Инклюзивті білім беру

Инклюзивті білім беру

Тұрсынбай Толқын ХБ 20-1

Жоспары:

Қоғамда инклюзивті қозғалыстың пайда болу тарихы.
Инклюзивті білім берудің философиялық-гуманистік сипаты.
Қ.Р-ғы инклюзивті білім берудің құқық негіздері.

Инклюзивті білім беру дегеніміз - барлық балаларды, соның ішінде мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім үрдісіне толық енгізу және әлеуметтік бейімдеуге, жынысына, шығу тегіне, дініне, жағдайына қарамай, балаларды айыратын кедергілерді жоюға, ата-аналарын белсенділікке шақыруға, баланың түзеу-педагогикалық және әлеуметтік мұқтаждықтарына арнайы қолдау, яғни, жалпы білім беру сапасы сақталған тиімді оқытуға бағытталған мемлекеттік саясат.

Инклюзивті
білім беру

Өз-өзіне сенімділік

Құрдастарымен қарым-қатынас

«Бәріне бірдей мүмкіндік»

Қоршаған ортаға үйрену

Толық білім алу

Қоғамда инклюзивті қозғалыстың пайда болу тарихы.

«Инклюзия» ұғымы фрaнцуз тілінде «inclusif» – «өзіне кіріктірген», лaтын тілінде «include» – «ендіремін, қосaмын», aғылшын тілінде «aрaлaстырaмын» деген мaғынaны береді. Ал, жaпондық тaным жүйесінде «инклюс» ұғымы «инь» мен «янь» шеңберінде қaрaстырылып, «бұл – мен және менің денем», «мен өз денемді қaлaй бaсқaрa aлaм?», яғни әр aдaмның өзін-өзі бaсқaруы әуелі денесін бaсқaрa білуден бaстaлaды деген терең әрі күрделі философия негізінде сипaттaлaды.

Инклюзивті білім беру идеясының эволюциясында бірнеше маңызды оқиғалар бар. Осындай алғашқы оқиғалардың бірі және инклюзивті білім беру философиясының көрінісі "қалыпқа келтіру" принципі болды. 40 жыл бұрын Скандинавия елдері сілтеме жасай бастады. Осылайша, мүгедектігі бар адамдарға "күнделікті өмір сүруге және қарапайым қоғамдағы өмір сүру жағдайларына мүмкіндігінше жақын жағдайда өмір сүруге" мүмкіндік беретін процесс анықталды.

Инклюзивті білім беруді дамытуға серпін берген келесі екі оқиға 1960-1970 жылдары АҚШ-та болды. Біріншісі - нәсілдік теңдікті жақтайтын азаматтық құқықтар қозғалысының басталуы, екіншісі - 1975 жылы мүгедек балаларды "ең аз шектеулі ортада" оқыту талабын қамтитын мүгедек балаларды оқыту туралы Заңның қабылдануы. Үшінші оқиға 1994 жылы маусымда Испанияның Саламанка қаласында 92 Үкімет пен 25 халықаралық ұйымның өкілдері кездескен кезде болды. Осы кездесуде қабылданған "Саламанк декларациясы" деп аталатын келісім халықаралық қоғамдастықтың барлығына білім беруге деген адалдығын көрсетеді. Декларация барлық үкіметтерді "инклюзивті білім беру принципін заң немесе ереже ретінде қабылдауға, егер басқаша әрекет етуге елеулі себептер болмаса, барлық балаларды қарапайым мектептерге қабылдауға" шақырды. Кейінірек, 2006 жылғы желтоқсанда БҰҰ Бас Ассамблеясының 61 сессиясы "Мүгедектердің құқықтары туралы" Конвенцияны мақұлдады, онда қатысушы мемлекеттердің инклюзивті білім беруге қатысты елеулі міндеттемелері қамтылды.
Инклюзивті білім беруді енгізу адамның тұрғылықты жері бойынша оның танымдық қабілеттеріне және денсаулығына сәйкес келетін ортаға сәйкес сапалы білім алу құқығын іске асыру бағытында білім беру жүйесін дамытудың ең жоғары нысаны ретінде қарастырылады.

Инклюзивті білім берудің философиялық-гуманистік сипаты.

Инклюзивті білім беру – гуманизмге, руханилылыққа, әлеуметтік әділдікке жетелейтін әрі солардан бастау алатын, өзіндік ерекшелігі бар бағыт. Адам құқықтары саласындағы халықаралық стандарттары әрбір адамның қоғамдық өмірге теңдікпен және дискриминациясыз араласуы керек деген идеяға негізделетіні белгілі. Сондықтан да әлемдік білім беру жүйесінде соңғы жылдары жаңашыл идеялар көптеп енгізіліп, олардың діңін ЮНЕСКО-ның «Білім барлығы үшін» бағдарламасы қалап келеді.

Инклюзивті білім берудің философиялық-гуманистік сипаты.

Оқыту ұйымдарына инклюзивтік білім беруді енгізу процесі – уақыт талабы. Дегенмен, бұл қадам – білім беру жүйесіндегі гуманизмнің қарқынды даму нәтижесі екенін де атап өту керек. Әрине, өскелең ұрпаққа, олардың физикалық, интеллектуалдық, этникалық мүмкіндіктеріне тәуелсіз сапалы білім беруді, тәрбиелеуді, дамытуды және әлеуметтендіруді қамтамасыз етуде практикада инклюзивті білім беруді жүзеге асыратын және кәсіби міндеттерді шығармашылықпен шешетін, педагогикалық, психологиялық және әдістемелік білімдерді терең меңгерген педагогтар қажет. Сонымен қатар инклюзивті білім беру жағдайында оқушыларды әлеуметтік-педагогикалық қолдау мәселесі өзекті болып табылады. Себебі, бұл процесті жүзеге асыру барысында әлеуметтік педагогтар көптеген жағдайларда, объективті кедергілерге кездесуде, атап айтқанда (сыныптардың толық жетіспеуі, материалдық базаның әлсіздігі, дефектолог, логопед, мамандардың жоқтығы, әртүрлі деңгейлік бағдарламалардың болмауы, ерекше қамқорлықты қажет ететін балалармен өзара әрекеттесуде әлеуметтік педагогтың кәсіби құзыреттілігінің төмендігі, инклюзивті білім беру жағдайында педагогикалық үрдісті жоспарлау, ұйымдастыру, жобалау және дамыту сияқты субъективтік себептердің нығаюына байланысты әдістемелік дайындықтың жеткіліксіздігі және т.б.).

Қ.Р-ғы инклюзивті білім берудің құқық негіздері.

Қазақстандағы инклюзивті білім беруді дамытудың нормативтік-құқықтық базасы негізгі постулатқа негізделген — білім беру ортасын білім алушының жеке ерекшеліктері мен білім беру қажеттіліктеріне бейімдеуді қамтамасыз ететін педагогикалық тәсіл негізінде олардың тұратын жері бойынша барлық білім алушылар үшін тең білім беру мүмкіндіктерін қамтамасыз ету.
ҚР «Білім туралы» Заңының баптарында: 1-бабы (21-3-тармағы), 3-бабы (1-тармағы), 8-бабы(6-тармағы) білім алушылардың тиісті білім беретін оқу бағдарламаларына тең қол жеткізуін, түзету-педагогикалық және әлеуметтік қолдауды, мүмкіндіктері шектеулі балалардың барлық деңгейдегі білім алуына қол жеткізуін көздейтін білім беру саласындағы мемлекеттік саясаттың мәні мен қағидаттары ашылған.

Қазақстан Республикасының заңнамасы ерекше білім беру қажеттіліктері
бар балалардың құқықтарын қорғауды көздейді және осындай балалардың өмір сүру сапасын арттыру үшін қажетті жағдайлар жасауға, олардың сапалы білім беру қызметтерін алуына және қолжетімді физикалық орта жасауға қатысты заңнаманың барлық ережелерінің орындалуына кепілдік береді.
Бүгінгі таңда инклюзивті білім беруді дамыту бойынша барлық нормативтік құқықтық база Қазақстан Республикасы Министрлігі мен Әділет министрлігінің интернет-ресурстарында ұсынылған. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрінің бұйрықтарымен бекітілген заңға тәуелді нормативтік құқықтық актілер мен әдістемелік ұсынымдар Түзеу педагогикасының ұлттық ғылыми — практикалық орталығының (бұдан әрі-КП ҰҒПО) және Ы.Алтынсарин атындағы ұлттық білім академиясының сайттарында жарияланды. Ы. алтынсарин.

Назарларыңызға рахмет!