10 класс Тема "Прилагательное"(повторение)

Къумукъ тил 10 класс

ДАРСНЫ ТЕМАСЫ: Сыпатлыкъ (такрарлав)

ДАРСНЫ МУРАДЫ : сыпатлыкъны гьакъында яшланы билимин теренлешдирмек ва беклешдирмек; тил оьсюв байлыгъын артдырмакъ.

ТАРБИЯЛАВ МУРАДЫ: яшларда оьз халкъына ва ону сез хазнасына сююв болдурмакъ.

ГЕРСЕТИВ АЛАТЛАР: таблицалар, карточкалар.

ДАРСНЫ БАРЫШЫ

1.Дарсгъа къуршав

(уьйде ишлерин тергев)

2.Гиришив сез

(Доскада число, теманы аты)

Бугюнгю дарсны мен чечеген емакъдан башлама сюемен

Англатаман белгисин

Дерт якъдагъы предметни

Чебер этемен тилигиз

Мени яхшы билигиз (Сыпатлыкъ)

1.     Сыпатлыкъ деп негер айтыла? Масала.

2. Класны ичинден сыпатлыкълар тапмакъ.

3. Олар байланып гелген предметни несин герсете яда англата?

3.Оьзбашына иш

(карточкалар булан ишлев)

Тюпдеги гесекни бары да сыпатлыкъларын тайдырып язмакъ.

Сувукъ гюз бирден гелип къалмады. Башлап ол салкъын еллерин йиберди, сонг – тыгъыс булутларын. Ахырда увакъ сыгъанагъын себеледи.

Экисин де тенглешдирип, тилде неге къолланагъанны англатмакъ.

(Биринчи битген ва тюз жавап берген яшгъа юлдуз бериле)

Охувчуланы жаваплары

Сыпатлыкълар бизин тилибизни чебер эте, тил культурабызны артдыра……

4. Шиъруну ичинден сыпатлыкъланы байлангъан сезлери булан язып алмакъ.

(Муаллим охуй)

Къумукъ халкъым,

Оьзден халкъым,

Оьз халкъым!

Оьзегинг бар оьзденликден алынгъан,

Къуннагъымда анам айтгъан къакъакъдан

Къурч йырларынг къулагъыма чалынгъан.

Шиъруда шаир сыпатлыкъланы къоллагъан кююне къарагъыз, оланы атлыкъланы алдына ва артына салыгъыз не ерде олар маънаны гючледирегенин айтыгъыз.

5.Даражалы ва даражасыз сып-р.

1. Маъна якъдан сыпатлыкъланы къайсы тюрлюлери бар ?

2. Даражалы сыпатлыкълар деп нечик сыпатлыкълагъа айтыла? Масала.

3. Даражасыз сыпатлыкълар деп нечик сыпатлыкълагъа айтыла? Масала

(карточкалар булан ишлев)

Берилген сыпатлыкъланы эки тапкъыргъа айырып язмакъ

1. даражалы 2. даражасыз

Бийик столдагъы

Яшыл бугюнгю

Назик шагьарлы

Къара язбашгъы

Гиччи дагъыстанлы

Алаша агъачлыкъдагьы

6.Сыпатлыкъны даражалары.

1. Даражалы сыпатлыкъланы нече даражасы бар?

2. Къайсыларыдыр?

3. Кемлик даражадагьы сыпатлыкълар нечик этиле? Масала

4. Артыкълыкъ даражадагъы сыпатлыкълар нечик этиле? Масала

(китап булан иш юрютюв)

Тапшурув 221

Сып-ны башлап кемлик, сонг артыкълыкъ даражада язмакъ.

Сари – саргъылт – сап – сари, акъ – акъшумал - оьтесиз акъ, гек –гекшылт- бек гек, гиччи – гиччирек – бек гиччи, къара – къараявуз-оьтесиз къара,базыкъ-базыкъсув – инг де (оьтесиз, бек ) базыкъ.

(Биринчи ва тюз этген яшгъа юлдуз бериле).

7.Берилген атлыкълардан сыпатлыкълар этмек.

(Доскада иш юрютюв)

Доскагъа сыпатлыкълар эте туруп язмакъ.

Абур-абурлу

Юрт-юртлу

Намус-намуслу

Дагъысан-дагъыстанлы

Янгур-янгурлу

Яхсай-яхсайлы

Эдеп-эдепли

Берекет-берекетли

(Дагъыстан, Яхсай деген сезлени, тюрленген сонг, язылышына тергевюн бакъдырмакъ)

Болгъан сыпатлыкълагъа атлыкълар къошуп, сез тагъымлар этмек.

8.Сыпатлыкъланы рус ва къумукъ тилде тенглешдирмек.

Берилген сёз тагъымланы рус тилге гечюрмек, кеплюк санавгъа салмакъ, тенглешдирмек, башгъалыгъын герсетмек.

Темир ел-железная дорога

Алтын сагьат-золотые часы

Яхшы яш-хороший мальчик

Булакъ сув-родниковая вода

Агъач къашыкъ-деревянная ложка

Бийик тав-высокая гора

(Тенглешдирив таблица къоллана)

Атлыкълар булан гелген сыпатлыкълар гелишлеге гере тюрленмей ва кёплюк санавда болмай.

Б.г. къызыл алма Им.п. красное яблоко

Есл.г. къызыл алманы Р.п. красного яблока

Б.г. . къызыл алмагъа Д.п. красному яблоку

Т.г. къызыл алманы В.п. красное яблоко

Ер.г. къызыл алмада Т.п. красным яблоком

Ч.г. къызыл алмадан П.п. о красном яблоке

9.Оьзбашына иш

Уьюрлерине гёре чечмек, тил гесимлерин герсетмек.

Арив къыз, арив яза, ачувлу адам, ачувлу къарай,

(Биринчи тюз этген адамгъа юлдуз бериле)

( Доскада тюз къайдасы герсетиле)

10.Оюн «Ким кепню язар?!»

Эки къабат тутукъ гелеген сыпатлыкъланы язмакъ.

Исси,аччы,къатты,гьакъыллы,гьиллачы,асси,къоччакъ,гиччи,уллу,юкъкъа,елли,къанна,итти,мазаллы.

(кепню язгъан яш юлдуз ала).

11. Натижа чыгъарыв.

Яшлагъа тестли тапшурувлар бериле.

( Биринчи ва тюз этген яш юлдуз ала ; кеп юлдузлары булангъы яшгъа бешлер салына)

Яшлагъа къыйматлар салына ва айтыла.

РЕФЛЕКСИЯ (бир нече къайдасы)

1.Мен…. …. билдим

2.Мен…. …. уьйрендим

3.Мен… …. болажакъман

4.Мен… …. ошатдым

1.Бугюнгю дарсда сен негер уьйрендинг?

2.Четимликлер не ерде къаршы болду?

3.Къужурлу тийген ерлерин айт.

4.Ошатдынгмы дарсны?

5.Алгъан къыйматынга рази къалдынгмы?

12.Уьйге иш.

Тапшурув 228

« Табиатны гёзеллиги» деген темагъа сочинение язып гелмек.Сочинениеде сыпатлыкъланы болгъан чакъы кеп къолламакъ.