Конспект урока "Электр өрісінің күш сызықтары.Электр өрісінің потенциалы. Электр өрісіндегі өткізгіштер. Электр өрісіндегі диэлектриктер. Электр өрісінің кернеулігі . Біртекті электр өрісі."(10 сынып, физика )

Сабақ/Занятие/lesson

Тақырыбы:Электр өрісінің күш сызықтары.Электр өрісінің потенциалы. Электр  өрісіндегі өткізгіштер. Электр  өрісіндегі диэлектриктер. Электр  өрісінің кернеулігі . Біртекті электр өрісі.

Тема: Электрические силовые линии. Потенциал электрического поля.Электрические проводники.Диэлектрики электрического поля. Электрическая напряженность поля. Однородное электрическое поле. 

theme :Electric power lines. Potential of an electric field. Electric conductors. Electric field dielectric. Electric field strength. Homogeneous electric field

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды потенциал және потенциалдар айырымы,

электр өрісінің кернеулігі мен потенциалдар айырымы арасындағы байланыс, конденсаторлар түсініктерімен таныстыру, оларға есеп шығару білік дағдыларын қалыптастыру; Өткізгіштер, диэлектриктер ұғымы,  түрлері туралы түсінік беру

Дамытушылық: Оқушылардың іскерліктерін ,ойлау, жүйелеу қабілеттерін

дамыту;

            Тәрбиелік:     Жауапкершілікке, ұқыптылыққа, физикалық сауатты

жазуға баулу. Ізденуге, шыдамдылыққа үйрету.

Сабақтың түрі:       аралас сабақ

Жүргізу әдісі: әңгімелесу элементтері бар дәріс, студенттердің өзіндік жұмысы; проблемалық, тәжірибелік жұмыстар.

Пәндік қатынастар: Химия, математика
Тіл мақсаттары:1. терминдерді үш тілде түсіндіруге мүмкіндік береді

Терминология: Әлеуетті, электр өрісі, электр желілері, кернеу, өткізгіштер, диэлектриктер, зарядтау, диполь, жартылай өткізгіштер, 

біртекті электр өрісі

Глоссарий: Потенциал, электрическое поле, силовые линии, напряженность,  проводники, диэлектрики, заряд, диполь, полупроводники, однородное электрическое поле.
Potential, electric field, power lines, tension, conductors, dielectrics, charge, dipole, semiconductors,
homogeneous electric field.

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру.Организация учебного процесса. Поздороваться с детьми. Отметить кого нет в группе.

Приветствие учащихся. Здраствуйте!.Сәлеметсәз бе!. Hello!

1.      Как ваше настроение? Көңілдеріңіз қалай? How are your feeling?

2.      Какое сегодня число? Бүгін қандай күн:? What is the date today?

3.      Вы готовы к работе? Сіз жұмыс істеуге дайынсыз ба? Are you ready to work?

4.      Тогда приступим! Еңше бастайық!Then proceed!

2. үй жұмысын тексеру

«Тест-сурет»

Металл таяқшаны түсіргенде электроскоптардың жапырақшалары қалай орналасады?

Екінші шардың зарядын анықтаңыз

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру

Зарядталған денелердің өзара әрекеттесуі қалай жүзеге асады?

Эксперимент жүзінде тағайындалған Кулон заңы зарядтардың өзара өрекеттесуін сандық түрғыдан білдіреді, бірақ "Бір зарядтың басқасына әрекеті қандай жолмен беріледі, бүл өзара әрекеттесудің табиғаты қандай?" деген сұрақтарға жауап бермейді.

Тәжірибелер кез келген зарядталған дененің айналасында заттан ерекшеленетін, электр өрісі деп аталатын кеңістік бар екенін керсетеді. Осы өрістің жәрдемімен электрлік өзара әрекеттесу жүзеге асады. Электр өрісі ұғымын ағылшын ғалымдары М. Фарадей жөне Дж. Максвелл енгізді.

Электр өрісі материяның айрықша бір түрі болып табылады. Біз затты көріп, сезетін болсак, ал электр өрісін сезім мүшелеріміздің көмегімен қабылдай алмаймыз. Ол тек зарядталған денелер әрекетінен ғана байқалады.

Зарядталган денелердің айналасында электр өрісінің әрекеті күштірек, ал олардан алыстаган сайын өріс әлсірейді.Сынақ заряд деп аталатын оң бірлік заряд қолданылады және оның өз өрісі  еленбейді.

Заряд    бірлігіне    әрекет    ететін    күшке    тең қатынасы электр ерісінің күштік сипаттамасы болыптабылады    және     осы     нүктедегі     электр   өрісінің

кернеулігі   деп   аталады. 

Нуктелік зарядтың  электр  өрісінің  кернеулігі  өріс  көзінің q₀ зарядыньщ модуліне тура пропорционал және q₀көзден өрістің осы ноктесіне дейінгі арақашықтықтың квадратына r² кері пропорционал. S1 жүйесінде кернеулік формуласы төмендегідей болады:

Алыстан әрекеттесу принципі: зарядталған бөлшектердің өзара әрекеттесуі бос кеңістік арқылы лезде іске асырылады.

Жақыннан әрекет ету принципі: денеде зарядтардың болуы оны қоршаған кеңістіктің қасиетін өзгертеді, зарядтардың өзара әрекеттесуі олардың кеңістікте тудыратын электр өрісі арқылы іске асырылады.

- нүктелік заряд өрісінің кернеулігі

Тыныштықтағы зарядтардың элеткр өрісін электростатикалық өріс деп атайды.

Кернеуліктің өлшем бірлігі 1Н/Кл=1 В/м

Суперпозиция принципі: зарядтар жүйесі тудыратын өрістің кернеулігі әрбір жеке зарядтар тудыратын өріс кернеуліктерінің векторлық қосындысына тең.

Электр өрісінің күш сызықтары деп өрістегі оң зарядталған  бөлшекке әрекет ететін күштің бағытын көрсететін сызықтарды айтады.

Күш сызықтарының міндетті түрде басы мен аягы болады немесе шексіздікке кетеді.

Бұлттың барлық теріс зарядын оның центрінде жинақталған деп, ал электр өрісінднгі тұтас атомды шамалары жағынан өзара тең, ал таңбалары қарама- қарсы екі зарядтар жүйесін қарастырамыз, олар бір- бірінен l қашықтықта орналасқан . Мұндай жүйені диполь деп атаймыз.

«Бас бармақ» әдісі арқылы жаңа материалды түсіну дәрежелерін бағалау. Оқушылардың басбармақтарын көрсету арқылы сіз түсіндіргенді олардың ұғу деңгейін тексеріңіз.

Өткізгіштер

Басбармақ жоғарыға қарай = Мен

түсінемін.

Басбармақ көлденең = Мен түсінгендеймін. 

Басбармақ төмен қарай = Мен түсінбедім.

4.Глоссарий: Әлеуетті, электр өрісі, электр желілері, кернеу, өткізгіштер, диэлектриктер, зарядтау, диполь, жартылай өткізгіштер,
біртекті электр өрісі .Потенциал, электрическое поле, силовые линии, напряженность,  проводники, диэлектрики, заряд, диполь, полупроводники, однородное электрическое поле.
Potential, electric field, power lines, tension, conductors, dielectrics, charge, dipole, semiconductors,
homogeneous electric field.

5. Есеп шығару,

15 жаттығу, № 4,5,6

Жеке карточка бойынша өздік жұмыс

3.60. 2 · 10 ^-8Кл зарядтан 2· 10 ^-2м қашыктықтағы өрістің кернеулігі қандай?

3.61. Нүктелік зарядтан 0,15 м кашыктықтағы өрістің кернеулігі 50 В/м. 0,3 м қашықтықтагы өрістің кернеулігін табыңдар.

3.62.   Электр өрісінің бір нүктесіндегі 0,2 мкКл зарядка 0,015 Ηкүш әрекет етеді. Осы нүктедегі ерістің кернеулігін анықтаңдар.

3.63. Бір нүктедегі электр өрісінің кернеулігі Е = 0,4 кН/Кл.  Өрістегі q = 4,5 · 10 ^-6 Кл зарядка әрекет ететін күшті анықтаңдар.

Үй жұмысы : 15 жаттығу, № 3

6. Қорытындылау