Оку-зерттеу жобасы. Такырыбы: «Ауанын ылғалдылыгынын адам денсаулыгына тигізетін асері»

Ақмола облысының білім басқармасы. КММ «Агротехникалық колледж №5» Оқу-зерттеу жобасы. Тақырыбы: «Ауаның ылғалдылығының адам денсаулығына тигізетін әсері» 2017-2018 оқу жылы Жетекшісі: Нурсейт Б Мазмұны 1.2. Ылғалдылықты өлшеу тәсілдері……………………………………….. 1.3. Адам ағзасына ауа ылғалдылығының әсері…………………..……… 1.4. Ауа ылғалдылығын қалай реттеу керек……………………….….…… Кіріспе………………………………………………………………………………..... Бөлім 1. Негізгі ұғым………………………………………………………….…. 1.1. Абсолюттік және салыстырмалы ылғалдылық………………………...… 3 4 4 5 5 6 8 2.1.  Психрометр……………………………………………………………………. 8 2.2.  Өлшеу жүргізу тәсілдері ……………………………………………. 8 9 9 9 Қорытынды…………………………………………………………………..………… 11 Шешім………………………………………………………………………………….. 11 11 Қолданылған әдебиеттер……………………………………………… Қосымша1……………………………………………………………………………. 12 Бөлім 2.  Зерттеу әдістері …………………………………………….. Бөлім 3. Зерттеу және талдау нәтижесі …………………………………. 3.1.  Зерттеу нәтижесі……………………………………………..……… 3.2.  Талдау нәтижесі                    ………………………………..…… Кіріспе Ауа ­ әр адамның өміріндегі ажырамас бөлігі ­ бұл өмір көздерінің бірі. Адам  ауасыз өмір сүре алмайды. Әуе дегеніміз не, ол неден тұрады және ол адамға  қалай әсер етеді? Атмосфералық ауа ­ түрлі газдардың қоспасы. Ауа­райында  әрқашан су буы бар Ол мұхит, теңіз, көл, су қоймалары, өзендер және т.б. беттерінен судың  булануы нәтижесінде пайда болады. Ауадағы су буларының саны ауа райына,  адамның денсаулығына, оның көптеген органдарының жұмысына, өсімдіктердің өміріне, сондай­ақ техникалық объектілердің, сәулет құрылыстарының, өнер  туындыларының, кітаптардың сақталуына байланысты Ылғалдылық бөлменің микроклиматының негізгі параметрлері болып  табылады, сондықтан адам өміріне үлкен әсер етеді Зерттеудің өзектілігі: Соңғы жылдары  көп адамдар соның ішінде балалар  вегето­тамыр ауруларынан зардап шегеуі,суықтан тұмаудың жоғары пайызы,  астмадан зардап шеккен адамдардың саны артуы және төмен ылғалдылық  суыққа және басқа да ауруларға әкелетін мұрынның, тамақтың, өкпенің  шырышты қабатын тез буланып, кептіруіне соғуда..            Жоғары ылғалдылық, сонымен қатар, ағзаның кейбір теріс  құбылыстарын тудырады, мысалы, ағзаның қоршаған ортаға жылу алмасуы  бұзылады, бұл органның қызып кетуіне ісер етіп, жүрек қызметінің бұзылуына  әкеледі. Зерттеу мәселесі: жүрек­тамыр жүйесі ауруларынан өзіңізді және жақын  адамдарыңызды қалай қорғауға  және қандай шаралар қолдануға болатыны  туындауда. Зерттеу нысаны: Кабинеттер мен жатақханадағы ылғалдың пайызы. Зерттеудің бағыты: ауаның ылғалдылығының адам денсаулығына әсері Мақсаты: адамның денсаулығына ауа ылғалдылығының ауытқуының әсерін  дәлелдеу. Зерттеу бағыттары:  Осы тақырып бойынша теориялық материалдарды оқып,  1. психометрияны жасау. 2. 3. Көп пәтерлі үйлердегі ылғалдылық пен атмосфералық қысымды өлшеу  Адамның әл­ауқатының сипаттамаларын өлшеу: қан қысымы, жүрек  соғысы. 4. Белгілі уақытта  алынған мәліметтерді талдау 5. Адам денсаулығының сипаттамаларының ауа ылғалдылығына тәуелділігін  анықтаңыз Зерттеу әдістері: әдебиеттерді зерттеу, байқау, өлшеу, салыстыру, талдау,  синтездеу. 3 Гипотеза: Егер үй ішіндегі ылғалдылық қалыпты болса, сіз өзіңізді жоғары  және төмен ылғалдылықтағы теріс әсерлерден қорғай аласыз 1.1. Абсолюттік және салыстырмалы ылғалдылық Бөлім 1. Негізгі ұғым  Ауадағы су буы, мұхиттар, теңіздер, көлдер мен өзендердің үлкен бетіне  қарамастан, қанықпайды: атмосфера «ашық кемесі». Ауа массасының қозғалысы біздің ғаламшарымыздың кейбір жерлерінде қазіргі кезде   судың   булануы   конденсациядан   басым   болады,   ал   басқаларында, керісінше, конденсация басым болады. Ауадағы   судың   буы   ­   оның   ылғалдылығы   ­   бірқатар   мөлшерде сипатталады.  Ауа ылғалдылығының сипаты үшін ауадағы су буының тығыздығы бар Бұл мән абсолютті ылғалдылық деп аталады және оның кішкентайлығына  байланысты текше метрге граммен көрсетілген Сондықтан абсолютті ылғалдылық, 1 м3 ауадағы граммен  су буының қанша  екенін көрсетеді Бірақ   абсолютті   ылғалдылық   туралы   білім   бұл   жағдайда   қанша   будың қанығудан қаншалықты алыс екендігі туралы ештеңе айтпайды. Атап айтқанда, бұл   судың   булануы   қарқындылығына   және,   демек,   тірі   организмдердің ылғалдануына байланысты.  Маталардың, топырақтың кептіру жылдамдығы, өсімдіктерді сөндіру және  тағы басқалары тез кебуіне байланысты. Міне, сол себепті судың буының  қанықтылығына жақын берілген температурада, ауаның салыстырмалы  ылғалдылығы қаншалықты жақын екенін көрсететін мән енгізіледі. Салыстырмалы ауаның ылғалдылығы­ j    пайыздық қатынас     %100   0 формуламен өрнектеледі.  ­ абсолютті ылғалдылық  0 ­ берілген температурада қаныққан будың тығыздығы 4 Осылайша, салыстырмалы ылғалдылықты есептеу үшін белгілі бір  температурада ауадағы булардың тығыздығын және сол температурада  қаныққан су буларының тығыздығын білу керек Әртүрлі температурада қаныққан су буларының қысымы мен тығыздығын  анықтамалық материалдарда немесе физика бойынша  кітаптарда бар арнайы  кестелер арқылы табуға болады Барометрлік атмосфералық қысым ауа ылғалдылығымен тығыз байланысты. Сондықтан қарапайым халық аспаптары ­ ауа райы болжамдары ­ ауа  ылғалдылығының ауытқуына негізделуі кездейсоқ емес, Бұл ауаның тығыздығына байланысты су буының тығыздығы 0,623 бірлікке тең. Сондықтан, ылғалды ауа құрғақ ауадан жеңіл, ал атмосфералық қысым  төмендейді. Демек, қысым азайған кезде ауа ылғалды болады, су буыннан  қалыптасқан бұлттар және жауын­шашын күтіледі. 1.2. Ауа ылғалдылығын өлшеу тәсілдері. Ылғалдылықтың гигрометриялық әдісі Гидрометр ­ ауа ылғалдылығын өлшеуге арналған құрылғы (сурет 1) Бұл ылғалдың өлшеу әдісі гигроскопиялық жіптердің ұзындығын өзгертуге негізделген (шаш немесе синтетикалық талшықтар). Гигрометриялық өлшеу әдісіне негізделген құралдарды қолдану, ең алдымен, дәлдік класы салдарынан шектеулі, өйткені мұндай өлшеу дәлдігі салыстырмалы ылғалдылықтың ± 5% ­ын құрайды. Ылғалды өлшеудің психометриялық әдісі Психометр ­ ауа ылғалдылығын өлшейтін құрылғы  (2­суретті қараңыз). Рис. 1. Гигрометр 5 Психометриялық өлшеу әдісі булану үдерістерінде физикалық салқындату  әсеріне негізделген.  Ылғалды өлшеудің психометриялық әдісі Психометр ­ ауа ылғалдылығын  өлшейтін құрылғы (2­суретті қараңыз). Психометриялық өлшеу әдісі булану  үдерістерінде физикалық салқындату әсеріне негізделген. Бір термометр  қоршаған ауаның температурасын , екіншісі дымқыл термометрдің  температурасын өлшейді. Термометр (қоршаған ортаның температурасын) мақта шүберек сулап арнайы  ыдыстағы суға малынған.   Булану   термометрді   салқындатады,   ал   тепе­теңдік күйі   шыққанда,   ылғалдылық   құрғақ   және   дымқыл термометрден есептеледі. 1% салыстырмалы ылғалдылық дәлдігін дәлме­дәл термометрлермен, сондай­ ақ, жабдықты мұқият қызмет көрсету шартымен қол жеткізеді. Ауа ауаның салыстырмалы ылғалдылығын анықтау үшін кез­келген  анықтамалық әдебиетте қолдануға болатын психометриялық кесте  пайдаланылды (1­қосымшаны қараңыз). 1.3. Ауа ылғалдылығының адам денсаулығына әсері Ылғалдылықа адамның ыңғайлылығы индикаторы 30­60% ­ды құрайды. Бұл  температураға, физикалық жүктеме деңгейіне және тіпті жасқа байланысты  Мысалы, нәрестелер құрғақ ауаға өте жақсы жол бермейді, және ылғал  олардың терісіне және шырышты қабаттарына жағымды әсер етеді, тыныс  алуды жеңілдетеді.   6 Дене мен адам денсаулығына жоғары және тым төмен ылғалдылық әсерін бөлек қарастырамыз. Жоғары ылғалдылық.     Қызыққан жылу ­ бұл бактериялар мен саңырауқұлақтардың барлық түрлерін дамытуға арналған, бұл аллергиялық реакциялардың пайда болуына және  қарқынын арттыруға әкеледі.    Ылғалдың жоғары концентрациясы дененің қалыпты температурасын ұстап  тұруға мүмкіндік бермейді ­ терморегуляция механизмі дұрыс жұмыс  істемейді. Өзіңізді сауықтыру үшін адам денесі терлеуді қолданады Терінің бетіндегі булану, терінің артық қызуын кетіреді. Бірақ егер бірде­бір жерде булану болмаса? Содан кейін денесі күшейтілген күшпен жұмыс істей бастайды, қызып кету секілді, кері нәтижеге әкеледі. Ыдырау, құсу, сана жоғалту, қанның күшті тұтқырлығы және соның салдарынан жүрек проблемалары. Миға оттегі жетпеуіы мүмкін. Адамдар жоғары  ылғалдылық  кезінде атеросклероз, гипертензия, жүрек­тамыр жүйесі  ауруларының барлық түрлеріне шалдығуы мүмкін. Аурулардың күрт шиеленісуі және бақыланбайтын приступ болу  мүмкіндігі  бар. Төмен температурадағы жоғары ылғалдылық тым көп оттайтып, аязға  байланысты қауіпті. Ол 0 ° C айналасында болуы мүмкін және минусте ғана  емес. Ылғалдылық азайды. Ауа шамадан тыс құрғаған кезде, ағза ауаның, мұрынның және шырышты  қабықтың шырышты қабығынан кебуін тудыруы мүмкін ылғалдылықты  интенсивті түрде буланып бастайды Астматикаға тым құрғақ ауа­ақ өте зиянды, олар нашар сезінеді, аурудың  өршуі мүмкін. Құрғақ ауадағы жеткілікті ұзақ болу иммунитеттің  төмендеуімен және жиі тыныс алу органдарының ауруларымен қауіп төндіреді.  Бұл өте кеуіп қалған шырышты қабықтың қалыпты тыныс алуына кедергі  келтіретіндіктен, ол организмде оттегі жеткілікті болмайды. Өкінішке орай, көшедегі ылғалдылыққа әсер ете алмаймыз. Бірақ сіздің  үйіңізде, кеңседе немесе пәтерде ыңғайлы микроклимат жасауға болады.  Өйткені, тұрақты ылғалдылық көбеюі де, азаюы да көптеген теріс салдарға  әкелуі мүмкін: денсаулықтың нашарлығы, жедел шаршау, түрлі аурулар,  туберкулезге және ревматизмге дейін әкелуі мүмкін. 1.4. Ылғалдылықты қалай реттеуге болады 7 Қазіргі уақытта ауа ылғалдылығын қолайлы деңгейде ұстап тұру үшін,  автоматтандырылған басқару, ылғалдандыру және ылғалдандыру функциялары бар кондиционерлерді пайдалану ең қолайлы. Бірақ мұндай қымбат құрылғылардан басқа, ауаның ылғалдылығын бақылауға  арналған басқа да қол жетімді әдістер бар. Жоғары ылғалдылық. Бөлмедегі ылғалдылықты азайту үшін сіз қарапайым желдетуді жүзеге  асырасыз. Сондай­ақ, ылғалтың азаюуына  тұрмыстық жылытқыштар, шаш кептіргіштері  әсер етеді.. Желдету жақсы жағдайда ауа ылғалдылығын азайтуға жақсы көмекші бола  алады.        Өндірістік ауа кептіргіштерін пайдалану ылғалдылықты төмендетуге  көмектеседі. Құрылғыға пәтердегі ылғалдылықты азайтатын арнайы құрал  кіреді. Бұл химиялық заттың ортасында ылғалдың реттелуі, ал ылғалданудан  кейін артық ылғал резервуарларға ылғалды жинау үшін кіреді. Пәтерді күзде және қыста қосымша жылыту ешқашан артық болмайды және  шамадан тыс ылғалдылықтан арылуға көмектеседі. Ылғалдылықтың азаюы. Бөлмедегі ауаны ылғалдандырудың ең оңай жолы ­ бөлмені жүйелі түрде  тазалау. Бірақ бұл әсер бір­екі сағатқа созылады және радикалды деп санауға  болмайды. Бөлмедегі ылғалдылықты арттырудың екінші жолы ­ дымқыл табақтар мен  сүлгілерді іліп қою. Бұл жағдайда, егер бөлмедегі ылғалдылық жеткілікті  төмен болса, таңғы сағатқа дейін, мысалы, дайын ыстық пушка сияқты  толығымен кебеді. Бірдей процесс сіздің теріңізде, шырышты қабатта және  көздеріңізде пайда болғанын елестетіп көріңіз. Бөлмедегі   ауаны   қалай   ылғалдандырудың   келесі   жолдары   аквариуға, фонтандарға, су қоймалары мен су бұрқақтарын жатады: олар да жағдайды түзете алады.         Бұдан басқа, ылғалдылық суға толы кеуекті керамикалық ыдыстардың  көмегімен және радиатор секцияларының арасында немесе радиатордың  астында орнатылған су ыдыстарының арасында молайтылады. Бөлмедегі ауаны ылғалдандырудың жақсы тәсілі – ғимаратты ылғалды ауамен  желдету.             Сонымен қатар, бақытымызға орай, заманауи индустрия бұрыннан­ақ  үйдегі ауаны тиімді ылғалдандыратын құрылғылар шығарылуда.. Барлық  тұрмыстық ылғалдандырғыштар үш негізгі түрге бөлінеді: бу, ультрадыбыстық  және дәстүрлі. Осы құрылғылардың әрқайсысы өзінің артықшылықтары мен  кемшіліктері бар, онда осы өнімді сатып алудан бұрын түсіну керек. 8 Заманауи өмірдің жылдам қарқыны адамға көп уақыттытабиғатта  емес, ғимаратта ,  пәтер немесе ауылдық үйде, офисте өткізуге мәжбүрлейді.  Осы жағдайларда қолайлы микроклиматты құруға назар аударыңыз, өйткені  бұл біздің денсаулығымыз бен айналамыздағы адамдардың денсаулығының  кепілі. . Бөлім 2. Зерттеу орындары мен әдістері  2.1. Психрометр Менің зерттеулерімнің мақсаты ­ көп пәтерлі үйлер мен колледждегі ылғалдың пайыздық үлесі. Позитивті температурадағы ауа ылғалдылығын өлшеудің негізгі әдісі ­ психометрия. Бұл ауаның Салыстырмалы ығалдылығын  анықтау үшін мен өзім жасаған психометрді қолдандым (3­суретті қараңыз).                                               Сурет. 3. Психометр (өзім дайындалған) 2.2. Өлшеу әдісі. 1.  Ылғал және құрғақ термометр арасындағы көрсеткіштердің  айырмашылығы есептелді. Құрғақ және ылғалды термометр  көрсеткіштері мен қоршаған ортаның температурасы арасындағы  айырмашылықты білу, психометриялық кестелерді қолдану арқылы  ауаның салыстырмалы ылғалдылығы анықталды. Өлшеу  апта бойы  жүргізілді. 2.3.. Оқу жылы ішінде колледжде көп уақыт жұмсауға тура келгендіктен,  сыныптағы ылғалдылық жағдайы маңызды рөл атқарады. Осыған байланысты  біздің кеңселердегі ауаның ылғалдылығы санитарлық нормаларға сәйкес  келетіндігін анықтауға шешім қабылдадым. Өлшемдер пәндік бөлмелерде,  спорт залында, дәлізде, информатика кабинетінде жүргізілді. Ауа ылғалдылығын өлшеу үшін мен психометрді пайдаланып, барлық  деректерді жиынтық кестеге қойдым.. № Атауы Құрғақ  термометр  көрсеткіші Ылғалды  термометр  көрсеткіші айырмасы Ауаның  САНПИН сәйкестігі ылғалдылығы 1 Информатики 22 17 6 9 55 62 шамалы артық кабинеті 2 Биология  17 кабинеті 3 Тарих  кабинеті 21 4 Ағылшын тілі  21 5 Орыс тілі 6 Арнайы  технология 7 Тамақ  қоймасы 8 коридор 9 Спорт зал 10 Асхана 20 20 20 20 15 21 13 16 16 15 15 15 15 10 18 4 5 5 5 5 5 5 5 3 64 60 60 59 59 59 59 52 75 40­ 60 шамалы артық 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты 40­ 60 қалыпты Ескерту: Санитарлық­эпидемиологиялық ережелерге және SANPIN ГОСТ4103  СТРК 1075 стандарттарына сәйкес жалпы білім беру мекемелерінде ауаның  салыстырмалы ылғалдылығы 40­60%  10 2.4.Ауа ылғалдылығы атмосфералық қысыммен байланыстылығы  зерттелді. Атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометр қолданылды (4­ сурет)  Қан қысымын және жүрек соғу жылдамдығын анықтау үшін қан  қысымын өлшеу үшін тонометр қолднылады. (сурет 5). Сурет 4. Барометр Сурет . 5. Тонометр 2.5. Өлшеу нәтижелері және талдау 3.1. Өлшеу  нәтижелері Зерттеу екі түрлі пәтерде жүргізілді: пеш (1­кестені қараңыз) және  орталық жылыту (2 кестені қараңыз). 2 72 3 4 5 6 7 8 9 72 72 65 64 63 61 61 Кесте  1 10 64 11 58 12 58 13 65 748 746 744 745 752 755 754 752 755 753 758 754 760 1 71 Күн Ылғалдылық, % Атмосфералы қ қысым,  мм сынап.бағ. адамның   қан қысымының жоғары көрсет кіші  Мм.сынап.баға насы  адамның   қан қысымының төменгі көрсе ткіші   мм. Сынап.бағ. Жүрек соғысы 64 68 120 110 97 103 105 108 110 110 115 107 105 100 100 70 70 65 63 63 65 67 64 64 60 67 70 65 67 68 64 65 63 63 64 69 66 67 75 11 Кесте 2 қан Күн Ылғалдылық, % Атмосфералық қысым,  мм сынап.бағ. адамның   қысымының жоғары көрсеткіші  Мм.сынап.бағанасы  адамның қан   қысымының төменгі көрсеткіші   мм. Сынап.бағ.  Жүрек соғысы   1 28 2 30 4 3 33 30 5 32 6 32 7 33 8 31 9 31 10 32 11 32 12 30 13 31 756 743 751 745 752 754 755 752 752 754 755 751 748 131 140 113 131 147 143 139 133 128 131 138 128 135 78 84 76 74 91 92 90 89 91 86 91 83 81 69 80 72 67 74 73 75 81 77 70 81 70 67 12 2.4.Ауа ылғалдылығы атмосфералық қысыммен байланыстылығы  зерттелді. Атмосфералық қысымды өлшеу үшін барометр қолданылды (4­ сурет)  Қан қысымын және жүрек соғу жылдамдығын анықтау үшін қан  қысымын өлшеу үшін тонометр қолднылады. (сурет 5). 3.2. Зерттеу нәтижелері. Байқаудың нәтижелері пешпен жылытылатын пәтерде ауаның ылғалдылығы  артып, орталық жылыту ­ ол төмендетілді. Теория бойынша, барометрлік атмосфералық қысым ауа ылғалдылығымен  тығыз байланысты: ауа ылғалдылығының артуы атмосфералық қысымның  төмендеуіне әкеледі. Бұл үлгіні 7 күн бойы жүргізілген өлшемдермен  растаймын және графикалық түрде ұсындым (6 және 7­суреттерді қараңыз). а)ылғалдылық б) Атмосфералық қысым Сурет 6. Пешпен  жылытатын үйдегі атмосфералық қысым және   ылғалдылық деңгейі 13 % мм сын.бағ а) ылғалдылық б) Атмосфералық қысым Сурет  7. Орталықтан жылу берілетін үйдегі атмосфералық қысым және   ылғалдылығы Атмосфералық   қысым   адамның   қан   қысымына   және   жүрек   соғысына айтарлықтай   әсер   етеді.   Зерттеу   кезеңінде  адамның   қан   қысымының жоғары жіне төменгі көрсеткіші  өзгеруі және адам жүрек соғысының  өзгеруі графикалық түрде ұсынылған (8  және 9­суреттерді қараңыз). Мм.сын..б ағ. Мм.сын..б ағ. Мм.сын..б ағ. а)   адамның қан қысымының жоғары көрсеткіші  б)   адамның қан қысымының төменгі көрсеткіші  в) Жүрек соғысы Сурет. 8. Пешпен  жылытылатын үйдегі атмосфералық қысым және ылғалдылығы. Мм.сын..бағ.                                             Мм.сын..бағ.                                               Мм.сын..бағ. 14 а)  адамның қан қысымының        б)  адамның қан қысымының в) Жүрек соғысы          жоғары көрсеткіші                        төменгі көрсеткіші  Зерттеу нәтижесі: Осы кестелерден адамның денсаулығының сипаттамалары ылғалдың деңгейіне,  тұрғын үй­жайлардың жылытуына және нормадан ылғалдың пайыздық ауытқу  дәрежесіне  байланысты өзгерістер болады. Зерттеу барысында мынадай жұмыс жүргізілді: • ауаның ылғалдылығын анықтау бойынша қажетті әдебиеттер зерттелді; • психометр жасалды.; • Екі пәтердегі ауа ылғалдылығы 13 күн ішінде өлшенді; • атмосфералық қысымды екі жағдайда 13 күн бойы өлшеді; • адамның әл­ауқатының сипаттамаларын өлшенді: қан қысымы және жүрек  соғысы. Тәуелділікті анықтау және нәтижелерді талдау үшін зерттелген нәтижесі  өзгерістердің графиктерін жасалды. Қорытындылар Зерттеудің нәтижелері бойынша адамның денсаулығына ауа ылғалдылығының  ауытқуының әсері дәлелденді: 1. ауа ылғалдылығының өзгеруі адамның жоғарғы және төменгі қан қысымының ауытқуына әкеледі; 2. Ауа ылғалдылығының артуы жоғарғы және төменгі қан қысымының  жоғарылауына әкеледі; 3. ауаның ылғалдылығының ауытқуы белгілі бір уақыт аралығында, жоғарғы  және төменгі қан қысымының күрт өзгеруі; 4. ауа ылғалдылығының өзгеруі адамның жүрек соғысына әсер етеді: ылғалдан  жүрек соғу жылдамдығын арттырады. Адам денсаулығының жай­күйін жақсарту үшін мынаны ұсынамын: • пәтердегі ылғалдылық деңгейін бақылау; 15 • адам үшін оңтайлы ауа ылғалдылығын қамтамасыз ету үшін заманауи  құралдарды қолданыңыз. Әдебиеттер мен интернет ресурстары. 1. Туяқбаев Н. 2015ж. «Мектеп» Алматы 2. Абсолюттік   https://kk.wikipedia.org/wik    және   салыстырмалы   ылғалдылық// Адам ағзасына ауа ылғылдылығыныңәсері.. //  https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/music/23153/ 3. Ауа райы индикаторы // stan.kz/kan­kysymynyn­tomendeuine­karsy­payd 4. Атмосфералық қысымның ағзасына әсері.      адам     // http://www.inform.kz/kz/an­aytudyn­paydasy­ushan­teniz_a2927635 Қосымша 1 Психрометриялық кесте 16 17