ELEKTR QI’ZDI’RG’I’SH A’SBAPLARI’.

Nókis rayonı XBMXMThSHBne qaraslı

№ - 22- sanli' uluwma orta bilim beriw mektebiniń

Fizika páni muǵallimi

Aǵılash   Saylauovtıń

ELEKTR TOǴI  TÁSIRINDE ÓTKIZGISHLERDIŃ QIZIWI

atlı teması boyınsha

sabaqlıq is jobası

2015-2016 jıl

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

№ 27-TEMA    ELEKTR QIZDIRǴISH ÁSBAPLARI.

Sabaqtıń maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Oqıwshılarǵa Elektr qızdırǵısh ásbaplarıhaqqında ulıwma túsinikler beriw hám bul temanıń basqa temalardan ózgesheligin aytıp ótip temanı baslaw.

b) Tarbiyalıq maqseti.

Oqıwshılarǵa temadan kelip shıqqan halda ómirde jaqsı menen jamannıń birdey júriwin biraq jaqsılıqtıń jeńip shıǵıwın túsindirip, oqıwshılardı jaqsılıq ruwxında tárbiyalaw.

c)Rawajlandırıw maqsetı

Oqıwshılardıń pánge degen qızıǵıwshılıǵın arttırıw nátiyjesinde olardıń oqıw hám jazıw kónlikpelerin arttırıp barıw

Sabaqtı qurallandırıw

Sabaqlıq kitap,tarqatpa materiallar, hám korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalanılǵan metodlar: «Báseki sáwbet» interaktiv metodı «Debatlar» interaktiv metodı

Sabaq jobasi

Sabaqtıń barısı

Sholkemlestiriw

Oqıwshilardıń nawbettegi sabaqqa tayarlıǵın tekseriw

Úyge tapsırma soraw

Elektr toǵı  tásirinde ótkizgishlerdiń qızıwı temasın soraw

TEMA

Elektr qızfırǵıshlar:

Eiektr qızdırıw ásbaplarınıń islew printsipi eiektr toǵı ótkende ótkizgishlerdiń qızıwına tiykarlanǵan. Úy-xojalıq sharayatında elektr qızdırǵısh (plita), utyug. ektroshaynek (qaynatqısh) sıyaqlı eiektr qızdırıw ásbapları keń qollanıladı. Sonday-aq, toktıń jıllılıq  tásirinen elektr dugasın payda qılıwda. eiektr svarkada hám basqa maqsetlerde paydalanıladı

Elektr qızdırıw ásbaplarınıń tiykarǵı bólegin qızdırıw elementi quraydı. Qızdirıw elementi salıstırmalı elektr qarsılıǵi úlken bolǵan hám 1000-I200°C temperaturaǵa shıdam here alatuǵın ótkizgishten jasaladı. Kóbinshe qızdırıw elementi sipatında nixrom sımı tańlanadı. 88- súwrette yeń ápiwayi eiektr qızdırǵısh elektr plita kórsetilgen. Onda qızdırıw elementi otqa  shıdamlı Ílay plastinanıń shuqirlarına jaylastırılǵan nixrom spiraldan ibarat. Nixromnan elektr toǵı ótkende ol qızadı hám bólmeni ısıtadı. Oniń ústine shaynek qoyıp suwdı qaynatıw múmkin. Bunday elektr plitadan kem paydalanıladı. Sebebi, onnan paydalanıw qáwipli bolıp. spiralınıń ashıqlıǵınan tok urıwi yamasa órt shıǵıwı múmkin.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Házirgi waqıtta qollanılatuǵIn elektr plitalarında qızdırıw elementi dóngelek formadaǵı  metall plastinalar arasına jaylastırıladı (89- súwret). Gaz plitaları sıyaqlı elektr plitaları da awqat pisiriwde hám shay qaynatıwda paydalanıladı (90- súwret). Bólmelerdi jılıtıw ushın hárqıylı elektr ısıtıw ásbapapları qollanıladı. 91- súwrette sonday ásbaplardan biri kórsetilgen. Jılıtqıshta yeki qızdırıw elementi bolıp olar bir-birine parallel túrde ornatılǵan hám elektr tarmaqqa óz ara parallel yetip jalǵanǵan. Qızdırıw elementin otqa shıdamlı ılaydan jasalǵan sterjenge nixrom oralǵan boladı. Hárbir qızdırıw elementiniń quwatlılıǵI. ádette. 1 kW qa teń boladıElektr qızdırıw ásbapları qızǵanda bólmedegi hawanı qurıtadı. Bunıń aldın alıp. qızdırǵısh elementinin" ústinde metall ıdisqa suw quyıp qoyıladı. Qızdırǵısh elementi ısıǵanda metall ıdıstaǵı suwdı da ısıtadı hám suw puwı bóImeniń ıǵallıǵın saqlap turadı.

Bólmeni jılıtıwda suyıqlıqtı elektr qızdırǵıshtan da paydalanıladı (92- a súwret). Bunda qızdırǵIsh elementi tuwrıdan-tuwrı suyıqlıqtı ısıtadı, suyıqlıq jıllılıqtı juqa metall qaplama arqalı bólmege beredi. Keyingi waqıtlarda jılıtqısh hám suwıtqısh sipati zamanagóy kondencionerler de qollanılmaqta (92-súwret). Ol ıssı kúnleri bólmeni suwıtadı. suwıq kúnl jılıtadı.

Utyug:

Eń ápiwayı utyug qızdırıw elementi nixrom spiraldan ibarat bolıp, oǵan sopoldan (shıdamlı ılaydan) islengen 5-8 mm uzınlıqtaǵı naysbalar kiydirilgen. Spiral nayshaları menen metall qaplamanıń arıqshalarına jaylastırıladı. Qızdırıw elementi ısıǵanda metall plastinada isiydk. Metall plastina awir. ústingi bólegi tegis boladı.

Bunday utyug buzılıp qalsa. yaǵnıy spiralı úzilse, onı tap sonday spiralǵa almastırıw múmkin.

Házirgi utyuglerde qızdırıw elementi metall qaplama ishinde jaylastırılǵan boladı. Bunday utyug uzaq múddet buzılmastan isleydi (93- súwret). Eger buzılsa. onıń ishinde qızdırǵısh elementin almastırıp bolmaydı. Sebebi metall qaplamnı ashıw kózde tutılmaǵan.

Elektr chaynik:

Elektr chayniktiń ishine suw ısıtqısh bekkemlengen boladı (94- a súwret). Suw ısıtqıshtıń ishinde jińishke nixrom spiral bolıp. oniń átirapınan elektr toǵın ótkizbeytuǵın. lekin ıssılıqtı jaqsı ótkeretuǵın presslengen poroshok orap turadı. Poroshok suwda jibimeytuǵ’in juqa material menen qaplanǵan. Suw ısıtqısh tek suwǵa batırılǵan halında isletiledi. Eger chaynekke suw quyılmastan onı elektr tarmaǵına jalǵansa, sol waqıtında ısıtqısh jarılıp ketedi.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Elektr chaynikti tokqa jalǵamastan aldın onıń ishinde suw barlıǵına isenim payda etiw kerek. Oniń ısıtqıshı suwǵa batqan halda bolıwı lazım. 94- súwrette elektr samovan kórsctilgen. Onıń ishinde de elektr ısıtqısh boladı. Elektr samovannıń islewi de elektr shaynik sıyaqlı. Házirgi waqıtta elektr chaynek sıpatında hárqiylı tefallardan keń paydalanıladı (95- súwret). Suw qaynatıwda 96- súwrette kórsetilgen elektr qaynatqısh ta kóp isletiledi. Oniń elektr shaynekten parqı. shayniktiń ısıtqıshı óziniń ishine bekitilgen boladı. Elektr qaynatqısh suw quyılǵan shaynikke salınadi hám suw qaynatıladı.

Elektropayalnik:

Elektr ásbapların remontlawda (dúzetiwde) elektropayalnik keń qollanıladı. Elektropayalnik 97-súwrette kórsetilgen Payalniktiń qızǵan ushı qalayını erite aladı. Oшп' járdeminde eritilgen qalayı menen elektr áspaplardaǵı úzilgen kontaktlar jalǵanadı.

Elektrovarkalaw:

Metallardı bir-birine bekkemlep jalǵaw ushın elektr dugasınan paydalanıladı.Elektr dugasın payda etiw ushın eki kómirli sterjin elektrodlar alıp olardıótkizgish sımlarǵa tutastırıw kerek. (98-suwret) Elektrodlarǵa bekkemlengen sımlardıń ushları 50-100 A tok kúshi  bere alatuǵın 30-60 V kernewli arnawlı derekke tutastırıladı.

Elektrodlardıń ushı bir birine tiygizilip,olardıń arası ashılsa arasında doǵa formasındaǵı jalın payda boladı.Elektr duganıń temperaturası 10000⁰ C ǵa shekem jetedi.Bunday temperaturada hárqanda qıyın eriytuǵın metalda eriydi.

Elektrosvarkalawda qollanılatuǵın elektrod metall sım hám onı qaplap tunwshı aralaspadan ibarat boladı. Svarkası qolındaǵı metall qısqısh elektr dereginiń bir polyusına (fazasına) jalǵanǵan boladı. Svarka etiletuǵin metall ótkizgish sın arqalı derektiń yekinshi polyusına (fazasına) yamasa jerge tutastırıladı. Svarkalawshı metall qısqısh penen elektrodti qısıp, elektrodtıń ushın svarkalanatuǵın metallǵa tiygizedi hám uzaqlastıradı. Sol zamatı elektrodtıń ushında kúshli elektr dugası payda boladı (99- súwret).

Elektr dugası elektrodtıń ushın hám elektrod tiygizilgen metalldıń tiyisli jerin yeritedi. Sol zamatı elektrodtaǵı metall sımdı qaplaǵan aralaspa erip. Svarkalanıp atırǵan bettiń oksidleniwinen qorǵap turadı. Erigen elektrod metalldıń sol ornıin svarkalaydı.

Elektrosvarkada payda bolatuǵın elektr dugası júdá joqarı jaqtıiıq shıǵaratuǵınlıǵı sebepli oǵan qaraw ко'z ushın ziyanlı. Oǵan tek qorǵawshı kózáynek arqalı qaraw múmkin. Elektr svarkalaw waqıtında dógerektcgi adamlar elektr dugasına qaramawı kerek.

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Nókis Rayonı                                                                                                          22-mektep  Saylauov Aǵılash

Sabaqtı bekkemlew

«Juwmaqlar qabıl etiw texnologiyası» interaktiv metodı bunda oqıwshılarǵa bir qansha quramalıraq temalardı ózlestiriw,belgili mashqalalardı hár tárepleme puxta analiz etiw tiykarında olar boyınsha belgilengen juwmaqlarǵa keliw bir mashqa tiykarında bildiriletuǵın bir neshe juwmaqlar arasınan eń qolaylı hám de tuwrısın tabıwǵa úyretiw.Oqıwshılarǵa oqıwlıqtan tısqari basqa ádebiyatlardan qosımsha sorawlar,krossvordlar beriw menen bilimlerin bekkemlep barıw.

1.Elektr qızdırǵIsh (plita)nıń dúzilisin ha"m islewin túsindirin".

2.Eń ápiwayı utyug dúzilisin hám islewin aytıp beriń.

3.Elektr shaynik (qaynatqısh) qanday elementlarden dúzilǵen?

4.Elektropayalnik qanday maqsette qollanıladı? Onıń ishlewin túsindirip berin".

5.Elektrosvarka qalay ámelge asırıladı?

Uy tapsırma tapsırıw

Elektr qızdırǵısh ásbapları temasın oqıp keliw

Sabaqtı juwmaqlaw

Úy jumısın qayta yadına salıp ótip,búgingi sabaqqa belsene qatnasqan oqıwshilarga tiyisli bahaların qoyǵan halda búgingi sabaǵıma juwmaq jasayman

Nókis Rayonı                                                                                                   22-mektep  Saylauov Aǵılash