MATERIKLAR VA OKEANLAR TABIIY GEOGRAFIYASINI OQITISHDA GRAFIKLI ORGANAYZERLAR

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAHSUS  TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI  GEOGRAFIYA FAKULTETI  GEOGRAFIYA YO’NALISHI  TABIIY GEOGRAFIYA KAFEDRASI  GEOGRAFIYA O`QITISH METODIKASI FANIDAN  MATERIKLAR VA OKEANLAR TABIIY GEOGRAFIYASINI OQITISHDA GRAFIKLI ORGANAYZERLAR Tekshirdi: p.f.n dots Nikadambayeva H.B Toshkent 2014 “Nilufar guli”  sxemasi Mavzu: 51­ §. Yevrosiyo sovuq va mo`tadil iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari mintaqa tabiat Mo`tadil Tayga zonalari Aralasho`r monlar Keng bargli O`rmon­ o`rmonlalar dasht va dasht Chala cho`llar Cho`l Gulbarglarning har birini alohida sxema qilib metodni davom ettirish mumkin, masalan: Gipsli  cho`llar Toshloq  cho`llar Gilli cho`llar Cho`l lar Toshli cho`llar Qumli  cho`llar Taqirli  cho`llar “Olmos” sxemasi Mavzu: 54­§. Balandlik mintaqalari Jomolungma cho`qqisida shakllangan balandlik mintaqalari. (boshqa tog`lar uchun  qo`llash mumkin).   Arktika Subarkti ka Mo`tadil Subtropik Tropik Subekvato rial Mavzu: 41­§.  Shimoliy Amerika iqlimi va ichki suvlari Zinama – zina sxemasi Shimoliy Amerika materigida iqlim mintaqalari janubdan shimolga tomon quyidagi  tartibda almashinib boradi. 3500-4500 m - Past bo`yli subalp o`tloqlari 4500 m dan yuqori - Qor va muzliklar 2500-3500 m - Igna bargli o`rmonlar 2000-2500 m - Keng bargli o`rmonlar 1000-2000 m -Subtropik doimiy yashil o`rmonlar 1000 m gacha - Subekvatorial o`rmonlar “Charxpalak”  metodi Mavzu: 53­ §. Issiq iqlim mintaqalaridagi tabiat zonalari Yevrosiyoda tabiat zonalari bo`yicha tarqalgan tuproqlar Tuproq tiplari r a l k i l z u M +     i l f r o t   –   i l y e l G r a l q o r p u t + +     i l l o z d o P r a l q o r p u t + +   i l l o z d o p   –   i l l i G r a l q o r p u t + +     r i ` g n ` o Q r a l q o r p u t + +     r i ` g n ` o q r a l q o r p u t     a r r u o S r Q a l q o r p u t     n a t h s a K r a l q o r p u t   l ` o h c   i l m u Q i r a l q o r p u t r a l q o r p u t     z ` o B   g n a r r a g i J r a l q o r p u t t i l a r r e f   –   t i r e t a L r a l q o r p u t + + + + + + + + + + + + + + Tabiat  zonala ri  Arktika  cho`llari Tundra O`rmon  tundra Tayga Aralash  o`rmonlar Keng  bargli  o`rmonlar O`rmon  dasht Dasht  Chalacho`l va cho`llar Qattiq  bargli  doimiy  yashil  o`rmonlar Mavsumiy  o`rmonlar Savannalar Fasliy nam o`rmonlar Sernam  ekvatorial  o`rmonlar “SWOT”  tahlil D xavf­xatar Tinch   okeanining g`arbiy qirg`oqlarida tayfun va   sunamilar   bo`lib turadi. Alp   –   Himolay seysmik mintaqasida joylashganligi uchun zilzilalar bo`ladi Brerk   havzalarda bo`lgan hosil chang   to`zon, ekologik bo`rxonlar   chiqib keta olmaydi kuchli sodir       Mavzu:  45­ §. Yevrosiyo tabiiy geografik o`rni S kuchli T/r 1. Yer   yuzidagi katta   eng materik 2. Yer   yuzidagi “supermaterik” 3. Daryo vodiylari qadimgi svilizatsiyalar markazi bo`lgan W kuchsiz   qismlari Ichki okeandan uzoqda   bo`lgani uchun nam havo massalari   yetib kelmaydi Maydonining katta qismi muz bilan qoplangan Berk   havzada katta   maydonni tashkil qiladi O imkoniyat Dunyo okeanining to`rtalasi   bilan chegadosh Yer sharidagi 8 minglik   14   ta cho`qqining hammasi   shu yerda joylashgan Suvlari okeanga quyilmay dehqonchilikda keng foydalaniladi “Yelpig`ich”  metodi Mavzu: Dunyo okeani T/r Tinch okeani Atlantika okeani Dunyo okeani 1 2 3 4 5 6 afzalligi kamchiligi Eng keksa va eng katta okean   Dunyodagi yagona   “olovli halqa” si bor Kuchli shamollar (tayfunlar) bo`lib turadi Baland to`lqinlar (sunamilar)   tez­ tez sodir bo`ladi Halokatli zilzilalar,   kuchli vulqonlar bo`ladi. Qirg`oqlari kuchli parchalangan Eng   chuqur okean   Eng okean issiq Biomassaga eng okean   boy Dengiz   va orollar   soni eng ko`p bo`lgan okean   Sohillarida dunyo aholisining yarmi yashaydi kamchiligi Uzun   cho`zilgan lekin, tor okean   eng   Shimoliy   yarim sharda   qirg`oqlari kuchli parchalangan Suining   o`rtacha harorati   Hind   va Atlantika okeanining haroratidan kichik O`rtacha   sho`rligi dunyo okeani o`rtacha sho`rligidan yuqori Aysberglar va muz tog`lari suzib yurib aholi   va   uning xo`jalik faoliyatiga zarar yetkazadi   afzalligi   Buyuk   geografik kashfiyotlar   shu okeandan boshlangan Afsona va rivoyatlarga   boy, qadimdan   ma`lum bo`lgan okean Meridioanal yo`nalishda   eng uzun   O`rta   okean tizmasi bor Eng   uzun   va   eng sersuv   daryolar quyiladi Eng   yirik   portlar va port shaharlariga ega   Dengiz   transporti bo`yicha   dunyoda birinchi   o`rinda turadi Volga   Dnepr  Don  Yenisiy   Dunay   Xuanxe   Yanszi   Ob  Irtish  Amudaryo   Sirdaryo  Hind  Gang  Braxmaputra  Amur “Kungaboqar” metodi Ural Yevrosiyoning eng yirik daryolari