Презентация по татарской литературе на тему " Великий татарский поэт Габдулла Тукай"( 6-10 классы)

Шатлыгыннан бүген апрельь көлә,  көлә, Шатлыгыннан бүген апрел Көлү тавышы – һәрбер инештә. Көлү тавышы – һәрбер инештә. Карлар түгел, җирнең җаны эри – Карлар түгел, җирнең җаны эри – Апрель аңа шундый килешкән! ңа шундый килешкән! Апрель а Апрель ь булып илгә Тукай килә! булып илгә Тукай килә! Апрел

Бу ике шәхес – Тукай һәм  Такубоку, татар һәм япон  халыкларының бөек  шагыйрьләре, күренекле  фикер ияләре һәм җәмәгать  эшлеклеләре, бер үк чорда,  бер үк елларда диярлек  яшәгәннәр.

Хәтеремдә мәңге калыр туган җирем.” дә, “... Кая барсам, кайда торсам, нишләсәм  Казан арты...Кушлавыч... Тукайның туган авылы Япониянең Хоккайдо  утравындагы Сибутами  авылы – Такубокуның  туган җире

Һәр икесе дә 27 яшь тулар­тулмас  дөньядан китәләр. Һәр икесе дә  хакимиятләр, кара көчләр  тарафыннан эзәрлекләнгәннәр,  икесе дә демократик рухлы булган,  социаль тигезлекне яклаган.

Икесе дә апрель аенда туып,  апрель аенда Мәңгелеккә күчкән Такубоку 1885 елда туып,  1912 елның 13 апрелендә  дөньядан кичсә, Тукай  1913 елның 15 апрелендә  вафат булган.

Алар икесе дә авылда  Алар икесе дә авылда  рухани гаиләсендә  рухани гаиләсендә  туганнар, халык  туганнар, халык  күңелендә мәңге яшь ь  күңелендә мәңге яш булганнар. булганнар. булып калып, туберкулез  булып калып, туберкулез  авыруыннан вафат  авыруыннан вафат  “Җырлый­җырлый үләрмен мин үлгәндә  дә, Дәшми калмам, Газраилне күргәндә дә; Сез каласыз, без китәбез дип җырлармын, Җәсәдемне туфрак белән күмгәндә дә.”

Такубоку инглиз һәм  Такубоку инглиз һәм  немец телләрен  немец телләрен  гимназиядә өйрәнгән,  гимназиядә өйрәнгән,  Европа шагыйрььләрен –  ләрен –  Европа шагыйр Байрон, Шиллерларны  Байрон, Шиллерларны  оригиналда укыган,  оригиналда укыган,  Достоевскийның  Достоевскийның  “Җинаять ь һәм җәза”  һәм җәза”  “Җинаят әсәрен укыганнан соң,  әсәрен укыганнан соң,  һәртөрле сугышларга  һәртөрле сугышларга  каршы чыккан. каршы чыккан.

“Пушкин илә Лермонтовтан  үрнәк алам...” Ә инде Тукай төрек,  гарәп, фарсы телләрен  яхшы белгән, урыс  теле аша Европа  әдәбияты, тарихы  белән танышкан. Аның  Пушкинга,  Лермонтовка,  Толстойга, Байронга  мөнәсәбәтен иҗаты  аша да күреп торабыз. “Шигъре  Лермонтов вә Пушкин –  олугъ саф диңгез ул...”

““Бар уем кичен­көндезен Бар уем кичен­көндезен сезнең хакта, милләтем... сезнең хакта, милләтем...             Тукайның 1905­07 елларда язылган  Тукайның 1905­07 елларда язылган               “Хөррият хакында”, “Бердәмлек  “Хөррият хакында”, “Бердәмлек  турында”, “Китмибез”, “Ихласчыларга”,  турында”, “Китмибез”, “Ихласчыларга”,  “Тавыш турында”, “Мәдрәсәдән чыккан  “Тавыш турында”, “Мәдрәсәдән чыккан  шәкертләр ни диләр” әсәрләре 1907 елда  шәкертләр ни диләр” әсәрләре 1907 елда  китап булып басылып чыккач, әлеге  китап булып басылып чыккач, әлеге  мәҗмугага арест салына, аны бастырган  мәҗмугага арест салына, аны бастырган  Шәрәфләр нәшриятенә һәм авторга  Шәрәфләр нәшриятенә һәм авторга  карата җинаятьь эше кузгатылы. Мондый   эше кузгатылы. Мондый  карата җинаят эзәрлекләүләр 1912­13 елларда аеруча  эзәрлекләүләр 1912­13 елларда аеруча  көчәя. көчәя.

Шигърият “Күк йөзе һәм Җир моңы кебек  биек, икмәк кебек кирәкле һәм кадерле  булырга тиеш”.  Үз халкы өчен янып­көеп йөргән  шагыйрь  көчле эзәрлекләнүләргә  дучар була. 1902 елда гимназиядә  укыган чагында ук крәстиәннәр  хәрәкәтен яклап чыга, туган  авылында балалар укытканда  укучылар аның җитәкчелегендә  забастовка оештыралар, “Көрәш  җыры”н хор белән җырлыйлар.  Такубокуны ул чакта эштән куалар.  Ә Токиода “Асахи” гәзитендә  эшләгәндә ул революционер  идеяләр белән яна, аның төп  девизы “Халыкка хезмәт!” була.

Тукай да, Такубоку да үз эшчәнлекләрен мәдрәсәләрдә хәлфәлек  итеп, типографияләрдә, гәзит­журнал редакцияләрендә полиграфист  һәм журналист буларак башлаганнар, бөек шагыйрь булып өлгергәннәр.  XX гасыр башындагы Яңарыш чорында 10 елга да тулмаган иҗат  чорында зур һәм бай мирас калдырганнар. Тукай киләчәк буыннарга саф татар телендә язылган 400 дән артык  классик шигырь, 9 поэма, 350 дән артык чәчмә әсәр мирас итеп  калдырды.

Ике шагыйрь – бер үк караш...             “1905 елда бер көнне таң белән уянган” әдипләр  буларак, һәр икесенең иҗатында – халык язмышы, 1904­05  еллардагы урыс­япон сугышы, 1905 елгы революция,  иҗтимагый­сәяси тормыш, киләчәк турындагы фәлсәфә.  Һәр икесенең дә иҗаты зурлыгы, тирәнлеге, гомумкешелек  әһәмияте белән таң калдыра.              Япон шагыйре Русиядәге 1905 ел революциясен  игътибар белән күзәтеп бара, “Потёмкин”  броненосецындагы матрослар восстаниесен тәбрикләп, аны  “Ирек корабы” дип атавын, ә “Адмирал Макаров  истәлегенә” дигән шигырендә урыс­япон сугышы вакытында  ук “дошман” ягы каһарманын данлавын зур кыюлык буларак  кабул итәсең.              Г.Тукай да урыс­япон сугышы барышын күзәтеп бара,  уйлана. 1905 елда “Хөррият хакында” шигырендә “Тигез була  законда татар, урыс, япон да”, дип яза.

““Япон хикәясе” исемле  Япон хикәясе” исемле  шигшигъъри хикәясендә Г. Тукай  ри хикәясендә Г. Тукай  япон халкының хезмәт  япон халкының хезмәт  сөючәнлегенә, түземлелегенә,  сөючәнлегенә, түземлелегенә,  тапкырлыгына дан җырлый. тапкырлыгына дан җырлый. Япон халкы татар халкының  бөек шагыйре Тукай  иҗатына бик күптәннән  игътибар иткән. Шагыйрь  Клячкин хастаханәсендә  ятканда аның шигырьләре  һәм прозасы япон  матбугатында басылып чыга  башлаган.

Халкым үзенең Тукаен 26  апрельдә аның үлемсез  шигырьләрен укып,  җырларын башкарып  олылап искә ала. Быел  шагыйребез тууына 125 ел. Япон халкы  Такубокуны искә алу  бәйрәмен һәр елны 13  апрельдә зур  тантаналар белән  билгеләп үтә.

Апрель. Кемнәр көтми ышанулар,  гөлләр, Яшәрүләр биргән бу айны? Яздан, гаделлектән,  киләчәктән Мөмкин түгел аеру Тукайны!

Баһаветдинова Раушания Нургалеевна, Баһаветдинова Раушания Нургалеевна, Татарстан Республикасы Татарстан Республикасы Әгерҗе муницципалипаль районы ь районы Әгерҗе муни Красный Бор урта мәктәбе, Красный Бор урта мәктәбе, 1 категория 1 категория