Липид

Тест тапсырмасы арқылы үй тапсырмасын еске түсіру

Жауаптарын тексеру. Өзін­өзі бағалау

Липидтер  (грекше  lipos  –  май)  –  барлық  тірі  жасушалардың  құрамына кіретін және тіршілік  процестерінде  маңызды  қызмет  атқаратын май тәрізді заттар.  майлар  Табиғи  триацилглицеролдар  қоспасынан  тұрады.  Триацилглицерол  –  бұл  үш  атомды спирт глецерол мен май  қышқылының  үш  құралған  молекуласынан  күрделі эфир.

Тарау:Тірі ағзалардағы химиялық заттар (Молекулалық биология) Оқу мақсаты: Липидтерді химиялық  құрамы мен құрылымы бойынша жіктеу ЖК: • Липидтердің әр түрлерін біледі.  • Кемінде 80%  липидтердің биологиялық қызметін    сипаттайды.   • Липидтерді  зерттейді, оларды химиялық құрамы  мен құрылымы бойынша жіктейді

Пәндік лексика мен терминология Май қышқылдары  Жирные кислоты  Fatty Acid  Глицерин Қаныққан Қанықпаған Триглицерид Гидрофобты  Гидрофильді Стеродитар Балауыз Фосфолипидтер Өсімдік майы  Жануар майы  Глицерин Насыщенный Ненасыщенный Триглицерид Гиброфобный Гидрофильный Стероиды Воск  Фосфолипиды  Масло  Жиры  Glycerol Saturated Unsaturated Triglyceride Hydrophobic Hydrophillic Steroids Wax Phospholipids Oil Fat

Тірек  сөздердің  мағынасын ашыңыздар Липид­­­­,.гидрофильді­,  гидрофобты­. (спирт,  ацетон, хлороформ)­Еритін, ерімейтін­,  полярлы­ , қаныққан­, қанықпаған­, Өсімдік, жануар­, пальмитин, стеарин, олеин­, фосфолипидтер, нейтралды майлар,  стероидтар­.  Липид­­­­,.гидрофильді­,  гидрофобты­. (спирт, ацетон, хлороформ)­Еритін, ерімейтін­, полярлы­ , қаныққан­, қанықпаған­,Өсімдік, жануар­, пальмитин, стеарин, олеин­,фосфолипидтер, нейтралды майлар, стероидтар­.

Липидтер ( грекше«Lipos»­ май )  — жоғары  молекулалы май қышқылдары  мен үш атомды  глицерин спиртінің қосылыстарынан тұратын,  гидрофобты, өсімдік  және жануар текті   органикалық қосылыстар

Липидтердің химиялық құрамы Химиялық құрамы бойынша майлар  глицерин мен үлкен молекулалы май  қышқылдарының эфирі болып табылады Липидтер полярлы емес сұйықтарда, мысалы,  бензинде, эфирде, хлороформда жақсы ериді, ал  суда мүлде ерімейді. Липидтердің ішіндегі ең  көп тарағаны және белгілісі – майлар. Глицерин мен үш карбон (май) қышқылдарынан май молекуласының  түзілуі

Триглицерид (липид)

Липидтердің жіктелуі Жай  Күрделі  Майлар Балауыз Стерид  Фосфолипидтер Гликолипидтер Стероидтар

Топтық жұмыс • 1­топ: Липидтердің  жіктелуіне  жалпы  сипаттама беру  • 2 – топ: Триглицерид, фосфолипид және  гликолипидке анықтама беру, құрылыс  ерекшеліктерін түсіндіру • 3­ топ: Майлардың қызметтері (жылу  оқшаулағыш, амортизатор, электр оқшаулағыш,  миеленді қабық, эндогенді, қоңыр май) берілген  тірек сөздерді қатысында сипаттау

Топтық жұмысты бағалау критерийі р/с Критерийлер Талпынды Жетті 1 Топ мүшелерінің  ынтымақтастығы 2 Мақсатты аша алуы 3 Тапсырманы бүгінгі оқу  мақсатымен байланыстыруы 4 Мысалдар келтіру, өмірмен  байланыстыру

Майлардың жіктелуі Қаныққан • Егер карбон қышқылындағы көміртек атомдарының  арасында қос байланыс болмаса , онда оны қаныққан  байланыс дейді. Мысалы,С15Н31СООН - пальмитин,  С17Н35СООН - стеарин.Бұндай  майлар қатты күйде  болады. Бұларға жануарлар майы (балық майынан басқа)  жатады Қанықпаған • Егер карбон қышқылындағы көміртек атомдарының  арасында қос байланыс болса, оларға С17Н33СООН­  олеин,  С17Н31СООН - линол және т.б.  • Бұндай майлар   сұйық күйде болады. Сұйық майлардан  қатты май алуға болады, ол үшін қос байланысы бар  карбон қышқылдарына сутегін қосады.

Майлардың жіктелуі Майлар Тегі Мысалдар Майлардың жіктелуі Құрамындағы карбон  қышқылының қалдығы Сұйық Негізінен,  өсімдіктектес Күнбағыс, мақта, жүгері,  зәйтүн балық майы Негізінен,  қанықпаған Қатты Негізінен,  жануартектес Қой, сиыр, шошқа, кит,  түлен, кокос майы Негізінен, қаныққан

Липидтердің қызметтері Липидтер барлык тірі жасушаларда болады, осыған орай организмде  мынадай маңызды қызметтер атқарады: құрылыс, энергия көзі,  қоректік зат, қорғаныштық, метаболизмдік және т.б. Құрылыс қызметі Липидтердің суда ерімейтін қасиеті оның жасушадағы құрылыс қызметін  атқаруынша мүмкіндік береді. Ұлпалардың, жасушалардың және олардың  органоидтерінің мембраналары фосфолипид молекуласынан түзіледі. Сол сияқты  липидтер көптеген биологиялық косылыстардың түзілуіне қатысады. Липидтер— энергия көзі Липидтердің ішіндегі табиғатта көп таралғаны—майлар. Майлар — организм  тіршілігіндегі негізгі энергия көзі. Организмге қажетті энергияның 25—30%­ ын липидтер береді. Майдың 1 грамы толық ыдырағанда, 38,9 кДж энергия  бөлінеді, ол нәруыз бен көмірсудан бөлінетін энергиядан екі есе көп.

Май — қоректік қор заты     Организмдер денедегі майды қоректік зат ретінде  жинақтайды. Мысалы, бунақденелілер, сүтқоректілер және адамның тері асты  қабатында, шарбыда, көптеген өсімдіктердің тұқымдарында және т.б. мүшелерінде  май қоры жинакталады. Жануарлар мен өсімдіктер осы әртүрлі мүшелерде  жинақталған май корын тіршілік барысында біртіндеп жұмсайды, әсіресе май  қорының қысқы ұйқыға кететін организмдер үшін маңызы ерекше. Майдың қорғаныштық қызметі  Май жылуды нашар өткізеді. Осыған байланысты  жануарлар тері астындағы май қабатының есебінен дене температурасын тұрақты  сақтайды. Мысалы, киттің тері астындағы май қабатының қалыңдығы 1 м­ге дейін  жетеді, бұл оның солтүстік теңіздердегі суық суда үнемі тіршілік етуге бейімділігін  арттыра түседі. Өсімдік түқымдарында майдың көп болуы — жаңа дамып келе  жатқан өсімдікке, оның тамыр жүйесінің бекініп, өзіне тиісті қызмет атқара  бастағанша энергиямен қамтамасыз ету үшін қажет. Май — су көзі 1 кг май тотығып ыдырағанда, 1,1 кг су түзіледі. Мұндай суды  “метаболит су” деп атайды. Қыста ұзақ ұйқыға кететін, сол сияқты сусыз шөлді  жерлерде тіршілік ететін жануарлар (кейбір кемірушілер, бөкендер, түйелер және  т.б.) организміндегі тотығып, ыдыраған майдың суын пайдаланады.

Қорытынды . Майларға тест тапсырмаларын орындау

Тест жауаптарын бірін­бірі тексеру бағалау арқылы

Рефлексия Мақсатқа жеттім, бәрін түсіндім... Кейбір жұмыстарды орындауда  қиындық туындағандықтан, мақсатқа  жетуге талпынып, әрең жеттім...  Мен мақсатқа жете алмадым,  түсінбедім, тығырыққа тіреліп  қалдым

Үйге тапсырма Грин Тейлор  1 Том 121­125  Липидтер.  Адам тіндеріндегі липидтер: http://vkjournal.ru/doc/42172