Презентация по биологии на тему "Тамыр түрлері. Тамыр жүйелері"

Сабақтың тақырыбы Тамыр. Тамыр түрлері.  Тамыр. Тамыр түрлері.  Тамыр жүйелері Тамыр жүйелері

Сабақтың мақсаты: Сабақтың мақсаты: Білімділік:  Білімділік:  Оқушыларға тамырдың Оқушыларға тамырдың   өсімдіктің вегетативті өсімдіктің вегетативті   мүшесі екендігі, тамырдың дамуы,  мүшесі екендігі, тамырдың дамуы,  тамыр жүйелерінің типтері, тамыр жүйелерінің типтері,   олардың құрылысының олардың құрылысының   ерекшеліктері,тамыр қызметі  ерекшеліктері,тамыр қызметі  туралы түсінік беру;  туралы түсінік беру;  Тәрбиелік: Тәрбиелік:   Тамырдың өсімдік  Тамырдың өсімдік  тіршілігіндегі,  тіршілігіндегі,  табиғаттағы   табиғаттағы   маңызын тамыр күтімін  маңызын тамыр күтімін  зерттеп талдау арқылы  зерттеп талдау арқылы  оқушыларды ізденімпаздыққа,  оқушыларды ізденімпаздыққа,  еңбек сүйгіштікке,  еңбек сүйгіштікке,  өзара ынтымақтастыққа  өзара ынтымақтастыққа  тәрбиелеу  тәрбиелеу  Дамытушылық:  Дамытушылық:  Өсімдік шаруашылығы    Өсімдік шаруашылығы  үшін тамыр жүйелерін дамыту  үшін тамыр жүйелерін дамыту  туралы білімнің маңызын ашу;  туралы білімнің маңызын ашу;  зертханалық жұмысты сауатты зертханалық жұмысты сауатты орындау дағдыларын    орындау дағдыларын  қалыптастыруды  қалыптастыруды  жалғастыру. жалғастыру.

Сабақтың түрі:  дәстүрлі  Сабақтың түрі: дәстүрлі  Сабақтың типі:  аралас Сабақтың типі: аралас Оқыту әдісі:  индуктивті,                     индуктивті,                            Оқыту әдісі:           дедуктивті,  иллюстративтік дедуктивті,  иллюстративтік Пәнаралық байланыс: Пәнаралық байланыс: сурет,органикалық  химия химия         сурет,органикалық          Сабақтың көрнекілігі:  бағалау парағы,    Сабақтың көрнекілігі: бағалау парағы,  бейне слайдтар, кеппешөптер, бейне слайдтар, кеппешөптер,     тәжірбиелік ыдыстар тәжірбиелік ыдыстар

Сабақтың  жоспары Сабақтың  жоспары          1. Ұйымдастыру. 1. Ұйымдастыру. 2. Үй тапсырмасын тексеру. 2. Үй тапсырмасын тексеру.                                                      а) Нөмір ойыны а) Нөмір ойыны                                                                                                            ә) Сызықтық диктант ә) Сызықтық диктант                                                       3. Жаңа білім беру  3. Жаңа білім беру  4. Зертханалық жұмыс  4. Зертханалық жұмыс  5. Бекіту      5. Бекіту      а) Сандар сыры                                                      а) Сандар сыры                                                                                                            ә) Жеребе  ә) Жеребе                                                        б) Жағдаят            б) Жағдаят             в) Құпияхат                                                                                              в) Құпияхат                                                                                               7. Бағалау. 7. Бағалау.   8. Үйге тапсырма беру. 8. Үйге тапсырма беру. 9. Қорытындылау. 9. Қорытындылау.

Сабақтың барысы : Сабақтың барысы :                      Ұйымдастыру                              1.1.Ұйымдастыру                                    Сәлемдесу, Сәлемдесу,                 қатысым тексеру,  қатысым тексеру,                                            дайындықтарын бақылау, дайындықтарын бақылау,                                                                                 төрт топқа бөлу  төрт топқа бөлу                                                         2.Үй тапсырмасын тексеру  2.Үй тапсырмасын тексеру                                  интерактивті тақта арқылы  интерактивті тақта арқылы                                                                                         бағалау  парағына  бағалау  парағына                                                                                                                         ұпай жинау ұпай жинау

I  тапсырма   I  тапсырма   «Нөмір» ойыны «Нөмір» ойыны Ойын  шарты :Сынып төрт топқа  Ойын  шарты :Сынып төрт топқа  бөліндік, әр топта 4 ­5 оқушыдан  бөліндік, әр топта 4 ­5 оқушыдан  бейдж  нөміріне сәйкес  бейдж  нөміріне сәйкес  тапсырмаларды таңдап,  тапсырмаларды таңдап,  дайындалып жауап береміз. дайындалып жауап береміз.

I топ  I топ  1. Тұқым неден тұрады?    1. Тұқым неден тұрады?          2. Өсімдіктер неліктен дара  2. Өсімдіктер неліктен дара  және қос боп бөлінеді? және қос боп бөлінеді? 3. Ұрық неден тұрады?        3. Ұрық неден тұрады?        4. Эндосперм деген не? 4. Эндосперм деген не? II топ. II топ. 1. Тұқымның өнуін бақылау үшін  1. Тұқымның өнуін бақылау үшін  қандай тәжірибелер қойылды? қандай тәжірибелер қойылды? 2.Бір аптадан соң төртіншіі            2.Бір аптадан соң төртіншіі            ыдыста қандай өзгеріс болды? ыдыста қандай өзгеріс болды? 3. 1, 2 және 3 ыдыста қандай            3. 1, 2 және 3 ыдыста қандай            өзгеріс болды?                            өзгеріс болды?                              III топ.  III топ.  IV топ. 1.Тұқымның тыныс алуы үшін   1.Тұқымның тыныс алуы үшін   міндетті түрде не керек?         міндетті түрде не керек?             2.Тыныс алуды дәлелдеу үшін            2.Тыныс алуды дәлелдеу үшін                   қандай тәжірибе жасалды ?         қандай тәжірибе жасалды ?               3.Бөрткен дәндері бар стакан­ 3.Бөрткен дәндері бар стакан­          дағы шырпы неге сөніп қалды?              дағы шырпы неге сөніп қалды?                            4. Бос стакандағы шырпы неге           4. Бос стакандағы шырпы неге           жана береді?? жана береді 1. Тұқымның құрылысы 2. Тұқымның өнуі 3. Өскіннің өсуі   құбылыстарын сурет  арқылы әңгімелеу

ТҰҚЫМНЫҢ ӨНУІ  ЖӘНЕ  ӨСКІННІҢ ӨСУІ •Алғашқы  жапырақ •Тұқымбүршік •Тұқым қауызы тұқымжарнақ тұқымжарнақ Алғашқы сабақша р а л р ы м а т   а м а н а Ж • Тұқым  қауызы Алғашқы тамыр Солған  тұқымжарнақ ы т с а м ы қ ұ Т • к і л ө б

Сызықтық диктант.  Сызықтық диктант.  Тақтадағы тапсырмалардың ішінен дұрыс жауаптарын тауып  Тақтадағы тапсырмалардың ішінен дұрыс жауаптарын тауып  «иә»бағанына, қате жауапқа «жоқ» бағанына белгілеңіз. «иә»бағанына, қате жауапқа «жоқ» бағанына белгілеңіз.  1. Барлық өсімдіктердің тұқымдары, негізінен,  1. Барлық өсімдіктердің тұқымдары, негізінен,  органикалық заттардан тұрады. органикалық заттардан тұрады. 2. Бидай, жүгері, күріш дәндері майларға бай. 2. Бидай, жүгері, күріш дәндері майларға бай. 3. Асбұршақ , үрмебұршақ тұқымдарында көп  3. Асбұршақ , үрмебұршақ тұқымдарында көп  мөлшелерде нәруыз болады. мөлшелерде нәруыз болады. 4. Күнбағыс, зығыр,майкене ( келщевина)­ майлы  4. Күнбағыс, зығыр,майкене ( келщевина)­ майлы  дақылдар. дақылдар. 5. Балуыз(клейковина)­ өсімдік крахмалының ерекше  5. Балуыз(клейковина)­ өсімдік крахмалының ерекше  түрі. түрі. 6. Балуыз ­ өсімдік нәруызы. 6. Балуыз ­ өсімдік нәруызы. 7. Ұрығы мен эндоспермі зақымданған тұқым тезірек  7. Ұрығы мен эндоспермі зақымданған тұқым тезірек  өседі. өседі. 8. Қоректік заттар қоры тұқымның өнуінің маңызды  8. Қоректік заттар қоры тұқымның өнуінің маңызды  шарты болып табылады. шарты болып табылады. 9. Егу үшін едәуір ірі тұқымды іріктеп алады, себебі  9. Егу үшін едәуір ірі тұқымды іріктеп алады, себебі  одан жақсы өскін өсіп шығады одан жақсы өскін өсіп шығады        

Эталон арқылы тексеру Эталон арқылы тексеру “Иә” – дұрыс жауап           “Жоқ” – қате жауап

Сабақтың тақырыбы Тамыр. Тамыр түрлері.  Тамыр. Тамыр түрлері.  Тамыр жүйелері Тамыр жүйелері

Сұхбаттасу кезеңі:  Жаңа тақырыпты оқып – білу. ДараДара ҚосҚос жарнақтылар жарнақтылар Қауыз Қауыз Қалқанша Қалқанша эндосперм эндосперм ҰрықҰрық Қабық Қабық ЖарнақЖарнақ ҰрықҰрық

ҰрықҰрықҰрықҰрық Құрылысы Құрылысы Құрылысы Құрылысы Тамырша Тамырша Сабақша Сабақша Сабақша Сабақша Бүршікше Бүршікше Бүршікше Бүршікше

Сұхбаттасу кезеңі:  Жаңа тақырыпты оқып – білу 1.Тамыр қандай мүше  Бүгін біз тамыр   туралы айтамыз  болып табылады?  2.Тамырдың негізгі  2.Тамырдың негізгі  қызметі қандай?  қызметі қандай? 3.Тұқымда қандай мүше  ең  бірінші пайда болатынын  еске түсіріңдер  4.Бақбақты тамырымен  4.Бақбақты тамырымен  бірге жұлып көрдіңдер  бірге жұлып көрдіңдер             ме? Қиын ба? Неліктен?         ме? Қиын ба? Неліктен?

ТАМЫР  ҚЫЗМЕТІ ТАМЫР  ҚЫЗМЕТІ ТАМЫР  ҚЫЗМЕТІ ТАМЫР  ҚЫЗМЕТІ ТІРЕК ТІРЕК ТІРЕК ТІРЕК ҚОРЕК ҚОРЕК ҚОРЕК ҚОРЕК

ТАМЫР  ТАМЫР  жүйесі жүйесі НЕГІЗГІ НЕГІЗГІ ЖАНАМА ЖАНАМА ҚОСАЛҚЫ ҚОСАЛҚЫ

ТАМЫР ТИПТЕРІ ТАМЫР ТИПТЕРІ КІНДІК КІНДІК ШАШАҚ ШАШАҚ

Тамыр         типтері Тамыр         типтері

Қос және дара жарнақты өсімдіктердің  Қос және дара жарнақты өсімдіктердің  тамырларын салыстырыңыз тамырларын салыстырыңыз

Бекіту кезеңі Бекіту кезеңі

Зертханалық  жұмыс № 5 Зертханалық  жұмыс № 5 Әртүрлі өсімдіктердің тамыр жүйелерінің   Әртүрлі өсімдіктердің тамыр жүйелерінің  құрылысын қарастырып көрейік.  құрылысын қарастырып көрейік.   1.1. Кішкентай банкадағы әртүрлі арамшөптердің     Кішкентай банкадағы әртүрлі арамшөптердің    тамыр жүйелерін анықтайық.  тамыр жүйелерін анықтайық.     22.Кіндік тамыр жүйесі айқын білінетін кіндік және  .Кіндік тамыр жүйесі айқын білінетін кіндік және  жанама тамыр түріндегі негізгі тамырдан  тұрады. жанама тамыр түріндегі негізгі тамырдан  тұрады.    3.3.Шашақ тамыр жүйесі қосалқы тамырлардан  Шашақ тамыр жүйесі қосалқы тамырлардан  тұрады. Қосалқы тамырлардың арасынан негізгі  тұрады. Қосалқы тамырлардың арасынан негізгі  тамыр білінбейді.  тамыр білінбейді.     4.4.Жапырақтар мен сабақтардан әрқашан қосалқы  Жапырақтар мен сабақтардан әрқашан қосалқы  тамыр өсіп шығады. тамыр өсіп шығады.

Жағдаят кезеңінің тапсырмалары Жағдаят кезеңінің тапсырмалары ““Қыстағы қар жерге ырыс, жердегі ылғал елге ырыс” мақалының мазмұнын түсіндіріңіз. Қыстағы қар жерге ырыс, жердегі ылғал елге ырыс” мақалының мазмұнын түсіндіріңіз. І топ.   І топ.   ІІ топ.  Халық  даналығы  Бұхар жырауға кедей «Тарыны қай  жерге еккенде мол түсім аламын» деп ақыл сұрай  барса, ол құрт­құмырсқа жәндіктер қаптап жүрген  жазық жерді нұсқап жүріп кетіпті. Сол жерге тары  егіп, «шаш етектен келетін» мол түсім алған кедей  Бұхарға келіп, неліктен солай нұсқағанын сұрапты.  Мұны сіз қалай түсіндіресіз?

Орамжапырақ көшеттерін ашық жерге отырғызу  Орамжапырақ көшеттерін ашық жерге отырғызу  кезінде кейбір өсімдіктердің негізгі тамырларының  кезінде кейбір өсімдіктердің негізгі тамырларының  ұшын шырпиды, ал кейбіреулерін сол күйінде  ұшын шырпиды, ал кейбіреулерін сол күйінде  қалдырады. Қай өсімдіктер көбірек өнім береді?  қалдырады. Қай өсімдіктер көбірек өнім береді?  Сіздер неліктен олай деп есептейсіздер?  Сіздер неліктен олай деп есептейсіздер?  ІІІ топ. ІІІ топ. IV топ. IV топ. Құмды топырақта өсетін қарағайдың тамыр жүйесі  Құмды топырақта өсетін қарағайдың тамыр жүйесі  қос жарнақты өсімдіктерге кіндік тамыр болады.  қос жарнақты өсімдіктерге кіндік тамыр болады.  Сонымен қатар оның тамыры ылғалға жету үшін  Сонымен қатар оның тамыры ылғалға жету үшін  топыраққа терең орналасады. Ал батпақта өсетін  топыраққа терең орналасады. Ал батпақта өсетін  қарағайдың тамыр жүйесі шашақ тамырға ұқсайды.  қарағайдың тамыр жүйесі шашақ тамырға ұқсайды.  Оның тамырлары үлкен ауданды алып жатады, бірақ  Оның тамырлары үлкен ауданды алып жатады, бірақ  топыраққа терең орналаспайды. Себебі неде деп  топыраққа терең орналаспайды. Себебі неде деп  ойлайсыңдар? ойлайсыңдар?

Жағдаят тапсырмаларының  Жағдаят тапсырмаларының  жауабы жауабы 1. Мол топырақта тұқым тез өнеді, тамыр  1. Мол топырақта тұқым тез өнеді, тамыр  тез өседі.  тез өседі.  2. Жәндіктер бар жерде құнарлы,  2. Жәндіктер бар жерде құнарлы,  қопсытылған топырақ болады. қопсытылған топырақ болады. 3. Ұшы шырпылған өсімдік тамырында  3. Ұшы шырпылған өсімдік тамырында  жақсы түптенеді де, мол өнім береді. жақсы түптенеді де, мол өнім береді. 4. Құмда ылғал тереңде жатқандықтан,  4. Құмда ылғал тереңде жатқандықтан,  тамыр ұзын болады, батпақта жайылып  тамыр ұзын болады, батпақта жайылып  өседі.   өседі.

І топ. Үш сөзден құрылған тамыр қызметі туралы сөйлем шығады. Құпияхат тапсырмалары 5 13 2 1 8   9 1 4 11 6 15 13 14 12 1­Р, 2­У, 3­Т, 4­Н, 5­Ы, 6­А, 7­С, 8­К, 9­М, 10­ Қ, 11­Ш, 12­І, 13­Е, 14­Ү, 15­О 5 ұпай. ІІ топ. Үш сөзден құрылған тамыр қызметі туралы сөйлем шығады. 12 4 2 9 2 5 11 9 8 5 6 10   2 2 7   1­Ө, 2­І, 3­Т, 4­С, 5­Р, 6­Д, 7­К, 8­Е, 9­М,  10­Г, 11­А, 12­А 5 ұпай. 3 10 3 9 7 3 1 3

ІІІ топ. Сөзөрім. «Шашақ» тамыр жүйесінің типі. т     ү р м а қ е м а ы р ұ б ж а р ш а к ғ а р ш а м н о а қ   ө қ а с з       а л қ ы 1.Өнген ұрықтан алғаш пайда болатын мүше. 2.Тамыр жүйесі кіндік тамыр болып келетін дара жарнақты өсімдік. 3.Қос жарнақты өсімдік. 4.Негізгі тамырдан шығатын тамыр. 5.Сабақ пен жапырақтан пайда болатын тамыр

IV топ.   Сөзөрім. «Кіндік» тамыр жүйесінің типі. ө с і ж о л ж е   т м д е н к л   б с ө р і з г і й   к   і і г н   е и д а к е і к   н   1. Тамыр арқылы қоректенетін организм. 2. Қос жарнақты өсімдіктердің ұрығынан дамитын тамыр. 3. Тамыр жүйесі шашақ тамыр болатын қос жарнақты өсімдік. 4. Дара жарнақты өсімдік. 5. Тұқымнан жер бетіне шыққан кішкене өсімдік. 6. Тамырдың қосалқы қызметі.

Құпияхат тапсырмаларының  Құпияхат тапсырмаларының  жауабы жауабы 1. Тамыр қоректену мүшесі 1. Тамыр қоректену мүшесі 2. Тамыр өсімдік тірегі 2. Тамыр өсімдік тірегі 3. Шашақ 3. Шашақ 4. Кіндік 4. Кіндік

БізБіз     бүгін  бүгін    нені  нені    білдік ? білдік ? Тамыр­ өсімдіктің Тамыр­ өсімдіктің вегетативті мүшесі вегетативті мүшесі Тамыр өсімдікті топыраққа бекітеді. Тамыр өсімдікті топыраққа бекітеді. Өсімдік тамыр арқылы су мен  Өсімдік тамыр арқылы су мен  минералды заттарды алады, минералды заттарды алады, Кішкентай ұрық тамыршасы өсіп,біртіндеп  Кішкентай ұрық тамыршасы өсіп,біртіндеп  ұзарады әрі жуандайды. ұзарады әрі жуандайды.   Тұтас қарағай сияқты ағаштарды бұтақтарымен Тұтас қарағай сияқты ағаштарды бұтақтарымен   және жапырақтарымен бірге діңін ұстап  және жапырақтарымен бірге діңін ұстап  тұру үшін тамыр жүйесі мықты болуы керек екен. тұру үшін тамыр жүйесі мықты болуы керек екен. Тамырға қандай жүктеме түсетінін   Тамырға қандай жүктеме түсетінін   елестету үшін, күшті жел кезінде  елестету үшін, күшті жел кезінде  қолшатырды ашып, ұстап тұру керек. қолшатырды ашып, ұстап тұру керек. Бүкіл тіршілік бойы өсімдіктерде жаңа  Бүкіл тіршілік бойы өсімдіктерде жаңа  тамырлары түзіліп, ескілері өсіп отырады.  тамырлары түзіліп, ескілері өсіп отырады.  Өсімдіктің барлық тамырларының  Өсімдіктің барлық тамырларының  жиынтығын тамыр жүйесі жиынтығын  тамыр жүйесі деп атайды.  деп атайды.

Оқушыларды бағалау Оқушыларды бағалау Қорытындылау Үйге тапсырма беру

Үйге тапсырма беру Үйге тапсырма беру 1.1. §§ 12 оқу.    55  12 оқу.    55­беттегі кестені  ­беттегі кестені  толтыру. толтыру.  № 6 зертханалық жұмысты  6 зертханалық жұмысты  қорытындылау. қорытындылау. 2.2.  №