Тексерген: Кемельбекова Рабима
Тексерген: Кемельбекова Рабима Ешенкуловна
Орындаған:Таштамирова Зухра Элимханқызы
М.Х.Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті
“Биология” кафедрасы
Биологиялық цикл (ырғақтар)
Биологиялық ырғақ
Биологиялық ырғақ Табиғатта көптеген құбылыстар белгілі бір уақыт аралығында ырғақты түрде үнемі қайталанып тұрады
Биологиялық ырғақ
Табиғатта көптеген құбылыстар белгілі бір уақыт аралығында ырғақты түрде үнемі қайталанып тұрады. Мысалы, күн мен түннің ауысуы - белгілі уақыт аралығында күн белсенділігінің өзгеруі және т. б. Ырғақты өзгеріс адам ағзасында үнемі байқалады. Мысалы, жүректің соғуы, жүйке талшықтары аркылы қозу мен тежелудің таралуы және т. б.
Биологиялық ырғақ - биологияда - биологиялық процестер мен құбылыстардың қарқыны мен сипатындағы мезгіл-мезгіл қайталанып отыратын өзгерістер реттілігі. Биологиялық ырғақ барлық тірі организмдерге тән және ол клеткалық процестерден бастап популяциялық, биосфералық құбылыстарды қамтиды. Мұны зерттейтін ғылым саласы -биоритмология. Биологиялық ырғақ табиғи жағдайда қоршаған ортадағы құбылыстар өзгерістеріне сәйкес жүреді, “Биологиялық сағат” қызметін атқарады, организмнің уақыт пен кеңістікте бағдарлануына, қоршаған ортадағы өзгерістерге алдын-ала дайындалуға мүмкіндік береді.
Экзогенді биологиялық ырғақ - организмнің сыртқы күш әсеріне, қоршаған ортаның мерзімдік өзгерістеріне жауабы.
Эндогенді (дербес, ырықсыз) биологиялық ырғақ - тірі организмнің өзінде туындайтын активті процестердің толқынына сәйкес қалыптасады.
Жануарлардағы биологиялық ырғақ Өсімдіктердегі жарық кезеңдік жануарларда биологиялық ырғақ әр түрлі физиологиялық-биохимиялық процестер (температура ауытқулары, гормондар бөлінуі,
Жануарлардағы биологиялық ырғақ | Өсімдіктердегі жарық кезеңдік |
жануарларда биологиялық ырғақ әр түрлі физиологиялық-биохимиялық процестер (температура ауытқулары, гормондар бөлінуі, РНК синтезі, клеткаларының құрылуы, клеткалардың бөлінуі, т.б.) активтілігінің кезеңділігімен бейнеленеді. Жеке органдардың, тіндердің, клеткалардың тәуелсіз ырғақтары биологиялық құбылыстардың мерзімдік реттілігін құрайды, тірі организмдерде жүретін барлық процестердің үйлесуіне негіз болады. Биологиялық ырғақ тұқым қуалайды және табиғи сұрыпталу мен организмдердің бейімделгіштігінің маңызды факторы болып табылады. Биологиялық ырғақ пайда болу себептеріне қарай экзогенді және эндогенді болып бөлінеді. | Өсімдіктер жарық ұзақтығының тәуелділігі бойынша ұзақ күндік өсімдік және қысқа күндік өсімдік деп бөлінеді. Ұзақ күндік есімдік тәуліктің жарық кезі 20 және одан ұзақ сағатка жететін үйектік (полярлық) шеңбері ауданында өседі. Мысалы, сары сояу (дурнишник) өсімдігі тәуліктің жарық кезі 21 сағатқа жеткенде ғана гүлдейді. Егер жарык кезінің ұзақтығы 21 сағаттан кем болса, онда бұл өсімдіктің үсікке тап болуы мүмкін. Солтүстік үйек шеңберінен аздап оңтүстікке қарай және оңтүстік үйек шеңберінен аздап солтүстікке қарай өсетін өсімдіктер қысқа күн өсімдіктері (мысалы, соя, бамбук, мақта, тары, жүгері, темекі) жатады. Бұл өсімдіктер ұзақ күн жағдайында гүлдей алмайды. |
Өсімдіктер мен жануарлардағы биологиялық ырғақ
Биологиялық ырғақ өсімдіктерде жапырақтар мен күлте жапырақшалардың тәуліктік және физиолгиялық өзгерістері (күзгі жапырақ тастау, қыста өркендердің қатаюы, т
Биологиялық ырғақ өсімдіктерде жапырақтар мен күлте жапырақшалардың тәуліктік және физиолгиялық өзгерістері (күзгі жапырақ тастау, қыста өркендердің қатаюы, т.б.) түрінде байқалады.
Өсімдіктердегі биологиялық ырғақ
Өсімдіктердегі жарықкезеңдік (фотопериодизм). Ағзалардың көпшілігіне жарықтық тәуліктік ырғағы, яғни жарық (күн ұзақтығы ) мен қараңғы (түннің ұзақтығы ) арақатынасындағы тәулік кезеңдері тән қасиет. Өсу және даму үдерістерінен керінетін ағза жауабы жарықкезеңдік (грекше «рһоіоs» - жарық, «регіосіоs» - айналым) деп аталады.
Табиғаттағы барлық өсімдіктерде
де биологиялық ырғақ жүреді.
Ал жануарларда биологиялық ырғақ әр түрлі физиологиялық-биохимиялық процестер активтілігінің кезеңділігімен бейнеленеді
Ал жануарларда биологиялық ырғақ әр түрлі физиологиялық-биохимиялық процестер активтілігінің кезеңділігімен бейнеленеді.
маусымдық тәуліктік жылдық айлық тәуліктік
маусымдық
тәуліктік
жылдық
айлық
тәуліктік
Биологиялық ырғақ
Маусымдық ырғақтар Биологиялық ырғақтар мерзімі
Ұзақ мерзімді ырғақтар
Маусымдық ырғақтар
Биологиялық ырғақтар мерзімі
Кейіңгі жылдары организмдегі кейбір құбылыстардың бірнеше күндік ырғағы болатындығы анықталады.
Тербеліс кезеңдері 1 жылға жуық физиолониялық әрекеттерді маусымдық ырғақтар деп санайды.
Бұл әректтер организмді жылытып әртүрлі маусымдағы сыртқы ортаның құбылмалы өзгерістеріне нақты икемдеп отырады
Биологиялық ырғақ
Жоғарғы жиілігі бар ырғақтар Орталық жиіліктегі ырғақтар
Жоғарғы жиілігі бар ырғақтар
Орталық жиіліктегі ырғақтар
Мезоырғақтар
Макроырғақтар
Мегаырғақтар
Биологиялық цикл 5классқа жіктеледі
Биологиялық цикл 5классқа жіктеледі
Биологиялық цикл 5классқа жіктеледі
Биологиялық ырғақ
Маңызына байланысты биологиялық ырғақтың бөлінуі:
Маңызына байланысты биологиялық ырғақтың бөлінуі:
Биологиялық ырғақ
Ағзаға мүмкіндік беретін ішкі тетік уақыт ағымын сездіріп қана қоймай, оның аралығын өлшеу биологиялық сағат деп аталды
Ағзаға мүмкіндік беретін ішкі тетік уақыт ағымын сездіріп қана қоймай, оның аралығын өлшеу
биологиялық сағат деп аталды.
Биологиялық ырғақты зерттейтін ғылым хронобиология деп аталды.
Биологиялық ырғақ
Организмдегі жүріп жатқан физиологиялық процестердің ешқайсысы үздіксіз жүре бермейді
Қорытынды
Организмдегі жүріп жатқан физиологиялық процестердің ешқайсысы үздіксіз жүре бермейді. Клеткадағы белок, ДНҚ жөне РНҚ синтезделуінде, ферменттер жұмысында ырғақтылық байқалады. Сондай-ақ клеткалардың бөлінуі, ішкі секреция бездерінің жұмысы, жүрек соғуы, тыныс алу, жүйке жүйесінің қозуы, яғни, организмнің бүкіл мүшелері, ұлпалары, клеткалары белгілі бір ырғақтылыққа бағытталады.
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.
