ОИВ ПЛАН № 3

ОИВ инфекциясининг эпидемиологияси. Касаллик манбалари. Юқиш механизми ва йўллари. Ахолининг мойиллиги. Касалликнинг тарқалишида хавфли гурухлар ва ятроген омилларнинг ўрни

         ОИВ инфекциясининг юқиш йўллари.

Инфекция юқишининг 3та йўли мавжуд:

1. Жинсий алоқа орқали юқиш. Бу йўл билан гетеро- (эркак ва аёл), гомо- (эркак билан эркак) сексуал алоқа қилувчи касалланади. Бунда аёлдан эркакка юқиш хавфи, эркаклардан аёлларга юқиш хавфидан юқорироқдир. Венерик касаллиги бор беморларда эса ушбу вирус юқиш хавфи жуда юқори бўлади.

2. Парентерал йўл - қон ёки унинг компонентлари қабул қилинганда, орган ва тўқималарни кўчириб ўтказишда, зарарланган игна ва шприцлар, ностерил тиббий асбоб-ускуналар орқали юқишидир. Вирус қон ҳужайраларида (моноцитлар) ҳам, қон зардобида ҳам бўлиши мумкин. Парентерал йўл билан юқиш ҳолати гиёҳванд моддаларни томир орқали қабул қилувчилар орасида кўп учрайди. Бунда зарарсизлантирилмаган игна ва шприцлар билан бир қаторда гиёҳванд моддаларнинг ўзи ҳам юқиш манбаси бўлиши мумкин (чунки наркотикли тортилган шприцга олдин томирдан қон тортилиб, кейин юборилади). ОИВ-инфекциянинг оҳирги босқичларидаги беморларнинг қони билан ифлосланган игна ва шприцлардан юқиш хавфи энг юқори бўлади (қон орқали юқиш учун 0,1 мл микдордаги қон етарлидир). Баъзан ОИВ шахсий гигиена анжомлари орқали хам юқиши мумкинлигини инкор этиб бўлмайди, қачонки бу анжомлар (тиш чўткаси, лезвиялар, рўзғорда ишлатиладиган ўткир, санчувчи ва кесувчи нарсалар), вирус сақловчи қон билан ифлосланган ва тери қоплами бутунлигининг бузилиши ҳолатлари бўлса.

3.Вертикал йўл – ОИВ-инфекцияни онадан болага ҳомиладорлик даврида, туғруқ жараёнида ва кўкрак сути орқали юқишидир. ОИВ-инфекциясини кечиши. ОИВ-инфекцияси - бу Т-хелперлар сонининг кескин камайиб кетиши ва уларнинг функционал етишмовчилиги борган сари кучайиб бориши билан ифодаланувчи, хафта ёки ойлаб эмас, балки йиллаб давом этадиган оғир иммуннодефицит ҳолати билан кечадиган касалликдир.

         ОИВ-инфекцияси босқичларининг клиник классификацияси

I-Клиник босқичи · Белгиларсиз кечиши. · Тарқалган лимфаденопатия. Ва\ёки функционал имкониятларнинг I даражаси: белгиларсиз кечиш, кундалик фаолият ўз меъёрида.

II-Клиник босқичи · Тана вазнининг 10% дан камини йўқотиш · Тери ва шиллиқ қаватларни енгил зарарланиши (себореяли дерматит, қичимали дерматитлар, тирноқларнинг замбуруғли зарарланиши, қайталовчи афтоз дерматит, ангуляр хейлит) · Оҳирги 5 йил давомида бўлган ўраб олувчи темиратки · Юқори нафас йўлларининг қайталовчи инфекцияси (бактериал синусит) Ва\ёки функционал имкониятларнинг II-даражаси: кундалик фаолият сақланган ҳолда клиник белгиларни пайдо бўлиши.

III-Клиник босқичи · Тана вазнининг 10% ортиғини йўқотиш. · 1 ойдан кўпроқ кузатилаётган сабабсиз диарея. · 1 ойдан кўпроқ кузатилаётган тана хароратининг сабабсиз кўтарилиши (иситма доимий ёки қайталовчи бўлиши мумкин). · Оғиз бўшлиғи кандидози. · Оғиз бўшлиғи сочли лейкоплакияси. · Ўпка сили. · Оғир бактериал инфекциялар (зотилжам, бактериемиялар). Ва\ёки функционал имкониятларнинг III-даражаси: охирги 1 ой давомида бемор кундузги вақтининг 50% дан камини ётоқда ўтказади.

IV- Клиник босқичи · ОИВ кахексияси. · Пневмоцистли зотилжам. · Церебрал токсоплазмоз. · 1 ой ва ундан кўпроқ вақт давомида ич кетиши билан кечувчи криптоспоридиоз. · Ўпкага боғлиқ бўлмаган криптококкоз. · Жигар, қораталоғ ва лимфа тугунларидан ташқари, турли органлар зарарланиши билан кечадиган цитомегаловирусли инфекция (масалан, ретинит). · Оддий герпес вируси чақирган, ички органларнинг ёки сурункали (1 ойдан кўпроқ) тери ва шиллиқ қаватларнинг зарарланиши билан кечадиган инфекциялар. · Кучайиб борувчи мультифокал лейкоэнцефалопатия. · Турли диссеминацияланган эндемик микоз. · Ўпка, бронхлар, трахея, қизилўнгач кандидози. · Атипик микобактериялар чақирган диссеминацияланган инфекция. · Салмонеллезли септицемия. · Ўпкадан ташқари сил. · Лимфома. · Капоши саркомаси. · ОИВ–энцефалопатия.

ОИВ–инфекцияси – боқичма-босқич кечувчи, кўп сонли турли омилларга боғлиқ бўлган мураккаб жараёндир. Касалликнинг табиий кечиши ўз ичига юқиш даври, ўткир иситма даври, сероконверсия, симптомсиз даври, клиник кўринишлар пайдо бўлиш\ОИТС даври ва терминал даврларни ўз ичига олади.

Ўткир иситма даври Касаллик юққандан 1-8 хафта кейин беморларнинг 1/3 қисмида ўткир инфекция белгилари пайдо бўлади. Яна 1/3 қисмида бу касаллик ҳеч қандай белгиларсиз кечади. Бу вақтда ОИВ–инфекциянинг гематоген диссеминацияси кечганлиги учун беморлар қонида вируснинг юқори концентрацияси аниқланади.

Симптомсиз даври – яширин инфекция даври Бу давр узоқ вақт - 1 йилдан 5 йилгача давом этиши мумкин. Бу давр мобайнида ОИВ репродукцияси доимий давом этиб, ҳар куни 1 млрд дан кам бўлмаган миқдорда вирус таначалари ҳосил бўлади ва шу билан бир қаторда СD4+ ҳужайрали лимфоцитлар сони пасайиб боради. Беморда эса лимфаденопатия ёки ОИТС мажмуаси намоён бўлмайди ва у ўз иш қобилиятини сақлаб қолади. Персистирланган тарқалган лимфаденопатия даври Бу даврда 3 ой давомида чов соҳасидан ташқари, 2 ва ундан ортиқ соҳа лимфа тугунларини катталашиши кузатилади. Персистирланган тарқалган лимфаденопатияда лимфа тугунларнинг диаметри 1 см дан кичик бўлмайди. Беморларда бир неча бир хил катталашган, зичлашган, лекин оғриқсиз лимфа тугунлари аниқланади. Лимфа тугунларининг бундай катталашиши бемор организмининг ОИВ-инфекциясига лимфоцитларни фаоллашуви ва пролиферация ва лимфатик фолликулаларнинг гиперплазияси кўринишидаги жавобидир. Одатда, бу даврда персистирланган тарқалган лимфаденопатияли беморнинг умумий ҳолати қониқарли, унинг меҳнат қобилияти сақланган бўлади. ОИТС–ассоциирланган мажмуа даври Бу даврда бемор умумий аҳволи ёмонлаша бошлайди - булар 1 ой ва ундан ортиқ муддат иситмалаш, тана вазнини йўқотиши, диарея, умумий беҳоллик, иштаҳанинг йўқолиши, гепатоспленомегалия, кўп сонли фолликулитлар, паротит, контагиоз моллюск кабилар кузатилади. Лаборатор текширувда эса қонда СD4+ лимфоцитлар сони 1 мкл да 500 тадан кам, СD4+\СD8+ нисбати 1,0 дан паст (меъёри - 1,5-2), камқонлик, лейкопения, тромбоцитопения, А ва G иммуноглобулинлар ва айланиб юрувчи иммункомплекслар миқдорининг ошиши аниқланади. Орттирилган иммунтанқислик синдроми ОИТС – ОИВ инфекциясининг камида битта оппортуник касаллик билан кечишидир. 1994 йил БССТ кўрсатмаси бўйича, ОИТС ташҳиси қонида ОИВ антителолари бўлган, СD4+ лимфоцитлар сони 1 мкл да 200 дан кам ва битта ОИТС-индикатор касаллиги кузатилаётган беморларга қўйилади. ОИТС–индикатор касалликларига: · Ўпка, трахея, бронхлар ва қизилунгач кандидози · Ўпкадан ташқари криптококкоз · Ичаклар сурункали криптоспоридиози · Цитомегаловирусли инфекция (жигар, қораталоғ ва лимфа тугунларидан бошқа органлар зарарланиши билан кечувчи) · Цитомегаловирусли ретинит · Яралар пайдо бўлиши билан кечадиган оддий герпес · Ўпкадан ташқари ёки диссеминирланган гистоплазмоз · Бачадон бўйни раки · Сурункали ичак изоспорози · ВИЧ-ассоциирланган деменция · Капоши саркомаси · Пневмоцистли зотилжам · Салмонеллезли септицемия · Бош мия токсоплазмози · Ўпка сили ва ўпка ташқари сил · Диссеминирланган ёки ўпкадан ташқари бошқа микобактериозлар киради. Терминал даври Бу давр ОИВ таъсири натижасида тана вазнини катта миқдорда йўқотиш билан характерланади (10% дан ортиқ, сурункали беҳоллик, 30 ва ундан ортиқ кун давомида сабабсиз иситма, сурункали диарея). Беморда СD4+ лимфоцитлар сони 1 мкл да 50 дан кам бўлиб, бу чуқур иммунтанқисликдан далолат беради. Беморларнинг ҳаёти ўртача 12-18 ой давом этиб, улар оппортунистик инфекциялар асоратларидан ҳаётдан кўз юмади.