Өнеркәсіп төңкерісі әлемді қалай өзгертті?

Өнеркәсіп төңкерісі әлемді
қалай өзгертті?

Бұл сабақта біз:
Англияның әлемдік жетекші держава ретінде қалыптасуындағы өнеркәсіптік төңкерістің рөлін қарастырамыз

Өнеркәсіптік төңкеріс дәуірінде алғашқы техникалық өнертабыстар Англияның жеңіл өнеркәсібінде пайда болды. 

1733 ж Джон Кей шұға тоқығанда өздігінен қозғалатын қайықша (челнок) ойлап тапты. Ол (челнок) еңбек өнімділігін екі есеге арттыруға мүмкіндік берді. Өздігінен қозғалатын қайықша (челнок) ойлап табылғаннан кейін тоқымашылар матаны көбірек шығара бастады.

Тоқу кезіндегі артта қалу Джеймс Харгривстің иіру машинасын ойлап табуына ықпал етті (1765). «Дженни» иіру доңғалақтары өндірушілердің өнімділігін 20 есе арттырды және жіңішке жіп алуға мүмкіндік берді.

1769 жылы Ричард Аркрайт судың көмегімен басқарылатын Waterframe иіру машинасын ойлап тапты. Бұл машиналар 1772-1775 жылдары Кромфордта Аркрайт ашқан әлемдегі алғашқы зауытта орнатылды.

1783 жылы Семюэл Кромптон иіру – «мьюл-машинаны» ойлап тапты. Жаңа иіргіш «мьюл-машинасын» құру еңбек өнімділігін айтарлықтай арттырып қана қоймай, сонымен қатар үндінің үздік шеберлеріне бәсекелес болды

Жаңа машиналар су күшімен қозғалатындықтан, фабрикалалар құрылысы өзендер маңына салынды. Бұл өнеркәсіптің дамуын тежеді. 1784 жылы Джеймс Уатттың суға тәуелді емес бу қозғалтқышын (кейбір деректер бойынша, 1782 жылы) жасауы өнеркәсіп өндірісінде серпіліс болды. Бу қозғалтқыштары барлық салада қолданыла бастады.

Жаңа иіру машиналарының пайда болуған соң тоқу тезірек жүрді. Бұл проблема 1785 жылы Эдмунд Картрайттың механикалық қопсытын ойлап табуына ықпал етті. Тоқыма өнімділігі 40 есеге өсті.

1807 жылы АҚШ-та Роберт Фултон салған алғашқы пароход пайда болды. 

 Ал, паровозды алғаш 1814 жылы Джордж Стефенсон ойлап тапты.

Машиналарды өндірісте жаппай қолданудың арқасында металлға деген сұраныс артты. 1784 жылы шойын өңдеу технологиясының дамуы металлургияда еңбек өнімділігін 15 есе арттырды. Өнеркәсіптің көтерілуі көліктің өзгеруіне себеп болды. 1825-1830 жылдардағы Англиядағы алғашқы теміржол құрылысы салынды. Манчестер мен Ливерпульді қосуға рұқсат етілді.

Нэдда Лудда деген кім?
Индустриялды қоғамға өту басқаша қалай аталады?
Орта тап қоғамның қандай таптарын біріктірді?
Алғашқы жіп иіру фабрикасын ашқан кім?
Джон Кейдің ойлап тапқан туындысы?
Мьюл-машинаны ойлап тапқан кім?
Роберт Фултонның параходы қай жылы пайда болды?
Паравозды ойлап тапқан?
Өнеркәсіп орындарының өзендер қуатына тәуелділігін жойған не?
1765 жылы Джеймс Харгривс нені ойлап тапты?