Өсімдік мүшелері

Қызыл кітап Қызыл кітап ­ Қазақстан  Республикасы     аумағында жойылу қаупі  төнген және сирек  кездесетін жануарлар  мен өсімдіктердің  сипаттамасы берілген  арнайы басылым.

Түрлердің сиптатамасы Түрлердің сиптатамасы              Балықтар мен балықтәрізділер Балықтар мен балықтәрізділер  Қос мекенділер Қос мекенділер  Бауырымен жорғалаушылар Бауырымен жорғалаушылар  Құстар Құстар  Сүтқоректілер Сүтқоректілер

Барыс  Барыс                       Сирек, таралу аймағы тарылып, саны кемуде. Тянь­      Сирек, таралу аймағы тарылып, саны кемуде. Тянь­       Шань, Тарбағатай, Сауыр мен Алтайдың биік  Шань, Тарбағатай, Сауыр мен Алтайдың биік  жоталарында таралған;  жоталарында таралған;      Қазақстанда жалпы саны ­ 200 бастан аспайды;   Қазақстанда жалпы саны ­ 200 бастан аспайды;

Қызыл қасқыр Қызыл қасқыр Қазақстанда жойылып кетуі мүмкін. Тянь­Шань мен  Қазақстанда жойылып кетуі мүмкін. Тянь­Шань мен  Алтайдың биік жоталарында тараған, таудың жоғарғы  Алтайдың биік жоталарында тараған, таудың жоғарғы  белдеуінің жартасты, үстірт тәрізді және орманды  белдеуінің жартасты, үстірт тәрізді және орманды  учаскелерін мекендейді. Қазақстанға тыс жерлерден келуі  учаскелерін мекендейді. Қазақстанға тыс жерлерден келуі  мүмкін. Негізгі қоректері ­ тау түяқтылары; мүмкін. Негізгі қоректері ­ тау түяқтылары;

Алтай арқары Алтай арқары Сирек, таралу аймағы тарылып, саны қысқаруда.  Сирек, таралу аймағы тарылып, саны қысқаруда.  Оңтүстік Алтайда таралған, аласа, орташа және  Оңтүстік Алтайда таралған, аласа, орташа және  биік таулардың шалғындары мен жазықтау  биік таулардың шалғындары мен жазықтау  учаскелерін мекендейді. Қазақстандағы жалпы  учаскелерін мекендейді. Қазақстандағы жалпы  саны 60 бас шамасындай саны 60 бас шамасындай

Тоғай бұғысы Тоғай бұғысы      Қазақстанда 50­ші  Қазақстанда 50­ші  жылдары жойылған.  жылдары жойылған.  1981 жылы Іле өзенінің  1981 жылы Іле өзенінің  бойына жерсіндірілген.  бойына жерсіндірілген.  Өзендер,  Өзендер,  жайылмаларындағы  жайылмаларындағы  қалың тоғайларда  қалың тоғайларда  мекендейді.  мекендейді.  Қазақстанда жалпы  Қазақстанда жалпы  саны ­ 200 бас саны ­ 200 бас

Қарақұйрық Қарақұйрық                  Сирек, кейбір аудандарда саны кеміп, мекендейтін  Сирек, кейбір аудандарда саны кеміп, мекендейтін  жерлері тарылуда. Үстіртте, Қызылқұмда, Тауқұм  жерлері тарылуда. Үстіртте, Қызылқұмда, Тауқұм  мен Іле ойпатында таралған, сексеуіл өскен  мен Іле ойпатында таралған, сексеуіл өскен  шөлдерде мекендейді. Қазақстанда жалпы саны 30­ шөлдерде мекендейді. Қазақстанда жалпы саны 30­ 50 мың бас 50 мың бас

АққуАққу Саны кеміп бара жатқан түр. Адам қызметінің әсеріне  Саны кеміп бара жатқан түр. Адам қызметінің әсеріне  шыдай алмайды.  Қазақстанның Солтүстік, Орталық және  шыдай алмайды.  Қазақстанның Солтүстік, Орталық және  Оңтүстік­Шығыс аудандарының 5­6 жерінде көлемді  Оңтүстік­Шығыс аудандарының 5­6 жерінде көлемді  ұяларын жасыруға болатын қалың қамыс ­ қоғалы ірі  ұяларын жасыруға болатын қалың қамыс ­ қоғалы ірі  көлдерді мекендейді.   көлдерді мекендейді.

Қара тұрпан Қара тұрпан            Сирек кездесетін түр. Қазақстанның Солтүстік  Сирек кездесетін түр. Қазақстанның Солтүстік  Қазақстан және Көкшетау облыстарының кейбір  Қазақстан және Көкшетау облыстарының кейбір  орманды және орманды даласындағы қалың  орманды және орманды даласындағы қалың  қамысты терең көлдерінде ұялайды.  қамысты терең көлдерінде ұялайды.  Қазақстандағы саны өте аз. Қазақстандағы саны өте аз.

Реликт шағаласы Реликт шағаласы Жойылып кету қаупы бар түр. Бар жоғы 3 жерде ­  Жойылып кету қаупы бар түр. Бар жоғы 3 жерде ­  оңтүстік ­ шығыс Байқал маңын­да, Ордоста (Ішкі  оңтүстік ­ шығыс Байқал маңын­да, Ордоста (Ішкі  Моңғолия) және Шығыс Қазақстанда ұялайтыны  Моңғолия) және Шығыс Қазақстанда ұялайтыны  белгілі. белгілі.

Ақ ләйлік Ақ ләйлік Аз санды түрше Қазақстанда жойылып бара  Аз санды түрше Қазақстанда жойылып бара  жатыр. Ақ дегелектің ұясы Шымкенттің  жатыр. Ақ дегелектің ұясы Шымкенттің  оңтүстігінде ғана сақталған, кәзір мұнда  оңтүстігінде ғана сақталған, кәзір мұнда  15­30­дай ұясы бар.  15­30­дай ұясы бар.

Бүркіт Бүркіт                   Саны азайып бара жатқан, сирек кездесетін құс. Қазақстанда кең  Саны азайып бара жатқан, сирек кездесетін құс. Қазақстанда кең  таралған, бірақ біркелкі емес, кездейсоқ. Жалаңаш және құз­жартасты  таралған, бірақ біркелкі емес, кездейсоқ. Жалаңаш және құз­жартасты  тауларды, қыраттарды, қарағайлы және басқа да тоғайларды,  тауларды, қыраттарды, қарағайлы және басқа да тоғайларды,  өзендердің жайылмасын, сексеуілді шөлдерді мекендейді.  өзендердің жайылмасын, сексеуілді шөлдерді мекендейді.  Қазақстандағы жалпы саны белгісіз, шамасы бірнеше жүз болуы  Қазақстандағы жалпы саны белгісіз, шамасы бірнеше жүз болуы  керек керек

Кіші аққұтан Кіші аққұтан                Өзінің таралу аймағында сирек кездесетін түр. Қазақстанда Еділдің  Өзінің таралу аймағында сирек кездесетін түр. Қазақстанда Еділдің  атырауы мен Жайықтың сағасының аралығымдағы Каспийдің  атырауы мен Жайықтың сағасының аралығымдағы Каспийдің  солтүстік жағалауында тал мен қамысы қалың көлдер мен өзендерді,  солтүстік жағалауында тал мен қамысы қалың көлдер мен өзендерді,  оның тармақтарын және теңіз жағалауын мекендейді. Бүкіл Солтүстік  оның тармақтарын және теңіз жағалауын мекендейді. Бүкіл Солтүстік  Каспий аймағында  небәрі 1 мыңнан аспайтын кіші аққұтан тіршілік  Каспий аймағында  небәрі 1 мыңнан аспайтын кіші аққұтан тіршілік  етеді.   етеді.

Алтай ұлары Алтай ұлары                Таралу аймағы шағын сирек кездесетін тур. Қазақстанда  Таралу аймағы шағын сирек кездесетін тур. Қазақстанда  Оңтүстік Алтайдың таулы аймағында (оған Марқакөл  Оңтүстік Алтайдың таулы аймағында (оған Марқакөл  қорығы да кіреді) мекендейді. Саны белгісіз, бірақ,  қорығы да кіреді) мекендейді. Саны белгісіз, бірақ,  осындай шағын аумақта бірнеше ондап кездесуі мүмкін осындай шағын аумақта бірнеше ондап кездесуі мүмкін

КеселКесел                       Саны кеміп келе жатқан тур. Қызыл  Саны кеміп келе жатқан тур. Қызыл  кітапқа енгізілген. Қызылқұмды  кітапқа енгізілген. Қызылқұмды  мекендейді.  мекендейді.

Зайсан жұмырбас                   Зайсан жұмырбас                                                                      кесірткесі                      кесірткесі Зайсан ойпатында аумағы шағын жерлерде  Зайсан ойпатында аумағы шағын жерлерде  оңашаланған популяциялар түрінде тіршілік  оңашаланған популяциялар түрінде тіршілік  ететін, таралу аймағы шағын кесіртке. ететін, таралу аймағы шағын кесіртке.

Жетісу аяқтыбалығы Жетісу аяқтыбалығы    Таралу аймағы  Таралу аймағы  шағын, сирек  шағын, сирек  кездесетін түр.  кездесетін түр.  Жоңғар  Жоңғар  Алатауының  Алатауының  эндемигі. Тара­лу  эндемигі. Тара­лу  аймағының  аймағының  көпшілік бөлігі  көпшілік бөлігі  Қазақстанда.  Қазақстанда.

Кәдімгі бекіре Кәдімгі бекіре                Популяция жойылып кетуге жақын, мүмкін, Арал су  Популяция жойылып кетуге жақын, мүмкін, Арал су  алқабының ерекше өзгеруіне байланысты құрып біткен де  алқабының ерекше өзгеруіне байланысты құрып біткен де  шығар. Бұның табиғи таралған жерлері ­ Арал теңізі мен  шығар. Бұның табиғи таралған жерлері ­ Арал теңізі мен  оған құятын өзендер болатын. Ересектерінің үзындығы  оған құятын өзендер болатын. Ересектерінің үзындығы  200 см, салмағы 60 кг.  200 см, салмағы 60 кг.

Балқаш алабұғасы Балқаш алабұғасы Соңғы жылдары саны өте жылдам азайып кетті. Алабұға  бұрын Балқаш­Іле су алқабында кәсіби аулауда 2­3  орынды алатын.  1970 жылдардан кәсіби аулаудан қалды,  Іле өзенінің көптеген тұйық қосалқы суларында құрып  кетті.

Каспий миногасы Каспий миногасы  Өзендерде су қүрылыстарын салу нәтижесінде көбею  Өзендерде су қүрылыстарын салу нәтижесінде көбею  жағдайының өзгеруіне байланысты бүкіл Каспий  жағдайының өзгеруіне байланысты бүкіл Каспий  алқабында саны өте жылдам кеміп келе жатыр. Теңіз  алқабында саны өте жылдам кеміп келе жатыр. Теңіз  жағалауына жақын, Әзірбайжаннан Жайық өзеніне  жағалауына жақын, Әзірбайжаннан Жайық өзеніне  дейін, таралған дейін, таралған

КАУФМАН ҚЫЗҒАЛДАҒЫ КАУФМАН ҚЫЗҒАЛДАҒЫ               Лалагүлдер тұқымдасы, қызғалдақ туысына жататын      Лалагүлдер тұқымдасы, қызғалдақ туысына жататын       көп жылдық жуашықты өсімдік. Қазақстанда  көп жылдық жуашықты өсімдік. Қазақстанда  Қаратаудың, Талас Алатауының, Өгем жотасы мен  Қаратаудың, Талас Алатауының, Өгем жотасы мен  Қоржынтаудың тастақты жерлерінде,тау  Қоржынтаудың тастақты жерлерінде,тау  жылғаларының жағалауларында өседі жылғаларының жағалауларында өседі

Грейг қызғалдағы Грейг қызғалдағы                      Лалагүлділер тұқымдасы, қызғалдақ туысына  Лалагүлділер тұқымдасы, қызғалдақ туысына       жататын көп жылдық пиязшықты өсімдік.  жататын көп жылдық пиязшықты өсімдік.  Қаратау жотасында, Шу­Іле тауларында,  Қаратау жотасында, Шу­Іле тауларында,  Қоржынтауда, Талас және Қырғыз  Қоржынтауда, Талас және Қырғыз  Алатауында да кездеседі. Алатауында да кездеседі.

Дәрмене Дәрмене                       Күрделі гүлділер тұқымдасының жусан туысына      Күрделі гүлділер тұқымдасының жусан туысына       жататын көп жылдық шала бұта. Оңтүстік Қазақстан  жататын көп жылдық шала бұта. Оңтүстік Қазақстан  облысы, Арыс ауданының Дәрмене кеңшарында  облысы, Арыс ауданының Дәрмене кеңшарында  қолдан өсіріледі. Биіктігі 18 – 30 см қолдан өсіріледі. Биіктігі  Қызыл кітабына енгізілген.  енгізілген. Қызыл кітабына 18 – 30 см. Қазақстанның  . Қазақстанның

Талас қайыңы                         Талас қайыңы                  Сирек кездесетің, тар эндемиктік түр. Әзірге тек Ақсу       Сирек кездесетің, тар эндемиктік түр. Әзірге тек Ақсу        Жабағалы қорығынан (Оңтүстік­Қазақстан облысы) белгілі.   Жабағалы қорығынан (Оңтүстік­Қазақстан облысы) белгілі.   Таулы өзен сайларында, жылғалар мен бұтақтар маңында   Таулы өзен сайларында, жылғалар мен бұтақтар маңында   кездеседі. Аппақ қардай қабығы мен ірі тісті жиектелген  кездеседі. Аппақ қардай қабығы мен ірі тісті жиектелген  жапыраұтары бар өте әдемі ағаш. жапыраұтары бар өте әдемі ағаш.