə Жоғарыда берілген нұсқауларды ескере отырып, конструкциялауға арналған  тапсырмаларды ғана емес, сонымен қатар с улет өнері мен дизайн салаларындағы  жобалау тапсырмаларын да дайындауға болады. ə ə ə ə Сонымен қоса шығармашылық ең басты компонент ретінде өз құрамына кескіндері  бойынша заттардың пішіні мен кеңістіктік орналасуын ойша өзгертумен байланысты  түрлендіру іс­ рекетін енгізеді, бірақ сонымен ғана шектелмейді. Адамның зияткелік  іс­ рекетінің графикалық негізде іске асырылатын бөлігін психологтар кеңістіктік  ойлау деп атайды. Кеңістіктік ойлаудың негізгі көрсеткіші ретінде оны  диагностикалауда образдармен  рекет ету типін алады. Кеңістіктік образдармен  ə рекет ету типтері кеңістіктік ойлаудың дамуының соңғы сатысы ретінде  қарастырылады. Кеңістіктік образдар  рекет етудің орнықтылығын анықтау үшін  ə рекет ету кеңдігі, образдың толықтығы мен есептеу жүйесінің өзгеру өнімділігі  (кеңістікте бағдар алу) көрсеткіштері ескеріледі. Оқушылардың аталған зерделік  қабілеттерінің деңгейін уақытында диагностикалау графикалық ж не жобалау іс­ ə рекеттерінің қалыптасуы мен дамуына тиімді педагогикалық ықпал ету шарттарының бірі болып табылады (ұсынылатын  дебиеттер тізімінен М.М.Хасеновтың  «Оқушылардың заттарды кескіндері бойынша ойша түрлендіру қабілеттерін дамыту»  т.б. жұмыстарын қара.) [4]. ə ə ə Тапсырмалар жүйесін дайындауда, оқушылардың жоғарыланған графикалық  дайындықтарын ұйымдастыруды ойластыруда, көрсетілген мектептегі  ə ұйымдастырылатын оқу үрдісінің талаптарын ескеру қажет. Мұндай т сілде  рбір  оқушыға өзінің білімінің шамасын айқындауға міндетті талап төңірегінде, сонымен  қатар жоғарылатылған деңгейдегі дайындықтарға мүмкіндік береді. Соған байланысты тапсырмалар  р сабақтың мақсатына с йкес жүйеде оқушылардың міндетті (ең  төменгі) ж не сонымен қатар жоғарғы деңгейдегі дайындықтарына жетуге бағытталып іріктеліп алынады. Жүйеге  р дайындық деңгейіне с йкес келетін бірнеше  тапсырмалар кіргізуге болады. Оқушылар, өздерінің жеке қабілеттіліктерін ж не тану  мүмкіндіктерін ескере отырып, тек қана міндетті (ең төменгі) деңгейдегі  тапсырмаларды орындап қана қоймай, сонымен қатар шығармашылық  (жоғарылатылған) дайындықтар деңгейіндегі тапсырмаларды орындайды. ə ə ə ə ə ə ə Бізге жалпы білім беретін орта мектептердегі ( р түрлі даму кезеңдеріндегі) оқу  үрдісіндегі қолданылатын графикалық тапсырмаларды талдауда, оларды тұрғызуды  анықтау барысында (классификациялау, жүйелілеу ж не топтастыру), оқу­ графикалық тапсырмаларын тұрғызу жүйесіне, сонымен қатар оны қолданудың  ə дістемесіне маңызды өзгерістер кіргізуге мүмкіндік берді [5]. ə ə ə ə Тиімді деңгейдегі оқу іс­ рекетіндегі оқу үрдісінің н тижелілігі ж не оқушылардың  іскерлігі мен дағдыларын, білімдерін қалыптастыру айтарлықтай д режеде арнайы  дайындалған тапсырмалар жүйесіне байланысты деп есептейміз. Төменде осы  көзқарасқа байланысты оқушылардың шығармашылық графикалық (жобалау) іс­ ə рекеттеріне бағытталған оқу бағдарламасындағы орынды ж не жүйелі түрде  орналасқан тапсырмалар жүйесін ұсынып отырмыз. ə ə ə «Графика ж не жобалау» п ні бойынша оқу ж не шығармашылық  графикалық тапсырмалар жүйесі ə ə ə 1. Репродуктивтік графикалық іс­ рекетті қалыптастыруға арналған оқу  тапсырмалары (А.Д.Ботвинниковтің классификациясы бойынша) [6]. ə 1. Нысан мен оның кескіндерін салыстыру.  Нысандарды олардың кескіндері немесе кескіндерді нысандар бойынша тану  ə ж не таңдау.  Нысанды оның кескіні бойынша бақылау. 1. Нысанды оның кескіні бойынша жасау ж не бастапқы қалпына келтіру. ə  Кескіні бойынша нысанды модельдеу.  Нысанды кескіні бойынша бастапқы қалпына келтіру.  Нысандарды жасауға қажетті материалдық құралдарды таңдау. 3.  Заттың өзіне қарап кескіндерін орындау.  Техникалық суреттерін, эскиздерін ж не абрисін орындау. ə  Нысанды дайындау үрерісін графикалық кескіндеу. 4.  Кескіндерді таңдау.  Кескіндердің геометриялық құрамына сөзбен талдау жасау.  Нысанның сөзбен жасалған сипатын берілген кескіндермен салыстыру. р түрлі проекциялау  дістерімен орындалған кескіндерді салыстыру  ə  Ə (жобалау). 5.  Кескіндерді оқу.  Кескіні бойынша образын жасау амалдарын қалыптастыруға тапсырма.  Кескіндерді оқу. 6.  Сөзбен м нерленген тапсырма бойынша кескіндер орындау. ə  Нысанды сөзбен сипаттау бойынша елестету амалдарын қалыптастыруға  арналған тапсырмалар.  Сөзбен сипатталуы бойынша кескіндерін орындау. 7.  Кескіндерді қайта шығару (репродукциялау).  Өзіне қарап кескіндерін қайта шығарып алу.  Кескіндерді масштабын өзгертіп қайта шығарып алу.  Геометриялық тұрғызулары бар кескіндерді қайта шығарып алу. 8.  Кескіндерді толықтыру ж не ықшамдау. ə  Кескіндердің геометриялық элементтерін немесе олардың проекцияларын  толықтыру.  Кескіндердің берілгенін немесе олардың санын толықтыру.  Кескіндерді ықшамдау. 9.  Бастапқы кескіндерді түрлендіріп сызбалар тұрғызу.  Кескіндер немесе олардың проекцияларының геометриялық элементтерін  өзгерту.  Проекциялау  дістерін өзгертіп кескіндер тұрғызу. ə  Нысанның ішкі құрылымын айқындау. 10.  Кескінделген нысанның немесе оның бөліктерінің кеңістіктегі орынын  өзгертіп сызбаларын тұрғызу.  Кескінделуші нысандар мен олардың бөліктерінің кеңістіктік орналасуын  өзгерту.  Кескінделуші нысанды оны құрамдаушы бөліктерге жіктеу. 11. Кескінделген нысанның пішіні мен өлшемдерін өзгертіп сызбаларын  орындау.  Нысандарды бөліктерінің пішіні мен өлшемдерін өзгертіп кескіндеу.  Кескінделуші нысандардың пішіні мен өлшемдерін өзара үйлестіру. 1. Оқушылардың жобалау іс­ рекеттеріне      жалпы      дайындығын       ə дамытатын пропедевтикалық тапсырмалар (М.М. Хасеновтың  классификациясы бойынша) [2]. 1. «Вербалдық жұмбақтар» пайдаланылған тапсырмалар.  Ребустар пайдаланылған тапсырмалар.  Кроссвордтар пайдаланылған тапсырмалар.  Чайнвордтар пайдаланылған тапсырмалар.  Ключвордтар пайдаланылған тапсырмалар. 2.  Модельдерді конструкциялауға арналған тапсырмалар.  Сым модельді текше ішіне сиғыза майыстыру тапсырмасы.  Қағаз (картон) жазықтықтарынан модель конструкциялауға арналған  тапсырмалар.  Тығын модельдерін конструкциялауға арналған тапсырмалар.  Пластилиннен (басқа да жұмсақ материалдардан) модельдер конструкциялауға  арналған тапсырмалар.  Модельдердің жазбаларын конструкциялауға арналған тапсырмалар (бүгу ж не ə жазу). 3.  Кескіндері бойынша модельдеуге арналған тапсырмалар.  Заттың нобайы бойынша проекцияларын анықтауға арналған тапсырмалар.  Толық емес кескіндері бойынша проекцияларын реконструкциялауға арналған  тапсырмалар.  Бытыраған кескіндері бойынша проекциясын анықтауға арналған тапсырмалар. 4.  «Конструкторлық тапқырлық» пен комбинацияға арналған тапсырмалар.  Бұйымның пішіні мен оның элементтерінің стандартты емес шешімдерін  (бұйымның қызметін ескере) іздестіруге арналған тапсырмалар.  Ағаштың біріктірілуінде түйісуші бөлшектердің пішіндерін табуға арналған  тапсырмалар (балташылық «ажыратылатын текше» жұмбағы).  Белгілі элементтерден пайдалы комбинациялар жасауға арналған тапсырмалар.  Жаңа элементтер мен пайдалы комбинациялар жасауға арналған тапсырмалар.  Қосымша бөлшектер қолданбай біріктіруді конструкциялауға (қозғалысты беру  ə ж не бұйым бөліктерін жалғауға) арналған тапсырмалар.  Қозғалыс пен күшті түрлендіруге арналған механизмдерді конструкциялау  бойынша тапқырлыққа арналған тапсырмалар.  Бұйымның салмағын азайту   үшін    пішінін    түрлендіру   бойынша    конструкторлық тапқырлыққа арналған тапсырмалар.  Біріктіру элементтерін табу ж не жаңа комбинациялар жасауға арналған  ə тапсырмалар.  Эргономикалық талаптар мен дизайнға сай бұйымның пішінін өзгертуге арналған тапсырмалар.  Бұйымның стилін анықтауға арналған тапсырмалар. ə 5.  «Құпия» ж не «қызғылықты» проекцияларды пайдалануға арналған  тапсырмалар. ə  «Егер с улелер параллель болса?» («көлеңкелер», «іздер», проекциялар алу).  Қарапайым денелердің «жұмбақ» проекциялары («бірдей көріністер»,  «силуэттер»).  Геометриялық элементтерді «заттандыру» тапсырмалары (нүктенің  жазықтықтағы ж не шынайы конструкциядағы проекциясымен танысу). ə  Түзудің проекцияларымен байланысты тапсырмалар («Қашан түзу нүктеге  айналады» тапсырмасы).  «Біз нені көреміз» тапсырмалары (элементтердің кеңістікте өзара орналасуын  анықтауға ж не байланыс сызықтарына арналған тапсырмалар). ə  «Бұнда не кескінделгенін тап» тапсырмалары (таныс заттардың «жұмбақ»  проекциялары).  «Жазық қиықтары бар заттар» тапсырмалары.  Сызбадағы жеткіліксіз сызықтарды тұрғызу тапсырмалары.  Нобайы бойынша кескіндерін құрамдау тапсырмалары.  Фигура кескіндерін айналық шағылыста тұрғызу тапсырмалары.  Ойықтары бар бөлшектердің қызғылықты проекцияларына арналған  тапсырмалар.  Қызғылықты «қималар» мен «тіліктерді» қолдануға арналған тапсырмалар  (дененің қимасының пішінін ж не заттың ішкі құрылысын анықтау). ə  Қиылысуға ж не бөлшектерді біріктіруге арналған тапсырмалар. ə ə ə 6.    «Графика ж не жобалау» сабақтарындағы ойын тапсырмалары ж не  ə д стүрден тыс сабақ түрлері. ə  «Мен — конструктор, с улетші ж не дизайнер» іскерлік ойыны. ə  Оқушылардың зияткерлік қабілеттерін дамытуға арналған дидактикалық  ойындар.  Оқуға ынтаны қалыптастыратын ж не оқушылардың графикалық білімдерді  ə игеруіне ықпал ететін ойын жағдайлары.  Шығармашылық сабақтардағы жобалар. ІІІ.    Эвристикалық   графикалық   тапсырмалар   (Г.Ф.Хакимовтың    классификациясы бойынша) [5]. 1. Пішінді түрлендіру.  Симметрия жазықтықтарын көбейтіп (азайтып) бөліктерді қайта комбинациялау.  Симметрия жазықтықтарын көбейту (азайту) үшін жаңа конструктивтік элемент  енгізу.  Бұйымның салмағын сақтай бөліктерін қайта комбинациялау.  Бұйымның габаритін сақтай бөліктерін қайта комбинациялау.  Қамтушы (қамтылушы) элементтің пішінін ескере жаңа конструктивтік элемент  енгізу.  Бұйымның салмағын азайту үшін материалдың бөлігін алып тастау.  Симметриялық (асимметриялық) пішінге өту үшін бөліктерін қайта  комбинациялау.  Симметрия жазықтықтарын көбейту (азайту) үшін материалдың бөлігін алып  тастау.  Түйісуші беттердің өлшемдерін ескере конструктивтік элементтің өлшемен  көбейту (азайту).  Бөлшектерді біріктірудің таңдалған түріне сай конструктивтік элементтің  өлшемін арттыру(азайту).  Бұйымға  демі нобай беру үшін оның пішінін өзгерту. ə  Эргономикалық талаптарға сай бұйымның пішінін өзгерту.  Бұйымның көлемін сақтай (көбейте, азайта) отыра, оның бөліктерін қайта  комбинациялау.  Дөңгелек, ағаш т різдес, сфералық немесе басқа да ықшам пішінді пайдалану. ə  Пішінге немесе оның конструктивтік элементіне тесік ж не ойық жасау. ə  Тіксызықты бөліктерден, жазық беттерден, көпқырлы пішіндерден  қисықсызықты, сфералық беттерге ауысу немесе керісінше жасау.  Басқа бөлшекпен біріккенде қуыс жері қалмай текше (цилиндр, параллелепипед  т.б.) жасайтын бөлшекті конструкциялау.  Сондай немесе басқа қызметтегі: жануар, өсімдік немесе адам органындай  пішіндегі нысанды орындау.  Басқа бұйымның пішініндегі бұйымды орындау (мысалы, балға пішініндегі  автоқалам).  Заттың пішінін оны сызуда кескіндеу үшін екі (үш) жазықтыққа проекциялау  қажет болатындай етіп өзгерту.  Заттың пішінін оны сызуда кескіндеу үшін бір (екі ж не одан да көп) қиманы  ə тұрғызу қажет болатындай етіп өзгерту.  Заттың пішінін оны сызуда кескіндеу үшін фронталь (горизонталь, профиль)  тілікті немесе екі жай тілікті тұрғызу қажет болатындай етіп өзгерту.  Заттың пішінін оны сызуда кескіндеу үшін көрініс бөлігін тілік бөлігімен  біріктіру қажет болатындай етіп өзгерту.  Затты басқа мақсатқа қолдану үшін оның бөлігін қайта комбинациялау немесе  пішінін түрлендіру (мысалы, пластик шөлмектің түбін одан жалғыз өсімдікке  арналған саяжай жасауға қолдану үшін кесіп тастау).  Парақтық (көлемді) материалдың ұтымды пішілуін іске асыру.  Пішіні мен өлшемдері шығарылушы прокатқа ж не профильдік дайындамаларға ə жақындау бөлшектің конструкциясын таңдау.  Бұйымның жалпы көрінісінің тұтастығын бұзатын конструктивтік элементтер  мен бөлшектерді жасыру.  Пішінді дизайнерлік шешуде симметрияны (асимметрияны), динамиканы  (статиканы),ритм, нюанс ж не контрастты пайдалану. ə  Бұйымда бөліктер мен тұтас пішіннің гармониялық пропорциясын пайдалану. 2.  Кеңістікте түрлендіру.  Бұйымның проекция жазықтықтарына қарағанда кеңістіктік орналасуын өзгерту.  Конструктивтік элементтің горизонталь орналасуын вертикальға ж не керісінше ə өзгерту, бүйіріне қарай жатқызу, астын үстіне қаратып аудару немесе бұру.  Бір элементтің (бөлшектің) қуысын басқа элементпен (бөлшекпен) толтыру.  Ə р түрлі нысандарды бір­бірінің ішіне «матрешка» сияқты орналастыру.  Конструктивтік бөліктерді  р түрлі деңгейдегі жазықтықтарда ж не керісінше  ə ə орналастыру.  Күш векторы  серінің бағытын өзгерту. ə  Бірнеше беттер бойынша түйіндесуді іске асыру.  Бұйымның берілген габариттері шегінен шығу. 3.  Қозғалыс пен күшті түрлендіру.  Қозғалыс бағытын өзгерту.  Тіке немесе тіке­керісінше қозғалысты айналу қозғалысына ж не керісінше  ə ауыстыру.  Қозғалыстың берілген бағытын кері бағытта өзгерту.  Бөлшектің күрделі траекториядағы қозғалысын қарапайымға немесе керісінше  ауыстыру.  Затты «ауыр» ж не «жеңіл» екі бөлікке бөлу, «жеңіл» бөлікті қозғалмалы ету. ə  Нысанды бір­біріне қарағанда қозғалуға қабілетті етіп екі бөлікке бөлу.  Бұйымның қозғалатын бөлігін қозғалмайтын, ал қозғалмайтын бөлігін  қозғалатын ету. 4.  Материалды түрлендіру.  Қызметі жоқ материалды алып тастау.  Басқа материал пайдалану. 5.  Дифференциация амалдары.  Элементті алынатын, оңай бөлінетін ету.  Нысанды құрамдас конструкция етіп жасау. 6.  Сапалық өзгеріс.  Жекелеген бөліктердің өлшемдерін биіктік (ұзындық, тереңдік) бойымен  өзгерту.  Бірдей конструктивтік элементтер санын көбейту (азайту).  Нысанның жұмыс жасаушы (жасамаушы) жағдайға ауысқандағы габаритік  өлшемдерін, көлемін немесе ұзындығын өзгерту.  Нысанның конструктивтік элементтерінің немесе нысанның өзінің өлшемдерін  айтарлықтай өзгертіп, олардың қолданылуын анықтау. ə ə 1. IV. Модельдеуге арналған ж не жобалау іс­ рекет элементтері бар  шығармашылық графикалық тапсырмалар (В.А. Гервердің  классификациясы бойынша) [4]. 1. Шығармашылыққа алғашқы оқыту. Берілгендері толық емес сызбалар  бойынша заттарды модельдеу.  Бір проекциясы бойынша техникалық суретін орындау.  Берілген бір көрінісі бойынша заттың екі көріністегі сызбасын орындау.  Берілген бір көрінісі ж не басқа көріністерінің габариттері бойынша заттың  ə сызбаларын орындау.  Сызықтары жетіспейтін техникалық суреті бойынша заттың пішінін модельдеу.  Бір көрінісі ж не басқа көріністерінің габариті бойынша (элементтерін  ə біртіндеп қосып) пішінді модельдеу.  Көріністері мен басқа кескіндерінің габариттері бойынша пішінді модельдеу.  Сипатталуы бойынша пішінді модельдеу.  Нысанның көрнекі кескіні немесе сызбасы бойынша жазбасын орындау.  Жазбасы бойынша нысанның сызбасы мен техникалық суретін орындау.  Қимасы мен басты көрінісінің габариттері бойынша пішінді модельдеу.  Тілігі ж не үстінен көрінісінің габариттері бойынша пішінді модельдеу. ə 2.  Техника саласындағы жобалау іс­ рекет элементтері бар тапсырмалар. ə  Конструкцияның жетіспейін бөлігін орындау (конструкцияны т мамдау). ə  Прототиптерін талдау негізінде конструкцияны жетілдіру.  Техникалық шарттары бойынша конструкциялау (заттық­графикалық тірегімен). 3.  Дизайн саласындағы жобалау іс­ рекет элементтері бар тапсырмалар. ə  Заттық­графикалық тірегі бар берілген нысанның пішін элементтерін жетілдіру.  Біреуінің стильдік белгісі бойынша заттар тобының сыртқы пішінін дайындау.  Прототип­конструкцияны талдау негізінде нысанның пішінін эстетикалық  жетілдіру. ə 4.  С улет өнері саласындағы жобалау іс­ рекет элементтері бар тапсырмалар. ə  Жоспары бойынша қарапайым ғимараттың қасбетінің сызбасын дайындау.  Перспективалық немесе аксонометриялық  кескіні    бойынша   ғимараттың    жоспарын дайындау.  Қасбеті бойынша ғимараттың жоспарын дайындау.  Ғимараттың сыртқы көрінісін жақсарту.  Техникалық шарттары бойынша қарапайым ғимаратты (мысалы, саяжай үйін)  жобалау.  Қарапайым с улеттік композициялардың ə комбинациясы негізінде) сызбаларын дайындау ж не орындау. ə    (геометриялық   денелердің    Қорытынды ə Ұсынылушы графикалық тапсырмалар жүйесі оқушылардың шығармашылық  графикалық іс­  рекеттерін дамытудың негізгі құралы болып табылады.  Сондықтан жобалау іс­ рекет элементтері бар шығармашылық графикалық  тапсырмаларды дайындау мен пайдалауға қойылатын талаптар, сонымен қатар  ə оларды шешу мен олармен жұмыс жасаудың  дістемесін мұғалімнің білуі  туралы м селе өте маңызды болып саналады. ə ə   Ə дебиеттер тізімі 1.   2. Хасенов М.М. Развитие способности школьников к мысленным преобразованиям предметов по изображениям: Учеб. пособие. — Алматы: Рауан, 1992. — 136 с. 3. Павлова Л.В. Нетрадиционные подходы к обучению черчению: Учеб. пособие.  — Н.­Новгород: Изд­во Нижнегород. гос. техн. ун­та, 2002. — 70 с. 4. Хакимов Г.Ф., Вахитов Р.Р. Эвристические графические задачи: В помощь  учителю черчения. — М.: Школа–ПРЕСС, 1999. — Вып. 3. — 112 c. 5. Хасенов М.М. Преобразования изображений в графической деятельности  школьников: Пособие для учителей общеобразовательных школ. — Алматы:  Мектеп, 2005. — 76 с. 6. Гервер В.А. Творчество на уроках черчения // Кн. для учителя. — М.: ВЛАДОС, 1988. — 144 с. 7. Ботвинников А.Д. Об основных направлениях классификации и исследования  способов решения учебных графических задач. — М.: АПН РСФСР,