Лекция на тему "DELPHI-ДЕГІ КЛАСТАР ИЕРАРХИЯСЫ".

«Қаржы Академиясы» АҚ колледжі Сапа менеджменті жүйесі «Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері» пәні бойынша оқу­ әдістемелік кешен СМЖ ҚА ОӘК 24­27­01­2009 күні бет 1­ші 348 ­ден DELPHI­ДЕГІ КЛАСТАР ИЕРАРХИЯСЫ. TOBJECT КЛАСЫ. DELPHI­ДЕГІ КОМПОНЕНТТЕР ЖӘНЕ ОБЪЕКТІЛЕР КЛАСТАРЫ Дәріс №15 Жоспар 1. Delphi­дегі кластар иерархиясы 2. TObject класы 3. Кластарды хабарлау 1. Delphi­дегі кластар иерархиясы Delphi­де кластар деп бағдарламаның жұмысын аяқтаған бөлігін айтады, олар өздеріне үлгі жасап алады. Бағдарлама құрастырушы бір рет қана класс құрып, оның көшірмесін түрлі бағдарламаларға енгізе алады, немесе бір бағдарламаның бірнеше жеріне орналастыра алады. Мұндай әдіс, бағдарлама құруда оның алдында жазылған үзінділерді   қолдану   есебінен   жоғары   нэтиже   алуға   ықпалын   тигізеді.  Delphi құрамына  Borland  корпорациясы бағдарламашылары дайындаған бірнеше жүздеген кластар   кіреді.   Оларды  стандарт   кластар   деп   атайды.   Стандарт   кластардың жиынтығы бағдарлама құрудың жоғары мүмкіндігін анықтайды. Әрбір компонент қатаң түрде белгілі  бір класқа жатады, ал компоненттің формаға қойылатын барлық нақты даналары, сандық индекс қосылған класс атына ие болады. Delphi­де қолдануда келісім бойынша кластар аты Т әрпінен басталады. Осылай,   TForm1   дегеніміз   стандарт   TForm   бойынша   жасалған   кластың   атын білдіреді. Егер сіз код терезесінде мәтіннің басын көретін болсаңыз, онда келесі қатарларды көресіз: Type TForm1=class(TForm) TForm   стандартты   класының   үлгісінде   пайда   болған TForm1   жаңа   класты   хабарлайды.   Forml=TForml;   осы кластың Forml атты данасын құрады. TForm   стандартты   класы   Windows­тың   бос   терезесін жазады. Бұл уакытта TForm1 класы қойылып           қойған белгі және батырма компоненттерін жазады.  Buttonl   компоненті   Tbutton  стандартты  класының  бір данасын,  ал  Label1   ­   Tlabel   класының   данасы   екенін білдіреді.   Процедураның   TForm1.ButtonlClick   атынан кейін  дөңгелек   жақшада   шақыру   праметрінің түсініктемесі жазылады. (Sender:TObject). Sender  аты  бар параметр Tobject класына жатады. Buttonl:TButton; Label1:TLabel; Procedure  Button1Click (Sender: TObject); private {Private declarations} public {Private declarations} end; «Қаржы Академиясы» АҚ колледжі Сапа менеджменті жүйесі «Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері» пәні бойынша оқу­ әдістемелік кешен СМЖ ҚА ОӘК 24­27­01­2009 күні бет 2­ші 348 ­ден Var Form1:TForm1; Implementation {$R*.dfrn}  Біз көріп отырғандай ары қарай процедураларда бір емес бірнеше шақыру параметрлері болатынын немесе мүлдем болмайтынын байқаймыз. Шақыру параметрлері (егер олар бар болса) процедурадағы белгілі бір жұмысты орындайтын жүзеге  асырылған  алгоритмді   баптауға  қызмет  етеді.  Sender  параметрі  Delphi­гe қажет   болған   жағдай   үшін   қойылған.   Оның   көмегімен   Button1Click   қосалқы бағдарламасы OnClick оқиғасының қандай компонент қүрғанын анықтай алады. Procedure  Button1Click   (Sender:TObject);   процедураның   тақырыбы   деп аталады.  Оны « » символы аяқтайды. Бұл символ  Object pascal­да  маңызды роль атқарады,   компиляторға   тілдегі   сөйлемнің   аяқталғанын   көрсетеді.   Жеке сөйлемдерден   бағдарламаның   толық   мәтіні   құрастырылады.   Әрбір   сөйлемнің соңында  нүктелі  үтір  қою  керек  ­  бұл тіл  синтаксисінің  міндетті  талабы.  Begin End;қатарлары процедураның денесін анықтайды Біз үшін маңыздысы, Button1 батырмасын басқан сайын басқару процедура денесіне беріліп отырады, яғни, begin және end сөздерінің арасына осы оқиғаға жауап беретін   бағдарлама   үзіндісін   қоюға   болады.   Процедура   денесіне  Close  сөзін жазыңыз. (Қосымша терезесін жабу) 2. TObject класы Object   Pascal   ­дың   барлық   кластары   жалғыз   ата­ана   TObject   класынан туындаған.   Бүл   кластың   өрісі   және   қасиеттері   жоқ,   бірақ   өзіне   кез­келген объектілердің   барлық   өмірлік   қасиеттерін   қамтитын   жалпы   тағайындалудың әдістерін қамтиды. Бағдарламалаушы TObject класы ата ­ ана болмайтын класс құра алмайды. Оган төмендегідей бейнелеулер тән: TaClass=Class(TObject) TaClass=Class Мұрагерлік   принципі   TObject   класынан   оның   ұрпақтарына   қарай   дами   отырып, біртіндеп кеңейетін тармақталған кластар құруға әкеледі. Әрбір ұрпақ өзінің ата­ анасының мүмкіндіктерін толықтырып (жаңартып), оның өзінің ұрпақтарына беріп отырады. 1­суретте Delphi­дегі кластар тармағы келтірілген. TPersistent класы өзінің TObject ата­анасының мүмкіндіктерін кеңейтеді: ол мәліметтерді   файлға   сақтап,   оны   одан   қайтадан   ала   алады,   нэтижесінде   оның барлық ұрпақтары осы мүмкіндіктерді орындай алады. TComponent класы өз кезегінде, класты құрушының ортасымен әрекеттесіп, оны өзінің ұрпақтарына бере алады. TControl класы файлдармен және класты құрушының ортасымен ғана жұмыс істеп   қоймай,   сонымен   бірге,   экранда   көрінетін   бейнелерді   қүруға   және   оның қызметін орындауға қабілетті, ал оның ұрпағы TwinControl Windows терезелерін де құра алады және т.б. «Қаржы Академиясы» АҚ колледжі Сапа менеджменті жүйесі «Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері» пәні бойынша оқу­ әдістемелік кешен СМЖ ҚА ОӘК 24­27­01­2009 күні бет 3­ші 348 ­ден 3. Кластарды хабарлау Жаңадан   құрылатын   кез   келген   класс   төмендегідей   қызметші   сөздермен анықталатын секциялардан тұрады: Private (жабылған), protected (қорғалған), public (мүмкін) және automated (автоматтандырылған). Әрбір секцияның ішінде басында өріс, одан кейін әдістер мен қасиеттер анықталады. Секциялар   класы   сипаттау   элементтерінің   көрінетін   бөлінгін   анықтайды. Public   секциясы   ондағы   көрсетілген   өрістердің   көріну   бөлігіне   шектеулер жасамайды,   әдістер   мен   қасиеттерді   кез   келген   басқа   бағдарлама   модулінде шақыруға болады. Published секциясы көріну бөлігін шектемейді, бірақ мұнда тек орындалу   кезеңінде   ғана   мүмкін   болатын   қасиеттер   ғана   емес,   бағдарлама   құру кезеңіндегі қасиеттер жазылады (яғни объектілір инспекторы терезесінде). Published   секциясы   тек   стандартты   емес   компоненттерді   жасауда пайдаланылады.   Delphi   ортасы   формаға   орнатылған   компоненттерді   сипаттауды арнайы аты жоқ секцияға орналастырады, ол класс тақырыбынан кейін жазылады да, бірінші хабарланған секцияға дейін жалғасады. Бүл секция Published деп аталады. Private   секциясы   көріну   бөлінген   ең   төменгі   деңгейде   дейін   кішірейтеді: жабық   элементтердің   сипатталуы   осы   кластың   ішіндегі,   яғни   класс   сипатталған модульде орналасқан әдіс пен қосалқы бағдарламаға ғана пайдаланылады. Protected секциясы тек сол кластың эдістері үшін, сондай­ақ, кез келген оның үрпақтары үшін пайдаланылады, бірақ оның орналасуына тәуелсіз. Private секциясында хабарланған элемент, егер ол басқа модульде орналасқан болса,   тіпті   кластың   жақын   ұрпақтары   үшін   де   пайдаланылмайды.   Automated секциясы   ОLЕ­ні   автоматтандыру   интерфейсінде   қосылатын   қасиеттер   мен әдістерді хабарлау үшін пайдаланылады; бұл секцияның мүшелерінің көріну бөлігі шектелмеген. Object   Pascal   де   кез   келген   секцияны   бірнеше   рет,   яғни   қажетіне   карай хабарлай   беруге   болады,   секцияларды   пайдаланушы   қалауынша   орналастыруына болады.   Кез   келген   секция   бос   болуы   мүмкін.   Келесі   бағдарлама   фрагменті секциялардың экрандагы көріну бөлігін сипаттайды Unit Unitl; Interface Uses Controls, Forms; Type TForm 1 =class(TForm)  Buttonl :TButton;  Private FintField: integer; Pro cedure SetValue(Val ue: Integer); Function GetValueTnteger; Published Property   IntField:   read   GetValue write SetValue Protected  Procedure Procl; «Қаржы Академиясы» АҚ колледжі Сапа менеджменті жүйесі «Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері» пәні бойынша оқу­ әдістемелік кешен СМЖ ҚА ОӘК 24­27­01­2009 күні бет 4­ші 348 ­ден Public Procedure Proc2;  End;  Var Forml:TForml;  Implementation  Procedure TForm1. Procl; Button 1 .Color:=clBtnFace; FIntField:=0; IntField:=0; Unit Unitl; Interface Uses Controls, Unitl;  Type TForm2=class(TForm1)  Button2:TButton;  Procedure Button2  Procedure Button2Click  (Sender:TObject); End; Var Form2:TForm2;  Procedure Tform2.Button2Click (Sender:TObject);  Procl; Proc2; End; Begin Form 1 .Button 1 .Color:=clBtnFace;  Forml. FLintField:=0;  Forml. IntField:=0;  Forml.Procl; //Бүл жазу қате!  Forml. Proc2;  End; Begin Buttonl.Color:=clBthFace; FintField:=0; // Бүл жазу қате! Procl; Proc2; End; Begin Form1.Buttonl.Color:=clBthFace; Forml.FintField:=0; // Бұл жазу қате! Forml.IntField:=0; Ғогт1.Ргос1;//Бүл жазу қате! FormLProc2; End; Класс — ұрпақты хабарлауда класс элементтерін бір көріну бөлігінен басқа бөлігіне   алмастыруға   болады.   Алдыңғы   мысал   үшін   төмендегідей   хабарлауды жазуға болады:  Type Tform2=class(TForm2) ... Public Procedure Procl;  ... end; Осындай   хабарлаудан   кейін   Unit2   модулін   былай   шақыруға   болады: Form2.Procl; Private   секциясына   алмастыру   жасағаннан   кейін   хабарлау   элементі ұрпақтарына көрінбейді (егер ұрпақ басқа модульде хабарланған болса), онда кейін оны басқа секцияға орналастыруға болмайды. Класс   модульдің   тек   интерфейстік   бөлігінде   немесе   жүзеге   асырудың бастапқы   кезеңінде   хабарланады.   Класты   қосалқы   бағдарламаның   сипаттау бөлігінде анықтауға болмайды. Бақылау сұрақтары: 1. Класс деп нені түсінеміз? 2. Delphi­де кластар дегеніміз не? 3. TObject класынан атқаратын қызметі қандай? 4. Delphi­дегі кластар тармағына сипаттама? 5. Класстарды хабарлау жолдарына сипаттама беріңіз? 6. Delphi­де класстар қандай әріппен анықталады?