Нарын

Нарын облусу Кыргызстандын түштүк-чыгышында жайгашып, 1939-жылдын 21-ноябрында Тянь-Шань облусу болуп негизделген. 1962-жылдын 30-декабрында чачыратылып, анын карамагындагы аймактар республикага баш ийген. Ал эми Нарын облусу болуп 1970-жылдын 11-декабрынла кайра негизделген.
1988-жылдын 5-октябрында Ысык-Көл облусу менен биригип, 1990-жылдын 14-декарында кайрадан Нарын облусу болуп калган. Облус чыгышынан Ысык-Көл, түндүгүнөн Чүй, батыштан Жалал-Абад жана Ош облустары менен чектешет. Ал эми түштүк жагынан Кытай менен чектеш. Облустун курамына 5 аймак (район) кирет, алар: Ак-Талаа, Ат-Башы, Жумгал, Кочкор, Нарын райондору.

Административдик борбору жана ички Тянь-Шаньдын эң чоң шаары катары Нарын ш. эсептелет. Шаар 1865-жылы аскер чеп катары, Кашгарга кеткен жолдо жайгашкан айылдан пайда болгон.
 
Жалпы аянты 45,2 миң чарчы чакырым, бул Кыргызстандын төртөн бир бөлүгүн түзөт. Калкынын саны 287,0 миң адам, анын ичинен райнодор боюнча Нарын ш. 40,0 миң, Ак-Талаа - 32,5 миң, Ат-Башы району - 54,9 миң, Жумгал району - 44,3 миң, Кочкор району - 66,2 миң, Нарын району - 49,1 миң адам (2019-жылкы стат маалымат)
 

Кардын жалпы орточо калыңдыгы Нарын жана Жумгал өрөөндөрүндө 15-20см түзөт, ал эми Арпа өрөөнүндө 60см чейин жетет. Албетте тоолордо 2-3метр калыңдыктагы карлар түшөт бирок мындай кар бардык жакка тегиз түшпөйт.

Орто Азиядагы эң ири кербен сарай
Өзүңөз билгендей Нарын облусунда Таш-Рабат аталган кербей-сарай жайгашкан. Бул курулма 15-кылымда Орто Азиядан Кытайга баруучу Улуу Жибек жолунда курулган. Ал жер башка өлкөлөрдөн келген соодагерлердин, көпөстөрдүн, элчилердин, саякатчылардын туруктуу сарайы эле. Таш-Рабат өзүнүн чоңдугу менен гана эмес, курулуш таалдыгы менен да айырмаланат.

Нарын облусун моноэтникалык деп койсо да болот, анткени калкынын 99 пайызын кыргыздар түзөт.

Наристелер көп төрөлөт
Облус калкынын саны боюнча аз болсо да, бул жакта бала төрөлүүнүн көрсөткүчү жогору, жана адам өлүү көрсөткүчү төмөн. Эмиграция денгээли жогору.

Кыргызстандын бардык суу запастары Нарын облусунда чогулгандай. Чатыр-Көл болсо Кыргызстандын ири көлдөрүнүн катарына кирип, Ак-Сай өрөөнүндө деңиз деңгээлинен 3500 метр бийиктикте, Кытай чек арасынын жанында орун алган. Анын тереңдиги 16,5 метр, ал эми суунун температурасы июль-август айларында
6-16 градус айланасында. Торугартка бараткан туристтер көлдүн жээгине көп токтошот. Бирок, көлдүн айланасындагы жер кыртышы саздак болгонуна байланыштуу ал жакка өтө алышпайт. Ал үчүн чек ара кызматкерлеринин атайын улуксатын алуу зарыл.

Нарын табияты
Нарын өзүнүн түрдүү флора жана фаунасы менен да айырмаланат. Мында реликтүү сейрек, Тянь-Шань көк карагайы жана туркестан арчасы өсөт. Чычырканак, эфедра, чөп чай, тегерек чөп баш, валериана өсүмдүктөрү аз эмес. Облуста сейрек канаттуулар жана жаныбарлар да мекендешет алар: кара кунас, ителги, бүркүт, көк жору, тоо каз, талаа бүркүтү, суу бүркүт, аркар, кызыл карышкыр, жейрен, аюу, сүлөөсүн, ак илбирс.

Кен байлыктарга бай
Облус аймагы кен байлыктарга бай келип, Жетим темир кени Орто Азияда жападан жалгыз кен. Ошондой эле Садык нефелин сиенит, коргошун, цинк жана алтын кендери бар. Кочкор өрөөнүндө ири туз таштарынын кени жайгашкан. Албетте, түрдүү курулуш кендери дагы аз эмес алар: чопо, кум, шагыл, гравий, мрамор. Термалдык жана минералдык булактар да аз эмес.