Матынды есептерды шыгару

Тақырыбы: сабақ 14 Мәтінді есептерді шығару.. Күні,айы:  Мұғалімнің аты­жөні:   Сабаққа қатысқан оқушылар саны: Сабаққа қатыспаған  оқушылар саны: Оқу бағдарламасына  сәйкес оқу мақсаты Сабақ мақсаты 5.5.1.1 натурал сандарға арифметикалық амалдар қолдана отырып, мәтінді  есептерді шығару; 5.5.1.8 әріпті өрнектерді құру және оларды есептер шығаруда қолдану; 5.5.1.9 мәтінді есептерді шығару үшін формулаларды қолдану; Барлық оқушылар: Оқушылар тақырыпты   біледі, түснеді және шығармашылық  қабілеттерін дамыту арқылы  сөздік қорларын дамытуға   пайдаланады  Оқушылардың басым бөлігі: Мәтінді есептерге теңдеулер жүйесін дұрыс құра алады, жауабын  дұрыс анықтай алады. Кейбір оқушылар: Мазмұнды  есептерді теңдеу құру арқылы шешу дағдысын  қалыптасады; .                                                                        Сабақтың барысы Сабақтың  кезеңдері Жоспарланған жұмыс Сабақтың  басы(2­5 минут) (МК)Оқушылардың сабаққа дайындығы.Сабақтың басталуына жағымды  ықпал ететін көңіл күй қалыптастыру. Сабақ мақсатымен таныстыру. Бүгінгі сабақта біз өзімізді әр түрлі маман иесіміз деп армандап көрейік, олар: дүкенші, құтқарушы және жолсерік. Қандай да болсын маман иесі болу үшін не керек? Әрине, білім керек. Сондықтан маман иесі ретінде жұмысқа кіріспес үшін алдымен біліміміз сол маманға сай ма, жоқ па, соны тексеріп алайық. Ауызша сұрақ­жауап кезінде қойылатын сұрақтар:   1. Теңдеу дегеніміз не? 2. Теңдеудің түбірі деп нені айтамыз? 3. Теңдеуді шешу дегеніміз не?  Үй тапсырмасын тексеру   қозы                                    аяқтары ­ 40 Р е с у р с т а р Сабақтың  ортасы (6­40  минут)                                  3 есе кем тауық Шешуі:              Қозы – х            4 аяқ             40 аяқ            Тауық – 3х        2 аяқ 4. х + 2 . 3х = 40 4х + 6х= 40            10х = 40             х = 4                       3 . 4=12 Жауабы: 4 қозы (МК,Ұ)  Мәтінді есептер   Мысал ­1: Қауын мен қарбыздың массасы 8 кг. Егер қарбыз қауыннан 3  есе ауыр болса, қауын мен қарбыздың массасы қандай?     Шешуі: Бізде қауын мен қарбыздың жеке­жеке  массасы белгісіз.  Сондықтан екеуінің де массасы х деп аламыз, бірақ қарбыз қауыннан 3  есе ауыр болғандықтан х –ті 3­ке көбейтеміз.          Қауын – х          Қарбыз –х ∙ 3 = 3x  Есептің шарты бойынша  Қауын + Қарбыз = 8 кг. Онда          х + 3x = 8          4x = 8, x = 2 біздің белгілеуіміз бойынша х қауын салмағы,  сондықтан қауынның массасы 2 кг, қарбыз  3x = 3 ∙ 2 = 6 кг. Жауабы: Қауын 2кг, қарбыз 6кг.     Мысал ­2: Үш санның қосындысының мәні 240­қа тең. Бірінші сан  екінші саннан 2 есе артық, ал үшінші сан бірінші сан мен екінші санды  қоса алғаннан 3 есе артық. Берілген санды табыңдар.       Шешуі: Берілген үш санда белгісіз, сондықтан теңдеу құру арқылы  шығарамыз.      I сан – х ∙ 2 = 2x      II сан – х       III сан (2x + х) ∙3   Сонда жалпы теңдеуіміз осы үш санның  қосындысын 240­қа теңестіреміз.       2x + х +(2x + х) ∙ 3 = 240         3x + 3x ∙ 3 = 240         3x + 3 ∙ 3 ∙ x = 240          3x + 9x = 240           12x = 240            x = 240 : 12              x = 20 Тексеру: 2 ∙ 20 + 20 +( 2 ∙ 20 + 20) ∙ 3 = 240                      240 = 240 Жауабы: Берілген сан 20. Деңгейлік тапсырмалар: І деңгей тапсырмалары 1. Автокөлік жай жолда 50 км/сағ  жылдамдықпен 6 сағ, ал тас жолда 80 км/сағ  жылдамдықпен  5 сағ жүрді. Автомобиль барлығы неше  километр жол жүрді? 2. Шаңғышы 3 сағ­та 30 км жол жүріп өтті. Осы жылдамдықпен 20 км  жол жүріп өту үшін оған қанша уақыт қажет? 3. Екі жер телімінен 62 қап картоп жиналды. Екінші жер телімінен 39  О қ у л ы қ А у д и д и с к : 1 . 7 . 1 ;   1 . 7 . 3 ;   № 1 ж ұ м ы қап картоп жиналды. Бірінші жер теліміне қарағанда екінші жер  телімінен қанша қап артық картоп жиналды? ІІ деңгей тапсырмалары 1. Ұзындығы 180 км жолды турист пойыз және автобуспен жүріп өтті. Пойызбен жүрген жол автобуспен жүрген жолдан 2 есе артық. Турист автобуспен қанша километр жүріп өтті?            Шешуі: автобуспен – х, пойызбен – 2х.                              2х + х = 180,  х = 60 км                                             Жауабы : автобуспен 60 км жүрген 2. Қайықтың жылдамдығы өзен ағысының жылдамдығынан 2 есе артық. Егер қайықтың өзен ағысымен жүргендегі жылдамдығы 9 км/сағ болса, онда қайықтың меншікті жылдамдығын табыңдар.            Шешуі:  ағыс жылдамдығы  – х, пойызбен – 2х.                              2х + х = 180,  х = 60 км Жауабы : автобуспен 60 км жүрген 3. Көгалда қаздар мен қойлар жайылып жүр. Олардың басы 30, аяғы 92  болса  неше қаз, неше қой болады?                    Шешуі:  қаздар – х, қойлар – 30 – х .                              2х + 4(30 – х ) = 92,  х = 14 қаз, 16 қой Жауабы : х = 14 қаз, 16 қой ІІІ деңгей тапсырмалары 1. Ойлаған сан 4 есе арттырылды. Шыққан көбейтіндінің мәні 128­ге кемітіліп, нәтижені 13 санына көбейткенде, 52 саны шықты. Ойлаған санды табыңдар.          Шешуі: Ойлаған сан – х, (4х – 128) ? 13 = 52, х = 33 Жауабы : х = 33 2.  Ағасының 11 жасында, бауыры 1 жаста болатын. Ағасы бауырынан 3 есе үлкен болған кезде, аға бауырлы екеуі неше жаста болады?  с   д ә п т е р і Қ о с ы м ш а   т а п с ы р м а : 1 . 7         Шешуі:  Ағасы – 11                             11 + х                      Бауыры – 1                1 + х, ( 1 + х) ? 3 = 11 + х    х =  4 Жауабы : ағасы 11 + 4 = 15,       Інісі 1 + 4 = 5. Оқушылар екі топқа бөлініп төмендегі есепті шығарады. Топтық жұмыс.  Әр топ өз шығару жолдарын түсіндіріп айтады.  1. Айгерім 100 тиынға 10 дана жеміс сатып алды. Сармсақ 5 теңге, сәбіз 15 теңге тұрса, жемістің әр түрінен қаншадан алған? Шешуі:  Сарымсақ 5 теңгеден  х – дана,                                                     Сәбіз 15 теңгеден 10 – х  ­ дана,                5х + 15(10 – х) = 100, 5х +150 ­15х = 100, ­10х = ­50, х = 5 Жауабы : Сарымсақ  5 дана,       Сәбіз  10 – 5  = 5. 2. Әкесі 29 жаста, баласы 8 жаста, баласы неше жасында әкесінен 2 есе  кіші болады?         Шешуі:  Әкесі  ­ 29,  х – жылдан кейін,                                                     Баласы  ­ 8,                        (8 + х) ? 2 = 29 + х, 16 + 2х = 29 + х, х = 13.                    Жауабы : Әкесі 29 +13 = 42 жаста,        Баласы 8 +13 = 21. Сабақтың  соңы( 41­45мин) Жаңа материалды пысықтау.  Әр бір оқушы мәселе есептерді шығаруда үшін  жүйелі ойлануды қажет ететіндігі туралы ой қорытады.  1) Оқушы бір сан ойлады, одан 27­ні азайтып, нәтижесін 2­ге  көбейткенде 144 саны шықты. Оқушы қандай сан ойлады? I топ. Жауабы: 99 2)   Дүкенге   4   қорап   тәтті   әкелінді.Әрбір   қораптан   12   кг   тәтті сатылғаннан кейін барлығында қалған тәтті алғашқы бір қораптағыдай болған. Алғашында әрқайсысында неше кг тәтті бар еді? Шешуі:   (х  –   12)   ?  4  =  х,   4х  –   48   =  х,   Жауабы: 16 кг   3х  =   48,    х=   16. II топ. 1) Тіктөртбұрыштың ұзындығы а см, ені b см. Тіктөртбұрыштың  периметрін табыңдар. Мұндағы                  a = 17; b = 9.                              Жауабы: 52 см 2)   Бөтелке тығынымен 60 теңге тұрады. Бөтелке тығынынан 58 теңге қымбат болса, бөтелке мен тығынның жеке – жеке бағасын тап. III топ. Жауабы: 2 1) Асхат ақшасының жартысына фломастер сатып алған соң, оған атасы  130 теңге ақша берді. Сонда Асхаттың ақшасы 205 тг болды. Асхатта  алғашқыда неше тенге ақша болған? Жауабы: 150 тг                     2) Мен атамның 61 жасында 10 жаста болатынмын. Қазір атам менен 4 есе үлкен жаста болса мен неше жастамын? Шешуі:  атасы ­61 + х, мен – 10 + х, (10 +х) ? 4 = 61 + х,  3х = 21, х = 7 Жауабы: мен 17 жастамын7 Оқушылар кері байланыс парағын толтырады, өзін бағалайды Қосымша ақпарат Қорытындылау Төмендегі бөлікті сабағыңыз туралы өз ойыңызды жазуға  қолданыңыз.Өз сабағыңыз бойынша сол жақ бағандағы сұрақтарға  жауап беріңіз. 1.Сабақ барысында  өзгертулер енгіздіңіз  бе? 2.Жүргізген жұмыс  түрлері қаншалықты  тиімді болды? Қорытынды бағалау Ең жақсы өткен екі нәрсе? 1. 2. Қандай екі нәрсе сабақты жақсартар еді? 1. 2.