Конспект урока по чеченскому языку.

53-г1а урок.

Урокан  ц1е: «Элп  ь».

1алашо: элп Ь  довзийтар. Элп  ь  дешан    чаккхенгахь, юккъехь деша 1амор.

Кхочушдан лерина жам1аш:

1.Предметни:элп  Ь девзар ду берашна. Нийса а , кхеташ а  элп  Ь   юкъадог1у дешнаш деша  1емар ду.

2. Метапредметни:

·        Регулятивни: берашна  1емар ду  учебника  т1ехь  ялийначу   материалах   пайда а оьцуш  , шайн белхан план  х1отто. Планан рог1алла а  ларъеш  шайн болх  д1абахьа а 1емар ду берашна. Берашна хуур  ду  шайн кхиамаш ган , царех пайдаэца. 1емар ду  кхачамбацарш  ган   уьш  д1адаха.

·        Коммуникативни:  берашна  1емар ду  хьехархочун хаттаршна дуьззина жоьпаш дала. 1емар ду  вовшашца къамеле  бовла, ладог1а. Берашна 1емар ду  шайна хеттарг д1аала, шайн накъоста дуьйцучунга  ладог1а, кхета.

·        Познавательни: берашна  хуур  ду  элп  оьрсийн матера т1еэцначу дешнашкахь бен  ца хилар. Ь  элпо цхьа а аз билгал деш ца хилар хуур ду. Ь элп  дешан юьххьехь  ца яздар , цундела  доккха  элп Ь  алфавитехь ца  хилар хуур ду.1емар ду элп Ь    юкъа а х1оттош  дешдакъош  кхолла , уьш деша.  Ь элпо шена  хьалхара  мукъаза  аз к1аддеш  хилар хуур ду.

3. Личностни:берийн лаам хир бу  1алам довза , цуьнан хийцамийн тидам бан. 1аламна  пайдениг дан  лаам  кхоллалур бу берийн.

Урок  д1аяхьар.

1.     Маршалла  хаттар

 -Де дика хуьлда шун, бераш!

-Диканца дукха  ехийла! 

2. Дешаре  шовкъ  кхоллар.

·        Ловзар : «Караде  совнаха элп».

-Аса  уьн  т1е  д1ах1иттийначу  элпашна  юкъахь карадк  совнаха  элп.

А, О, У, И, Е, Э, Ь.

-Муьлха элп ду  совнаха? Элп Ь).

-Х1унда ду  и совнаха? (Дисина элпаш вайна девза, ткъа и элп  ца  девза).

-Хьанна  хаьа шуна  и х1ун элп ду?

-Х1ун  1амор ду  вай тахана? (Вайна девзар ду керла элп).

3. 1алашо йовзийтар.

-Д1аелла  учебникан  76-г1а  аг1о. Абатан  аг1он т1ехь ялийначу материалах  пайда а оьцуш  х1отта е шаьш  бийр болчу белхан  план.

Суна  девзар ду …

Суна 1емар лу…

Аса х1оттор ду…

-Вайна  тахана  девзар ду  керла  элп а  Ь  . Шуна 1емар ду элп  Ь юкъадог1у  дешнаш , предложенеш а еша. Вай  дийцар а х1оттор ду   суьртах лаьцна.

4. Элп    Ь довзийтар.

-Х1ун 1амор ду  вай  хьалхара? (Вайна  девзар ду  керла элп)

·        Суьрташца болх бар. Дешан  юьххьехь, чаккхенгахь, юккъехь элп   Ь довза  1амор.

-Х1ара х1ун ю? (Альбом)

-Маса дешдакъа  ду  АЛЬБОМ дешан? (Шиъ)

-Муьлханиг ду хьалхара дешдакъа? ( АЛЬ).

-Шолг1аниг ? (БОМ).

- Маса   аз ду  АЛЬБОМ дашехь ? Муьлханаш  ду  уьш? (А,Л,Б,О,М- пхиъ ду)

(Хьехархочо д1ах1оттадо зорбанан элпашца  яздина дош)

АЛЬБОМ

-Муьлха  аз  хеза АЛЬБОМ  дашехь к1еда? ( Аз  (Л) ду)

-Маса  элп ду  альбом дашехь?  (Ялх  ду).

-Х1унда  ду  АЛЬБОМ дашехь  ялх элп , пхиъ  а аз? (Берийн  жоьпаш).

-Ь  элпо цхьа а аз билгал ца до. Цо шена хьалхара  мукъаза  аз к1аддо. Элп Ь доккханиг  дац  алфавитехь , иза  дешан юьххьехь ца яздо дела. Элп Ь оьрсийн маттера  т1еэцначу  дешнашкахь бен  ца яздо.

-Х1ара х1ун ю?   (Тетрадь)

-Маса  дешдакъа ду ТЕТРАДЬ  дешан? (Шиъ ду).

-Муьлханиг  ду хьалхара ? (ТЕТ)

-Шолг1аниг? (РАДЬ)

-Муьлханиг  ду  ТЕТРАДЬ  дашехь к1еда  мукъаза  аз? (Д)

-Х1унда?  (Цунна т1ехьа ду элп Ь).

·        Элп   Ь  довзийтар.

-Х 1ара  зорбанан жима элп   Ь  ду.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Суна девзи элп (Ь).

·         Ь  элпах лаьцна байт 1амор.

Ь хьаьрк  ду  йозанехь оьшуш

Цо  вайна  дика г1уллакх  до.

Элпаш  к1аддеш ,хаздеш,

Цанна  юкъахь барт а бо.

-Стенна  оьшу  к1еда хьаьрк? (Цо шена хьалхахь лаьтташ долу  элп к1аддо).

·        Ь элпан тидам бар.

(Хьехархочо  уьн т1е д1ах1иттадо элпаш  : Л, Д, Н, Р. Х1оранна  улло дуьллу элп Ь. Массара цхьана  д1адоьшу  элпийн  цхьанакхетарш.

Л  -ЛЬ                     Д- ДЬ   

Н- НЬ                      Р-РЬ

-Д1адеша  элпаш. Х1ун  тидам би аша?  (Мукъаза  элпана т1ехьа  элп Ь х1оттийча   иза к1адло)

-Х1ун кхиамаш  бехи аша? 

·        Суна хии Ь элпо шена хьалхара  мукъаза  аз к1аддо.

6. Дешнаш  дешар.

·        Уьн т1ера ешар

-Д1адеша хьалхарчу  б1ог1амалгера дешнаш. Маса  дешдакъа ду ТЕТРАДЬ  дешан?  (Шиъ)

-Муьлханиг ду хьалхара? (ТЕТ)

-Шолг1аниг? (РАДЬ)?

-Мича  меттехь ду  к1еда мукъаза  аз? (Чаккхенгахь)

-Муьлханиг  ду  иза? ( Аз (Д)

-Х1унда  ду  иза к1еда? (Цунна т1ехьа ю Ь)

-КОНЬКЕШ дашехь муьлханиг ду к1еда мукъаза аз ? ( аз (Н))

-ТОКАРЬ  дашехь муьлханиг  ду к1еда  мукъаза аз ? ( аз (Р) ду).

-Мила ву токарь? (Берийн жоьпаш)

-Токарь – иза токаца  болх беш волу стаг ву.

-Д1адеша шолг1ачу  б1ог1амалгера  дешнаш. БОЛЬНИЦА дашехь муьлханиг ду   к1еда  мукъаза аз? (Аз (Л) ду)

-СЛЕСАРЬ  дашехь муьлханиг ду   к1еда  мукъаза аз? (Аз (Р) ду).

-Мила ву   слесарь? (Берийн жоьпаш).

-Д1адеша  кхоалг1ачу б1ог1амалгера  дешнаш. Маса  дешдакъа ду  1ЕДАЛ дешан? (Шиъ  ду)

-Муьлханиг ду хьалхара?  (1Е)

-Шолг1аниг? (ДАЛ)

 (Иштта  толлу важа дешнаш)

·        Учебникан  75-г1ачу  аг1он  т1ера  д1адоьшу дешнаш.

-Х1ун кхиамаш бехи вай?

·        Суна 1еми  дешнаш  деша.

7. Дийцар х1оттор.

-Шеран  муьлха  зама ю  т1ееанарг? (Т1едеана 1а).

-Х1ун ю арахь ? (Арахь ло диллина).

-Х1ун хилла хина? (Хина ша бина)

-Бераша х1ун до ? (Бераша конькеш , салазаш  хоьхку).

-Лайх х1ун йо бераша? (Бераша  йо Лайн-бабанаш).

-Муха хуьлу 1ай? (Хаза хуьлу).

-Х1ун кхиамаш  бехи вай?

·        Суна  1еми  дийцар х1отто.

8. Сада1аран миноташ.

9.    Дийцар дешар.

-Д1аеша  хьалхара  предложени.Х1ун  ийцира  дас  Аптина? (Дас Аптина тетрадь а , альбом а  ийцира).

-Д1аеша  шолг1а предложени. Х1ун дира  Аптис? (Аптис хаза  сурт диллира)

-Д1аеша  кхоалг1а предложени. Х1ун еара  вашас? (Вашас суна  хаза  конькеш  еара)

-Д1аеша йоьалг1а предложени .  Х1ун боху  цу т1ехь?  (Ас конькеш хихкира).

-Д1аеша  пхоьалг1а предложени  . Стенга вахара ваша? (Сан  ваша больнице вахара).

-Д1аеша йолхалг1а предложени  . Мила ву 1умаран  да? (1умаран да токарь ву)

-Х1ун кхиамаш бехи аша?

·        Тхуна 1еми предложенеш  еша.

·        Кхоллараллин болх

-Элп Ь   яздей , цунна  суьрташ дахка.

·        Ловзар : «Пису , дахка».

-Вайга тахана а хьошалг1а деана вайн ши доттаг1 –Писуй , дахкий. Цара  вайна  деана керла т1едиллар.  Суьрташ бухахь  шиъ  схема ю предложенин. Цу  шимма  еанчу  еък1овшца вай   дешнаш  вовшах  таса  деза . Дешнех  предложенеш  х1итто еза. Д1адуьйлало вай доккхачу  элпаца яздинчу дешдекъана  т1ера. Муьлханиг ду  и? (ИС)

-Кхин муьлханиг х1уттур дара цунна  т1е? (ЛА-МА)

-Хьанна  карор  дара  шолг1а дош? (САЛАЗ).

-Кхоалг1а? (Хохку)

-Х1ун  ю аша х1оттийнарг? (Предложени).

-Маса дош ду  цу предложенехь? Муьлхачу схемица йог1у иза).

(Иштта карайо важа предложени)

·        Дийцар дешар . Цунна  ц1е  тиллар.

(Берашна  т1е дуьллу и декхар)

10. Жам1 дар.

-Муьлха элп   девзи шуна? (элп Ь)

-Х1ун г1уллакх леладо Ь элпо? (Цо  шена хьалхара  мукъаза  аз  к1аддо)

11. Р1ефлекси.

-Х1ун кхиамаш бехи аша?