Саха тыла – Х кылаас
Үөрэтии былаанынан чааһын ахсаана: сылга барыта 69 чаас, нэдиэлэҕэ 2 чаас
Үөрэтэр кинигэ: Г.Г.Филиппов, Г.И.Гурьев, А.К.Прокопьева, Ф.Н.Болдовская. Саха тыла. 10-11 кылаас. Дьокуускай, “Айар”. 2017 с. Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үөрэҕин министиэристибэтэ бигэргэппитэ
№ |
Уруок тиэмэтэ |
Чаас |
Күнэ |
Ытык өйдөбүллэр Кэпсэтэр, суруйар тиэмэлэр барыллара |
Тиэмэ сүрүн ис хоһооно |
Үөрэнээччи үлэтин сүрүн көрүҥнэрэ |
Дьиэҕэ сорудах |
||
Барыл |
Дьиҥ |
||||||||
I чиэппэр |
|||||||||
1
|
Төрөөбүт тыл – омук уратыта |
1 |
05.09 |
|
Норуот кута-сүрэ, майгыта-сигилитэ, муудараһа тылыгар |
Саха тыла – Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбалыы тыла |
Төрөөбүт тыл суолтатын өйдүүр. Ытыктыыр, харыстыыр эбээһинэһи билэр |
Ааҕыы 3 с. |
|
2 |
Тыл өйдөбүлэ, лиэксикэлии суолтата. |
1 |
07.09 |
|
Тыл сытыйбат, сыттаммат. Сурук сууйуллубат, суо-дуйбат. Өскө төрүт тылгын умнуоҥ – өнүйбэк-кэ ииниэҥ-хатыаҥ, силис тардыах сиргин тумнуоҥ – симэлийэн сүтэн барыаҥ.
|
Тыл өйдөбүлэ, лиэксикэлии суолтата. Тыл элбэх уонна биир суолтата. |
Орто сүһүөх үөрэҕэр тирэҕирэр. Тыл араас дэгэттээҕин өйдүүр. Тылдьыттары сатаан туттар. Тылын баайын хаҥатар. Омук тылын сабыдыала күүстэҕин өйдүүр. Тыл тоҕо сүтэр кутталлааҕын быһаарар. Айымньы ттан ойуулуур-дьүһүннүүр ньыманы холобурдуур, туттар. Лиэксикэлии ырытар. |
1§ |
|
3 |
Тыл элбэх уонна соҕотох суолталаныыта |
1 |
12.09 |
|
2§ |
||||
4 |
Ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалар |
1 |
14.09 |
|
Саха ойуулуур-дьүһүннүүр ньымалара. Омуоньум, синиэньим, онтуоньум. |
3§ |
|||
5 |
Омуоньумнар
|
1 |
19.09 |
|
4§ |
||||
6 |
Синиэньимнэр
|
1 |
21.09 |
|
5§ |
||||
7 |
Онтуоньумнар
|
1 |
26.09 |
|
6§ |
||||
8 |
Саха тылын лиэксикэ-тин араҥалара. |
1 |
28.09 |
|
Саха лиэксикэтин араҥалара Кыараҕас туттуллуулаах лиэксикэ. Урамньы лиэксикэ |
7§ |
|||
9 |
Кыараҕас туттуллуулаах лиэксикэ |
1 |
03.10 |
|
8§ |
||||
10 |
Ураты ойуулуур лиэксикэ |
1 |
05.10 |
|
9§ |
||||
11 |
Эргэрбит,саҥа тыллары туттуу |
1 |
10.10 |
|
Эргэрбит, саҥа тыллары туттуу. Сомоҕо домохтор. |
10§ |
|||
12 |
Сомоҕо домохтор
|
1 |
12.10 |
|
|
11§ |
|||
13 |
Хатылааһын. Лиэкси-кэ. Суругунан үлэ |
1 |
17.10 |
|
Көрдүм эйигин тыын наахтыы, бэл диэтэр илиибинэн имэрий-дим, үрдүк дьолунан долгуйа иэйдим. |
Хатылааһын. Лиэксикэлии ырытыы |
Хатылаа-һын |
||
14 |
Дорҕоон уонна буукуба |
1 |
19.10 |
|
Дорҕоону ырытыы. Таба суруйуу быраабылата |
Тылы харыстыыры өйдүүр. Сыыһа су-руйуу төрүөтүн быһаарар.Айымньыга дорҕоон дьүөрэлэһиитин оруолун өйдүүр, туттар. Дорҕоон этигэн күүһүн өйдүүр.Дорҕоону ырытар |
12§ |
||
15 |
Таба суруйуу быраабылатыттан |
1 |
24.10 |
|
13§ |
||||
16 |
Хатылааһын. Дорҕоон. Суругунан үлэ |
1 |
26.10 |
|
Дорҕоон уонна буукуба |
|
|||
II чиэппэр |
|||||||||
1 |
Тыл састааба.
|
1 |
07.11 |
|
Мин ыраас олох ыллыгын ыллыы-бын, көнө көҥүл көрүн көрдүүбүн, атаҕастаһыыта суох айылгыны ахтабын... Ийэ тылга баар барыта: тыһыынча сыллааҕыта түспүт ардах күөх таммаҕа, сүүс сыллааҕы хаар кыырпаҕа...
|
Тыл олоҕо, сыһыарыыта. Бүтэй дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрэ. Аһаҕас дорҕооннор уларыйыылара |
Тыл олоҕун,сыһыарыытын билэр. Ты-лы үөскэтэр, уларытар сыһыарыы ту-гун быһаарар.Өрө,төттөрү, хардарыта дьүөрэлэһии таба суруйууга төһүү буоларын өйдүүр. А/д. уларыйыытын (кыбыллыы, түһүү, силлиһии) ырытар |
14 § |
|
2 |
Б/д дьүөрэлэһиитэ, а/д уларыйыыта |
1 |
09.11 |
|
Тылы ырытыы |
||||
3 |
Бэйэмньи саҥа чаастара. Аат тыл |
1 |
14.11 |
|
Аат тыл саҥа чааһын быһыытынан. Үөскээһинэ. Ахсаана. Тардыылаах аат тыл. Түһүгэ. Кэпсиирэ сыһыарыыта. Саҥа чааһынан ырытыы. Таба суруйуу. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. А/т араастаан үөскэтэр, саҥатыгар ту-һанар. Анал ааты таба суруйар. Дэпии-һи,хабыычыканы туруорар. Э/ахсаан сыһыарыытынан үөскүүр ааттары сөп-кө суруйар. Нууччалыынан э/ах-ҥа,тү-һүккэ турар түгэннэри көннөрөр. Уус-тук тардыы ситимин үөскэтэр. Саҥа чааһынан, этии чилиэнинэн ырытар |
15§ |
||
4 |
Аат тылы саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
16.11 |
|
Ырытыы |
||||
5 |
Аат тылы таба суруйуу |
1 |
21.11 |
|
16§ |
||||
6 |
Даҕааһын аат. |
1
|
23.11 |
|
Даҕааһын аат саҥа чааһын быһыытынан. Үөскээһинэ. Таба суруйуу. Нууччалыы тылы таба суруйуу. Саҥа чааһынан ырытыы |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Д/ааты араас сыһыарыынан үөскэтэр. Күүһүрдэр,кыччатар ньымалары булан көрөр, тылыгар-өһүгэр туттар. Синиэньим д/ааттан табыгастааҕын булан туттар. Д/ааты сыыһа суруйбут түгэни булан көннөрөр, быһаарар. Саҥа чааһынан ырытар. |
17§ |
||
7 |
Даҕааһын аат үөскээһинэ |
1 |
28.11 |
5 |
18§ |
||||
8 |
Даҕааһын ааты саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
30.11 |
5 |
Ырытыы |
||||
9 |
Даҕааһын ааты таба суруйуу |
1 |
05.12 |
7 |
19§ |
||||
10 |
Нууччалыы тылы таба суруйуу |
1 |
07.12 |
|
20§ |
||||
11 |
Ахсаан аат
|
1 |
12.12 |
12 |
Ахсаан аат саҥа чааһын быһыытынан.Таба суруйуу. Саҥа чааһынан ырытыы.
|
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Ах/аат кэнниттэн а/тылы 1 ахсааҥҥа, сөп түһүккэ туруорар. Быраабыланан таба суруйар.Саҥа чааһынан ырытар. |
21§ |
||
12 |
Ахсаан ааты саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
14.12 |
14 |
21§ |
||||
13 |
Солбуйар аат
|
1 |
19.12 |
19 |
Ийэ тыла суох уолан – тостубут тыллаах хомус. Эн төрөөбүт тылгынан киһи аймах иһин охсус! |
Солбуйар аат саҥа чааһын быһыытынан. Саҥа чааһынан ырытыы. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн тут-тар. Литэрэтиирэлии нуорманы кэһэр түгэни көннөрөр, быһаарар. Дэпииһи туруорар.Саҥа чааһынан ырытар |
22§ |
|
14 |
Солбуйар ааты саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
21.12 |
21 |
Ырытыы |
||||
15 |
Хатылааһын. Ааттар бөлөхтөрө. |
1 |
26.12 |
|
Хатылааһын |
Хатылаа-һын |
|||
16 |
Суругунан үлэ. Ааттар бөлөхтөрө. |
1 |
28.12 |
|
|
|
|||
III чиэппэр |
|||||||||
1 |
Туохтуур |
1 |
09.01
|
9 |
Мин сүрэҕим баҕарар сүүс сыл таптыан, үөрүөн, туойуон, куосумаска көтөн тахсан Сир ийэни одуулуон.
Дьэ куоттум дьиктибин айаммын, туох баарай бу мантан ыар, этиҥ. Көрдүгүөт баламат айаммын – күөх долгун, таллан таас, ыар этиҥ! |
Туохтуур саҥа чааһын быһыы тынан. Тииптэрэ. Туһаайыы-лара, көрүҥнэрэ. Көһөр, көспөт туохтуур. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Туохтуур туһаайыытын истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар. Көрүҥ арааһын дэгэтин быһаарар, айымньыттан холобурдуур. Киэптэригэр [ҥ] дорҕоон суруллуутун быһаарар. Быраабыла ирдэбилинэн таба суруйар. Саҥа чааһынан ырытар. |
23§ |
|
2 |
Туохтуур |
1 |
11.01 |
11 |
Ырытыы |
||||
3 |
Тус туохтуур туттулук халыыба |
1 |
16.01 |
16 |
Туохтуур киэптэрэ. Саҥа чааһынан ырытыы |
24§ |
|||
4 |
Тус туохтуур туттулук халыыба |
1 |
18.11 |
18 |
Ырытыы |
||||
5 |
Туохтуур сирэйдэниитэ |
1 |
23.01 |
23 |
Табылыыс-са |
||||
6 |
Туохтууру саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
25.01 |
25 |
Хатылаа-һын |
||||
7 |
Көмө туохтуур.
|
1 |
30.01 |
30 |
Көмө туохтуур көрүҥнэрэ |
25§ |
|||
8 |
Туохтууру таба суруйуу |
1
|
01.02 |
1 |
Таба суруйуу быраабылалара |
26§ |
|||
9 |
Туохтууру таба суруйуу |
1
|
06.02 |
|
Тылбаас. |
||||
10 |
Хатылааһын. Туох-туур. Суругунан үлэ
|
1 |
08.02 |
|
Хатылааһын. |
Хатылаа-һын |
|||
11 |
Аат туохтуур |
1
|
13.02 |
|
А/туохт. туттулук халыып быһыытынан ис хоһооно. Арааһа, уларыйыыта. Тыл-га туттуллуута. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. А/т-ру истиил ирдэбилинэн туттар. Нуучча сабыдыалынан хайдах сыыһырарын ыйар. |
27§ |
||
12 |
Аат туохтуур |
1
|
15.02 |
|
Ырытыы |
||||
13 |
Аат туохтууру саҥа чааһынан ырытыы
|
1 |
20.02 |
|
Ырытыы |
||||
14 |
Сыһыат туохтуур |
1
|
22.02 |
|
Мин сүрэҕим баҕарар сүүс сыл таптыан, үөрүөн, туойуон, куосумаска көтөн тахсан Сир ийэни одуулуон. |
С/туохт. туттулук халыып быһыытынан ис хоһооно. Арааһа,уларыйыыта. Тылга туттуллуута. Үлүбүөй туохтуур. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Сыһыат туохтууру истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн туттар. Нуучча сабыдыалынан хайдах сыыһырарын ыйар. |
28§ |
|
15 |
Сыһыат туохтуур |
1
|
27.02 |
|
Ырытыы |
||||
16 |
Сыһыат туохтууру саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
29.02 |
|
Ырытыы |
||||
17 |
Суругунан үлэ |
1 |
05.03 |
|
Хатылааһын |
Хатылаа-һын |
|||
18 |
Үлүбүөй туохтуур |
1
|
07.03 |
|
Үлүбүөй туохтуур туттуллуута |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Быраабыланан таба суруйар. Тоҕоостоох түгэҥҥэ туттар |
29§ |
||
19 |
Үлүбүөй туохтуур |
1
|
12.03 |
|
Ырытыы |
||||
20 |
Хатылааһын. Туохтуур бөлөҕө. |
1 |
14.03 |
|
Хатылааһын |
Хатылаа-һын |
|||
21 |
Суругунан үлэ. Туохтуур бөлөҕө. |
1 |
19.03 |
|
Хатылаа-һын |
||||
22 |
Чиҥэтии. Туохтуур бөлөҕө |
1
|
21.03 |
|
|
||||
IV чиэппэр |
|||||||||
1 |
Уларыйбат саҥа чаастара. Саҥа аллайыы |
1
|
02.04 |
|
Этиий миэхэ биир тылы, тунал хаартан тэтэрэр симэх оту үүннэрэ сылаас тыыннаах биир тылы... Сиргэ таптал, дьоҥҥо таптал баар буолуохтаах өрүүтүн, баҕарабын күн сириттэн сэрии-өлүү сүтүөҕүн... |
Саҥа аллайыы саҥа чааһын ыһыытынан |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Сурук бэлиэтин сөпкө туруорар. Сөптөөх интэнээссийэни туттар. Саҥа чааһынан ырытар. |
30§ |
|
2 |
Саҥа аллайыыны саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
04.04 |
|
Ырытыы |
||||
3 |
Сыһыат |
1
|
09.04 |
|
Сыһыат саҥа чааһын быһыытынан. Таба суруйуу. Саҥа чааһынан ырытыы. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Синиэньим сыһыаттартан табыгастааҕын талар. Нуучча сабыдыалынан хайдах сыыһырарын ыйар.Быраабыланан таба суруллуутун быһаарар. Саҥа чааһынан ырытар. |
31§ |
||
4 |
Сыһыаты саҥа чааһынан иырытыы |
1 |
11.04 |
|
Ырытыы |
||||
5 |
Сыһыаты таба суруйуу |
1 |
16.04 |
|
32§ |
||||
6 |
Көмө саҥа чаастара. Дьөһүөл. |
1 |
18.04 |
|
Дьөһүөл саҥа чааһын быһыытынан. Саҥа чаа-һынан ырытыы. Ситим тыл саҥа чааһын быһыы-тынан. Саҥа чааһынан ырытыы. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн сөпкө туттар. Сыыһаларын ыйар, сатаан быһаарар. Саҥа чааһынан ырытар. Сурук бэлиэтин туруорар. |
33§ |
||
7 |
Дьөһүөлү саҥа чааһынан ырытыы |
1 |
23.04 |
|
Ырытыы |
||||
8 |
Ситим тыл |
1
|
25.04 |
|
34§ |
||||
9 |
Ситим тылы саҥа чааһынан ырытыы
|
1 |
30.04 |
|
Ырытыы |
||||
10 |
Эбиискэ. |
1
|
02.05 |
|
Этиий миэхэ биир тылы, тунал хаартан тэтэрэр симэх оту үүннэрэ сылаас тыыннаах биир тылы... Сиргэ таптал, дьоҥҥо таптал баар буолуохтаах өрүүтүн, баҕарабын күн сириттэн сэрии-өлүү сүтүөҕүн... |
Эбиискэ саҥа чааһын быһыытынан. Саҥа чааһынан ырытыы. Сыһыан тыл саҥа чааһын быһыытынан. Саҥа чааһынан ырытыы. |
Орто сүһүөххэ үөрэппиккэ тирэҕирэр. Истиил ирдэбилигэр дьүөрэлээн сөпкө туттар. Сыыһаларын көннөрөр, быһаарар. Саҥа чааһынан ырытар. Сыһыан тыл сахалыы кэпсэтии,уус-уран айымньы биир бастыҥ этигэн ньымата буоларын өйдүүр Тылыгар-өһүгэр туттар. Саҥа чааһынан ырытар. |
35§ |
|
11 |
Сыһыан тыл |
1
|
07.05 |
|
36§ |
||||
12 |
Хатылааһын. Саҥа чаастара.
|
1 |
14.05 |
|
Хатылааһын |
Саҥа чаастара |
|||
13 |
Суругунан үлэ. Морпулуогуйа.
|
1 |
16.05 |
|
Морпу-луогуйа |
||||
14 |
Сыллааҕы хатылааһын
|
1 |
21.05 |
|
|
||||
15 |
Түмүктүүр суругунан үлэ
|
1 |
23.05 |
|
|
||||
© ООО «Знанио»
С вами с 2009 года.