Архимед күші.Денелердің жүзу шарттары

Ашық сабақ Сабақтың тақырыбы:  “Архимед күші”

Сабақтың  өтілу  моделі І Тақырыбы VIІІ  Бағалау ІІ  Мақсаты ІІІ  Үй тапсыр­ масы VIІ  Қорытын ­  дылау  ІV  Өткенді  қайталау V  Жаңа  материал  VI Жаңа  материалды  бекіту  29 жаттығу     Сабақтың  өтілу моделі

1.Күштің түрлерін ата? 2. Үйкеліс күшінің түрлерін ата? 3.  Күшті қандай құралмен  өлшейміз?   Өткен тақырыпты  қайталау.   1) Сұрақ-жауап арқылы сұрақтар беріп білімдерін тексеру. 4.  Бірқылыпты қозғалыс деген не? 5.  Бірқылыпсыз қозғалыс деген не?       6. Неге жаңбыр жауар алдында                       адамның сүйек буындары             сырқырайды.        7.Қатынас ыдыстарды бөліп ал.

2. Физикалық шамаларды бірліктерімен өлшем тұтастырыңдар. Тұрақты шамалар 9,8Н/кг Сұйық тығыздығыg кг/м3 V ρ м3 Дене көлемі  Жылдамдық Күш Уақыт Ұзындық Тығыздық кг/м3 м/с м с Н

3) «Сиқырлы текше» эксперимент жүргізу. №1  Ыдыс  ішінде  су  бар.  Ыдыс  түбінде тиын жатыр. Қақпақ, сіріңке,  қағаз,  сияқты  құралдардың қайсысын пайдаланып,  қолды  су  қылмай,  тиынды  қалай  алуға болады?  пинцет,  стақан

Жауабы: пробка ішіне қағаз  салып оны өртеу керек те,  үстінен стаканмен жабу  керек

4. «Ойлан тап» ойыны арқылы білімдерін тексеру. 1.Елеуішпен су әкелуге бола ма? 2.Мұз қандай күйге жатады? 3.Егер кеседегі судың бәрін ішіп қойсақ не қалады? 4.Ауа қандай күй? 5. Қандай ыдысқа су құйылмайды? 6.Ал су қандай күйге жатады? 7.Орнынан қозғалмай не өтіп бара жатыр?

4. «Ойлан тап» ойынының жауабы: 1.Елеуішпен су әкелуге бола ма? (Болады. Қар мен мұз күйінде) 2.Мұз қандай күйге жатады? (Қатты күйге) 3.Егер кеседегі судың бәрін ішіп қойсақ не қалады? (Ауа) ыдысқа) (Уақыт) 4.Ауа қандай күй? (Газ күйі) 5. Қандай ыдысқа су құйылмайды? (Су толы 6.Ал су қандай күйге жатады? (Сұйық күйге) 7.Орнынан қозғалмай не өтіп бара жатыр?

5. Физикалық тәжірибе.    Сіздердің алдарыңызда тәжірибе  өткізу үшін бірнеше құралдар бар.   Піскен жұмыртқа, қағаз, сіріңке.  Қағазды жағып, бөтелкенің ішіне  саламыз да, үстіне жұмыртқаны  қоямыз. Жұмыртқа бөтелкенің ішіне  кіреді. Неліктен?

5. Физикалық тәжірибе. Жауабы: Қағаз жанғанда ауа  қызады қысым ұлғаяды да,  ауаның жарты бөлігі  жұмыртқаға шығады.

6. “Ой қозғау” сөз жұмбақ шешу Оқушылар бұл сөз жұмбақты шешу арқылы  өткен сабақтағы білімін нақтылап, оны өз  дәрежесінде көрсетеді.

1.Жолдың өлшем бірлігі? 2. Кеңістікте  белгілі  пішіні  және  нақты  көлемі бар жеке тұрған нәрсе? 3. Астрономияда  өшпес  із  қалдырған  Ұлықбектің аты? 4. Дененің  сапалық  тектілігін  сипаттайтын  материя түрі? 5. Аспан денелері туралы ғылым? 6. Киімге  жаққан  әтір  иісінің  ауаға  жайылуы қандай құбылыс? 7. Табиғат туралы ғылым? 8. Термометрдің өлшем бірлігі?

6. “Ой қозғау” сөз жұмбақ жауабы:

29.02.12. АРХИМЕД ЗАҢЫ. ДЕНЕЛЕРДІҢ ЖҮЗУ ШАРТТАРЫ

Мақсаты:  Оқушыларға  су  ішінде денеге әрекет  ететін ығыстырушы күшті    анықтауды үйрете  отырып білім және білік   дағдыларын  қалыптастыру.

АРХИМЕД ...  Архимед (б.з.б. 287­212) Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі,  механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында туып, сонда өмір  сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед  сол замандағы ірі мәдениет орталығы ­ Мысырды аралап,  александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен  білім алған. Оның математикалық еңбектері өз заманынан озық болған.  Архимедтің көптеген математикалық еңбектерінің ішінен қисық  сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін  және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды. Архимед рычаг заңын,  суда өлшеу арқылы қорытпаның құрамын анықтау тәсілін тапқан, өз  атымен аталған гидростатика заңын ашқан, жер суаратын механизмдерді,  жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын, қамал бұзатын  соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған. Рычагтың математикалық  заңын тапқанда, Архимед “Тіреу нүктесін берсеңдер, Жерді де төңкеріп  тастаймын” деп айтқан екен. 9­11 ғасырларда Архимедтің еңбектері араб  тіліне, ал 13 ғасырда олар араб тілінен латын тіліне аударылып, Батыс  Еуропа елдеріне тараған.

АРХИМЕД ЖАЙЛЫ АҢЫЗ ...  Аңыз бойынша, бұл заңның ашылуына себепкер болған сиракуз патшасы Гиерон болған екен. Ол Архимедке  өзінің тәжінің таза алтыннан жасалғанын біліп беруді тапсырады.

Тірек-сызбалар: F=pS=ρghS; FЫ=F2-F1=ρgh2S-ρgh1S=ρgS(h2- h1)=ρghS=ρgV; FЫ= ρС gVД немесе FА= ρС gVД Архимед күші: FА= ρС gVД

АРХИМЕД ЗАҢЫ  Сұйыққа батырылған денеге әсер  ететін  кері итеруші күш, осы дене  ығыстырып шығарған  сұйықтың салмағына тең болады.

ДЕНЕЛЕРДІҢ ЖҮЗУ ШАРТТАРЫ  Сұйыққа немесе газға батқан денеге кері итеруші күш әрекет  нәтижесінде, денелер батып кетеді, сұйық бетіне қалқиды немесе ішінде  жүзіп жүреді.  1. Дене қалқып жүреді: 2. Дене жүзеді: 3. Дене батады:

· Сұйыққа (газға) батырылған денелерге АРХИМЕД КҮШІ әсер етеді. · Архимед күші ЖОҒАРЫ бағытталған.    · Архимед күші дененің ауадағы және сұйықтағы САЛМАҚТАРЫНЫҢ айырмасына  тең.   · Архимед күші дененің ығыстырып шығарған СҰЙЫҚТЫҢ салмағына тең. · Архимед заңы мына түрде жазылады: FА= ρС gVД · Архимед заңы арқылы суда кемелер ЖҮЗЕДІ.

Есеп шығару

1. Көлемі 0,8 м куб дене суға батырылғанда оған қандай  ығыстырушы күш әрекет етеді?

2. Суға көлемі 100 см3 болатын дене батырылған. Осы денеге әсер ететін  ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы ­ 1000кг/м3.

3. Керосинге массасы 500 г темір кесегі батырылған. Ығыстырушы күшті  анықтаңдар. Темірдің тығыздығы­7900кг/м3, ал керосиннің тығыздығы  ­ 800кг/м3.

ЕСЕП Кітаппен жұмыс:  29­жаттығу: №1, №2

Сұйыққа (газға) батырылған денелерге    АРХИМЕД КҮШІ әсер етеді. Архимед күші    ЖОҒАРЫ бағытталған.    ·Архимед күші дененің ауадағы және сұйықтағы        САЛМАҚТАРЫНЫҢ айырмасына  тең.   ·Архимед күші дененің ығыстырып шығарған      СҰЙЫҚТЫҢ салмағына тең. ·Архимед заңы мына түрде жазылады:    FА= ρc*g*Vд     Архимед заңы арқылы суда кемелер      ЖҮЗЕДІ.

2. Тест тапсыру. (activote құрылғысын пайдаланып  тест                                    тапсырмаларын  орындау). 1.Архимед күшінің өлшем бірлігі. 2.Судың 0,6м тереңдіктегі қысымын табыңдар. 3.Қөлемі 0,001 метр куб дене суға батырылған осы денеге әрекет     ететін ығыстырушы күшті анықтаңдар?  4.Сұйықтың тығыздығын өлшеуге арналған аспап. 5.Атмосфера сөзінің мағынасы. 6.Архимед күші қандай шамалармен байланысты. 7.Маған жердің тіреу  нүктесін көрсетсеңіз болғаны,мен жерді көтеріп     беремін сөзімен тарихта қалған ғалым. 8.Массасы 4кг дене қандай аурлық күшін түсіреді? 9.Көлемі 40 метр куб керосиннің массасы неге тең?Керосиннің    тығыздығы 800кг/м3 10.Барометр таудың етегіндегі қысымның 760мм.сын.бағ ,ал оның       ұшар басындағы қысым 722мм.сын.бағ тең екенін көрсетеді.Таудың        биіктігі қандай? 11.Ауырлық күші Архимед күшінен үлкен  болса,судағы  денеге не      болады? 12.Мұз кесегі бензинде жүзіп жүре ала ма?

V. Сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы: Архимед күші мен ауырлық күші

VI. Оқушыларды бағалау. №  Оқушының  аты­жөні  1.     2.     3.     4.     5.     6.     7 Үй  жұмысы                    Оқулықпен  жұмыс                    Тест  Қорытынды  баға

Үйге тапсырма Күнделікті енді ашайық Үй тапсырмасын жазайық.  Архимед күші мен денелердің жүзу  шарттарынан алған білімді, Ұмытпай есте сақтайық.   Ф 55, 56  29 жаттығу №6­9

Сабақ аяқталды. Рахмет