QUYASH HÁM AYDÍŃ TUTÍLIWÍ

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№ - 22- sanlı uluwma orta bilim beriw

Mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

QUYASH HÁM AYDÍŃ TUTÍLIWÍ 

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2016-2017 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                  22-mektep  Saylauov Aǵılash

№45-TEMA    QUYASH HÁM AYDÍŃ TUTÍLIWÍ        

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Quyash hám Aydíń tutíliwí haqqında uluwma túsinikler beriw hám bul temanıń basqa temalardan ózgesheligin aytıp ótip temanı baslaw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey juriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın túsindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqseti

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıń oqıw hám jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám kórgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Blits» interaktiv metodı «Skarabey» interaktiv metodı

Sabaq jobası

Sabaqtın barısı

Sholkemlestiriw

Klassqa kirip oqıwshılardıń tazalıǵına, klass tazalıǵina itibar qaratıw. Oqıwshılardıń oqıw quralların kózden keshirip  náwbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Úyge tapsırma soraw

Jaqtılıqtıń tuwrı sızıq boylap tarqalıwı. Saya hám yarım saya temasın soraw

Tema

Tábiyatta saya hám yarım saya payda bolıwın úlken masshtabta Quyash hám Aydıń tutılıwında baqlaw múmkin. Quyash átirapında basqa planetalar siyaqlı Jerde óziniń tábiyǵıy joldası Ay menen birgelikte aylanıp turadı. Jer Quyash átirapında 365,26 táwlik dawamında bir ret aylanıp shıǵadı.Al, Ay Jer átirapında 27 táwlik 7 saat 43 minutta bir ret aylanadı. Olardıń háreketi qaysı bir payıtında Jer menen Quyash aralıǵında Ay túsip qalsa, Ay Quyashtan keletuǵın nurlardı jawıp turadı. Sonda Quyash tutılıwı júz beredi (96-suwret).

Jerdegi A oblastqa túsetuǵın Quyash nurları Ay tárepinen tolıq bekitilip qalǵanlıǵınan, ol Jerge qarańǵılıq boladı. Bul Jerde Quyashtıń tolıq tutılıwı baqlanadı. Jerdiń B oblastında bolsa yarım saya boladı. Bul Jerdegi baqlawshı ushın Quyashtıń tolıq emes tutılıwı júzege keledi. Jerde Quyashtıń tolıq tutılıwı baqlanǵan jerlerinde tolıq qarańǵılıqtıń bolǵanlıǵınan, aspanda juldızlar jarqırap kórinedi. Jerdiń bul orbitası ısıtılıwdan toqtaǵannan keyin samallar payda boladı. Jaǵımsız jaǵday júzege kelip, iyitler úrgen, haywanlar baqırǵan. Bul bolsa adamlarǵa tásir etip qorqıwǵa túsirgen.

Jer hám Ay háreketi dáwirinde Ay menen Quyash aralıǵına Jer túsip qalatuǵın bolsa, Ay tutılıwı júzege keledi (97-suwret). Ay ózinen jaqtılıq shıǵarmaydı. Ol tek Quyashtan túsetuǵın nurlardı shaǵılıstıradı. Ayǵa túsetuǵın Quyash nurın Jer bekitip qalǵanda, Jerdiń sayası Ayǵa túsedi. Jerdiń atmosferası bolmaǵanda edi, onda Ay tutılıwı dáwirinde ol kórinbey qalar edi. Jer atmosferası Quyash nurların shashıratıp jibergenligi aqıbetinde Aydıń tutılıwı dáwirinde qızǵısh disk kórinisinde kórinedi.

Ay tutılıwı sebebi belgili bolmaǵan dáwirde adamlarda qorqınısh payda boladı. Onı túsiniw ushın hár túrli rawauatlar hám ópsanalar toqıǵan. Házirgi kúnde Quyash hám Ay tutılıwı ádewir aldınnan, qay jerde, qashan hám qanday kóriniste bolatuǵını aytıp beriledi.

Nókis Rayonı                                                                                                  22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                  22-mektep  Saylauov Aǵılash

Sonlıqtanda alımlar bul hádiseni úyreniw ushın tayarlıq kóredi. Quyash tolıq tutılǵanda basqa waqıtta kórinbeytuǵın «Quyash tajın» baqlaw múmkin.

Jerdiń óz kósheri átirapında aylanıwı sebepli kún hám tún almasınadı. Ay da óz kósheri átirapında aylanadı. Aydıń kúndizgi jaqtılıq túsip turǵan bılegi bizge kórinip, jaqtı túspegen bólegi kórinbeydi. Onı Ay tutılıwı menen almastırmaw kerek

Sabaqtı bekkemlew

Bekkemlew ushın «Debat», «klaster» interaktiv metodı usınıs etiledi. Tema boyınsha oqıwshılarǵa  qayta sorawlar berip hám qosımsha tapsırma túrinde hár toparǵa krosvordlar tarqatıladı.tapsırma orınlanıp bolǵannan soń boslıqlardı tolıqtırıw maqsetinde,bilimlerin bekkemlep barıw ushın yadtan formulalar jazadı.

1.Aydan turıp Jer tutılıwın baqlaw múmkinbe?

2.Jıl dawamında qaysı bir hádiyse kóbirek baqlanıwı múmkin. Ay tutılıwı ma yáki Quyash tutılıwı ma?

3.Ayda da tolıq emes tutılıw baqlana ma?

Úy tapsırma tapsırıw

Quyash hám Aydíń tutíliwí temasın oqıp keliw. 

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp otip,búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshılarǵa tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                  22-mektep  Saylauov Aǵılash