поурочный план урока по физколлоидной химии на тему "Тұздарды хроматографиялық жолмен бөлу"

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі  КМҚК «Геологиялық барлау колледжі» Ашық сабақ Пән: "Физколлоидты химия мен ЖМҚ алу  технологиясының негіздері"  Тақырыбы:             ТҰЗДАРДЫ   ХРОМАТОГРАФИЯЛЫҚ  ЖОЛМЕН    БӨЛУ Топ: Бк­42  Мамандығы:  0702000 «Пайдалы қазба кен орындарын барлаудың  техникасы мен  технологиясы»  Оқытушы: Оспанова Айгуль Канатовна Семей қ. 2017ж.

Үй тапсырмасын тексеру: Ауызша 1. Беткі құбылыстар дегеніміз не? 2. Сорбция дегеніміз не, сорбцияның қандай түрлері  бар? 3. Адсорбция дегеніміз не? 4. Жүйенің  үлесті  беткі  қабатының  формуласы  қандай? 5. Еркін беткі энергия дегеніміз не?

ӨЗІҢДІ ТЕКСЕРІП, БАҒАЛА!         1 нұсқа 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 В А В Б Б В Г Г Б А Бағалау  критерийлері: «5» ­ 10 дұрыс жауап «4» ­ 8­9 дұрыс жауап «3» ­ 6­7 дұрыс жауап «2» ­ 5  дұрыс жауап 2 нұсқа А Б Г Г В Б Б В А В  1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Зертханалық жұмыс  №13 Тақырыбы:                       ТҰЗДАРДЫ   ХРОМАТОГРАФИЯЛЫҚ  ЖОЛМЕН    БӨЛУ

Сабақтың мақсаты  Катиондарды бөлудегі бағандық,  қағаз хромотография тәсілдерін  пайдалана отырып  хромотография жайлы түсінікті   қалыптастыру.   Мыс және темір, кобальт  иондарын  хроматографиялық  әдіспен бөлуді үйрену.

Бөлінетін заттар  молекулалары Қозғалмайтын фаза Қозғалмалы фаза  Хроматография –  заттар қоспасын бөлу  және талдау әдісі.   Әдіс заттардың екі  фаза қозғалмайтын  немесе стационар (СФ)  және қозғалмалы  фаза (ҚФ) арасында әр  түрлі таралуына  оның ерігіштігіне және  адсорбциялық  қабілетіне тәуелді.

Михаил Семенович Цвет  (1872 ­1919)            Хроматографияның талдау негізін  салушы орыс физиологы және биохимигі  Михаил Семенович Цвет.  1903 жылы М.С.Цвет хроматография  принципін ашып, 126 сорбенттің  қасиеттерін зерттеп, сұйықтық және   адсорбциялық бағандық  хроматографияны жасады. Ол аралас  ерітінді адсорбент және әртүрлі боялған  ғана түрінде қабатқа бөлінетіндігі туралы  бірінші болып дәлелдеген. Хлорофильдің бөлінуі    1903ж.

Хроматография  хромос­грекше  түсті  жазу  деген  мағынаны  білдіреді.  Бұл  тәсілдің  негізіне  қоспалардың адсорбциондық қасиеті және заттың бетінде сұйыктық немесе газдық таралуы  жатады.  Хроматографиялық процесс кезінде стационар фаза бойымен қозғалмалы фазамен  бірге жылжитын зат сорбциясы мен десорбциясы кезектеліп көп рет қайталанады.  Стационар фаза келесі төрт қасиеттердің біреуіне ие болу керек:  1.  2.  3.  4. Қозғалмалы фазадағы затты физикалық сорбциялауы керек Қозғалмалы фазадағы затты химиялық сорбциялауы керек Бөлінетін заттарды талғамды ерітуі керек. Құрылысы кеуекті болып, бір заттарды өткізіп, келесі заттарды ұстап қалуы керек.

ХРОМАТОГРАФИЯНЫҢ ЖІКТЕЛУІ: 1. Әрекеттесу механизмі бойынша: . таралмалы – стационар фазада бөлінетін заттардың ерігіштігіне  байланысты; . адсорбциялық – қатты сорбент пен адсорбцияланатын затты бөлуге  байланысты; . эксклюзионды – бөлінетін заттың молекуласының өлшемі және  формаларына байланысты бөлу; . ­ афгеннді – кейбір биологиялық және биохимиялық процесстердің  спецификалық әрекеттесуіне байланысты (антитело – антиген, фермент  – субстрат т.б.)

ХРОМАТОГРАФИЯНЫҢ ЖІКТЕЛУІ: 2. Орындау техникасы бойынша:   бағандық –      арнайы бағанда        орындалады  жазықтық –  1) қағаздық – бөлу арнайы қағазда жүргізіледі. Сүзгіш қағаз. 2) жұқа қабатты – бөлу сорбенттің жұқа қабатында жүргізіледі

ХРОМАТОГРАФИЯНЫҢ ЖІКТЕЛУІ:  Сұйықтық хроматография  ­  араласпайтын фазалар арасында  заттарды бөлуді қарастырады.  Заттар СФ арқылы өтеді. Сұйық  хроматографияның 3 тәсілі бар:  Қатты сұйықтық қ­с  Сұйық – сұйық с­с  Сұйық – газ с­г  Қатты –сұйық хроматография –  адсорбциялық хроматография  болып табылады. Адсорбент  ретінде силикогель,  белсендірілген көмір, Аl2О3  алынады.

Хроматографияда біркелкі адсорбцияланбайтын бөлінетін  заттар қолданады. Ерігіш заттардың қоспасын қағазға  тамызып, еріткішпен жуады. Алдымен еріткішпен қағазға аз  сорылатын компонетті, одан кейін қоспаның басқа  компоненттерін жуады. Ақырында, барлық бөлінетін заттар  өздерінің сіңірілу дәрежесіне байланысты бір­бірінен бөлек  орналасады. Егер ерігіш заттардың өздеріне тән түсі болмаса, хроматограмма  өңделеді (өңделу    бөлінетін затпен әрекеттесіп, түсті қосылыс  түзетін реактивпен жүргізіледі).  Хроматограмма­ дегеніміз компоненттердің концентрациясына  байланысты сорбент бетінде көрсетілген нәтижесі. Дөңгелек хроматографияда, зерттелетін ерітінді фильтр  қағаздан кесілген дөңгелектің ортасына тамызылады. Ал жууға  арналған еріткіш «тілше» арқылы жеткізеді. Дөңгелек хроматографияда, зерттелетін ерітінді фильтр қағаздан кесілген дөңгелектің ортасына тамызылады. Ал жууға арналған еріткіш «тілше» арқылы жеткізеді.Хроматографияда біркелкі адсорбцияланбайтын бөлінетін заттар қолданады. Ерігіш заттардың қоспасын қағазға тамызып, еріткішпен жуады. Алдымен еріткішпен қағазға аз сорылатын компонетті, одан кейін қоспаның басқа компоненттерін жуады. Ақырында, барлық бөлінетін заттар өздерінің сіңірілу дәрежесіне байланысты бір­бірінен бөлек орналасады.Егер ерігіш заттардың өздеріне тән түсі болмаса, хроматограмма өңделеді (өңделу    бөлінетін затпен әрекеттесіп, түсті қосылыс түзетін реактивпен жүргізіледі). Хроматограмма­ дегеніміз компоненттердің концентрациясына байланысты сорбент бетінде көрсетілген нәтижесі.

ХРОМАТОГРАФИЯ:   Ғылыми зерттеу зертханаларында  Биологияда, медицинада Фармацевтикада,  криминалистикада қолданылады.

БІЛІМІҢДІ ТЕКСЕР Хроматографияның негізін қалаған кім?  1.В.И.Вернадский     2.М.С.Цвет    3.Д.Томмейф    4. В. К. Сычев

БІЛІМІҢДІ ТЕКСЕР 1. Сорбция дегеніміз .. A. Сұйық және қатты сіңіргіштермен (сорбенттермен) заттардың  сіңірілуі. B. Бет ауданы үлкен сіңіретін зат C. Егерде сорбент өзінің бетімен сіңірсе D. Бүкіл көлемімен сіңіру

БІЛІМІҢДІ ТЕКСЕР  Хроматографияның  орындау техникасы  бойынша жіктелуі 1. Бағандық, жазықтық. 2.   Абсорбционды,  аналитикалық, жұқа қабатты;   Элюентті, салыстырмалы,  абсолюттік; 3. 4. Таралмалы, адсорбциялық,  эксклюзионды, аффгенді

ҮЙГЕ ТАПСЫРМА:  Базалық конспект бойынша сұрақтарға  жауап беру. VII тарау § 22, 23.  В.Е. Липатников, К.М. Казаков  «Физикалық және коллоидты химия»     М., «Химия», 1981.