Кыргызстан

10.08.2020

1

Калктын саны.
Калктын курамы.
Калктын миграциясы

10.08.2020

2

КРсынын калкы 6 млн.400 минАнын- 73% (5,1 млн) кыргыздар14,34% (816,2 мин) өзбектер6,87% (375,4 мин) орустар жана дунгандар-64 565,уйгурлар -52 456тажиктер-50 174түрктөр-40 953казактар-33 701татарлар-28 059азербайжандар- 18 946корейлер-16 807украиндер- 14 485немистер жашайт.

10.08.2020

3

10.08.2020

4

10.08.2020

5

10.08.2020

6

10.08.2020

7

10.08.2020

8

Туруктуу калк - каттоо учурунда убактылуу жок болгондорду кошкондо ушул аймакта туруктуу жашаган калк. Каттоолордун ортосундагы мезгилде демографиялык абалдардын учурдагы каттоолорунун малыматтарын эсепке алуу менен бирге каттоолордун маалыматтар базасындагы туруктуу калкка учурдагы баа берилет.

10.08.2020

9

Болгон калк - каттоо учурунда убактылуу жашагандарды кошкондо ушул аймакта болгон калк. Каттоолордун ортосундагы мезгилде демографиялык абалдардын учурдагы каттоолорунун малыматтарын эсепке алуу менен бирге каттоолордун маалыматтар базасындагы болгон калкка учурдагы баа берилет.

10.08.2020

10

Кыргызстандын калктык курактык озгочолугу-онуккон жана онугуп келе жаткан олколордун ортосундагы абалы ээлейт. Республикада торолгондордун саны арбын болондуктан оспурумдродун саны жогору.Азыркы мезгилде жаштардын ичинде эркектердин саны коп., эс алуу убагына келгенде аялдардын саны кобоет. Б.а. республикада аялардын саны эркектерге караганда 68,7% тузот.Аймактарда дагы айырмчылыктар бар:М, Нарын облусунда эркектер коп 1,1% ке, Ысыкколдо-50%, Талста 49,9% ти тузот. Бишкек шаарында эркектер 46.7%, Чуйдо-49,2% ти тузот.

10.08.2020

11

Миграция деген сɵз, конуш жаныртуу, кɵчүү же чыгуу дегенди билдирет.
Калктын миграциясынын негизги түрлɵрү: кайрылбас же биротоло (туруктуу жерин которуу), убактылуу(келишим боюнча иштɵɵ, окууга, аскерге кетүү), сезондуу (айыл чарба, курулушка) иштеп кетүү.
Миграциялык агымдын багытына карата тышкы жана ички миграция болуп 2 бɵлүнɵт. Мамлекеттик чегарадан чыгып кеткендер же башка мамлекеттен келгендер « тышкы миграция» д.а.
Эгерде ɵз ɵлкɵсүнɵн чет ɵлкɵгɵ кетсе «эмиграция», чет ɵлкɵдɵн келсе « иммиграция» д.а.

10.08.2020

12

10.08.2020

13

10.08.2020

14

10.08.2020

14

Желек

Кыргызстандын Мамлекеттик желеги 1992-жылдын 3-мартында Жогорку Кенештин (Кыргыз Республикасынын парламентинин) сегизинчи сессиясында кабыл алынган, ал эми 5-мартта Окмот Уйунун имаратында салтанаттуу которулгон. Кыргызстандын Желеги ончой кызыл кездемеден жасалып,ортосуна кырк нуру тегиз чачыраган алтын туспол кундун,анын ичине -кыргыз боз уйунун кызыл тустогу тундугунун суроту тушурулгон.

Герб

10.08.2020

15

10.08.2020

15

Киргызстандын мамлекеттик герби 1994-жылы 14-январда бекитилген.
Кыргызстандын мамлекеттик символунда кыргызстандыктардын айколдугун жана даанышмандыгын, терен ой жугурто билуусун символдоштуруучу тоо буркуту суроттолгон. Колдун бетини берилиши-жаратылыштын кооздугунун символу,жашоо-турмуштун жанаэнергиянын булагы.

Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик Гимни

Созу Ж. Садыков менен Ш. Кулуевдики
Музыкасы Н. Давлесов менен К. Молдобасановдуку

Ак монгулуу аска- зоолор талаалар,
Элибиздин жаны менен барабар.
Сансыз кылым Ала – Тоосун мекендеп,
Сактап келди биздин ата- бабалар.

Кайырма: Алгалай бер, кыргыз эл,
Азаттыктын жолунда.
Оркундой бер, осо бер,
Оз тагдырын колунда.

Байыртадан буткон муноз элиме,
Досторуна даяр дилин берууго .
Бул ынтымак эл бирдигин ширетип,
Бейкуттукту берет кыргыз жерине.
Кайырма:

Аткарылып элдин умут тилеги,
Желбиреди эркиндиктин желеги.
Бизге жеткен ата салтын мурасын,
Ыйык сактап, урпактарга берели.

Кайырма:

10.08.2020

16

10.08.2020

16

10.08.2020

17

10.08.2020

17

«Кыргыз Республикасынын Мамлекетик тили жонундогу мыйзамдын 5 – главасынын 18- беренесинде: Кыргыз Республикасынын билим беруу тутумунда мамлекеттик тил республикалык жана жергиликтуу бюджеттерден кажылануучу мектепке чейинки билим беруу ж мекемелеринде, кесиптик билим беруунуу башталгыч, орто жана жогорку окуу жайларында окутуунун жан тарбиялонун негизги тили болуп саналат»,-деп корсотулгон. Ушул мыйзамда белгиленген милдеттеге ылайык бугунку кундо ЖОЖдордо мамлекеттик тил баштоочу жана улатуучу топторго болунуп окутулууда.

10.08.2020

18

10.08.2020

18

Боз уй

Боз уй – кыргыздардын байыртадан урунуп келе жаткан турак жайы.
Боз уйдун мыктысы – оргоо. Оргоого чыгдан тартылбайт, от жагылбайт. Боз уй , негизинен жасалышын, тигилишин ички жана тышкы жасалгаларын, чечилишин, аны сактоонун эрежелерин талап кылат. Боз уйдун жыгачына – тундук, уук, кереге, босого таяк, каалга, бакан; оро кийизге – узук, туурдук, тундук жабуу, эшик жабуу, боочуга –тундук жабуу боосу, жел боо, канат боо, узук боо, туурдук боо, кырчоо, эшик боо, уук тизгич, кереге чалгыч; чийге- канат чий, чыгдан, эшик ж.б кирет.

10.08.2020

19

КАЛКЫ
Кыргызстан-коп улуттуу малекет,анда 90дон ашык улуттун окулдору жашайт.
Республиканын калкы 2007-жылдын башталышына карата 5млн.190 мин адамды тузгон.Негизги калкы – кыргыздар (69%). Эн ири улуттук диаспоралар- озбектер,казактар,уйгурлар,дунгандар,орустар,татарлар.Акыркы мезгилде калктын табигый осушу байкалууда. Калктын учтон бир болугун балдар жана оспурумдор тузот, 59%и – эмгекке жарамдуу калк жана 8%и – эмгкке жарамдуукурактан улуу адамдар. Калктын ороточо жашы – 27 жаш.

10.08.2020

20

Тарых
Кыргызстандын тарыхы байыркы мезгилдерден башталат. Коптогон археогиялык табылгылар; ункурлор, конуштар, эмгек куралдары жана башка материялдык маданияттын издери буткул Борбордук Азия сыяктуу эле адамзат цивилизациясынын байыркы очокторунун бири болуп саналган Кыргызстандын аймагында байыркы адамдардын турмушун толук денгээлде элестетууго мумкундук берет.
Археологдордун изилдоолору байыркы адамдар таш кылымынан бери ушул жерде жайгашкандыгын корсотот.

Кыргызстандын борбору-Бишкек.

10.08.2020

21

Бишкек – Кыргызстандын борбору жана олконун ири шаары.Ал озгочо администрациялык бирдикти тузот.
Бишкек – Кыргыз Республикасынын борбору,дуйносу жана журогу. Анын саясий,экономикалык,илимий жана маданий борбору,башкы транспорттук туйуну.
Аймагынын аянты -160кв.км,калкы –болжол менен 1 млн. адам.
Бишкек-буткул дуйно менен байланышта.

10.08.2020

22

Кыргызстан

Чуй

Жалалабад

Нарын

Ысыккол

Баткен

Ош

Талас

10.08.2020

23

Ысыккол облусу Кыргызстандын чыгыш болугундо жайгашкан. Ал 1939-жылдын 21-ноябрында уюшулган.
Облустун борбору - Каракол шаары.Облустун курамында 5 район, 3 шаар, 5 шаарча,58 айыл окмоту,181 айыл кирет.Аянты- 43,1 мин кв.км.
Бул тоолуу аймакта тенир тоонун журогу – Ысыккол жайгашкан.Кол дениз денгээлинен 1600м бийиктикте.Колду курчаган тоо чокуларында коптогон монгулор жана карлар жатат. Кол жылуу болгондуктан,ал тургай кышында да тонбойт.

10.08.2020

24

Чуй облусу Кыргызстандын тундук болугун ээлейт. Облустун аймагында республиканын борбору – Бишкек шаары жайгашкан. Чуй облусу 1990-жылы 14- декабрында тузулгон ,булмезгилге чейин облустун аймагында ар кандай админиситрациялык- айматык тузулуштор орун алган.Облустун баш ийуусундо: Токмок, Кант,Карабалта,Шопоков шаарлары, 6 шаарча, 105 айыл окмоту,327 айыл бар,
Аймагы – 20,2мин кв.км.
Калкы – 758,2 мин адам.

Нарын облусу.

10.08.2020

25

Нарын облусу Кыргызстандын туштук- чыгышында жайгашкан.
Аянты 45,2 мин кв.км.
Анын курамына 5 район,56 айыл окмотуууу,облустун борбору болуп саналган Нарын шаары, 2 шаарча,122 айыл кирет. Калкы -257,8 мин адам.
Тоолу жер болгондуктан бардык калату конуштар Кыргыз Республикасындагы эн ири – Нарынды бойлой жайгашкан.Бул дарыя олконун башкы суу артериясы болуп саналат.

10.08.2020

26

Талас облусу Кыргыз Республикасынын тундук- батыш болугундо жайгашкан. Аянты – 11,4 мин кв.км. Калкы 206 мин адам. Анын курамына Талас шаары, Маймак шаарчасы, 35 айыл окмоту жана 90 айылдык калктуу конуштар кирет.

Ош облусу.

10.08.2020

27

Ош облусу 1939 –жылы 21 – ноябрда уюшулган. Коптогон жылдардын арлыгында анын курамы дайыма озгоруп турган. Ош облусунун азыркы аймагы олконун туштук болугун ээлейт. Облустук борьор- Ош шаары – Орто Азиядагы байыркы шаарлардын бири. Ал Кыргызстанда калкынын саны боюнча экинчи болуп саналат. Облустун курамына 7 район,3 шаар,2 шаарча,79 айыл окмоиу. 469 айыл кирет.

10.08.2020

28

Баткен облусу – Кыргыз Республикасында эн жаш облусу. Ал 1999 – жылдын 12 – октябрында уюшулган. Бул мезгилге чейин бардык шаарлар менен кыштактар Ош облусуна таандык болуп келген. Облус олконун туштук –батыш болугундо жайгашкан. Азыркы убакта ал 3 районго, 4 шаарга, 5 шаарча жана 34 айыл окмотуно болунот. Облустук борбор – Баткен шаары.
Аянты – 17 мин кв. км. Калкы 399 мин адам.

10.08.2020

29

Жалалабад облусу Кыогызстандын туштук- батыш болугундо жайгашкан. Ал 1939 – жылы уюшулган. Облустун курамына 5 шаарга,8 шаарча, 415 айыл кирет. Аянты -33,7 мин кв.км. Калкы 907.1мин адам.
Болус Арстанбап,кызыл-Ункур, Кара-Алма сыяктуу ото кооз капчыгайлары менен данкталат,анда дуйнодо жападан жалгыз жангак токойлорунун ири массивдери сактклып калган.

10.08.2020

30

Улуу Жибек жолу – байыркы соода магистралы, Жер ортолук денизден Кытайга чейин Европаны жана Азияны кесип откон кербен жолунун бутактанган тармагы жана байыркы доорлордо,орто кылымда соода байланыштарынын жана Батыш менен Чыгыштын маданияттарынын ортосундагы байланыштын маанилуу каражаты болуп келген.

Сом –Кыргыз Республикасынын улуттук валютасы.
Кыргызстан озунун улуттук валютасын бекиткен КМШдагы биринчи олко болгон. Улуттук валюта «сомду» киргизуу жонундо токтомду Кыргыз Республикасынын парламенти 1993-жылдын 10- майында кабыл алынган.

10.08.2020

31

Сону!

10.08.2020

32