Mamlakatimiz hududida qo`shiqchilik san'atining o`ziga xosligi

Mamlakatimiz hududida qo’shiqchilik san’atining o’ziga xosligi

O’quvchilarda tayanch kompetensiyalarning quyidagi elementlari shakllantiriladi:
Kommunikativ kompetensiya:
Jamoat joylarida o’zini tutish odobiga rioya qilish; milliy qadriyatlarimiz, xalq og’zaki ijodi, qo’shiqchiligimiz, xalq maqollari, muqaddas kitoblardagi ibratli so’zlarni aniq va tushunarli bayon qila olish;
Nutq va muomala madaniyatiga rioya qilish;
Axborot bilan ishlash kompetensiyasi:
Axborot manbalari (televizor, telefon)dan foydalana olish.
O’zini o’zi revojlantirish kompetensiyasi:
Har qanday vaziyatda o’zini tuta olish va o’zini nazorat qila olish.
Ijtimoiy faol fuqorolik kompetensiya:
O’zini o’quvchilik huquq va burchlarini bilish va unga rioya qilish, jamiyatda (maktabda, oilada, mahallada)bo’layotgan jaroyonlarda ishtirok erish;
Davlat ramzlariga hurmat va ehtirom ko’rsatish

Yangi tushuncha va bilimlarni shakllantirish

Texnika vositalari, darslik, yozuv taxtasi, allomalarning odob-axloqqa oid kitoblari, tarqatma materiallari slayd, krassvord, rasmlar

“Suhbat”, “Tarmoqlash”, “Guruhlarda ishlash”

Dars turi:

Dars jihozi:

Dars metodi:

VI. Uyga vazifani tushuntirish - 2 daqiqa

V. Mavzuni mustahkamlash - 10 daqiqa

IV. Dam olish daqiqasi - 2 daqiqa

III. Yangi mavzu bayoni - 18 daqiqa

II. O’tilgan mavzuni takrorlash – 10 daqiqa

I. Tashkiliy qism – 3 daqiqa

DARSNING BORISHI

Nima ushun hayotimizni qo’shiqsiz tasavvur qila olmaymiz?

O’zbekistonda musiqa san’ati taxminan qachondan rivojlangan?

Milliy musiqa sozlarini sanab bering

Yurtimizda san’atning revojida katta hissa qo’shgan bobolarimiz kimlar?

Jahon musiqa sozlarini sanab bering

Qanday bastakorlarini bilasiz?

A.Navoiy bobomiz sozanda va kuy haqida qanday fikr bildirgan?

Yangi mavzu bayoni

Yurtimizda qo’shiqchilik san’ati uzoq tarixga ega. Qadimgi odamlar mehnat qilish jaroyonida bajarayotgan ish turlariga monand qo’shiqlar to’qib, kuylashgan. Shu orqali ular o’zlariga ruhiy madad berishgan, ko’tarinki kayfiyat bag’ishlashgan. Eng qadimgi qo’shiqlar M.Qoshg’ariyning “Devonu lug’otit-turk”asarida keltirilgan. Qadimgi qo’shiqlar “ir” yoki “jir” deb nomlangan. Mehnat qo’shiqlari va mavsum qo’shiqlari xalq orasida keng tarqalgan. Insonlar Agar yil quruqchilik kelsa –”Sust xotin” , shamolni to’xtatish uchun- “Choy momo”, shamol chaqiruvchi “Yo haydar” kabi turli qo’shiqlar kuylashganlar.

Yomg’r yog’di ho’l bo’ldi,
Yer-u jahon ho’l bo’ldi.
Shaftolilar barg yozdi,
Sust xotin suzma xotin.

Sust xotin suzma xotin,
Ko’lankasi maydon xotin.
Yomg’ir yog’dir ho’l bo’lsin
Yer-u jahon ko’l bo’lsin.

Do’ppi tikdim childirma,
Cho’pi xasga ildirma,
Yurtingni chindan sevsang,
Dushmaningga bildirna.

Nimcha guruchdan osh bo’lur, Qozonga solsam chosh bo’lur.
Mehmonni ko’ngli xush bo’lur,
Vaqosiz ko’rsa tush bo’lur.

Yorichoqni taq-taqijon deydilar-o,
Tegirmonni rohatijon deydilar-o,
Yorichoq tortmas edim,
Och qolganimdan tortaman.

Banorasdan to’n tikay.
Oldiga po’pak tutay.
Yoqasiga gul solay,
Arabiyning xatiday

To’y marosimlarda aytiladigan ko’ngilochar qo’shiqlar

Yor-yor

Terma

O’lan

Alla

Lapar

Aytishuvlar

Qadimdan yurtimizda baxshichilik san’ati keng rivojlangan. Xalqimiz yaxshi kunlarda, to’y marosimlarda yig’ilishib baxshilardan “Alpomish”, “Go’ro’g’li” kabi dostonlarni sevib englashgan.Dostonlar baxshilarimiz tomonidan qo’biz, do’mbira chertib , yoddan ijro etishgan. Ayrim qo’shiqlar doira, dutor yoki tanbur singari cholg’u asboblari jo’rligida kuylangan

Yaxshi qo’shiq va musiqa inson ruhiyatiga ko’tarinkilik baxsh etadi, asabni tinchlantirib, xotirani mustahkamlaydi. Shuning uchun tabobat ilmining sultoni Abu Ali ibn Sino bobomiz ayrim kasalliklarni musiqa bilan davolagan. Vatan va vatanparvarlik haqidagi qo’shiqlar esa insonni to’lqinlantiradi, yuksak maqsadlar sari chorlaydi, yurt ravnaqi uchun xizmat qilishga da’vat etadi. O’zbekistoning har bir hududida qo’shiqchilik san’ati o’ziga xos tarzda rivojlangan. Yurtimizda qo’shiqchilikning to' rtta yo’nalishi mavjud

Mayda-mayda
Mayda dedim , xo’p deding maydayo-mayda
Xo’pga maylim yo’q deding, maydayo’mayda.
Galaguvga qo’shganda maydayo-mayda
Ko’rgiligim ko’p deding maydayo-mayda.

Xo’p hayda-xo’p hayda
Qalqon qulog’im hayda, temir tuyog’im hayda,
Xirmonni qilgin mayda samoni senga foyda
Xo’p hayda- xo’p hayda

Yorichoq
Yorichoqni taq-taqijon deydilar-o,
Tegirmonni rohatijon deydilat-o.
Yorichoq tortmas edim,
Och qolganimdan tortaman.

Sust xotin suzma xotin
Ko’lankasi maydon xotin
Yomg’ir yog’dir ho’l bo’lsin
Yer-u jahon ko’l bo’lsin

Do’ppi tikdim childirma,
Cho’pu-xasga ildirma,
Yurtingni chindan sevsang,
Dushmaningga bildirma.

Yomg’ir yog’di ho’l bo’ldi
Yer-u jahon ko’l bo’ldi
Shaftolilar barg yozdi
Sust xotin suzma xotin

Nimcha guruchdan osh bo’lur,
Qozonga solsam chosh bo’ur.
Mehmonni ko’ngli xush bo’lur,
Vaqosiz ko’rsa tush bo’lur

Qadimgi qo’shiqlar haqida qaysi asarda ma’lumot bergan?

Bastakorlardan kimlarni bilasiz?

Mehnat qo’shiqlari deganda nimani tushunasiz?

Dostonchiligimiz haqida gapiring, kimlar tomonidan kuylangan?

“Kuy sehri” rivoyat

Rivoyat qaysi buyuk bobomiz haqida?
Bir kuni abu Nasr Farobiy bobomiz Kimninghuzuriga keldi?
Saroyda mashshoqlarning chalgan kuylariga bobomiz qanday munosabat bildirdi?
Damashq amiri Sayfuddavla Abu Nasr Farobiydan nima deb so\radi?
Bobomiz Abu Nasr Farobiy to’rvasidan nima oldi ?
Saroyda qanday voqea ro’y berdi?
Rivoyatlarga qaraganda Abu Nasr Farobiy bobomiz qanday cholg’u asbobini yaratgan ekan?

Lug’at ustida ishlash

Mutrib-u mashshoqlar ----
Cholg’uchi va sozandalar

Qonun (Chang) ---- Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan cholg’u asbobi

Odob

Ota

oldidan

o’tma

oldidan

ketma

Uyga vazifa

Zarafshon shahar 8- umumiy o’rta ta’lim maktabi odobnoma fani o’qituvchisi Tilovova Gulnoz Sa’dillayevnaning “Mamlakatimiz hududida qo’shiqchilik san’atining o’ziga xosligi” mavzusidagi bir soatlik  ochiq dars ishlanmasi