Лабораториялық жұмыстар жинағы. Delphi бағдарламаллау тілінде.

ЛАБОРАТОРЛЫҚ ЖҰМЫС №1 Delphi тілінің негізгі компоненттері Мақсаты: Delphi7 программалау ортасынмен және программалаудың негізгі  түсініктерімен танысу, компоненттердің қасиеттері мен оқиғаларын  басқаруды үйрену. ҚАРАПАЙЫМ ПРОГРАММАЛАРДЫ ҚҰРУ І. Терезе тақырыбы және фондық түсі бар қарапайым Windows­ қосымшасын жасау   1. Delphi7  программалау   ортасын   іске   қосыңыз:  Пуск/Программы/Borland Delphi7/  Delphi7 3. 4. 2. Форма   терезесінің   тақырыбын   өзгерту   керек:   Form1­ден   Привет   сөзіне. Объектілер   инспекторы   (Object   Inspector)   терезесінің  Properties  (қасиет) бөлімінде Caption қасиеті үшін Привет сөзін енгізіңіз.  Форма түсін өзгерту үшін объектілер инспекторы терезесінде Color  қасиетінің мәнін clAqua деп өзгертіңіз.  Қосымшаны орындаңыз: Run мәзірінен Run командасын орындаңыз немесе  F9 батырмасын басыңыз.  Ашылған қосымша терезесінің өлшемін өзгертіп  көріңіз.  Орап қою, бастапқы қалпына келтіру батырмаларымен жұмыс істеңіз.  Қосымша терезесін жабыңыз.  Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз: File/Save All командасын  орындаңыз да өзіңіздің бумаңызда Prog1.pas және  Prog1.dpr. 5. 6. 7. 8. ІІ. "Моя первая программа!" мәтіні және мәтін шрифтінің өлшемі мен мәтіннің орналасуын өзгертетін батырмалары бар Windows қосымшасын жасау. 9. Формаға «Standard» беттінен Label объектісін орналастырыңыз. 10.Label1 объектісін форманың қажетті жеріне жылжытыңыз. 11.Label1:объектісінің қасиетін өзгертіңіз. Object Inspector терезесінде объект  қасиеттері үшін келесі мәндерді орнатыңыз: Объект Свойство Label1 Caption Font Alignment Color AutoSize Значение Моя первая  программа! 12 p., қызыл taCenter сары (Yellow) False 12.Программаны орындаңыз:Run/Run немесе F9. 13.Форма мен проектіні сақтаңыз. 14.Form1 терезесіне Button (командалық батырма) объектісін орнатып, оның  өлшемін өзгертіңіз. 15.Button1 объектісінің Caption қасиеті үшін"Увеличение" мәнін енгізіңіз. 16.Button1 объектісінің Click оқиғасы үшін программалық код тжазыңыз: Формадағы Button1 объектісін екі рет шертіп, программалық код терезесінде  Begin және End сөздерінің арасына келесі кодты жазыңыз:  Label1.Font.Size :=  Label1.Font.Size+2; 17.Программаны орындаңыз. "Увеличение" батырмасын басқанда мәтін  қандай өзгеріске ұшырайтынына назар аударыңыз. 18.Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз: File/Save. 19.Мәтіннің шрифтін кішірейтетін "командалық батырма"  объектісін  жасаңыз. 20.Мәтінді жылжыту үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз: Label1.Left:=Label1.Left+10; 21.Мәтінді жасыру үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз:  Label1.Top :=Label1.Top +10; Label1.visible:=false; 22.Программаны жабу үшін "командалық батырма" объектісін жасаңыз: Close; 23.Форма мен проектіні дискіде сақтаңыз.  БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ 1. Мәтін   түсін   қызыл,   көк,   жасыл   түстерге   циклді   түрде   өзгертетін батырманы формаға қосыңыз.  2. Формаға   Edit   өрісін   қосыңыз.   Өріске   сан   енгізілгенде   мәтін   осы   санға сәйкес жылжуы керек: Label1.Left:=Label1.Left+StrToInt(Edit1.Text); Label1.Top:=Label1.Top+StrToInt(Edit1.Text); 3. Мәтінді   вертикаль   және   горизонталь   бойынша   жылжытуға   мүмкіндік беретін екі батырма жасаңыз. ІІІ. Түс атауы бар радио­батырманы басқанда бағдаршамда сәйкес түс жанатын Windows­қосымшасын жасау.   24.Жаңа қосымша құрыңыз:  File/New/Application. 25.Формаға Label, Panel, GroupBox, RadioButton (Standard бетінен)  орналастырыңыз. 26.Объектілер инстпекторын пайдаланып олардың келесі қасиеттерін  орнатыңыз: 27.RadioButton1 объектісінің Click (щелчок мыши) оқиғасын өңдеу  процедурасы үшін келесі кодты жазыңыз:  Мәні Объект Қасиет і Caption Светофор Label1 Caption Стойте Panel1 Caption Готовьтесь Panel2 Panel3 Caption Идите GroupBox1 Caption Цвет RadioButton1 Caption Красный RadioButton2 Caption Желтый RadioButton3 Caption Зеленый procedure TForm1.RadioButton1Click(Sender:TObject); begin Panel1.Color:=clRed; Panel2.Color:=clWhite; Panel3.Color:=clWhite;  end; 28.TForm1.RadioButton2Click және TForm1.RadioButton3Click процедуралары үшін өздерін код жазыңыз.  29.Өлшемі 12п, сызылуы қалың (fsBold), түсі ақ (clwhite) болатын "Стойте",  "Внимание", "Идите" сөздерінің жазылуын қосыңыз.  БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ 1. Панельдердің қасиеттерін форма ашылғанда көрінбейтін етіп өзгертіңіз. Ал жазулар жанған кезде олар көрінуі керек.  ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №2 "Формада объект басқаруды құру және бұл объектілердің қасиет мәндерін орнату. 1. Жаңа проект құрыңыз.  2. Формаға суретте көрсетілген компоненттерді орналастырыңыз. 3. Программа кодын және проектіні Unit2.pas и Pr2.dpr деген тапен сақтаңыз. 4. Келесі әрекеттерді орында: Мәні/Әрекет Диалог &Выход bkClose Введи свое имя и нажми Enter If key=#13 then begin Label2.Caption:=Edit1.Text+’,ты  любишь читать?’; End; Да Label3.Caption:=’Молодец!’; Нет Label3.Caption:=’Почему же? Надо  читать.’; Объект атауын өшіріңіз Объект атауын өшіріңіз Object Inspector Объект терезесінің бөлімі Form1 Properties BitBtn1 Properties Label1 Properties Қасиет/ Оқиға Caption Caption Kind Caption Edit1 Events OnKeyPress Button1 Button2 Properties Events Properties Events Label2 Label3 Properties Properties Caption OnClick Caption OnClick Caption Caption 5. Проектіні сақтап, орындаңыз (F9). № 1 Да және Нет  Тапсырма батырмаларын адам атын  енгізгеннен кейін белсенді  болатындай етіп өзгертіңіз. 2 Сұхбатты қайалау үшін  Өздік жұмыс Көмек Да және Нет батырмаларының Enabled  қасиеті үшін False мәнің орнатыңыз. Edit1KeyPress процедурасын келесі  жолдармен толықтырыңыз: Button1.Enabled:=true; Button2.Enabled:=true; Формаға BitBtn компонентін орналастырып, Edit1, Label2, Label3  атауларын өшірілетін  болсын. 3 Сұхбатты қайталау кезінде енгізу жолы белсенді  болсын. оның қасиеттерін өзгертіңіз: Kind­bkRetry,  Caption­&Повторить.  Басу оқиғасына келесі кодты жазыңыз: Label2.Caption:=’ ’; Label3.Caption:=’ ’; Edit1.Text:=’ ’; BitBtn2Click оқиғасына келесі кодты епгізіңіз: Form1.ActiveControl:=Edit1; №2 программа листингі var Form1: TForm1; implementation {$R *.DFM} procedure  TForm1.Edit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); begin If key=#13 then begin Label2.Caption:=Edit1.Text+', ты любишь читать?'; Button1.Enabled:=true; Button2.Enabled:=true; end; end; procedure  TForm1.Button1Click(Sender: TObject); begin Label3.Caption:='Молодец !'; end; procedure  TForm1.Button2Click(Sender: TObject); begin Label3.Caption:='Почему же? Надо читать.'; end; procedure  TForm1.BitBtn2Click(Sender: TObject); begin Edit1.Text:=''; Label2.Caption:=''; Label3.Caption:=''; Button1.Enabled:=false; Button2.Enabled:=false; Form1.ActiveControl:=Edit1; end; end. ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №3 Сіздің салмағыңыз жобасы Мақсаты: Айнымалылар типін қолдану – бүтін және нақты (integer және real);  Жолдық   деректерді   сандарға  және  сандарды   жолдық   қатарларға  ауыстыру үшін   StrToInt;   StrToFloat,   IntToStr   FloatToStr   ;   Format()   функцияларын қолдану;  Хабарламаны   жеке   терезеде   шығару   үшін   ShowMessage   процедурасын пайдалану. Тапсырма Адамның оптимальді салмағы есептеу үшін адам бойынан 100 алып тастау керек. Егер адамның нақты салмағы оптимальді салмақтан үлкен болса онда адам толық, егер кем болса арық болып саналады. 1. Жаңа проект құрыңыз 2. Формаға суретте көрсетілген компоненттерді орналастырыңыз.  Edit1   –   салмақ,   Edit2­ге   – бойының ұзындығы (см) енгізіледі . 3. Программа кодын және проектіні Unit2.pas и Pr3.dpr деген тапен сақтаңыз. 4.   Программа   коды   терезесінің   VAR   бөліміне   нақты   салмақты   (faktW), оптимальді салмақты (optW), бойының мәнін (Rost) және оптимальді салмақ пен   нақты   салмақ   айырмасын   (Delta)   сақтайтын   айнымалыларды   енгізіңіз. VAR factW, optW, Rost, Delta : integer;  5. Button1 батырмасын шерту процедурасына келесі кодты жазыңыз:  Объект Мәні/Әрекет Қасиет/Оқиға Object Inspector терезесінің бөлімі Button Events OnClick 'Ваш   вес factW := StrToInt(Edit1.text); Rost := StrToInt(Edit2.Text); OptW :=Rost ­ 100; Delta := abs(factW ­ OptW); if OptW = factW then  Label3.caption   :=   идеален!' else  if OptW > factW then  Label3.caption   :=   'Вам   надо поправиться на '+IntToStr(Delta)+' кг.'  else Label3.caption   'Вам   надо похудеть на '+IntToStr(Delta)+' кг.' :=   Түсініктеме: StrToInt   функциясы   жолды   бүтін   санға   аударады,   IntToStr   функциясы керісінше – бүтін санды жолға ауыстырады.  6. Программаға кез келген ондық сандар енгізу үшін айнымалылардың типін нақты типке ­ Real өзгертеміз: VAR factW, optW, Rost, Delta : real; Жолды   нақты типке және нақты сандарды жолға ауыстыру үшін FloatToStr және StrToFloat функциялары қолданылады. Button1 компонентінің OnClick оқиғасына сәйкес өзгертулер енгізіңіз. 7. Проектіні сақтап, орындаңыз. Өздік жұмыс Тапсырма № 1 Нақты   сандарды   форматтау   және   ауыстыру   үшін FloatToStr()   функциясының   орнына   Format(‘   %f   ’, [айнымалы])   функциясын   қолданыңыз.   Мысалы, Format(‘%f ‘, [Delta])  Көмек 2 Форматтау   және   ауыстыру   үшін     функциясын Format(‘Строка %f’,[айнымалы]).  Мысалы, Format(‘Вам надо похудеть %f',[Delta]) .  келесі   түрде     Format қолданыңыз: 3 Жобаны жақсарыңыз: Программа тақырыбын жазыңыз; Шығарылатын   хабар   мәтінінің   қарпін   (шрифт) өзгертіңіз (түсін, өлшемін); Программадан шығу батырмасын қойыңыз; Программаны   қайта   орындау   жағдайын   жасаңыз (Сұхбат жобасын қараңыз). 4 Салмақ және бойының ұзындығы мәні ретінде теріс сан қабылданбайтын етіп өзгертіңіз.  ShowMessage('Ошиб очная запись числа: ' + Edit1.Text); 6. Массаны есептеу үшін дене массасының индексі  қолданыңыз.  Салмақ – X, Бойының ұзындығы – Y (метр). Дене массасының индексі – A, мұндағы A = X / Y2 (кг/м2) Нәтиже келесі кесте бойынша анықталады: № Индекс мәні A<18 Нәтиже (экранға шығарылатын хабар) Большой недовес 18<=A<20 Маловато   и   небезопасно,   можно   получить истощение Идеально 20<=A<=2 5 26=18)and (k<20)then Label3.caption := 'Маловато и небезопасно, можно получить истощение'                                else                                  if (k>=20)and(k<=25)then Label3.caption := 'Идеально'                                                     else                                                       if (k>25)and(k<=30) then Label3.caption := 'Легкий перебор'                                                                          else                                                                             if k>30 then Label3.caption := 'Срочно нужно худеть'; end; procedure  TForm1.BitBtn2Click(Sender: TObject); begin Label3.Caption := ''; Edit1.Text := ''; Edit2.Text := ''; Form1.ActiveControl := Edit1; Button1.Enabled := false; Label2.Visible := false; Edit2.Visible := false; end; procedure  TForm1.Edit2Click(Sender: TObject); begin if Edit1.Text = '' then else Button1.Enabled := true; end; procedure  TForm1.Edit1KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); VAR x:real; begin if key=#13 then begin try x:=StrToFloat(Edit1.Text); except ShowMessage('Ошибочная запись числа: ' + Edit1.Text); Edit1.SetFocus; Exit; end; Label2.Visible:=true; Edit2.Visible:=true; Form1.ActiveControl := Edit2; end; end; procedure  TForm1.Edit2KeyPress(Sender: TObject; var Key: Char); VAR y:real; begin if key=#13 then begin try y:=StrToFloat(Edit2.Text); except ShowMessage('Ошибочная запись числа: ' + Edit2.Text); Edit2.SetFocus; Exit; end; Button1.Enabled:=true; end; end; end.   ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №4 RGB ФОРМАТЫНДАҒЫ ТҮСТЕР жобасы Мақсаты: ScrollBar,   Panel   компоненттерімен   таныстыру.   Түс   құраушыларының мәндердің ауыстыру үшін TColorRef функциясын қолдану. Программаны құру жоспары: 1. Жаңа проект құрыңыз.  2. Суретте көрсетілген   компоненттерді  формаға орналастырыңыз.  3. ScrollBar айналдыру жолағы горизонтальді (үнсіз келісім   бойынша)   және   вертикальді   бола   алады. Оның     түрі   Kind   қасиетімен   анықталады.   Осы программада   вертикальді   айналдыру   жолағы қолданылады.  4.   Программа     коды   және   проектіні   сақтаңыз: Unit3.pas и Pr3.dpr. 5. Келесі әрекеттерді орындаңыз: Мәні/Әрекеті Объект ScrollBa r1 Object Inspector терезесінің бөлімі Properties Қасиет і/ Оқиғас ы Name Айналдыру   жолағының   атын  RedBar деп өзгертіңіз.  255 – RGB градацияларының саны Max Position 122 ­ бастапқы мәні Жоғарыдағы   әдіспен   ScrollBar2   және   ScrollBar3   мәндерін   орнатып, компоненттердің атын GreenBar және BlueBar деп өзгертіңіз. 6. Формадағы барлық Label компоненттері үшін Caption қасиетінің мәнін ' ' деп өзгертіңіз. 7. Келесі әрекеттерді орындаңыз: Объек Мәні/Әрекеті Қасиеті/ Оқиғас ы Object Inspector терезесіні ң бөлімі Events т RedBa r OnChan ge Panel1.Color:=TColorRef(RGB(RedBar.Position ,0,0)); Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position); Panel4.Color:=TColorRef(RGB(RedBar.Position , Greenbar.Position, BlueBar.Position)); Жоғарыдағы   әдіспен   ScrollBar2   және   ScrollBar3   үшін   OnChange   оқиғасын мәнін жазыңыз, бірақ  RGB и IntToStr. Түсініктеме: ScrollBar1 жолағы жылжығанда, Panel1 түсі өзгеріп, түстің сандық мәнін Label компоненті көрсетеді. Сонымен қатар Panel4 компонентінің түсі  де өзгереді. 8. Проектіні сақтап, орындаңыз. Өздік жұмыс № 1 Программа орындалғанда  Тапсырма панельдер бастапқы  түстерге боялып тұруы  керек. Көмек Форманы құру оқиғасына (Form1 үшін  OnCreate оқиғасы) ScrollBar1, ScrollBar2,  ScrollBar3 компоненттерінің позициясын  өндеу кодын жазыңыз. №4 программа коды unit Unit6; interface uses Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs, StdCtrls, ExtCtrls, Buttons; type TForm1 = class(TForm) Panel1: TPanel; Panel2: TPanel; Panel3: TPanel; Label1: TLabel; Label2: TLabel; Label3: TLabel; Panel4: TPanel; RedBar: TScrollBar; GreenBar: TScrollBar; BlueBar: TScrollBar; BitBtn1: TBitBtn; Label4: TLabel; Label5: TLabel; Label6: TLabel; procedure  RedBarChange(Sender: TObject); procedure  GreenBarChange(Sender: TObject); procedure  BlueBarChange(Sender: TObject); procedure  FormCreate(Sender: TObject); private { Private declarations } public { Public declarations } end; var Form1: TForm1; implementation {$R *.DFM} procedure  TForm1.RedBarChange(Sender: TObject); begin Panel1.Color:=RGB(RedBar.Position,0,0); Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position); Label4.Caption:=Format('0x%x',[RedBar.Position]); Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position); end; procedure  TForm1.GreenBarChange(Sender: TObject); begin Panel2.Color:=RGB(0,GreenBar.Position,0); Label2.Caption:=IntToStr(GreenBar.Position); Label5.Caption:=Format('0x%x',[GreenBar.Position]); Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position); end; procedure  TForm1.BlueBarChange(Sender: TObject); begin Panel3.Color:=RGB(0,0,BlueBar.Position); Label3.Caption:=IntToStr(BlueBar.Position); Label6.Caption:=Format('0x%x',[BlueBar.Position]); Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position); end; procedure  TForm1.FormCreate(Sender: TObject); begin Label4.Caption:=Format('0x%x',[RedBar.Position]); Label5.Caption:=Format('0x%x',[GreenBar.Position]); Label6.Caption:=Format('0x%x',[BlueBar.Position]); Panel1.Color:=RGB(RedBar.Position,0,0); Label1.Caption:=IntToStr(RedBar.Position); Panel2.Color:=RGB(0,GreenBar.Position,0); Label2.Caption:=IntToStr(GreenBar.Position); Panel3.Color:=RGB(0,0,BlueBar.Position); Label3.Caption:=IntToStr(BlueBar.Position); Panel4.Color:=RGB(RedBar.Position,GreenBar.Position,BlueBar.Position); end; end. ЛАБОРАТОРЛЫҚ ЖҰМЫС № 5 Компоненттерің негізгі қасиеттері Мақсаты  қасиеттері басқаруды үйрену. –  компоненттердің   мен   оқиғаларын Объек т  Form1  Label1  Label1  Label1  Label1 Свойство Name Caption Color Font.Size Font.Color Значени е Clock 00:00:0 0 clYello w 24  Красны й Қарапайым программаларды құру І. Әртүрлі жылдамдықпен жұмыс істейтін сағат жасау 1.  Delphi программалау ортасын ашыңыз. 2.  Form1 формасына Label (Standard парағы) және Timer (System парағы)  компоненттерін орналастырыңыз. 3. Объектілердің келесі қасиеттерін орнатыңыз: 4. TClock.Timer1Timer процедурасы үшін уақыттың жаңару кодын жазыңыз: Label1.Caption:=TimeToStr(Time); 5. Формаға GroupBox және RadioButton компоненттерін орналастырып, келесі қасиеттерді көрсетіңіз: GroupBox1 Caption RadioButton1          Caption RadioButton2          Caption RadioButton3          Caption Скорость Медленно Умеренно Быстро  6.  TForm1.RadioButton3Click процедурасына келесі кодты жазыңыз: Timer1.Interval := 1000; 7.  Келесі процедуралар үшін де кодтарды жазыңыз: TForm1.RadioButton1Click (3000)    және  TForm1.RadioButton2Click  (2000) БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ 1.   Мәтінді   форма   бойынша   сол   жақтан   оң   жаққа үздіксіз жылжытыңыз.  2.   Мәтінді   формада   төмендегі   траектория   бойынша үздіксіз жылжытыңыз.  Программа  Формаға  Label және Button 8. компоненттерін суреттегідей орналастырыңыз.  9. өзгертіңіз:   Button2 объектісінің қасиетін 10.Button2 объектісіне MouseMove  оқиғасын өңдейтін код жазыңыз: DragMode:  dmAutomatic procedure TForm1.Button2MouseMove(Sender: TObject; Shift:  TShiftState; X,Y: Integer);     begin       Button2.Left := Button2.Left+10;       Button2.Top  := Button2.Top+10;     end; 11.Button1 обектісіне Click  оқиғасын өңдеуге арналған код жазыңыз:  procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);     begin       Label1.Caption := 'Мы были в этом уверены!'     end; 12.Программаны орындаңыз. 13.Программаны өзгертіңіз: тінтуір меңзерін Button2 обектісіне жылжытқанда  ол көрінбейтін болуы керек. Меңзерді алып тастағанда ол қайта көрінуі керек. БАҚЫЛАУ ЖҰМЫСЫ үстінде 1. Батырма   курсордан   кез   келген   бағытта   қашып   жүретіндей   етіп программаны өзгертіңіз. Бірақ форма шекарасынан шықпауы керек.  ІІ. Мультипликациясы, бейнеклипі және гиперсілтемесі бар программа 14.Формаға 268х163 өлшемді панельді орналастырыңыз.  IMAGE1 15.Панельдің   компонентін   орналастырыңыз.   Оның өлшемі  072х163  болуы керек.    IMAGE1 компонентіне файлын орналастырыңыз. 16. Формада интервалы 250 болатын таймер компонентін орналастырып,  OnTimer оқиғасына келесі кодты жазыңыз:  Дракон.jpg With  Image1  do  Begin Left:=Left­Width div 4;    If Left=­Width Then Left:=0; End; 17. Программаны орындап, сақтаңыз. 18. Формаға жаңа панель және MediaPlayer1 компоненттерін орналастырыңыз. 19. Форма құру процедурасына Cool.avi бейнеклипін ойнату кодын жазыңыз:       MediaPlayer1.Filename:='Cool.avi';      MediaPlayer1.Open;      MediaPlayer1.Display:=Panel2;      MediaPlayer1.Play; 20. Программаны орындаңыз және программа дұрыс жұмыс істесе сатаңыз. 21. Формада гиперсілтеме мәтіні бар тексті орналастырыңыз. Мәтін қаріпінің (шрифт)  түсі   көк   және   асты   сызылған   болуы   керек.  Мәтінге   курсорды әкелгенде  "Сайт преподавателя"  көмекші мәтін шығуы және курсордың түрі қаламға   өзгеруі   керек.   Программаның   USES   бөліміне   ShellAPI   модулін қосыңыз. Гиперсілтемені басу оқиғасы үшін келесі кодты жазыңыз:  ShellExecute(0,'Open', 'http://www.gor.h1.ru','','',SW_SHOW); Гиперсілтемені өзгертіңіз: тінтуірді үстіне әкелгенде ғана оның түсі көкке БАҚЫЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ 1. және асты сызылған болып өзгеруі керек.