Биосферадағы тірі организмдердің қызметі.Биосфераның пайда болуы және дамуы.

«Қазақстан азаматтары табиғатты қорғауға және табиғи байлықтарға ұқыпты қарауға міндетті»

(ҚР конституция, 38 бап.)

Мақсаты

1.Биосфераның пайда болуы мен тарихи дамуындағы тірі
организмдердің алатын орнын ғылым жетістіктерінің деректеріне
сүйене отырып, дәлелдеп беру. Биосферадағы тірі организмдердің рөлін
ашып көрсету. Тірі организмдер қызметтерінің өзара бір – бірімен байланысын
нақты мысалдармен түсіндіру.

Тәрбиелілігі: Адам әрекетінен пайда болған экологиялық апаттар туралы
мәлімет жинақтау арқылы, оқушыларды табиғатты аялауға, қорғауға,
сүюге және әр түрлілігін сақтап қалуға тәрбиелеу.

1 Жер шарының тірі ағзалардан тұратын қабаты.

2. Ауа қабаты.

3. Биосфера ілімінің негізін қалаушы ғалым.

4. Жер қабаты.

5. Су қабаты.

6. Мұхиттың ең түбінде қозғалыссыз тіршілік етуге бейімделген организмдер.

7. Судың беткі қабатында қалқып жүріп тіршілік ететін ұсақ организмдер.

8.Судың терең тұңғиықтарында еркін жүзіп жүретін тірі организмдер.

9.Жер шарының 3/2 бөлігін алып жатқан қабат.

10. Озон қабаты Жерден неше км биіктікте орналасқан?

Жауаптар:

Биосфера.
2. Атмосфера.
3. В.И.Вернадский.
4. Литосфера.
5. Гидросфера.
6. Бентос.
7. Планктон.
8. Нектон.
9. Гидросфера.
10. 20000 км

Биосфера (гр. биос—тіршілік, өмір, гр. сфера — шар) — бұл ұғым биология ғылымына XIX ғасырда ене бастады. Ол кездерде бұл сөзбен тек жер жүзіндегі жануарлар дүниесі ғана аталатын. Кейінгі кездерде биосфера геологиялық мағынада да қолданылады





Биосфера — тірі организмдер өмір сүретін жер қабаты. Жер бетінен 10—15 км биікке көтерілгенге дейінгі және 2— 3 км құрғақтан немесе мұхиттардың 10 км түбіне дейінгі жерде организмдер тіршілік етеді. Бұл терминді 1875 жылы бірінші рет Аустрияның атақты геологы Э. Зюсс ғылымға енгізді. Бірақ биосфера және оның жер бетінде жүріп жатқан процестері туралы ілімнің негізін салған академик В.И. Вернадский болды. Осы ілім бойынша, биосфера +50 %-дан – 50 % -ға дейін температурасы болатын термодинамикалық қабат болып саналады.

Жердің бөлімдері.
Биосфера бірден пайда болған жоқ. Ол өте көне заманнан бері қарай күні
бүгінге дейін біртіндеп дамып келеді.
Биосфераның ертеден бері қарай құралып келе жатқанын дәлелдейтін
палеонтологиялық материалдар қарапайым тірі организмдердің қалдықтары жер қыртысының әрбір қабаттарынан табылады.
Осы қабаттарға сүйене отырып, ғалымдар биосфераның негізгі пайда болу жолдарын аықтады. Биосфераның ең бірінші заманы
Архей деп аталады. Бұл кезде биосфера қандай жағдайда дамығаны және қандай тірі организмдер болғаны туралы ешқандай деректер жоқ.
Протерозой эрасы – биосфераның екінші дәуірі боп есептеледі. Бұл заман 700 млн жыл бойына созылған.
Протерозойда тірі организмнің қарапайым түрлері тіршілік еткен. Олардың сол дәуірде тасқа жабысқан қалдықтары әртүрлі тау жыныстарынан
қазіргі кезде де байқалады. Биосфераның Палеозой эрасы немесе ертедегі тіршілік кезеңі. Бұл дәуір шамамен алғанда бұдан 570 млн жыл бұрын басталып,
300 млн жылға созылған. Бұл эра кембрий, ордовик, силур, девон, карбон және пермь дәуірлері болып бірнешеге бөлінеді.
Кембрий дәуірінде барлық өсімдіктер теңіз суларына өскен. Олар көк жасыл балдырлар болатын.
Силур кезеңінде өсімдіктер құрлыққа біртіндеп шыға бастап, дами түсті.
Девонның аяқ кезінде бұлардан басқа қырықбуындылар, плаундар және папоротниктер қаулап өсе бастады. Өсімдіктер құрлыққа
шыққаннан кейін фотосинтездің ықпалымен атмосфералық ауаның химиялық құрамы өзгеріп, құрлық жануарларының дамуына жағдай туды,
өйткені фотосинтез процесі арқылы ауада оттегі көбейе түсті.

Тас көмір дәуірі (карбон) жылы және ылғалды болды.Мұның өзі құрлық өсімдіктерінің қаулап өсуіне мүмкіншілік жасады. Әсіресе сәнді орман ағаштарының көлемі үлкен аймақтарды қамтыды. Бұл дәуірдегі өсімдіктер негізінен плаундар, қырықбуындар және папоротниктер болды. Бұлар псилофиттен таралып, тас көмір дәуірінің басында солардың орнын түгелімен басты.
Пермь дәуірінің бас кезіндегі өсімдіктерде тас көмір дәуіріндегі өсімдіктерге
ұқсас көптеген белгілер болды. Бірақ пермь дәуірінің ортасында жер бетіндегі
өсімдіктерге кенет өзгеріс кірді. Ағаш тәрізді плаундар, каламиттер,
папоротниктер мүлдем жойылып кетті. Бұлардың орнына жалаңаш тұқымды
өсімдіктердің тұқымынан өсіп шыққан қылқандылар, цикада тәрізділер және шикгалар өсе бастады.

Көміртектің айналымы

Фосфордың айналымы

Азоттың айналымы

Судың айналымы

Оттектің айналымы

Жылу

Жылу

Жылу

4. Химиялық қасиеттері:
1. Металдармен әрекеттеседі.
2. Бейметалдармен әрекеттеседі.
3. Негіздер, қышқылдар және оксидтермен реакцияға түседі.
4. Диссоцацияланады.
5. Су айналымы.

Жер бетіндегі су

Құрлық Мұхит
(көл, өзен, жерасты сулар) ( теңіз, мұхит)

Су айналымы

Кіші Үлкен
(мұхиттар, теңіздер, көлдер бетінен ( буланған судың біразы
көтерілген су булары қайтадан сол алыстағы құрлыққа түседі).
жерге түседі).

6.Қазақстандағы жағдай.
Қазақстандағы экологиялық апаттар:
Арал теңізі.
Каспий теңізі.

Көміртек айналымы

1. 1789ж. Лавуазье С -дара элемент екендігін дәлелдеді.
2. С-химиялық таңбасы.
3. Табиғатта кездесетін түрі:
Бос

алмаз графит фуллерен карбин р=3,515 р=2,27 р=1,7 р=3,27

Көміртек айналымы

1. 1789ж. Лавуазье С -дара элемент екендігін дәлелдеді.
2. С-химиялық таңбасы.
3. Табиғатта кездесетін түрі:

Бос

алмаз графит фуллерен карбин р=3,515 р=2,27 р=1,7 р=3,27

Қоспалар


СО СО2 көмір мұнай табиғи газ органикалық
заттар

Оттек айналымы.
О2- химиялық таңбасы.
О:О-молекуласының құрылысы.
ІІ-валентті.
Физикалық қасиеттері:
газ, түссіз, иіссіз, сұйық күйінде ашық көкшіл. Ауаның құрамыңда- 20,94%. Суда аз ериді. р=1,43 г/л, қату t=-182,962С.
Химиялық қасиеттері:
1. Оксид құрайды.
2. Жану процесін жүзеге асырады.
3. Күшті тотықтырғыш.

Елбасымыз Н.Назарбаевтың «Қазақстан -2030» Қазақстан халқына Жолдауында да «Қоршаған ортаның ластануы салдарынан науқас адамдардың саны жылдан-жылға өсіп отырғанын көзге елестету қиын емес. Қоғамымызды дамыта отырып, қоршаған ортаның таза болуы үшін күш салу керек.»-деп жазылған.

Биосферадағы тірі организмдердің қызметі.
Биосфераның пайда болуы және дамуы.