Презентация Ұлы Жібек жолы

Сабақтың тақырыбы       Ұлы Жібек жолы

Мақсаты:  Ұлы Жібек  жолының пайда болу тарихын   арқылы  түс індіре  отырып, Жібек  жолының сауданы,  шаруаш ылықты , халықаралық  қарым – қатынасты  дамытудағы тарихи маңы зын ашу. Дамытушылық:  Оқушылардың ой–өріс ін дамыта  отырып, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, дерек тер мен  өзі нді к жұмыстар ұйымдастыруға , пікір айтуға , мәтіндегі   негізгі мәселені табуғ а, өз бетінше жұмыс  жасауына  Оқуш ыларды Отан тарих ындағы мәдени  бағыт–бағд ар беру. құндылықтарды бағ алап, қастерлеп, сақтай  білуге  баулу. Тәрбиелі к:

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес, саяхат сабақ                     Типі: жаңа білімді меңгерту.                    Әдісі: Тақырыптық тапсырмалар,   интерактивтік  тақтамен   жұмыс, жұмыс дәптері Сабақаралық байланыс: дүниежүзі тарихы,  география, қазақ әдебиеті, орыс  тілі, ағылшын   тілі, математика.

Сабақтың барысы:  І. Ұйымдастыру сәті ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау: Мұғалім  оқушының  жаңа  тақырыпқа   деген  қызығушылығын  тудыру  үшін, алдымен  үй  тапсырмасын   тексеру  арқылы  өткен  сабақтағы  басты  мәселелерге  қысқаша  шолу   ұйымдастырады. Үй  тапсырмасының  сұрақтары: А) Қыпшақ  тайпасының  этникалық  құрамы   қандай  болды? Ә) Қыпшақ  хандығының  қоғамдық  құрылысын  сипатта Б) Қыпшақ  хандығының  саяси жағдайы  қандай  болды? В) Қыпшақтардың  басқару  жүйесі  туралы  айт? Г) Қыпшақ  хандығының  ыдырау  себептерін  түсіндір. Д) Қыпшақтар  шаруашылығының  негізгі  бағыттары  мен  дамуын   сипатта. Е) Қыпшақтардың  күнделікті  тұрмыс – тіршілігі, үй  кәсібі  мен  қол  өнері  туралы  не  білесің? Ж) Қыпшақтардың  діни  сенім – нанымдары  жөнінде  әңгімелеп  бер Ұйымдастыру  сәті  арқылы  оқушы  назарын  сабақ  барысына   аударған  мұғалім  үй  тапсырмасын  тексергеннен  кейін, жаңа  сабақты   түсіндіруге  кіріседі.

Жаңа  сабақтың   жоспары: 1.Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихы. 2.Ұлы Жібек жолының шаруашылықтың  дамуына тигізген әсері. 3.Ұлы Жібек жолының мәдениеттің  өркендеуіне тигізген ықпалы. 4.Ұлы Жібек жолының халықаралық қарым –  қатынасты дамытудағы тарихи маңызы

Ұлы  Жібек  жолының пайда болу тарихы. Осынау тарихи  жолдың жібек саудасына байланысты “Жібек жолы” атанғаны түсінікті. Ал “Ұлы”  сөзінің оған қосылуы жолдың кең­байтақ Шығыс өлкелері мен Батыс өлкелерін  байланыстырып жатуынан. Сондықтан да бұл жол “Ұлы Жібек жолы” болып тарихқа  енді.     Қытай жазба деректеріндегі хабарларда б.з.б. II­I ғасырларда Үйсін мемлекетінің  Қытай өкіметімен қарым­қатынастары жайлы мәліметтер бар. Сол байланыс кезінде  олардың араларында жасалған саудада қымбат бағалы жібектің жүргендігі сөзсіз.  Сол қытай деректері бойынша, VI ғасырда Батыс Түрік қағанының және оның  нөкелерінің жібек шапан кигендері белгілі. Бұл­ VI ғасырда жібектің бүкіл  Еуразияға әйгілі болған кезеңі.     Жібек жолының басы Қытай жеріндегі Хуанхэ өзенінің аңғарындағы аймақтан  басталды. Ол Ұлы Қытай қорғанының батыс шетінен өтіп, Іле өзенімен Ыстықкөлге  жетеді. Жол осы арада батысқа және солтүстік­батысқа қарай шығу үшін оңтүстік,  солтүстік бағыттарға тармақталады. Оңтүстік бағыт Ферғана, Самарқан, Иран, Ирак,  Сирия елдері мен Жерорта теңізіне шыққан. Ал солтүстік бағыт Оңтүстік  Қазақстанда Испиджаб қаласына келіп және екі тармаққа бөлінген. Біреуі Орта  Азияға қарай, екіншісі Түркістан арқылы Сырдарияның төменгі ағысымен батыс  Қазақстанға шығып, Еуропаға қарай өткен.     Алайда бұл көрсетілген бағыттар үнемі тұрақты болды деп айтуға болмайды. Ол  халықаралық саяси жағдайға байланысты өзгеріп отырған. Бірақ мүлде өзгеріп, басқа  арнаға түспеген. Жағдайға байланысты бұрынғы жолдар қайта жанданып отырған.

«Жібек жолы»  (негізгі тауар – жібек) «Ұлы Жібек жолы» Шығыс өлкелері мен батыс  өлкелерін байланыстыратырып  жатуынан Жібек жолының басы Қытай  жеріндегі Хуанхэ өзенінің  аңғарындағы аймақтан басталады 1877 жылы неміс географы  Фердинанд фон Рихтгофен  қалыптастырды

Ұлы Жібек жолының шаруашылықтың дамуына тигізген әсері. Ежелгі Қытай деректеріне  қарағанда,  б.з.б.  Iғ.  ортасында  алғаш  рет  Қытай  елінен  Батыстағы  елдерге  қарай  жібек  артқан  керуендер  жолға  шыққан.  Ал  бұған  жауап  ретінде  Қытайға  немесе  Шығыс  елдеріне  қарай  Жерорта теңізі жағасындағы елдерден, Таяу және Орта Шығыстан, Орта Азиядағы елдерден әр  түрлі  тауарлар  ағыла  бастаған.  Халықаралық  сауда  жолы  арқылы  Орта  Азияның  атақты  асыл  тұқымды  жылқылары,  Шығыс  елдерінен  пілдер  мен  мүйізтұмсық,  барыс  пен  арыстандар,  аң  аулауға және саятшылық құруға қажетті құстар (қаршыға, бүркіт) сияқты сирек кездесетін жан­ жануарлар сатыла бастаған.        Әсіресе,  бұл  жолдың  бойымен  қолда  өсірілетін  мәдени  өсімдіктердің  ішінде  жүзім  түрлері,  шабдалы, қауын, Шығыстың, Орта Азияның жемістері сатылған. Көкөністердің сирек кездесетін  түрлері  тұқымымның  сатылуы  олардың  Азия  елдерінде  де  егіліп,  шаруашылықтың  жандануына  пайдасын тигізіп отырған. Мәселен, қазіргі кезде базарда сатылып жүрген қытай немесе болғар  бұрыштары сол ерте кездерден­ақ осы Жібек жолының арқасында көп елге тараған.          Жібекті  халықаралық  саудаға  шығарғанмен,  оны  өндіру  тәсілін  Қытай  өкіметі  өте  құпия  сақтаған.  Бірақ  та  соған  қарамастан,  ол  құпияны  Қытайдан  жасырын  түрде  алып  шыққандар  болған.  Деректерге  қарағанда,  жібек  құртын  адамдар  қуыс  қурайдың  ішіне  салып,  тіпті  кейбір  әйелдер шашының арасына тығып алып шықса керек. Сөйтіп, жібек өндіру б.з. алғашқы кезінде  Византия, Соғды сияқты елдерде тағы да игеріле бастаған. Соғдыды жібек өндірудің дамығаны  сонша,  жібек  сатуда  Қытай  мемлекетімен  бәсекеге  түскен.  Мәселен,  кытайдың  кейбір  қалаларында олардың сауда отарлары болған. Ал Жібек жолының Жапонияның сілемі – ертедегі  астанасы  Нарға  қаласында  жібек  сататын  орындар  болған.  Оның  басты  бір  дәлелі,  ондағы  ғибадатханада осы уақытқа дейін соғды тілінде жазылған қолжазбаның сақталуы. Осылай жібек  өндіру Жапон елінде, Кавказ жерінде жандана бастайды. Сөйтіп Ұлы Жібек жолының бойындағы  сауданың дамуы арқасында бүкіл дүние жүзінде жібек шаруашылығы және басқа да шаруашылық  түрлері дами бастайды.

Ұлы  Жібек  жолының  мәдениеттің  өркендеуіне  тигізген  ықпалы.  Сауда  кезінде  жол  бойындағы  елдердің  бір­бірімен  қарым­қатынас  жасауының  барысында  олар  тек  тұтыну  бұйымдары  арқылы  ғана  емес,  өзара  мәдени  жағынан  да  байланысқа  түседі.  Сатылатын  бұйымдар  өзінің  өте  тамаша,  сәнді  жасалуы  арқылы  үлкен  сұранысқа  ие  болады.  Хас  шеберлер  қалыптасады.  Мәселен, археологиялық қазба жұмысы кезінде атақты Византия шеберлерінің  қолынан шыққан тамаша күміс құмыралар Тараз қаласынан табылған. Осындай  құыраларды  жергілікті  шеберлер  де  жасаған  болуы  керек.  Қытайдың  әдемі  фарфордан  жасаған,  көздің  жауын  алатын  ыдыстары  Қазақстандағы  Талғар,  Испиджаб,  Отырар  сияқты  ортағасырлық  қалалардан  көптеп  табылған.  Яғни  жергілікті  шеберлер  де  сондай  ыдыстар  жасауға  маманданған.  Бұдан  елдер  арасында мәдени байланыстың туа бастағандығын көреміз.     Жібек жолы бойындағы мәдени байланыс, әсіресе музыка саласында ерекше  байқалады. Саз балшықтан жасалған түйе үстінде отырған өнерпаздар мүсіндері  жол бойындағы елдерді аралап жүріп өнер көрсеткен өнер иелері өмірінің бір  сәтін бейнелейді. Археологиялық зерттеулерге қарағанда, Ұлы Жібек жолының  бойындағы кейбір Тараз, Баласағұн, Испиджаб сияқты қалалардан әр түрлі діни  нанымдарға  байланысты  мешіт­медреселердің  орындары  табылған.  Қала  тұрғындары  діни  наным­сенімі  жағынан  түрлі  көзқараста  болғанымен,  ортақ  мәдени үлгілері тұтынған. Керек кездерде олар өнер сайыстарына түсіп, ортақ  өнердің дамуына өз үлестерін қосып отырған.

Ұлы  Жібек  жолының  халықаралық  қарым­қатынасты  дамытудағы  тарихи  маңызы.  Жібек  жолы  халықтар  арасындағы  сауданың  дамуына  ғана  зор  үлесін  қосып  қойып  қойған  жоқ,  ол  Шығыс  пен  Батыс  елдерінің  арасындағы  халықаралық  (дипломатиялық)  қарым­қатынастың  дамуына  да  өзінің  үлкен  пайдасын  тигізген.  Қытай  жазба  деректеріне  қарағанда,  Жібек  жолының халықаралық қарым­қатынас жағынан жандана бастаған кезі б.з.б. II  ғ.  ортасында  бастаған.  Қытай  императоры  У­Ди  138  жылы  Батыс  елдеріне  қарай  аттандырған  елшілік  13  жылдан  кейін  оралған.  Міне,  осы  елшілік  оларған  кезден  бастап  Қазақстан,  Орта  Азия  жеріне  және  батыстағы  елдерге  қарай  жібек  артқан  керуендер  шыға  бастаған.  Бұған  керісінше,  Батыс  елдерінен Қытайға қарай елшіліктер шыққан.        Сауда  жолына  байланысты  дипломатиялық  қарым­қатынасты  568  жылғы  Түрік  қағанаты  мен  Византия  мемлекетінің  арасында  болған  келісімдерден  толық байқауға болады. Екі ел саудаға байланысты Иранға қарсы одақ құрған.  Елшіліктердің  пайда  болуы  халықаралық  сауданың  дамуын  күшейтеді.  Алғашқы  кезде  қытай  жібегі  елдердің  елшіліктері  арасында  және  патшалар  үшін  аса  бағалы  тауар  болып,  ақша  немесе  құнды  сыйлық  орнына  жүрген.  Мәселен,  Иран  шахына  Қытай  императорының  атынан  жібектен  жасалған  әшекейлі  киімдер  жіберілген.  Сонымен  Ұлы  Жібек  жолының  мемлекеттер  арасында  сауданың  дамуына  ғана  емес,  олардың  арасындағы  саяси  қарым­ қатынастың дамуына да тарихи ықпалы зор болды.

ІІ тақырып  бойынша Келесі  тапсырма:  Көп  нүктенің  орнына  тиісті  сөзді  қою. 1.................  жібек  сатуда ..................мемлекетімен ................. түскен. дамығаны  өндірудің  сонша,  жібек  2.Мәселен,  Қытайдың  .............  қалаларында  олардың  ................  болған. 3.Ал  Жібек  жолының  астанасы ............. қаласында жібек ..................орындар болған. ............................  сілемі  –  ертедегі  4.Оның  басты  бір  ..................  ондағы  .....................  осы  уақытқа  дейін .............. тілінде жазылған қолжазбаның сақталуы.

1. Соғдыда  жібек  өндірудің  дамығаны  сонша,  жібек  сатуда  Қытай  мемлекетімен  бәсекеге  түскен. 2. Мәселен,  Қытайдың  кейбір  қалаларында  олардың отарлары болған. 3. Ал  Жібек  жолының  Жапонияның  сілемі  –  ертедегі  астанасы  Нара  қаласында  жібек  сататын орындар болған. 4. Оның басты  бір  дәлелі,  ондағы ғибадатханада  осы  уақытқа  дейін  соғды  тілінде  жазылған  қолжазбаның сақталуы.

ІІІ тақырып. Сурет  арқылы тиісті сөзді қабылда. •Археологиялық қазба жұмысы кезінде атақты Византия шеберлерінің  қолынан шыққан тамаша күміс құмыралар қай  қаласынан табылған. ­­­­­­­­­­­­­­­­Талғар ­­­­­­­­­­­­­­­­Тараз ­­­­­­­­­­­­­­­­Түркістан •Қытайдың  әдемі  фарфордан  жасаған,  көздің  жауын  алатын  ­­­­­­­­­­­­­­­­Тараз, Баласағұн, Испиджаб ­­­­­­­­­­­­­­­­Отырар, Тараз, Испиджаб ­­­­­­­­­­­­­­­­Тараз, Испиджаб, Талғар ыдыстары Қазақстандағы  қандай   ортағасырлық қалалардан табылған. ­­­­­­­­­­­­­­­­Тараз, Испиджаб, Отырар ­­­­­­­­­­­­­­­­Талғар, Тараз, Отырар ­­­­­­­­­­­­­­­­Талғар, Испиджаб, Отырар •Ұлы Жібек жолының әр түрлі  діни нанымдарға байланысты мешіт– медреселердің орындары қандай  қалалардан  табылған.

IV тақырып: Сәйкестендір. Қытай  императоры Дипломатиялық  қарым­қатынас Иран шахы У­Ди 568 жылы 138 жылы императорының  Қытай  атынан Түрік қағанаты  мен Византия Жібектен  жасалған  әшекейлі  киімдер

Бір  көпестің  сауда  сапарын  ортағасырлық  Шығыс   ақыны  Фирдауси  былай  деп  суреттейді: Таңдаулы  мыңға  жуық  түйе  түзген Жүк  артқан  келе  жатыр  бай  керуен Жүз  жирен  түйесіне  дирхем  артқан Тағы да  қырық  түйе  динар  артқан Мускус  пен  таңдаулы  алой  теңдері  бар Қызықтырып  сәндікпен  жібектер  сал. Осыларды  Шын  мен  Мысыр, Иран  сатып, Керуенге  ерген  отыз  түйе  алған  артып

Қорыту: XVII  ғ.  бастап  теңіз  жолдарының  ашылуы,  Жібек  жолының  әлсіреп, тоқтауына әсер етті. Жібек  жолы  –  Азиядан  Еуропаға  шексіз  дала,  асқар  тау  арқылы  салған  әлемдік  өркениеттің  жарқын  көрінісі.  Осы  жолға  сипаттама  бере  отырып,  таңғажайып  жерлермен  таныстық.  Сан  ғасырлар  бойы  осының  бәрін  жинақтап,  сақтап  бізге  жеткізуші  болған  Жібек  жолындағы  аяқтай  отырып,  ортағасырлардың  тарихи,  рухани  өмірінің  көп  қырлылығын  атай  кетуіміз керек. сапарымызды  Шығыс  пен  Батыстың  Еуропа  мен  Азияның  түйіскен  жерінде  бір­біріне ұқсамайтын мәдениеттердің өзара тоғысып, сабақтасып  жатуына  ыңғайлы  жағдай  туды.  Қазақстанның  отырықшы  қала  халқы мен көшпелі тайпалары көрші елдермен және алыс жұртпен  қарым­қатынас  ежелгі  өркениетінің  алмас  тасындай  жарқыраған  мәдениетті  өмірге  әкелді. адамзаттың  жасауы  арқасында

Бекіту  сұрақтары: А)  Сауда    жолының    Ұлы    Жібек    жолы    деп    аталу    себебі  неде? Ә) Ол  қай  кезде  пайда  болды? Б)  Жібек    жолы    бойындағы    сауданың    дамуы  шаруашылыққа   қалай  әсер  етті ? В)  Жібек    құртын    өсіруді    Қытай    елі    не    себепті    құпия  ұстаған? Г)  Жібек    жолының    халықаралық    мәдениеттің    дамуына  қандай  әсері  болды? Д) Мемлекеттер  арасындағы  қарым – қатынастардың   дамуына  Ұлы  Жібек  жолының  әсері  болды  ма? Үйге  тапсырма  беру:  §14 оқу, мәліметтер, деректер әкелу.