Поделиться
5-ma'ruza YANGI_kimyoviy_bog'lanishKristal_panjara,_Gibridlanish'_2019 - копия.pptx
5-MA’RUZA MAVZU:MOLEKULANING TUZILISH VA KIMYOVIY BOG‘LANISH.
TUZUVCHI: JUMAYEV MANNON
OLMALIQ-2021
Reja
1. Kimyoviy bоg`lаnish hаqidа tushunchа.
2. Kimyoviy bog’lanish turlari.
3. Kovalent bog’lanish.
4. Ion bog’lanish.
5.Metall bog’lanish. 6. Vodorod bog’lanish. 7. Donor – akseptor bog’lanish. 8. Gibridlanish. 9. Kristall panjara turlari
Kimyoviy elementlar o’rtasida vujudga kelgan bog’lanish kimyoviy bog’lanish deyiladi.
Kimyoviy bog’lanish
Kovalent bog’lanish
Umumiy elektron juft hisobiga vujudga kelgan bog’lanish kovalent bog’lanish deyiladi.
Qutbsiz | Qutbli |
elektromanfiylik qiymatlari teng yoki biroz farq qiladigan elementlar orasida | elektromanfiylik qiymatlari farq qiladigan elementlar orasida |
Metalmas + metalmas | |
F2, Cl2, Br2, J2, H2, O2, N2, O3, P4, S8, PH3, CS2, CH3SH, NCl3 | H2O, HCl, HBr, HJ, NH3, H2S, H2SO4, SF6, SO2, SO3, N2H4, PCl5, PCl3 |
Mustahkam | |
Kovalent bog’lanish xususiyatlari
Bog’ning to’yinuvchanligi – atomlarning cheklangan miqdordagi bog’lar hosil qilish xususiyati. Element atomlarining valent pog’onasidagi hamma elektronlari bog’ hosil qilishda qatnashgandan so’ng element o’zining to’yinuvchanlik xususiyatini namoyon etgan bo’ladi.
Bog’larning yo’naluvchanligi – bog’larni fazoning ma’lum yo’nalishida joylashganligi.
BOG’NING KARRALIGI
BOG’ ORASIDAGI BURCHAK
SUV MOLEKULASI
Bog’ uzunligi ikki yadro oralig’idagi masofa bo’lib, nanometer yoki angestrumlarda o’lchanadi: 1 nm = 1 · 10–9 metr, 1Ao = 1 · 10–10 metr. Bog’ uzunligi:
H-F H---Cl H-----Br H-------J
moddalarida bog’ uzunligi ortib boradi. Chunki galogenlarning atom radiuslari ortib boradi
M: C–––C, C = C, C≡C larda bog’ uzunligi kamayadi.
Bog’ energiyasi – atomlar orasidagi bog’ni uzish uchun kerak bo’ladigan energiya. kJ/mol. Bog’ energiyasi bog’ uzunligiga teskari proporsional, bog’ qancha uzun bo’lsa uning bog’lanish energiyasi shuncha kichik bo’ladi.
Ion bog’lanish
Qarama-qarshi zaryadli ionlar orasidagi o’zaro elektrostatik tortishuv kuchlari hisobiga vujudga kelgan bog’lanish.
Elektromanfiylik qiymati keskin farq qiladi. (1,8 dan katta.)
ION BOG’LANISH
Mettal + Metalmas
Na + 11 )2)8)
1
Cl + 17 )2)8)
7
8
+
–
ELEKTRO STATIK TORTISHISH
Na+
Cl-
ionlar
Metall bog’lanish
Nisbatan erkin elektronlarning metall ionlari bilan o’zaro ta’sirlashuvi natijasida hosil bo’ladigan bog’lanish.
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
METALL BOG’LANISH
ION ATOM
ERKIN ELEKTRON
Vodorod bog’lanish
Elektromanfiyligi katta bo’lgan (F, O, N, Cl, S, Br) elementlarning qisman musbat zaryadlangan vodorod atomi bilan hosil qilgan bog’lanish.
VODOROD BOG’LANISH (MOLEKULALARARO)
Vodorod bog’lanish
Donor - akseptor bog’lanish
Bir elementning xususiy elektron jufti hamda ikkinchi elementning bo’sh orbitali hisobiga vujudga kelgan bog’lanish.
CO, N2O5, PH4Cl, H3O+, DNK, RNK, N2O, N2H5Cl,
Kompleks birikmalar, kristallogidratlar,
NH4+ ioni va uning tuzlari, HNO3 va uning tuzlari
Bog’ qutbli molekula qutbsiz bo’lgan moddalar: CCl4, SO3, BeCl2, BF3, CH4, C6H6, C6H12, BCl3
Gibridlanish
Gibridlanish
Kimyoviy bog’ hosil bo’lishida shakli va energiyasi bilan farq qiluvchi (s, p va d) atom orbitallarining bir–birini qoplab energiyasi va shakli bir xil bo’lgan yangi gibrid (chatishgan) orbitallar hosil qilishi gibridlanish deyiladi.
Gibridlanish tushunchasi fanga 1931 – yilda L. Poling tomonidan kiritilgan.
σ bog’lar soni
+
taqsimlanmagan
elektron juftlar
Gibridlanish
Gibrid-lanish | Fazoviy tuzilishi |
|
|
sp | Chiziqli | 1800 | BeGal2, BaGal2, CO2, asetilen (C2H2), alkin, allen (CH2=C=CH2), Ckarbin, CS2, N2, MgH2, CO, KrF2 … |
sp2 | Teng tomonli uchburchak | 1200 | BGal3, AlGal3, SO2, SO3, Cgrafit (geksanal), alken, benzol, stirol, H3PO3, H2SO3, HNO3, HNO2, KrOF2, XeOF2, COF2, O2, O3, H2CO3, aldegid va keton, HCOOH, CO32–, SO32–, BO32– … |
sp3 | Tetraedr yoki trigonal piramida | 1090, 28’ | CH4, SiO2, Na2SO4, galogenlarning hosil qilgan kislotalari va ularning tuzlari, NH3, NH4+, H3PO4, alkan, sikloalkan, P4, HMnO4, H2MnO4, KrO2F2, Colmos, H2O, H3O+, F2O, P4O10, POCl3, CCl4 … |
| |||
sp3d | Uchburchakli bipiramida | 120o va 90o | PGal5, SbGal5, SF4, ClF3, XeF2, |
sp3d2 | Oktaedr | ––– | SF6, SCl6, Ba2[XeO6], K4[FeCN6], K3[FeCN6], [Cr(NH3)6]Cl3, [Cu(H2O)6]Cl2 … |
Kompleks birikmalarning gibridlanishi
Kristall panjara turlari
Moddani kristall holatida uni tashkil etuvchi zarrachalarni hayolan to’g’ri chiziqlar orqali tutashtirganimizda hosil bo’lgan sistema kristal panjara deyiladi.
To’g’ri chiziqlar tutashgan joy kristall panjara tugunlari deyiladi.
Tugunlarda joylashgan kimyoviy zarrachalar (molekula, ion, atom va boshqalar) ning xiliga qarab kristall panjaralar quyidagi turlarga bo’linadi:
Metall kristall panjara
Molekulyar kristall panjara
Ionli kristall panjara
Atom kristall panjara
Molekulyar kristall panjara | Ionli kristall panjara |
Metalmas + Metalmas | Metall + Metalmas |
Kovalent bog’lanishli | Ion bog’lanishli |
Suyuqlanish va qaynash haroratlari past | Suyuqlanish va qaynash haroratlari yuqori |
Elektr tokini o’tkazmaydi - dielektrik | Qattiq holatda elektr tokini o’tkazmaydi, eritmasi va suyuqlanmalari o’tkazadi |
Suvda yomon eriydi | Suvda yaxshi eriydi |
Qattiqligi eng past. Mo’rt bo’ladi | Qattiqligi yuqori |
Sublimatlanadi | Qutbsiz erituvchilarda erimaydi |
Kristall panjara
Kristall panjara
Atom kristall panjara | Metall kristall panjara |
Metalmas + Metalmas | Metall + Metal |
Puxta kovalent bog’lanishli | Metall bog’lanishli |
Suyuqlanish va qaynash haroratlari eng yuqori | Suyuqlanish va qaynash haroratlari yuqori |
Elektr tokini o’tkazmaydi (dielektrik yoki yarim o’tkazgich) | Elektr tokini juda yaxshi o’tkazadi |
Suvda va qutbsiz erituvchilarda erimaydi | |
Eng qattiq | Qattiqligi mustahkam |
| Plastik va bolg’alanuvchan |
Kristall panjara
| Barcha gazlar, nodir gazlar, NH3, H2, O2, N2, CO2 – quruq muz, O3, oq fosfor, S8, Gal2, HGal, H2Omuz, C6H6, ko’pchilik organik moddalar, spirtlar, mochevina, kraxmal |
Ionli kristall panjara | Oksidlar, asoslar, tuzlar, gidridlar CaO, LiH, KOH, NaCl |
Atom kristall panjara | Be, B, Si, Colmos, Cgrafit, Ckarbin, |
| Sof metallar va metallarning qotishmalari. |
E’TIBORINGIZ
UCHUN
RAHMAT
Материалы на данной страницы взяты из открытых источников либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.
