OPTIKALI’Q A’SBAPLAR

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli’

№ - 22- sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

Fizika pa'ni mug'allimi

Ag’i’lash Saylauovti’n’

OPTIKALI’Q A’SBAPLAR

atli’ temasi’ boyi’nsha

sabaqli’q is jobasi’

2015-2016 ji’l

No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash

№ 29-TEMA OPTIKALI’Q A’SBAPLAR

Sabaqti’n’ maqseti

a)Bilimlendiriw maqseti

Woqi’wshi’larg’a Optikali’q a’sbaplar haqqi’nda uluwma tusinikler beriw ha’m bul temani’n’ basqa temalardan wo’zgesheligin ayti’p wo’tip temani’ baslaw.

b) Tarbiyali’q maqseti.

Woqi’wshi’larg’a temadan kelip shi’qqan halda wo’mirde jaqsi’ menen jamanni’n’ birdey juriwin biraq jaqsi’li’qti’n’ jen’ip shi’g’i’wi’n tusindirip, woqi’wshi’lardi’ jaqsi’li’q ruwxi’nda ta’rbiyalaw.

c)Rawajlandi’ri’w maqseti’

Woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge degen qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n artti’ri’w na’tiyjesinde wolardi’n’ woqi’w ha’m jazi’w ko’nlikpelerin artti’ri’p bari’w

Sabaqti’ qurallandi’ri’w

Sabaqli’q kitap,tarqatpa materiallar, ha’m korgizbeli qurallar.

Sabaqta paydalani’lg’an metodlar: «Blits» interaktiv metodi’ «Skarabey» interaktiv metodi’

Sabaq jobasi

1	Sholkemlestiriw bolimi	2-minut
2	Uyge tapsi’rmalardi soraw	10- minut
3	Taza temani tusindiriw	15-minut
4	Taza temani bekkemlew	16-minut
5	Uyge tapsi’rma beriw	2-minut

Sabaqti’n’ bari’si’

Sholkemlestiriw

Woqi’wshilardi’n’ nawbettegi sabaqqa tayarli’g’i’n tekseriw

Uyge tapsi’rma soraw

Juqa linza ja’rdeminde suwretleniw payda yetiw temasi’n soraw

TEMA

Lupa:

Ko’zimizdin’ yen’ jaqsi’ ko’riw arali’g’i’ D_o=25sm a’tirapi’nda boladi’. Aytami’z, AB buyi’m betindegi mayday na’rselerdi ko’zden keshiremiz. Arali’q D_o den azayg’anda ko’zimiz buyi’mdag’i’ mayday na’rselerdi ko’re almaydi’.

D_o arali’qta k’zimizdin’ AB buyi’mdi’ ko’riw mu’yeshi g’a ten’ bolsi’n. (64-a suwret). AB buyi’mnan ko’zge ju’da jaqi’n keltirsek, ko’riw mu’yeshi g’a ten’ boladi’ (64-b suwret). Biraq bul halatta buyi’mni’n’ betindegi mayday na’rseler «buldi’rap» ketkendey ko’rinedi.

Buyi’m menen ko’zimiz arasi’na lupa qoysaq, D_o arali’qta AB buyi’mni’n’ u’lkeygen A’B’ ko’rinisi ko’rinedi (64-d suwret). Suwretleniwde buyi’mni’n’ betindegi mayday na’rselerde u’lkeygen halatta ko’rinedi. Bunday hal ushi’n lupani’n’ u’lkeyiwi

64-suwret

Lupa buyi’mlardi’n’ ko’riw mu’yeshin u’lkeytip beretug’i’n yeki ta’repleme do’n’es linza.

Lupani’n’ u’lkeytiwi formula menen ani’qlanadi’.Lupanji’n’ focus arali’g’i’ a’dette, 1-10 sm boladi’.

D_o = 25 sm a’tirapi’nda yekenligin yesapqa alsaq, ayti’w mu’mkin, lupa buyi’mlardi’ 2,5-25 ma’rte u’lkeytip ko’rsetedi.

No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash

Fotoapparat:

Fotoapparat obiekttin’ ko’rinisin fotoplyonka, fotoplastina yamasa fotoqag’azg’a tu’sirip, saqlaytug’i’n yetip beretug’i’n apparat.

Fotoapparatti’n’ tiykarg’i’ bo’limi obiektiv 0 ha’m kamera K dan ibarat (65-suwret). Obiektivtegi linza L kamera ekrani’na AB buyi’mi’ni’n’ keri, haqiyqiy ha’m kishireygen A’B’ ko’rinisin payda yetedi.Fotoapparat ja’rdeminde buyi’mlardi’n’ ko’rinisin payda yetiwde buyi’m menen linza arasi’ndag’i’ arali’q linzani’n’ yekilengen fokusi’nan u’lken boladi’. Fotoapparat linzasi’ni’n’ u’lkeytiwi formulasi’ menen ani’qlanadi’.

65-suwret

Fotoapparatta buyi’mni’n’ ko’rinisin saqlap qali’w maqsetinde kamerani’n’ ekrani’na jaqti’li’q ta’sirinde ko’rinisti wo’zinde payda yetetug’i’n ha’m saqlap qalatug’i’n arnawli’ fotoemulciya qaplang’an fotoplastinka yamasa fotoplenka jaylasti’ri’ladi’.

Mikroskop:

Mikroskop – jaqi’n arali’qtag’i’ ko’zge tuwri’dan – tuwri’ ko’rinbeytug’i’n ju’da mayday obiektlerdi u’lkeytip ko’rsetetug’i’n optikali’q a’sbap boli’p yesaplanadi’.

Mikroskop bakteriyalar, kletkalar siyaqli’ mayday obiektlerdi ko’riw ushi’n qollani’ladi’.

0₁ okulyardag’i’ L₁ ja’rdeminde AB buyi’mni’n’ keri haqiyqi’y ha’m u’lkeygen ko’rinisi A’B’ payda yetiledi (66-suwret). Mikroskopti’n’ 0₂ obiektivindegi L₂ linza lupa siyaqli’ ko’rinis mu’yeshin ko’rsetip beredi. Mikroskopti’n’ obiektivine qarag’anda L₁ linza payda yetken A’B’ ko’rinis ko’zdi’n’ yen’ jaqsi’ ko’riw arali’g’i’ bolg’an D_o uzaqli’qta ja’nede u’lkeygen A’’ B’’ halatta ko’rinedi.

Mikroskopti’n’ u’lkeytiwi formula menen ani’qlanadi’. Bunda l-linzalar arasi’ndag’i’ arali’q, F₁ ha’m F₂ – linzalardi’n’ focus arali’g’i’.

Jetilistirilgen bunday mikroskoplar ja’rdeminde ko’zdin’ ilmeytug’i’n mayday obiektlerin 3000 ma’rtege shekem u’lkeytip ko’riw mu’mkin.

66-suwret

Sabaqti’ bekkemlew

«Jalpi’ pikirge hu’jim» interaktiv metodi’ bunda woqi’wshi’lardi’ 3 toparg’a boli’p wolarg’a tema boyi’nsha qayta sorawlar berip,qosi’msha tapsi’rma tu’rinde yesaplar beriledi 10 minut ishinde berilgen tapsi’rmalar boyi’nsha topardan bir woqi’wshi’ juwap beredi ha’m yen’ ko’p duri’s juwap bergen topar jen’ilpaz boladi’. Son’ bosli’qlardi’ toli’qti’ri’w maqsetinde bilimlerin bekkemlep bari’w ushi’n yadtan formula jazi’wg’a kirisedi .

1.Lupada ko’rinis qalay payda boladi’? Woni’n’ u’lkeytiwi qalay ani’qlanadi’?

2.Fotoapparatti’n’ du’zilisi ha’m islewin tu’sindirip berin’.

3.Mikroskopta ko’rinis qalay payda boladi’? Woni’n’ u’lkytiwi qalay ani’qlanadi’?

4.Optikali’q a’sbaplar haqqi’nda nelerdi bilesiz?

Uy tapsi’rma tapsi’ri’w

Optikali’q a’sbaplar temasi’n woqi’p keliw.

Sabaqti’ juwmaqlaw

Uy jumi’si’n qayta yadi’na sali’p wo’tip,bugingi sabaqqa belsene qatnasqan woqi’wshilarga tiyisli bahalari’n qoyg’an halda bugingi sabag’i’ma juwmaq jasayman

No’kis Rayoni’ 22-mektep Saylauov Ag’i’lash

No’kis rayoni’ XBMXMThSHBne qarasli ’ № - 22 - sanli' uluwma worta bilim beriw mektebinin'

No’kis Rayoni’ 22-mektep

Материалы на данной страницы взяты из открытых истончиков либо размещены пользователем в соответствии с договором-офертой сайта. Вы можете сообщить о нарушении.

09.02.2020