Дүниежүзі тарихы (1640-1900). Жалпы білім беретін мектептің 8сыныбына арналған оқулық/ Н.Алдабек, К.Мақашева, Қ.Байзақова. –

Алматы: Мектеп, 2018.

 

БАТЫСТАҒЫ ӨНЕРКӘСІП ТӨҢКЕРІСІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕМДІ

ӨЗГЕРТУДЕГІ ЫҚПАЛЫ §1. ЖАҢА ЗАМАН ДӘУІРІ ТУРАЛЫ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1.                   Дүниежүзі тарихындағы «Жаңа заман» ұғымы пайда болған Еуропадағы тарихи-философиялық ой дамыған уақыт: а\ Реформация    в\ Ренессанс    с\ Ағартушылық дәуірі      d\ Буржуазиялық революция кезеңі

2.                   Қазіргі өркениет әлемін қалыптастырған адамзат тарихының орта ғасырлардан кейінгі дәуірін бейнелейтін шартты тарихи түсінік: а\ Ежелгі дүние     в\ Орта ғасыр     с\ Қазіргі заман     d\ Жаңа заман

3.                   XVI-XIX ғасырлар аралығын, (Ұлы географиялық ашылулар заманынан бастау алып) XX ғасырдың басындағы дүниежүзілік соғысқа дейінгі кезеңді қамтитын уақыт:

а\ Жаңа заман тарихы          в\ Ежелгі дүние тарихы      с\ Орта ғасырлар тарихы        d\ Қазіргі заман тарихы

4.                   XVIII ғасырдың соңындағы Француз революциясынан кейінгі индустриалды қоғамға өту кезеңінен – ХХ ғасырдың басына дейінгі уақытқа созылған кезең атауы: а\ Жаңа заман тарихының екінші кезеңі       в\ Жаңа заман тарихының бірінші кезеңі с\ Орта ғасырлар тарихының екінші кезеңі d\ Қазіргі заман тарихының екінші кезеңі

5.                   XVII ғасырдағы ағылшын буржуазиялық революциясынан басталып, XVIII ғасырдың соңғы ширегіне дейінгі кезеңді қамтитын:

а\ Жаңа заман тарихының екінші кезеңі       в\ Жаңа заман тарихының бірінші кезеңі с\ Орта ғасырлар тарихының бірінші кезеңі d\ Қазіргі заман тарихының бірінші кезеңі

6.                   Абсолюттік монархиялардың күшейген, гүлденген және күйреген үрдісін көруге болатын жаңа заман тарихының кезеңі: а\ Жаңа заман тарихының екінші кезеңі       в\ Жаңа заман тарихының бірінші кезеңі с\ Орта ғасырлар тарихының бірінші кезеңі d\ Қазіргі заман тарихының бірінші кезеңі

7.                   Парламенттік демократия қалыптасқан жаңа заман тарихының кезеңі: а\ Екінші кезең     в\ Бірінші кезең    с\ Үшінші кезең   d\ Төртінші кезең 8. Шексіз монархия, жоғарғы билік тек бір адамның – монархтың қолында шоғырланатын басқару түрі:

а\ Парламент     в\ Феодализм   с\ Абсолютизм    d\ Демократия 9. Парламент сөзінің анықтамасы:

а\ Сайланатын ең жоғары өкіетті заң шығарушы орган в\ Тағайындалатын ең төменгі заң шығарушы орган с\ Мемлекет басшысына тікелей бағынышты кеңесетін орган d\ Халық ішінен таңдалып алынған адамдардан тұратын атқарушы орган 10. Жаңа заман тарихы кезеңінде батыстық қоғамда адамзаттық құндылықтың ең маңыздысы:

a\ Еңбек құқығы    b\ Білім алу құқығы     c\ Жекеменшік құқығы    d\ Сайлау құқығы    e\ Сайлану құқығы     f\ Жеке адамның бостандығы    11. Азия мен Африканың халқы өмір сүріп отырған Шығыстағы ұлы тарихи кеңістікті мекендеген ұлы өркениет (тер): a\ Ежелгі Мысыр      b\ Ежелгі Грекия     c\ Қосөзен   d\ Ежелгі Рим    e\ Ежелгі Үндістан    f\ Ежелгі Бактрия    g\ Ежелгі Парфия    h\ Ежелгі Қытай   

12. Алқаптарында (жағалауында) ежелгі өркениеттер пайда болған ірі өзен (дер):

а\ Рейн    в\ Эльба   с\ Еділ    d\ Ніл    e\ Амазонка   f\ Тигр    g\ Евфрат  13. Алқаптарында (жағалауында) ежелгі шығыстық өркениеттер пайда болып, дамыған өзен (дер):

а\ Еділ     в\ Ока    с\ Кама   d\ Инд     e\ Ганг    f\ Дунай    g\ Днестр

14.                 Алқаптарында (жағалауында) ежелгі шығыстық өркениеттер пайда болып, дамыған өзен (дер):

a\ Хуанхэ     b\ Темза     c\ Тибр     d\ Конго    e\ Янцзы     f\ Одер    g\ Висла

15.                 Шығыста пайда болған адамзаттың ұлы жетістігі (тері): a\ Жазу-сызу   b\ Бу машинасы    c\ Өнер    d\ Тоқыма станогы    e\ Жер суландыру     f\ Амфитеатрлар     g\ Іштен жану қозғалтқышы   16. Дүниежүзі тарихында мемлекет тұңғыш рет қай дүние бөлігінде пайда болды?

a\ Африкада    b\ Шығыста   c\ Батыста   d\ Мұхиттық аралдарда   

17. Негізінен Батыс әлемі, Еуропада таралған әлемдік дін: а\ Ислам     в\ Буддизм   с\ Христиан   d\ Протестантизм 18. Шығыс әлеміндегі орасан зор аумақты алып жатқан дін (дер): a\ Католиктік      b\ Православтық    c\ Лютерандық    d\ Кальвинистік     e\ Пуритандық    f\ Ислам    g\ Буддизм 19. Ежелгі Шығыстағы ұлттық дін (дер):

а\ Индуизм   в\ Буддизм   с\ Конфуцийлік    d\ Христиан   e\ Ислам    f\ Даосизм   g\ Синтоизм  

20.  Аграрлық өркениет Еуропа, Америка, Африка, Азияда өркендеп дамыған болса, индустриялық өркениет алғаш рет дами бастады:

а\ Америкада    в\ Еуропада    с\ Африкада    d\ Азияда

21.  Батыс Еуропаның индустриялы дәуірге өтуіне дайындалған өтпелі кезең қамтыған ғасырлар: а\ XVII-XVIII ғғ      в\ XVIII-XIX ғғ    с\ XVI-XVII ғғ     d\ XVI-XVIII ғғ

22.  XVIII ғасырдағы индустриялық өркениеттің отаны:

а\ Франция     в\ Америка   с\ Англия    d\ Ресей Қосымша.

Жаңа заман кезеңінің ерекшеліктері

Батыс елдері	Шығыс елдері
Алғаш рет буржуазиялық революция басталды.  Өнеркәсіп төңкерісі төңкерісі орын алды. Индустриалды қоғам пайда болды. Капиталистік қатынастар қалыптасты. Отаршылдық саясат жүргізілді. Отаршыл мемлекеттер арасында ықпал аймақтарын бөлісу әрекеттері күшейді.	Шығыс елдерінде дәртүрлі шаруашылық ұзақ уақыт сақталып келді. Феодалдық қоғамның үстемдігі берік болды және ол Шығыс халықтарын әлемдік дамудан артта қалдырды. Еуропалықтардың отаршылдық әрекеттері басталды. Отаршылдыққа қарсы ұлт-азаттық күрестер туындады.

 

§2. XVII ҒАСЫРДАҒЫ АҒЫЛШЫН БУРЖУАЗИЯЛЫҚ РЕВОЛЮИЯСЫ

1. Батыс Еуропада феодализм тоқырауға ұшыраған соң орнын басқан жаңа қоғам:

а\ Социализм    в\ Коммунизм    с\ Капитализм    d\ Фашизм 2. Англияда шұға өндірісі қарқынды дамып, әлемдік нарық қалыптаса бастаған уақыт: а\ XV ғасыр соңы    в\ XIV ғасыр басы    с\ XVI ғасыр ортасы    d\ XVII ғасыр басы

3. Англияда жалдамалы жұмыс күші тиімдірек болғандықтан капитализмді қолдап, мануфактураның иесі феодалдық тәуелділікті қажет етпеген жаңа тап:

а\ Дінбасылар    в\ Жаңа ақсүйектер    с\ Лендлордтар    d\ Барондар 4. Англияда өз ақшаларын англикан шіркеуінің пайдасына жұмсағысы келмей пуритандарды көбірек қолдай бастаған тап иелері: a\ Кәсіпкерлер    b\ Дворяндар   c\ Епископтар   d\ Жаңа ақсүйектер    e\ Рыцарьлар     f\ Ауыл тұрғындары

5. Пресветериандарға айналған ауқатты көпестер, қаржыгерлер, ірі жер иелері:

а\ Барондар    в\ Виконттар   с\ Джентрилер    d\ Маркиздер 6. XVII ғасырдың басында пуритандарда пайда болған бағыттар:

a\ Роялистер    b\ Либералдар   c\ Пресветериандар   d\ Консерваторлар    e\ Индепенденттер     f\ Левеллерлер 7. Англияда революциялық жағдай (ситуаиця) қалыптасқан уақыт: а\ XVII ғ 30-жж соңы 40-жж басы      в\ XVIII үшінші ширегі    

с\ XVІІ ғ 50-жылдары                             d\ XVI ғасырдың 50-жж соңы 60-жж 8. Англияның 1603-1625 жж шексіз билік жағдайында мемлекет басқарған Стюарттық король:

а\ Вильгельм      в\ І Карл     с\ І Яков    d\ Мария Стюарт

9.                   Әкесінің шексіз билік туралы көзқарасын жалғастырып, парламент құқығын мойындаудан бас тартқан 1625-1649 жж билік құрған король:

а\ Елизавета І        в\ І Карл     с\ ІІ Яков     

d\ Мария Тюдор

10.                 Көпестер мен кеме иелерінің наразылығын туындатқан Біріккен провинциялармен бәсекелестік күшейіп, Испаниямен жақындаса бастаған король:

а\ Вильгельм      в\ І Карл     с\ І Яков    d\ Мария Стюарт 11. Англия королі І Карл не себептен парламентті шақыруға мәжбүр болғанын көрсетіңіз: а\ Шотландияда І Карлдың жеке-дара билігіне қарсылық ретінде көтеріліс басталуына байланысты

в\ І Карл мен Рим папасы арасындағы діни сенім бостандығына қарсы келіспеушіліктердің орын алуы с\ Парламентті шақыра отырып, билікті корольға беру мәселесі талқыланды d\ Біріккен провинциялар мен Испанияның Англия аумағына басып кіруі 12. І Карлға жаңа салықтарды жинауға рұқсат бермегені үшін таратылған парламенттің тарихқа енген атауы:

а\ «Ұзақ парламент»                                  в\ «Қысқа парламент» с\ «Соғыс жағдайындағы парламент»     d\ «Уақытша парламент» 13. Англияда екінші 1640 жылы шақырылған парламенттің атауы: а\ «Ұзақ парламент»                               в\ «Қысқа парламент» с\ «Соғыс жағдайындағы парламент»     d\ «Уақытша парламент» 14. 1640 жылы қабылданған буржуазиялық-ақсүйектер оппозициясының бағдарламасы жарияланған құжаттар: a\ «Адам және азамат құқықтарының декларациясы»     b\ «Адам құқығы туралы билль»    c\ «Құқықтар туралы петиция»    d\ «Тамырлар мен бұтақтар туралы петиция»   

e\ «Еріктіліктің ұлы хартиясы»    f\ «Ұлы ремонстрация» 

15. Англияның революциялық жағдайындағы терминдерді анықтамасымен сәйкестендіріңіз:

15	Англикан шіркеуі	A	Шіркеу қауымдастықтарының толық өздерін-өздері басқаруын, діни төзімділік идеяларын жақтаушы пуритандар.
16	Диггерлер	B	Қала буржуазиясы мен жаңа жер иелері
17	Инденпенденттер	C	Шіркеуді діни қызметкерлердің пресвитериандық жиналысы басқару керек деп есептейтін протестанттар. Олар альтарларға, иконалар мен балауыздарға қарсы шығып, құдайға құлшылық етудегі басты нәрсе дұға оқу емес, пресвитердің уағызы деп есептеген.
18	Джентрилер	D	Монархияшылдар, король билігінің жақтастары
19	Пресветериандар	E	Кальвинизм ізбасарлары. Олар англикан шіркеуін сән-салтанатты ғұрыптардан тазарту қажеттігін мәлімдеп, оларды құдайға емес, корольға қызмет ететіндігімен айыптай отырып, епископтар лауазыидарын жоюды талап етті.
20	Пуритандар	F	Англияның мемлекеттік шіркеуі, протестанттық шіркеулердің бірі. Әдетғұрыптары жағынан католиктік шіркеуге жақын, бірақ оның басшысы Рим папасы емес, ағылшын королі
21	Роялистер	G	Ағылшын буржуазиялық революциясы кезінде ауыл және қала кедейлерінің араларындағы қозғалысқа қатысушылар. Жерге жекеменшіктің жойылуын және мүліктің теңдігін талап етушілер.
15.F   16.G   17.A   18.В  19.С   20.E   21.D

22. І Карл 1642 жылы қаңтарда солтүстікке кетіп, сол жылы тамызда соғыс жариялады:

а\ Парламентке     в\ Испанияға    с\ Нидерландыға    d\ Францияға 23. 1642 жылы Англияда басталған азамат соғысы кезінде феодалдықабсолюттік құрылысты жақтаушылар жағында соғысқан (дар):

a\ Қала қолөнершілері      b\ Ақсүйек тектілер   

c\ Саудагерлер                  d\ Солтүстіктің феодалдары мен дворяндары     e\ Ерікті шаруалар            f\ Ауыл қолөнершілері    g\ Джентрилер                   h\ Дін иелері

24. 1642 жылы басталған Англиядағы азамат соғысы кезінде парламент жағында соғысқан (дар): a\ Қала қолөнершілері      b\ Ақсүйек тектілер   

c\ Саудагерлер                    d\ Солтүстіктің феодалдары мен дворяндары     e\ Ерікті шаруалар            f\ Ауыл қолөнершілері    g\ Джентрилер                    h\ Дін иелері 25. Корольдық әскерді сәнді киімдер мен парик кигендері үшін атады: а\ «Домалақ бастылар»          в\ «Кавалерлер» (салт аттылар) с\ «Роялистер»                        d\ «Диггерлер»

26.                 Шаштарын дөңгелентіп алғандары үшін парламентті жақтаушыларды атады: а\ «Домалақ бастылар»          в\ «Кавалерлер» (салт аттылар) с\ «Индепенденттер»                 d\ «Пресветериандар»

27.                 Англия аумағындағы экономикалық жағынан артта қалған солтүстік және батыс графтықтар жақтады:

а\ Парламентті       в\ Корольды     с\ Лендлордтарды     d\ Герцогтарды

28.                 Англиядағы экономикалық жағынан неғұрлым дамыған оңтүстік-шығыс аймағы қолдады:

а\ Парламентті       в\ Корольды     с\ Лендлордтарды     d\ Герцогтарды 29. Мәтіндік сұрақ.

«Англиядағы азамат соғысы король әскерінің жеңістерімен басталды. Қауымдар палатасы парламент әскерін нығайту жөнінде бірқатар шаралар қабылдады. Осылайша ауқатты емес джентри, шаруалар, қолөнершілер, мануфактура жұмысшыларынан тұратын еріктілердің жаңа үлгідегі әскері пайда болды. Бұл әскерде офицер болу үшін адамның ақсүйектер тегінен шығуы талап етілмеді»

Жаңа парламенттік әскердің негізін қалаушы Хантингтоннан шыққан жер иесі, генерал-лейтенант атағын алған ақсүйек: /суретте/ а\ Дж. Лильберн     в\ У.Уолвин   с\ О.Кромвель    d\ Р.Овертон

30.                 І Карлдың солтүстікке қашып, шотландықтарға тұтқынға түсуіне себеп болған: а\ Шотландықтардың Англияға басып кіріп, жаңа жерлерді басып алуына байланысты в\ Король әскерлерінің (роялистердің) Нейзби түбінде жеңіліске ұшырауы с\ Парламент әскерлерінің Лондон қаласы түбінде жеңіліске ұшырауы d\ Англия аумағына Француз әскерлерінің

басып, Еуропадағы отызжылдық соғыстың басталуы

31.                 Англиядағы билік әскердің қолына көшкен соң король әскерін жеңу актісі бекітілген өкілетті орган:

а\ Рим папасы      в\ Англикан шіркеуі   с\ Парламент     d\ Бас штаттар 32. Солшыл революциялық күштердің негізін құраған әскер құрамына кірген (дер):

a\ Орта шаруалар   b\ Ақсүйектер   c\ Дворяндар   d\ Қала кедейлері    e\ «Салт аттылар»     f \ «Домалақ бастылар»

33. Англияда әскерде ұсақ буржуазия арасында қалыптасқан теңестірушілер саяси партиясы: а\ Диггерлер     в\ Левеллерлер    с\ Индепенденттер     d\ Роялистер 34. Ағылшын буржазиялық революциясы кезіндегі теңестірушілер партиясының көшбасшысы (лары:)

a\ О.Кромвель    b\ Дж. Лильберн   c\ Дж. Уинстэнли    d\ У.Уолвин    e\ Р.Овертон    f\ Дж. Стефенсон

35.                 Ағылшын буржуазиялық революциясы кезінде теңестірушілер партиясы халықтың демократиялық тобының үмітін ақтау үшін қабылдаған шаралары: а\ Роялистердің барлығын биліктің салаларынан кетіру   b\ Парламентті тарата отырып, билікті корольдің жеке билеуіне мүмкіндік беру   

c\ Демократиялық заңдарды әзірлеу   

d\ Парламентің халық алдындағы жауапкершілігін, парламентке бақылау орнату   

e\ Парламентте тек теңестірушілер партиясын қалдырып, диктатура орнату    f\ Лордтар палатасын жоюды талап ету         

36.                 Англиядағы левеллерлердің жарияланған бағдарламасы: а\ «Құқық туралы петиция»               в\ «Ұлы ремонстрация» с\ «Мыңдаған қала тұрғындарының ремонстрациясы» d\ «Тамырлар мен бұтақтар туралы петиция»   

37.                 Парламенттің корольмен келіссөздері бүкіл ел бойынша демократиялық күштердің наразылығын туындатқан революцияның буржуазиялықдемократиялық жаңа кезеңге өткен уақыты: а\ 1640 ж     в\ 1642 ж    с\ 1645 ж   d\ 1647 ж

38.                 Англияда парламенттегі индепенденттік генералитет өкілдері бола жүріп, пресветериандық көпшілікпен байланысын үзген соң, әскермен бірігуге мәжбүр болған тұлға (лар): a\ Кромвель      b\ Уинстэнли  c\ Прайд   d\ Ферфакс   e\ Лильберн    f\ Овертон

39.                 Англиядағы революция кезінде әскердің батыл әрекеттері нәтижесінде Ньюпорттан Херст бекініс-түрмесіне ауыстырылған тұтқын: а\ І Карл    в\ ІІ Яков    с\ О.Кромвель    d\ Дж. Лильберн

40.                 Англияда «прайдтік тазалау» жүргізген полковник Прайд жасаған мемлекеттік төңкеріс нәтижесі:

а\ Кромвель мен Ферфакс әскерилер арасынан бөліп алынды в\ Әскерилер Ирландия мен Шотландияға басып кірді  с\ Левеллерлерге қарсы террор ұйымдастыруды ұсынды d\ Парламенттен корольмен ымыраға келгісі келген депутаттар қуылды

41.                 Англияда Жоғарғы сот корольды соттау туралы шешім қабылдаған соң (корольді сот өлім жазасына кесті) 1649 жылы мамырда Англияда жарияланған басқару жүйесі: а\ Монархия     в\ Республика     с\ Теократиялық мемлекет   d\ Олигархия 42. Англияда 1649 жылы басқару жүйесі өзгергеннен кейін пайда болған «шынайы левеллерлердің» жаңа қозғалысы:

а\ Диггерлер     в\ Левеллерлер    с\ Индепенденттер     d\ Роялистер 43. Англияда мүлік теңдігі, жерді қоғамдастыру, халықты қанауды тоқтату сияқты талаптарды қойған диггерлер басшысы: а\ Оливер Кромвель    в\ Джон Лильберн    в\ Джерард Уинстэнли д\ Уильям Уолвин

44.                 О.Кромвельдің «теміржондылар» әскерін бастап, роялистік қауіпті жою үшін жаулап алған елдері: a\ Уэльс    b\ Ирландия   c\ Швеция   d\ Финляндия    e\ Шотландия    f\ Италия   

45.                 1649 жылы жарияланған Англия Республикасын ресми түрде таныған мемлекеттер:

a\ Испания   b\ Ресей   c\ Австрия    d\ Швеция   e\ Франция   f\ Италия 46. Англияда парламетті таратып, жаңа билік органы – Кіші немесе Бэрбондық парламентті тағайындаған революция қайраткері:

a\ Кромвель      b\ Уинстэнли  c\ Прайд   d\ Ферфакс   

47.                 Англиядағы «Басқару құралы» атты Конституция нәтижесінде Англия, Шотландия, Ирландияның өмірлік лорд-протекторы болып тағайындалған:

а\ Оливер Кромвель    в\ Джон Лильберн    в\ Джерард Уинстэнли d\ Уильям Уолвин

48.                 Англиядағы протекторат жүйесі нәтижесінде басқарудың қандай түріне айналды? а\ Республика   в\ Диктатура    с\ Парламенттік-республика   d\ Монархия 49. 1658 жылы Кромвель өлген соң орнына келген ұлы:

а\ Яков    в\ Карл    с\ Оливер    d\ Ричард

50. Англияда биліктің Кромвельдің баласына берілуіне байланысты халық наразылығы күшеюі нәтижесінде орнаған билік: а\ ІІ Карлдың монархиясы       в\ Екінші республика с\ Бірінші республика              d\ Ричард протектораты 51. Мәтіндік сұрақ.

«Англиядағы саяси режімнің тұрақсыздығы, халық толқуларының өсуі монархиялық билікті қалпына келтіруге итермеледі. Шіркеудің пресвитерлік құрылымы қалпына келтірілді. Голландияның Бред қаласында эмиграцияда жүрген І Карл Сютарттың баласы төңкеріске қатысушыларға рақымшылық жасау, дін еркіндігі мен жерді сату және тәркілеуді бекіту туралы декларация жариялады. Англияда қайтадан абсолюттік монархия режімі орнады»

Англияда 1660 жылы билігі қалпына келтірілген абсолюттік монарх:

а\ Мария Стюарт     в\ І Карл     с\ ІІ Карл    d\ ІІ Яков 52. Контекстік сұрақ.

«Корольдің саясатына наразы оппозиция жетекшілері Нидерланды үкіметінің басшылығына ұсыныс жасап, тарихи тұлғаны Англияға оралып, «протестанттық еркіндікті» қалпына келтіруін сұрады. Оның әскері Лондонды басып алды. Ол 1689 жылдың басында Англия королі болып жарияланды. Осылайша қантөгіссіз мемлекеттік төңкеріс болды. Жаңа мемлекеттік жүйенің жаңа негізгі құжаты қабылданып, енгізілді. Бұл құжат

негізінде Англияның жаңа басқару жүйесі бекітілді. Король елді парламентпен бірігіп басқаратын болды. Корольдың парламенттің рұқсатынсыз заңдар шығаруға, салықтарды жинауға, әскер ұстауға, дін істеріне араласуға құқығы болмады. Құқық жөніндегі декларациясында халық корольды орнынан алуға өзгертуге құқықты болды. Сондай-ақ тақ мұрагерлігі тәртібін өзгерте алуға құқылы екендігі атап көрсетілді. Жалпы алғанда, 1688 жылғы төңкеріс жер иеленуші ақсүйектер мен ірі буржазияның арасында бітімгершілік барын көрсетті»

1. Король саясатына наразы оппозиция жетекшілері Англияны басқаруға Нидерландыдан шақырған тарихи тұлға:

а\ ІІІ Генрих                                    в\ ІІІ Вильгельм Оранский      с\ Луи Филипп Орлеанский          d\ Наполеон Бонапарт  2. Англиядағы 1688 жылы еш қантөгіссіз болған мемлекеттік төңкерістің тарихтағы атауы: а\ «Даңқты революция»       в\ «Революция құйыршығы» с\ «Екінші республика»          d\ «Құқықтық революция»   3. 1689 жылғы мемлекеттік билікті иеленген биліктің қабылдаған негізгі құжаты: а\ «Құқық туралы петиция»           в\ «Ұлы ремонстрация» с\ «Адам құқығы туралы билль»   d\ «Құқықтар туралы билль» 4. 1689 жылы қабылданған құжатқа сәйкес, Англияның басқару жүйесі: а\ Теократиялық мемлекетке айналды     в\ Абсолютті монархияға айналды с\ Парламенттік монархияға айналды d\ Демократиялық республикаға айналды 

53.  Мәтіндік сұрақ. Ағылшын революциясының тарихи маңызы

«Ағылшын революциясы капитализмнің дамуына маңызды қадам жасады. Парламент арқылы жаңа капиталистік жүйенің дамуына үлес қосқан бірқатар заңдар қабылданды. Бұрынғы тектілік артықшылыққа тойтарыс беріліп, абсолютизм жойылды. Елде азаматтық қоғам қалыптаса бастады. Ағылшын революциясы жариялаған саяси талаптармен бірге буржазиялық еркіндік, жаңа экономикалық тәртіп заманауи индустриялық өркениеттің іргетасын қалады. Ағылшын революциясының ерекшелігі жаңа ақсүйектер буржуазиямен одақтаса отырып монархияға, феодалдық ақсүйектерге және шіркеу үстемдігіне қарсы күресті. XVII ғасырдағы ағылшын революциясы және пуританизм идеяларының таралуы дәстүрлі қоғам және шексіз монархияны жойды. Елде конституциялық парламенттік монархия орнады»

Мәтінге сүйеніп, Англиядағы революцияның басты тарихи маңызын анықтаңыз:

а\ Англияда абсолюттік монархия орнап, революция жетістіктері жойылды в\ Ағылшын революциясы капитализмді дамытуға қадам жасап, елде конституциялық парламенттік монархия орнады с\ Революция мемлекеттік жер, лендлорд ұғымын жойып, барлық қоғам мүшелерінің құқығын теңестірді, Англия республликаға айналды d\ Буржуазиялық революция нәтижесінде Англиядағы билік әлсірегенін пайдаланып шетелдіктер шабуыл жасады

54.  Англияда парламент наразылық білдірушілерінің талаптары көрсетіліп, (1628 ж) І Карлға тапсырылған құжат:

а\ «Құқық туралы Билль»            в\ «Ұлы ремонстрация» с\ «Құқық туралы петиция»    d\ «Тамырлар мен бұтақтар туралы» 55. І Карлдың парламентті таратып, мемлекетті жеке-дара билеген уақыты: а\ 11 жыл    в\ 10 жыл    с\ 20 жыл    д\ 9 жыл

56. Англияда король жаңа салықтарды қандай органның рұқсатымен енгізетін:

а\ Қаржы министрі рұқсатымен      в\ Сыртқы істер министрі рұқсатымен

с\ Корольдық кеңес рұқсатымен     d\ Парламент рұқсатымен 

 

§3. ӨНЕРКӘСІП ТӨҢКЕРІСІ ЖӘНЕ ИНДУСТРИАЛДЫ

ҚОҒАМНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК ҚҰРЫЛЫМЫ

1.                   XVIII ғ аяғындағы Еуропа елдеріндегі өнеркәсіптегі мануфактуралық кезеңнен өндірістің фабрикалық жүйесіне көшудің ғылыми атауы:

а\ Өнеркәсіп төңкерісі     в\ Ғылыми төңкеріс     с\ Аграрлық төңкеріс d\ Техникалық төңкеріс

2.                   XVI-XVII ғғ Англияда жер иеленуші шаруалар жойылып, орнына келген бүкіл жерді иеленушілер:

а\ Діни феодалдар    в\ Рим папасы   с\ Ленлордтар    d\ Дворяндар 3. Англиядағы өнеркәсіп төңкерісінің техникалық жағын анықтаңыз: а\ Өнеркәсіпте буржуазиялық (капиталистік) қатынастардың нығаюын көрсетті

в\ Ғылыми-техникалық революцияның жетістіктерін қолдануды

білдірді

с\ Шаруалардың ірі жер иеленушіге айналуына мүмкіндік берді d\ Өнеркәсіп орындарында жалдамалы жұмысшылардың үлесі артты 4. Англиядағы өнеркәсіп төңкерісінің әлеуметтік жағын анықтаңыз:      а\ Өнеркәсіпте буржуазиялық (капиталистік) қатынастардың нығаюын көрсетті

в\ Ғылыми-техникалық революцияның жетістіктерін қолдануды білдірді с\ Шаруалардың ірі жер иеленушіге айналуына мүмкіндік берді d\ Өнеркәсіп орындарында жалдамалы жұмысшылардың үлесі артты 5. Ірі лендлордтардың фермерлер мен кәсіпкерлерге жерді жалға беруі нәтижесінде өнеркәсіптік төңкеріске негіз болған төңкеріс атауы: а\ Өнеркәсіп төңкерісі     в\ Ғылыми төңкеріс     с\ Аграрлық төңкеріс d\ Техникалық төңкеріс

6.                   Англияда өнеркәсіптік төңкерісті жасауда өнертапқыштық және ғылыми ойды дамыту үшін 1662 жылы Лондонда Ғылымдар академиясының рөлін атқарған ұйым: а\ Корольдық қоғам       в\ Ғалымдар кеңесі    с\ Ұлттық құрылтай d\ Өнертапқыш қоғамы

7.                   Англиядағы өнеркәсіптік төңкерістің алғышарттары: a\ Англия аумағына Нормандия герцогінің басып кіруі    b\ Ағылшын буржуазиялық революциясы   c\ Ломбардиялық банкирлердің корольдік билікке қарыз беруі    d\ Үнді тауарларының ағылшын нарығын «жаулап» алуы    e\ Англияның географиялық қолайлы орналасуы     f\ Англияның дүниежүзілік теңіз сауда жолы торабында болуы  8. 1733 жылы шұғаны өңдеуге арналған «ұшқыр шөлмекті» /механический челнок/ ойлап тапқан:

а\ Джеймс Харгривс    в\ Дж Стефенсон  с\ Джон Кэй   d\ Карл Бенц 9. Адамның қатысуынсыз жіп иіретін машина жасалған жыл:

а\ 1733 ж     в\ 1740 ж    с\ 1765 ж   d\ 1738 ж 10. «Дженни» /суретте/ механикалық иіру машинасын 1765 жылы жасаған: а\ Дж Кэй      в\ Дж Уинстенли    с\ Дж Стефенсон   

d\ Дж Харгривс

 

11.  Ағаш шебері Хейстің су дөңгелегімен қозғалысқа келетін, жіп иіру машинасы жасалған жыл:

а\ 1765 ж    в\ 1733 ж   с\ 1738 ж   d\ 1767 ж

12.  1771 жылы су дөңгелегімен қозғалысқа келтірілетін бірінші жіп иіру фабрикасын ашқан:

а\ Джон Кэй   в\ Р.Аркрайт   с\ Дж Уатт    d\ Дж Харгривс

13.  1774-1784 жж аралығында бу машинасын ойлап тауып, оны жетілдірген:

а\ Джон Кэй   в\ Р.Аркрайт   с\ Дж Уатт    d\ Дж Харгривс

14.  Бу машинасының қозғалысқа түсуі үшін көптеп талап етілген шикізат:

а\ Мұнай    в\ Ағаш   с\ Көмір    d\ Су 15. Илемдеу белдігін 1784 жылы ойлар тапқан металлург (ескі база): а\ Модсли     в\ Корб    с\ Кэй    d\ Уатт

16. Англиядағы өнеркәсіп төңкерісі жылдары жону білдегін ойлап тапқан (ескі база):

а\ Модсли     в\ Корб    с\ Кэй    d\ Уатт 17. Англиядағы өнеркәсіптің дамуы нәтижесінде қалыптасқан жаңа тап: а\ Лордтар      в\ Өнеркәсіп пролетариаты    с\ Дворяндар   д\ Пуритандар 18. Лондоннан түрлі бағыттарда пошта күймелері (дилижанстар) тұрақты түрде жүре бастаған уақыт:

а\ 1733 ж     в\ 1767 ж    с\ 1774 ж     d\ 1786 ж 19. Мәтіндік сұрақ.

«Мәшинелерді қолдану еңбекақының төмендеуіне әкеп соқтырды. Көптеген жұмыскерлер жұмыстарынан айырылды. Еңбек жағдайы ауыр болды. Жұмыс күні 14-18 сағатқа созылды. Мұның барлығы жұмысшылар арасында наразылық туғызды. Жұмысшылардың наразылығы мәшинелерге қарсы бүлікке ауысты. Жұмыскерлер фабрикаларға лап қойып, мәшинелерді талқандады, фабрика ғимараттарын өртеді.

Бұларды жіп иіру станогын алғаш талқандаған жасөспірім болатын. Олардың әрекеттері кәсіпкерлерге орасан залал әкелгендіктен, парламент бүлікшілерге өлім жазасы туралы заң қабылдады. Бірақ олардың әрекеттері өнеркәсіптік бетбұрыстың сәтті қадамын тоқтата алмады»

Мәтінге сүйеніп механикалық машиналарды тұңғыш қиратушы жасөспірім мен оның атымен аталған қозғалысты көрсетіңіз: а\ Нэдда Лудда, луддизм                в\ Дж. Стефенсон, стефонсонизм

с\ Джеймс Харгривс, социализм     d\ Джеймс Уатт, пролетаризм

20.  XVIII ғасырда Англия қоғамындағы қоғамдағы екі негізгі тап: а\ Феодал мен шаруа       в\ Буржуазия мен өнеркәсіп пролетариаты

с\ Дворян мен батрактар     

d\ Лендлордтар мен рыцарьлар

 

 

 

21.  Англиядағы өнеркәсіп төңкерісінің маңызды нәтижесі: а\ Индустрияландыру        в\ Постиндустриализация с\ Дәстүрлі экономика         d\ Аграрлық шаруашылық

22.  Өнеркәсіп төңкерісі аяқталуы кезінде 1825 жылы Дж. Стефенсон жолаушылар тасымалдайтын пойызды қандай қалалар арасында жүргізді?

а\ Манчестер мен Ливерпуль      в\ Эдинбург пен Глазго с\ Дарлингтон мен Стоктон      d\ Лондон мен Ковентри

23.  Англиядағы өнеркәсіптік төңкеріс нәтижесіндегі өзгерістер қатары: a\ Англия кемелері Испан флотынан жеңілді    b\ Англия дүниежүзілік шеберханаға айналды    c\ Англия өз отарларына тәуелсіздік берді    d\ Англия өнеркәсіпке қажетті шикізат үшін Францияға соғыс ашты   e\ Англия бұйымдарымен ешкім бәсекелесе алмады    f\ Лондон әлемдік сауда орталығы болды   

24.  Әлемдік тарихқа «мәшине» ғасыры, «темір» ғасыры ретінде кіретін ғасыр: а\ XVIII ғ    в\ XVII ғ    с\ XIX ғ    d\ XVI ғ

25.  Қоғамда машина техникасына негізделген өнеркәсіп, нарықтық экономиканың қалыптасуы, шаруашылықтың белсенді түрлерінің таралуы, қоғамның таптық құрылымының пайда болуымен түсіндірілетін индустриялы қоғамға өту үрдісі:

а\ Приватизация     в\ Милитаризм   с\ Модернизация    d\ Капитализм 26. ХІХ ғ тарихшылар мен әлеуметтанушылар буржазияның қандай мінез ерекшеліктерін атап өтті: а\ Еңбекқорлық   b\ Билікқұмарлық   c\ Белсенділік   d\ Атаққұмарлық    e\ Менмендік          f\ Табандылық  

27. ХІХ ғ соңында инженерлер, өнертапқыштар, дәрігерлер, оқытушылар, офицерлер, заңгерлерді біріктірген Ұлыбританиядағы реформаларды қолдаушы жаңа тап:

а\ Жұмысшы табы     в\ Шаруалар тобы   с\ Орта тап    d\ Діни ақсүйектер 28. ХІХ ғ Ұлыбританияда техникалық білімі бар білікті жұмысшылардан құралған тап атауы: а\ Орта тап     в\ Жұмысшы аристократиясы    с\ Батрактар   d\ Жалдамалылар 29. Мәтіндік сұрақ. «Көне» және «жаңа» аристократия

«ХІХ ғасырдың екінші жартысында еуропалық аристократия алдында жаңа қоғамға бейімдеу мәселесі тұрды. Көптеген аристократтар ірі жер иелері болғандықтан, оларға өмірі қаламен ғана емес, ауылмен де байланысы болды. Біртіндер аристократияның үстемдігі өткенге айналды. Жер телімдерінің бөлігі қалалық құрылыстарға сатылды,

орман иеліктері қысқара бастады. Жер аристократиясы банктерде, өнеркәсіп компанияларында басқарушы орындарды алды. Көптеген аристократтық отбасылар өздерінің байлықтар жоғалта бастады. Олардың ұрпақтары ауқатты мұрагерлермен некелесті және бұл аристократиямен буржазияның қосылуына, жоғары тап «жаңа» ақсүйектердің қалыптасуына алып келді»

Англиядағы ғасырлар бойы қалыптасқан аристократия үстемдігін жойған қоғамдық-экономикалық өзгеріс: а\ Индустриалды қоғамның дамуы в\ Жұмысшы табының қалыптасуы с\ Пролетариат өкілдерінің теңдік туралы ойлары

d\ Қоғамда социалистік идеялардың басымдыққа ие болды

 

XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ҮНДІСТАН ЖӘНЕ ҰЛЫБРИТАНИЯ. БАТЫС

ИМПЕРИЯЛАРЫНЫҢ ОТАРШЫЛДЫҚ САЯСАТЫ §4. ҰЛЫ МОҒОЛ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ДАҒДАРЫСЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЫДЫРАУЫ. XVII-XVIII ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҮНДІСТАН

1.  XVI ғасырдың алғашқы ширегінде мұсылман мемлекеті болған Дели сұлтандығының жері болған: а\ Бенгалия      в\ Шри-Ланка аралы    с\ Үндістанның солтүстігі d\ Үндістанның оңтүстігі

2.  1526 жылы Дели сұлтандығын жаулап алған Орта Азиядан шыққан билеуші: /суретте/ а\ Әмір Темір      в\ Ұлықбек     с\ Акбар    d\ Бабыр

3.  Ферғана (Орта Азия) мен Кабулда билік жүргізген Әмір Темірдің шөбересі:

а\ Құмайын    в\ Джахан   с\ Бабыр   d\ Акбар

 

4.  Ұлы Моғолдар мемлекетінің құрамына кірген аймақтар:

a\ Ауғанстан   b\ Мауараннахр   c\ Жетісу  d\ Хорезм     e\ Алтай    f\ Солтүстік Үндістан 

5.  Моңғолдарды «моғол» деп атаған ел: (кейіннен еуропалықтар да осылай атады)

а\ Иранда    в\ Үндістанда    с\ Ресейде     d\ Араб түбегінде

6.  Моғолдар ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялаған болса, Үндістан халқының ұстанатын дінін көрсетіңіз:

а\ Конфуцийлік    в\ Иудаизм    с\ Индуизм    d\ Синтоизм

7.  Ұлы Моғол державасының қоластында Үндістанның солтүстігі мен орталық бөлігі бағындырылған уақыт: а\ XVII ғасырдың ортасына қарай     в\ XVI ғасыр басында     с\ XVIII ғасырдың ІІ жартысында          d\ XV ғасыр аяғында

8.  Үндістандағы Ұлы Моғолдар мемлекетінің билеуші титулы:

а\ Шах   в\ Падишах    с\ Хан   д\ Сұлтан 

9.  Моғол мемлекетін 1658-1707 жж билеп, 19 субаға (әкімшілік аймақ) бөлген:

а\ Құмайын    в\ Жаһангир   с\ Аурангзеб    d\ Акбар

10.                 Моғолдар мемлекетінде әр әкімшілік аймақ басында падишах тағайындаған субалар қолына шоғырланған билік:

a\ Әкімшілік     b\ Мемлекет билігі   c\ Әскер     d\ Діни билік     e\ Көрші елдермен елшілік алмасу    f\ Сот билігі

11.                 Моғол империясының аумағы осы мемлекеттер есебінен кеңейді: а\ Ауғанстан   в\ Балх    с\ Ферғана   d\ Оңтүстік Үндістан   e\ Орта Азия  f\ Шығыс Түркістан

12.                 Ұлы Моғол мемлекетінің әлсіреуіне әкелген саяси, әлеуметтік себептерді көрсетіңіз:

a\ Басқыншылық соғыстар    

b\ Феодалдық топтардың мұсылмндар мен үнділер болып бөлініп,

өзара соғысуы   

c\ Әлеуметтік қайшылықтардың тереңдеуі    d\ Моғолдар империясына португал саяхатшыларының басып кіруі    e\ Қытаймен ұзаққа созылған соғыс нәтижесі      f\ Орта Азиядағы Темір ұрпақтарының Үндістанның аумағына екінші толқынмен қоныстануы

13.                 Ұлы Моғол мемлекетінің әлсіреуіне әкелген саяси, әлеуметтік себептерді көрсетіңіз:

a\ Бенгалия аймағын Қытайдың жаулап алуы    b\ Экономикалық құлдырау   

c\ Индуизм діні өкілдерінің мемлекетті тастап Тибетке көшуі    d\ Халық қозғалыстарының өрлеуі     e\ Португал теңіз саяхатшыларының елді жаулап алуы f\ Моғолстан мемлекеті билеушілерінің жорығы

14.                 Ұлы Моғол мемлекетінде елдің бүкіл өңделетін, егіншілікке жарамды жерінің бәріне салық салынып, салық ақшасы жиналды: а\ Мемлекет қазынасына      в\ Суба басшылары қоймасына с\ Будда храмдарына                d\ Әскербасылар сарайларына 15. Ұлы Моғол мемлекетінде бүкіл жердің иесі: а\ Суба     в\ Падишах   с\ Әмір    d\ Халиф

16.  Ұлы Моғол мемлекетіндегі феодалдық жекеменшіктегі жерлер: a\ Джагир       b\ Иқта   c\ Үшір   d\ Заминдар    e\ Сойырғал    f\ Инам    g\ Інжу      h\ Уакф   

17.  Моғол империясындағы жер иелену түрлерін сәйкестендіріңіз:

17	Джагир	A	Жекеменшік жер, оның иелері меншігіндегі өңдеуге шаруаларды пайдаланды. Кейде олардың қолында салықтан босатылған жер иеліктері де болды. Олардың шыққан тегі көбінесе үнді ақсүйектері болды.
18	Заминдар	B	Мұсылман дінбасыларының меншігіне берілген жер. Олар салықтан босатылды.
19	Инам	C	Діни орындардың, яғни мешіт, медресе, діни мектептердің меншігіндегі жер. Оларға салық салынбады.
20	Уакф	D	Әскери қызметі үшін жекеменшікке берілген жер, бұл жерді иеленушілердің негізі мұсылмандардан құрылатын.
17.D    18.А   19.В   20.С

21.                 Аурангзеб падишах тұсында саны көбейіп, падишахтың негізгі тірегіне айналған жер иелену үлесі:

а\ Инам    в\ Уакф    с\ Заминдар   d\ Джагир

22.                 Үндістанда жаңа заманда әр тілде, әртүрлі діндер мен діни сенімдерді ұстанатын ірі халықтармен қатар саны аз халықтар және тайпалар саны:

а\ Ірі халықтар саны-20, саны аз халықтар-1000-ға жуық в\ Ірі халықтар саны-100, саны аз халықтар-20-ға жуық с\ Ірі халықтар саны-10, саны аз халықтар-100-ге жуық d\ Ірі халықтар-1000, саны аз халықтар-20-ға жуық

23.                 Үнді халқының арасында кәсібі, құқығы мен міндеттері мұраға беріліп отыратын адамдардың тұйықталған жабық топтары: а\ Феодалдық саты      в\ Спахи    с\ Каста     d\ Сипай

24.                 Үндістан қоғамындағы варналар мен варна кірмейтін топты тиісті анықтамасымен сәйкестендіріңіз:

 

24	Брахмандар	A	Қауымның ерікті мүшелері, қолөнершілер мен саудагерлер, көпестер, малшылар, өсімқорлар, жер иеленушілер
25	Кшатрийлер	B	Қауымның еріксіз мүшелері, құлдар мен малайлар, тері илеушілер, тоқымашылар, кір жуушылар, қышшылар
26	Вайшилер	C	Дін өкілдері
27	Шудралар	D	Үнді қоғамының аса кедей төменгі топтары
28	«Кесапаттылар»	E	Билік өкілдері, әкімдер, әскери адамдар
24.С   25.Е   26.А   27.В   28.D

29.  Ұлы Моғол мемлекетінің құрамына кірген Үндістандағы касталық жүйеге бөлінген ірі ұлыстары: а\ Бенгал     в\ Маратха     с\ Пенджаб     d\ Мадрас   e\ Калькутта   f\ Гуджарат    g\ Варангал    

h\ Дели

 

30.  Мәтіндік сұрақ  

«Бұл керемет өнер туындысы мәңгілік махаббаттың ескерткіші ретінде ғасырлар бойы адамзатты романтикалық күйге бөлеп келеді. Кесене әлемдегі жеті кереметтердің бірі ретінде сақталған. Қазір бұл ескерткішті 1983 жылдан бастап ЮНЕСКО өз қамқорлығына алған. Әлемде оған келетін сәулет өнері жоқ. Ұлы Моғолдар дәуірінен сақталған бұл сәулет кесенесін Үндістанда билік құрған Шах Жахан сүйікті жары Мумтаз Махалға арнап салдырған. Аңыз бойынша қайтыс болған жарына арнап мәңгілік махаббаттың символы ретінде ескерткіш орнатқан»

Мәтінге және тарихи біліміңізге сүйеніп Шаж Жахан салдырған кесене мен кесене орналасқан қаланы анықтаңыз:

а\ Аджанта кесенесі, Аджант қаласы       в\ Тәж-Махал кесенесі, Каликут қаласы с\ Хармандир-Сахиб храмы, Амритсар қаласы d\ Тәж-Махал кесенесі, Агра қаласы 

31.  XVII ғасырда Үнді мұхиты арқылы сауда жүргізу үшін Ост-Үнді компанияларын құрған мемлекет (тер):

a\ Англия    b\ Испания   c\ Франция   d\ Үндістан   e\ Ресей   f\ Голландия 32. 1756-1763 жылдардағы Жетіжылдық соғыс кезінде Үндістанды отарлау үшін соғысқан мемлекеттер қатары:

a\ Англия    b\ Испания   c\ Франция   d\ Үндістан   e\ Ресей   f\ Голландия 33. 1756-1763 жж соғыста жеңіске жетіп Үндістанды отарлауды қолға алған Ост-Үнді компаниясы иелері:

а\ Француздар    в\ Голландықтар    с\ Ағылшындар   d\ Американдықтар 34. Ост-Үнді компаниясы XVIII ғ 70-жылдары жаулап алған Үндістанның ең дамыған бай аймағы:

а\ Пенджаб    в\ Бенгалия    с\ Гуджарат    d\ Цейлон

35.                 Ағылшындардың Үндістанды билеу жөнінде заң қабылданған жыл: а\ 1761 ж    в\ 1873 ж   с\ 1773 ж    d\ 1793 ж

36.                 Ағылшындардың Ост-Үнді компаниясымен бірге Үндістанды басқарған ең бірінші генерал-губернатор: а\ Уоррен Хейстингс    в\ Чарльз Корнуоллис    с\ Гилберт Эллиот    d\ Джон Макферсон

37.                 Үндістанды басқаратын губернаторды Ост-Үнді компаниясы қандай мемлекеттік органмен бірге ұсынды? а\ Корольдік министрлікпен    в\ Парламентпен     с\ Лендлордтар кеңесімен        d\ Қалалық кеңеспен

38.                 Үндістанның ежелден тамаша қолөнері және сәулет өнерімен даңқы шыққан ірі сауда орталықтары: 

a\ Бомбей   b\ Дели   c\ Мадрас   d\ Цейлон   e\ Калькутта   f\ Гуджарат 39. Ағылшындық отаршыл билік өз мүдделерін қорғау үшін Еуропалық офицерлер басқарған, еуропаша тәрбиеленген әскер (ескі база): а\ Сипахилер     в\ Сипайлар    с\ Сикхалар    d\ Янычарлар

40.                 XVII-XVIII ғғ Үндістанда қандай қосалқы шаруашылық салаларында мануфактуралар пайда бола бастады? a\ Жібек өндіру   b\ Қару жасау   c\ Мақта, мата өндіру   d\ Ағаш өңдеу    e\ Зергерлік іс      f\ Кеме жасау ісі 

41.                 Үнділіктер мен еуропалықтар арасындағы саудада үнділер еуропалықтардан сатып алуға болатын тауары:

а\ Мата    в\ Алтын   с\ Қару   d\ Мақта

§5. ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНДЕГІ ЕУРОПАЛЫҚТАРДЫҢ ОТАРШЫЛДЫҚ САЯСАТЫ

1.                   Еуропа елдерінің Шығыс елдерін отарлау кезеңі неше кезеңнен тұрды? а\ 2     в\ 3   с\ 4    d\ 5

2.                   Еуропаның Шығыс елдеріне қатысты бірінші XVI ғ аяғынан XVII ғ ортасына дейін жалғасқан отаршылдық атауы: а\ Сауда отаршылдығы               в\ Өндірістік капитал отаршылдығы с\ Империалистік отаршылдық     d\ Мәдени отаршылдық 3. Батыс елдерінің Шығыстағы Азия елдеріне қатысты екінші кезең – «өндірістік капитал дәуірінің отаршылдығы» қамтитын уақыт: а\ XVI ғ аяғы-XVII ғ ортасы     в\ XVIII ғ ІІ жартысы-XIX ғ соңы      с\ XIX ғ соңы-ХХ ғ басы           d\ XX ғ соңы-XXI ғ басы

4.  Еуропа елдерінің үшінші кезең – «империализм дәуірінің отаршылдығы» немесе «монополистік капитал отаршылдығы» қай ғасырдан басталды? а\ XVIII ғ соңынан      в\ XVII ғ    с\ XX ғ басынан    d\ XIX ғ соңынан

5.  Мәтіндік сұрақ.

«Бұл кезең сауда отаршылдығымен түсіндірілді, XVI ғасырдың аяғынан басталып   XVIII ғасырдың ортасына дейін жалғасты. Бұл кезеңде еуропалықтар шығыстық тауарларды отыршылдық жолмен Еуропаға тасымалдаумен айналысты. Шығыстың алтын, күміс, жібек, тоқыма маталары, дәмдеуіштері, әшекей бұйымдары т.б. отаршылдарды қатты

қызықтырды» Мәтінде сипатталған отаршылдықтың кезеңін анықтаңыз:

а\ Бірінші    в\ Екінші   с\ Үшінші    d\ Төртінші 6. Мәтіндік сұрақ.

«Бұл кезең «өндірістік капитал дәуірінің отаршылдығы», XVIII ғасырдың екінші жартысынан – XIX ғасырдың соңғы ширегіне дейінгі кезеңді қамтиды. Бұл кезеңде Англия, Франция сияқты елдер Шығыс елдерін отарлап алып, Шығыстың байлығын тонаумен айналысты. Еуропалықтар өздерінің арзан тауарларын осы елдерге әкеле бастайды. Осылай жергілікті халықтың кәсіптері мен шаруашылығын күйретуге ұшыратты. Отарлап алған елдерін толық тәуелділікке түсірді»

Мәтінде сипатталған отаршылдықтың кезеңін анықтаңыз:

а\ Бірінші    в\ Екінші   с\ Үшінші    d\ Төртінші 7. Мәтіндік сұрақ.

«Бұл кезең – «империализм дәуірінің отаршылдығы» немесе «монополистік капитал дәуірінің отаршылдығы» деп аталып, ХІХ ғасырдың соңынан басталды. Шығыс елдерінің табиғи ресурстарын пайдаланумен қатар қанаудың жаңа тәсілі ретінде еуропалық капиталды әкеліп, инвестиция салуды күшейтіп, өнеркәсіп өндірісін дамыта бастады. Шығыс елдерін еуропалық алпауыт мемлекеттер ықпал аймақтарына бөлісті» Мәтінде сипатталған отаршылдықтың кезеңін анықтаңыз:

а\ Бірінші    в\ Екінші   с\ Үшінші    d\ Төртінші

8.  Шығыс Үндістандағы Ост-Үнді компаниясының алғашқы бекінісі: а\ Калькутта     в\ Форт Уильям    

с\ Бомбей     d\ Форт Мадрас

 

 

9.  XVII ғасырдың басында Батыс Еуропа елдерінің ішінде сауда және отаршылдық саясат жүргізуде алғашқы орынды иемденген мемлекет: а\ Англия    в\ Португалия    с\ Испания   d\ Голландия 10. XVII ғасыр басында Оңтүстік және Солтүстік Америка, Индонезия, Цейлонда отарлар иеленген мемлекет:

а\ Англия    в\ Португалия    с\ Испания   d\ Голландия

11. Англиядағы «мемлекет ішіндегі мемлекет» сияқты ерекше құрылым болып, Үнді мұхиты арқылы сауда Үндістанмен сауда жүргізген компания:

а\ Ост-Үнді      в\ Ост-Үндіқытай    с\ Ост-Қытай    d\ Ост-Арабия 12. Еуропа елдерінің Шығыс елдерге қатысты эспансиялық (жаулап алушылық) саясатына қарсылық ретінде өз мемлекетін шетелдіктер үшін «жабық» деп жариялаған ел (дер):

a\ Тайланд    b\ Қытай     c\ Жапония     d\ Корея    e\ Индонезия    f\ Малайзия     g\ Филиппин     h\ Вьетнам   13. Мәтіндік сұрақ.

«XVII-XVIII ғасырларда Ресей де отаршылдық саясатқа бет бұрып, халықаралық саясаттағы мәртебесі өсе бастады. Ресейлік отаршылдардың Шығысқа жылжуы біршама ауқымды болды. XVII-XVIII ғасырлар бойы ресейлік әскери қызметтегі адамдар, казактар және шаруалар біртіндеп Сібірді игерді, алғашқы орыс елді мекендері 1784 жылы Аляскада да пайда болды. Амурда Ресей басқыншылары оңтүстік-шығыстағы көршілерімен қақтығысқа түсіп, XVII ғасырдың соңында ресей мен оңтүстік-шығыстағы көрші мемлекет шегарасы белгіленді. Сібірді отардау Ресейдің аумағын екі есе дерлік ұлғайтты».

XVII ғ соңында (1689 ж) Амур өзені бойындағы қақтығыста шегаралары белгіленген мемлекеттер: (Нерчинск келісімі) а\ Ресей-Жапон     в\ Ресей-Қытай    с\ Ресей-Монғолия   d\ Ресей-Корея

 

 

 

 

АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРДЫҢ ТАРАЛУЫ. ТӘУЕЛСІЗДІК ҮШІН

КҮРЕС ЖӘНЕ АМЕРИКА ҚҰРАМА ШТАТТАРЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ

§6. АҒАРТУШЫЛЫҚ КЕЗЕҢІНІҢ ҚАЙРАТКЕРЛЕРІ. ЕУРОПА МЕН СОЛТҮСТІК АМЕРИКАДАҒЫ РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ИДЕЯЛАРДЫҢ ТАРАЛУЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРДЫҢ РӨЛІ

1.                   XVII ғасырдың екінші жартысынан XVIII ғасырдың соңына дейін созылған идеялар ғасыры:

а\ Реформация ғасыры                 в\ Революция ғасыры  с\ Өнеркәсіп төңкерісі ғасыры    d\ Ағартушылық ғасыры

2.                   Батыс Еуропа елдері ішінде салыстырмалы түрде ағартушылық идеялары қай елде пайда болды?

а\ Англияда    в\ Францияла    с\ АҚШ-та    d\ Испанияда

3.                   Англиядағы жаратылыстану ғылымдарының дамуы және таралуымен, дін мен шіркеуді орынды сынауымен сипатталатын Англиядағы ағартушылық кезең уақыты: а\ 1670-1770 жж   в\ 1680-1780 жж    с\ 1680-1680 жж    d\ 1560-1680 жж

4.                   Ағартушылық кезең Францияда революцияның алдында болса, Англиядағы ағартушылық қандай оқиғадан соң басталды? а\ «Еріктіліктің ұлы хартиясы» құжаты қабылданған соң в\ «Адам және азамат құқықтарының декларациясы» қабылданған соң с\ Англиядағы буржуазиялық революциядан кейін d\ «Құқық туралы петиция құжатынан кейін»

5.                   Мемлекеттік теориясының негізіне халықтың саяси егемендігі қағидасын қойған буржуазиялық Англияның алғашқы ірі ойшылы: /суретте/ а\ Джон Болл      в\ Франсуа Вольтер     с\ Дени Дидро   

d\ Джон Локк

 

6.                   Ағартушылық дәуіріне тән «табиғи адам» идеясын ұсынған ағылшын ғалымы:

а\ Томас Гоббс    в\ Джон Болл    с\ Жан Жак Руссо    d\ Джон Локк 7. Мемлекеттің монархиядан толық тәуелсіздігі және халықтың саяси құрылысты таңдауға, аумақтық тұтастыққа экономикалық тәуелсіздікке құқығының атауы: а\ Автономия     в\ Егемендік    с\ Метрополия    d\ Колония

8.    XVIII ғасырдағы Америкадағы ағартушылық ұлт-азаттық қозғалыстарға әсер еткен қай елдің ағартушылары болатын? а\ Ағылшын, француз     в\ Орыс, венгр     с\ Американ, итальян  d\ Испан, португал

9.    Өз дәуірінің ең әйгілі, құрметті тұлғасына айналған жазушы, ғалым және дипломат американдық ағартушы: а\ Александр Гамильтон           в\ Бенджамин Франклин с\ Джон Хэнкок                         d\ Сэмюэль Адамс

10.  Өзінің Декларациясында алғаш рет әділетті қоғамдық құрылымының негізі ретінде адам құқығын бекіткен талаптар тұжырымдалған «Тәуелсіздік

Декларациясының» авторы: /суретте/ а\ Томас Джефферсон     в\ Бенджамин Франклин      с\ Джордж Вашингтон

d\ Александр Гамильтон

 

 

11.  XVIII ғасырдың І жартысындағы ең белгілі француз ағартушылары:

а\ Локк, Гоббс       в\ Кант, Ясперс    с\ Монтескье, Вольтер d\ Бэкон, Лаплас 12. Мәтіндік сұрақ.

«1748 жылы «Заңдардың рухы туралы» деген басты еңбегін жариялады. Бұл еңбегінде ол өкіметті құрудың неғұрлым кең тараған үш түрін көрсетті: деспотизм, конституциялық монархия, республика. Ол деспотизмге қарсы шықты. Оның саяси идеалы конституциялық монархия болды. бостандықтың қажетті кепілі ретінде үкіметтің үш билігін: орындаушы, заң

шығарушы, сот органдары деп бөлді»

Өз еңбегінде заңдардың рухы туралы жазып, мемлекет басқару түрлерін сипаттаған ағартушы: /суретте/ а\ Монтескье     в\ Вольтер   с\ Руссо    d\ Дидро 13. Мәтіндік сұрақ.

 «Ол ағартушылық ғасырының аса көрнекті қайраткерінің бірі болды. ол ақын, драматург, философ, физик әрі саяси қайраткер болатын. «Философиялық хаттар» деген кітапта ол католиктік дінбасыларын қатал сынға алып, шіркеулік әдет-ғұрыптар қарапайым халықты қараңғылықта, надандықта ұстау үшін ойлап табылған әдіс дегенді айтты»

Өз еңбегінде католиктік дінбасыларды қатал сынға алған ағартушы ғалым: /суретте/

а\ Монтескье     в\ Вольтер   с\ Руссо    d\ Дидро

14.  Барлық адам үшін еркіндік идеясын ұсынып, халық мүддесіне сай келмейтін жағымсыз моральды әшкерелеген француз философы: а\ Жан Поль Марат    в\ Максимилиан Робеспьер    с\ Жан Жан Руссо d\ Жан Лерон д Аламбер

15.  XVIII ғ француз ағартушыларының аса көрнекті өкілдері:

a\ Джон Локк    b\ Томас Гоббс   c\ Роджер Бэкон   d\ Жан Жак Руссо   

e\ Дени Дидро   f\ Жан Поль Марат 16. Контекстік сұрақ. Суретте энциклопедияны шығарушы философ. «1751-1780 жылдары «Энциклопедия» немесе ғылымның, өнердің және кәсіптің түсіндірме сөздігі» шығып тұрды. Энциклопедияның редакторлары аса ірі француз филосфы мен атақты математигі болды. Энциклопедия сол кездегі ең алдыңғы сындарлы білімдердің жинағы еді. Энциклопедия қызметкерлерінің ішінде ірі ғалымдар сол кездегі француз

ғылымының ойшылдары болатын. Оларды энциклопедистер деп атай бастады. Олар жаңа буржуазиялық мемлекет пен буржуазиялық идеологияның негізгі қағидаларын жасады. Энциклопедистер қуғынсүргінге ұшырап отырды. Корольдің бұйрығы бойынша оның алғашқы екі томы өртелді. Одан кейін энциклопедияға тыйым салынды»  1. Энциклопедистер қарсы шыққан мемлекеттік жүйе мен дінді көрсетіңіз:

а\ Энциклопедистер феодалдық-абсолюттік мемлекет жүйесі мен католик шіркеуіне қарсы шықты

в\ Энциклопедистер конституциялық монархия мен католик шіркеуіне қарсы шықты

с\ Энцилопедистер республикалық басқару жүйесі мен православ шіркеуіне қарсы шықты

d\ Энциклопедистер феодалдық-абсолюттік мемлекет жүйесі мен протестанттық шіркеуге қарсы шықты

2.          Энциклопедистерді қуғындаған француз императоры: а\ XIV Людовик    в\ XVI Людовик    с\ XV Людовик     d\ XVIII Людовик

3.          «Энциклопедиялық жинақты» шығарған француз философы мен атақты математигі: а\ Философ-Дени Дидро, математик-Жан Лерон Д Аламбер в\ Философ-Вольтер, математик-Ньютон с\ Философ-Фрэнсис Бэкон, математик-Готфрид Лейбниц d\ Философ-Жан-Жак Руссо, математик-Франсуа Вольтер  

17.  Мәтіндік сұрақ.

«Халықтың төменгі топтарының мүддесін білдіруші, демократиялық идеологияның өкілдері, алғашқы коммунистік идеяны туғызушылар болды. Олардың ойынша, тек коммунистік қоғамда ғана барлығы бірдей тең және мүлікке ортақ иелік ететін қоғам ең әділетті қоғам болады. Олар байлыққа қарсы болды, сән-салтанат пен байлық барлық қасіреттің көзі деп санады» Франциядағы алғашқы коммунистік идеяны туғызушылар:

a\ Т.Джефферсон    b\ Ж.Мелье   c\ Д.Хэнкок   d\ аббат Морелин    e\ А.Гамильтон   f\ Г.Мабли 

18.  Мәтіндік сұрақ.

«Еуропада кеңінен таралған «ағартушылық абсолютизм» теориясы еді. Оның негізін қалаушы ағылшын философы болатын. Бұл теорияға сәйкес аламдардың өмірін жақсарту үшін мемлекетті ақылды, білімді, барлық қажетті кешенді білімі бар ағартушы король басқару керек. Осындай монарх «жалпы игілік» идеалына, елдің экономикалық, мәдени өркендеуіне қол жеткізе алады. «Ағартушылық абсолютизмнің жақтаушысы француз философы болатын».

Мәтінге және тарихи біліміңізге сүйеніп, «ағартушылық абсолютизм» теориясының негізін салушы мен оны қолдаушыны анықтаңыз:

а\ Гоббс, Вольтер      в\ Дидро, Вольтер с\ Руссо, Марат           d\ Бэкон, Джефферсон

19.  «Ағартушылық абсолютизм» идеясын ұстанып өз елдерінде жүзеге асыруға тырысқан Еуропалық ағартушы монархтарды сәйкестендіріңіз:

19	Ресей патшайымы	А	ІІ Фридрих
20	Австрия императоры	В	ІІ Екатерина
21	Пруссия королі	С	ІІ Иосиф
19.В   20.С   21.А

22. XVIII ғасырдың екінші жартысында Еуропаның кейбір абсолютті монархтары жүргізген саясат, осының нәтижесінде алғашқы зайырлы мектептер қалыптаса бастады:

а\ Реформация кезінде        в\ Ағартушылық абсолютизм кезінде    

с\ Ренессанс кезінде            d\ Буржуазиялық революция кезінде 23. Дидроны Петербургке шақырып, Энциклопедия басылымын жалғастыруды ұсынып, реформалар жасаған ағартушы монарх:

а\ ІІ Фридрих     в\ ІІ Иосиф    с\ ІІ Екатерина     d\ І Петр 24. Мәтіндік сұрақ.

«Австрияда Мария Терезия және оның баласы басқарған жылдары жүзеге асырылған реформалар «ағартушылық абсолютизм» саясатына тән болды. Олар реформаларды басқарушы ақсүйектердің мүддесінде жүргізіп, буржуазияға азғана жеңілдіктер берді. Мария Терезия басқару және әскер саласында ауқымды реформаларды жүзеге асырды, жалпыға бірдей білім беруді міндетті етті, көпшілікке арналған кітапханалар мен бірнеше обсерваториялар салғызды. Мария Терезияның ұлы Австрияда католиктік шіркеудің артықшылықтарын шектейтін бірқатар шаралар

ұйымдастырылды»

Австрияда Мария Терезияның «ағартушылық идеяларын» жалғастырған ұлы:

а\ І Иосиф      в\ І Вильгельм     с\ І Максимилиан   d\ ІІ Иосиф 25. Мәтіндік сұрақ.

«Ең ағартушы басқарушы Пруссияның королі ІІ Фридрих /суретте/ болды. Оның кезінде алғаш рет мерзімді басылымдар еркіндігін негіздеуге мүмкіндік алды. ІІ Фридрих өзін ғылым мен өнердің қолдаушысы ретінде көрсетті. Ол Корольдық операны, Берлин ғылым академиясын құрды, Берлинде тұңғыш көпшілік кітапханасын ашты. 

ІІ Фридрихтің дінге еріктілікті барлығынан асып түсті. Таққа отыра салып: «Барлық діндер тең және жақсы, егер оны ұстанушылар адал адамдар болса», - деді. Ағартушылық монархтардың әрекеттері екі жақты сипатта болды. Олар ағартушылар болса да, алайда деспоттар болып қалды»

ІІ Фридрихтің ағартушылық саясатты жүргізуіне байланысты иеленген қосымша атағы: а\ «Ағартушы монарх»    в\ «Философ-король»    с\ «Король-опера» d\ «Король-деспот»

26.                 Ағартушы ғалымдардың түсінігінше жер бетіндегі барлық құбылыстарды түсіндіре алуы тиіс болған жаратылыстану ғылымдары: a\ Физика    b\ Теология     c\ Химия     d\ Тарих     e\ Философия    f\ Социология     g\ Биология     h\ Геология 

27.                 XVIII ғасыр ағартушылары адамзат тарихының мәселелері, оның даму барысы, өткені мен болашағы үшін алаңдап, Еуропада өркениеттілікпен, білім мен ғылымның дамуымен байланысты қалыптасқан идея: а\ «Қоғамдық прогресс»        в\ «Ағартушылық абсолютизм» с\ «Қоғамдық келісім»              d\ «Құқықтық мемлекет» 28. Мәтіндік сұрақ.

«Көптеген француз ағартушылары болжаған XVIII ғасырдағы революцияның алдында болашақ қоғамдық қайта құрумен байланысты мәселелерді қарастыру аса маңызды еді. Олардың пікірі бойынша құқықтық мемлекетте әрбір адам азат өмір сүруге, жекеменшік иесі болуға және жекебас бостандығына құқылы. Бұл құқықтар заңмен қорғалады және кепілдікке ие болады. Құқықтық мемлекетте заң бәрінен жоғары тұрады және ол жалпыға бірдей міндетті. Азаматтық қоғам құқықтық мемлекеттің қалыптасуы барысында дамиды. Азаматтық қоғам құқықтық мемлекетсіз өмір сүре алмайды»

Азаматтық қоғам мен құқықтық мемлекет туралы идеялардың тууы мен дамуы басында тұрған ағартушылық ғасыры қайраткерлері: а\ Т.Гоббс, Дж.Локк, Ф.Бэкон      в\ Т.Гоббс, Дж. Локк, Ш.Монтескье с\ Ф.Вольтер, Ж.Ж.Руссо, Д.Дидро    d\ Р.Бэкон, Ж.П. Марат, Т.Гоббс 29. XVIII ғасырдың ІІ жартысында капитализмнің даму үдерісі жағдайында ең күшті, ең бай және экономикалық жағынан қуатты болғанымен саяси құқығы болмаған тап: 

а\ Буржуазия     в\ Шаруалар    с\ Дінбасылар    d\ Дворяндар

 

§7. СОЛТҮСТІК АМЕРИКАДАҒЫ БРИТАН ОТАРЛАРЫНЫҢ

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ. ТӘУЕЛСІЗДІК ҮШІН

СОҒЫС ЖӘНЕ АҚШ-тың ҚҰРЫЛУЫ

1.                   XVIII ғасырдың ортасында Солтүстік Америкада құрылған Англия отарларының саны:

а\ 20    в\ 13   с\ 10    d\ 5

2.                   Солтүстік Америкадағы буржуазиялық бастамаларға тыйым салып, жер аристократиясы мен феодалдық ережелер орнатуға тырысқан: а\ Солтүстік Америка губернаторлары      в\ Ост-Үнді компаниясы с\ Ағылшын корольдері                    d\ Солтүстік Америка президенттері 3. Жаңа Англияда (Солтүстік Америка) ұсақ және орташа түрде дамыған шаруашылықтардың аталуы:

а\ Фермерлік     в\ Скваттерлік    с\ Плантация      d\ Мануфактура

4. XVII-XIX ғғ АҚШ-тың солтүстік-батысында фермерлердің жыртылмаған жерлерді өз еркімен иеленуі: а\ «Қоршап алу»   в\ «Скваттерлік»   с\ «Плантациялық»   d\ «Фермерлік» 5. Американың оңтүстігінде кең таралған қант қамысын, мақта, шай, кофе егетін ірі жер шаруашылығы (бұл жерлерде көбіне қара нәсілді құл еңбегі қолданылған):

а\ Ферма     в\ Ранчо    с\ Плантация    d\ Фазенда

6. Солтүстік Америкадағы скваттерлік саясат нәтижесінде саны кеміген жергілікті тұрғындар:

а\ Үндістер    в\ Француздар    с\ Итальяндықтар   d\ Қара нәсілділер 7. Америкаға көшуге ақшасы болмай, жасалған келісім нәтижесінде өздерінің қайта сатылғандарын білмей қалған кедейлердің атауы: а\ «Қара нәсілді құлдар», «құлдыққа сатылғандар»     в\ «Келісім жасалған қызметкерлер», «ақ құлдар» с\ «Уақытша қоныстанушылар», «еріксіздер» d\ «Келісім жасалған қызметкерлер», «қара нәсілді құлдар»

8. Солтүстік және оңтүстік Американың плантацияларына еңбек ету үшін құлдарды Африкадан әкелу үрдісінің БҰҰ құжаттарында аталуы: (құл саудасы кейін Америкадағы капитализмнің дамуына әкелді) а\ «Трансатлантикалық құл саудасы» (депортация) в\ «Үнді халықтарын жаппай қырып-жою» (геноцид) с\ «Трансшекаралық құл саудасы» (скваттерлік) d\ «Американың жергілікті тұрғындарын қара нәсілділермен алмастыру» 9. Өзі жаулап алған отарларға иелік ететін мемлекет атауы: а\ Колония     в\ Метрополия    с\ Агрессор    d\ Инвестор

10.                 Ауылшаруашылығымен айналысатын барлық отарлаушылардың наразылығын тудырған Аллеган жотасындағы бос жерлерді иеленуге корольдың арнайы жарлықпен тыйым салған жылы: а\ 1765 ж    в\ 1773 ж    с\ 1783 ж   d\ 1763 ж

11.                 Отарларды тек Англиямен ғана сауда жасауға мәжбүрлеуге тырысқандар:

а\ Ағылшын көпестері         в\ Ост-Үнді компаниясы     с\ Португал көпестері             d\ Испан саяхатшылары

12.                 Британдық үкімет жаңа қаржы көзін іздеп, шығындарды жабу мақсатында 1765 жылы енгізген салығы:

а\ «Фермерлік салық»           в\ «Гербтік салық» с\ «Плантациялық салық»    d\ «Отарлық салық» 

13.                 1773 жылы отарлар тобының ағылшын шайы тиелген жүкті теңізге лақтырған, отарлар мен Англия арасындағы әскери қақтығыстардың басталуына себеп болған оқиға: а\ «Бостондағы шай ішу»       в\ «Филадельфиялық құрлықтық конгресс» с\ «Корнуоллис әскерінің талқандалуы»     d\ «Нью Йорктік төңкеріс» 14. 1773 жылғы ағылшын шайы тиелген жүктің теңізге лақтырылуына қатысты Англия үкіметінің қабылдаған қарсы шарасы: а\ Виргиния мен Джеймстаунға үлкен әскер кіргізілді в\ Солтүстік Американы «құрлықтық блокадаға» алды с\ Бостон портын жауып бастады d\ Филадельфия қаласындағы американ плантаторларының мүлкі тәркіленді 15. Америка тарихындағы Англияға қарсы (13) отар революциясының бастамасы болған оқиға: а\ А.Линкольнның «қара нәсілділерді» құлдықтан босатуы в\ Құрлықтық Конгрестің шақырылуы с\ 1765 жылғы «гербтік салықтың» салынуы d\ «Бостондық шай ішу»

16.  1774 жылы Филадельфияда отарлардың өзін-өзі басқару құқығы туралы айтылған құқықтар Декларациясы қабылданған жиналыс атауы: а\ Бірінші құрлықтық Конгресс          в\ Тәуелсіздік Конгресі с\ Америка Конфедерациялық Штаттарының құрылуы d\ «Бостондағы шай ішу»

17.  Америка құрлығындағы бірінші буржуазиялық революция болған Солтүстік Американың тәуелсіздігі үшін соғыс жылдары:

а\ 1756-1763 жж     в\ 1775-1783 жж    с\ 1773-1783 жж    d\ 1774-1787 жж

18.  Америкадағы революция алдында тұрған екі маңызды міндет: a\ Француздардың Солтүстік Америкадағы отарларын тартып алу     b\ Испания отарларын Ағылшын отарлары құрамына қосу    c\ Америка құрлығына контрабандалық жолмен әкелінген «апиын» саудасын тоқтату    d\ Португал, испан жаулап алушыларын Латын Америкасынан қуу   e\ Ұлттық тәуелсіздікке қол жеткізу, ағылшындар орнатқан көне әлеуметтік-экономикалық және саяси институттарды жою    f\ Америкалық капитализмнің дамуы үшін жол ашу   

19.  1775 жылғы Филадельфиядағы Екінші құрлықтық конгресінде

Англиямен қатынасты үзіп, өз әскерін құру туралы шешім шығарған:

/суретте/

а\ Сэмюэль Адамс             

в\ Джордж Вашингтон

с\ Томас Джефферсон        d\ Александр Гамильтон

20.  АҚШ-ты тәуелсіз мелекет деп жариялаған «Тәуелсіздік Декларациясы» жарияланған жыл мен құжат авторын анықтаңыз:

а\ 1775 жыл 14 шілде, Джордж Вашингтон        в\ 1789 жыл 14 шілде, Максимилиан Робеспьер с\ 1776 жыл 4 шілде, Томас Джефферсон d\ 1783 жыл 15 маусым, Бенджамин Франклин 21. Мәтіндік сұрақ.

«Декларация тек америкалықтардың ғана емес, сонымен қатар әлемдік тарихтың құжатына айналды. Тарихта бірінші рет мемлекеттік құжат мемлекеттік құрылым негізі ретінде халық егемендігі принципін бекітті. Декларация барлық адамдардың теңдігін жариялады. Декларацияның қабылдануы мен тәуелсіздіктің жариялануы Англиямен ұзақ уақыттық соғыстың бастамасы болды»

Тәуелсіздік Декларациясының прогрессивті құжат бола алмау себебін анықтаңыз:

а\ Америка жерлері Англия протектораттығында қалатын болып  келісілді

в\ Құлиеленушілердің талаптары бойынша құлдықты айыптайтын ереже алынып тасталды

с\ Скваттерлік жерді иелену түрі заңды түрде бекітілді d\ Америка құрлығына шетелден эмигранттардың келуіне тыйым салынды 22. Америка және Англия әскерлерінің арасындағы 1777 жылғы қазан айындағы соғыста ағылшындардың жеңілуімен аяқталған шайқас: а\ Филадельфия шайқасы       в\ Бостон шайқасы д\ Саратоги шайқасы           d\ Аллеган шайқасы

23.  1778 жылы Англияға қарсы Америка жағында шайқасқан мемлекет

(тер): a\ Франция   b\ Ресей   c\ Португалия    d\ Испания   e\ Германия     f\ Голландия

24.  1781 жылыдң күзінде ағылшындардың жеңілуі кезінде Дж Вашингтон әскері талқандаған ағылшын генералы:

а\ Нельсон     в\ Ферфакс    с\ Корнуоллис     d\ Прайд

25.  Версаль келісімі бойынша Англия АҚШ-тың тәуелсіздігін мойындаған жылы:

а\ 1765 ж      в\ 1783 ж     с\ 1784 ж    

d\ 1787 ж

 

26.  Мәтіндік сұрақ.

«Тәуелсіздіктің келесі қадамы ретінде АҚШ Конституциясы қабылданды. Билікті бөлу қағидасы міндетті еді. Жоғарғы заң шығарушы билік енді өкілдер палатасы мен сенаттан тұратын Конгреске тиесілі болды. Атқарушы билік басшысы – президент шектен тыс құқықтарды иеленді, қарулы күштерді, қарулы күштердің бас қолбасшысы саналды. Конституция АҚШ Жоғарғы сотын, өмір бойғы ауыстырылмайтын судьяларын бекітті»

АҚШ Конституциясының қабылданған жылы:

а\ 1765 ж     в\ 1783 ж    с\ 1784 ж    d\ 1787 ж

 

Қайталау сұрақтары мен тапсырмалар

1. Англияда революциялық жағдай қашан қалыптасты? а\ XVI ғ. 30-50 жж     ә\ XVII ғ 20-30 жж     б\ XVII ғ 30-40 жж 2. Англия республика болып жарияланды:

а\ 1649 ж    ә\ 1650 ж    б\ 1651 ж

3.  ІІІ Вильгельм Оранский қай жылы Англия королі болды?

а\ 1689 ж    ә\ 1650 ж   б\ 1651 ж

4.  Солтүстік Америкадағы отарларының тәуелсіздігі үшін соғыс кезеңінде Англиямен соғысқа кірген ел:

а\ Австрия    ә\ Франция    б\ Пруссия    в\ Ресей   г\ Португалия 5. Солтүстікамерикалық отарлардың тәуелсіздік үшін соғысының алғышарттары: а\ Плантациялық шаруашылықты жою қажеттілігі ә\ Жекеменшік флоттың болмауы б\ Құнарлы жерлердің жеткіліксіздігі в\ Экономикалық бытыраңқылықты жеңіп шығу қажеттілігі г\ Құлдықты жою қажеттілігі

 

XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ФРАНЦУЗ РЕВОЛЮЦИЯСЫ. НАПОЛЕОН

ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚҰРЫЛУЫ МЕН КҮЙРЕУІ

§8. АБСОЛЮТИЗМНІҢ ДАҒДАРЫСЫ ЖӘНЕ ФРАНЦУЗ РЕВОЛЮЦИЯСЫНЫҢ БАСТАЛУЫ

1. 1589 жылдан бастап Француз тағын келген әулет: а\ Капетингтер     в\ Бурбондар    с\ Каролинг     d\ Валуа 2. Мәтіндік сұрақ.

«Француз абсолютизмі «күн король» кезінде үлкен жетістіктерге қол жеткізді. Ол толық түрде басқарудың әкімшілік-топтық түрде басқарудың әкімшілік-топтық жүйесін құрды. Король ғана қорытынды шешім қабылдады. Бюрократия құдіретті саналды. Ол Еуропаға үстемдік етуден дәмелі еді. Оның билігі кезінде француз халқы 30 жылдан артық уақыт соғыс жағдайында болды.

Король «Мемлекет – бұл мен» деген сөзді өз саясатын сипаттауда айтатын».

«Күн король» атанған француз королі: /суретте/ а\ XV Людовик      в\ XIII Людовик   с\ XIV Людовик    d\ XVI Людовик 

3.                   «Менен кейін, тіпті топан су басып кетсін» деген сөздер авторы, француз королі: а\ XV Людовик      в\ XIII Людовик   с\ XIV Людовик    d\ XVI Людовик

4.                   Француз қоғамындағы негізгі үш сословие: a\ Ақсүйектер    b\ Құлдар    c\ Әскерилер    d\ Дін қызметшілері    e\ Қала буржуазиясы, жұмысшылар     f\ Банкирлер 5. Франциядағы «мырза болмаса, жер жоқ» қағидасының мәні: а\ Шаруалардың жекеменшік жерлерінің көптігіне байланысты в\ Шаруаларға жерге жекеменшік құқығы бекітілмеуіне байланысты с\ Францияда еркін шаруалардың болмауына байланысты d\ Францияда шаруалардың басыбайлы, еріксіз болуына байланысты 6. Франциядағы шаруа меншігі құнының 1/5-іне салынатын негізгі салық: а\ «Шіркеу ондығы»     в\ «Барщина»     с\ «Оброк»    d\ «Талья» 7. Франциядағы буржуазиялық-демократиялық революция алдындағы буржуазияның негізгі саяси талабы: а\ Дворяндармен саяси тең құқықта болу в\ Дінбасылармен тең құқықта болу с\ Мемлекеттің отарлар бөлу ісіне тікелей араласу d\ Жерге жекеменшік құқығын енгізу

8.                   Франциядағы феодалдық абсолюттік биліктің дағдарысы ушығып, революциялық ситуацияның туындай бастаған уақытын анықтаңыз: а\ XVIII ғ 30-жылдары     в\ XVII ғ 80-жылдары     с\ XVI ғ 50-жылдары      d\ XVIII ғ 80-жылдары

9.                   Абсолютизмнің дағдарысы жағдайында Францияда Бас штаттар қай жылдан бері шақырылмаған болатын:

а\ 1302 ж    в\ 1534 ж    с\ 1614 ж    d\ 1453 ж

10.                 Діни адамдар, дворяндар және үшінші сословие депутаттарынан құралған бас штаттардың (сословиелік-өкілдік жиналыс) жалпы жұмыс жасаған уақыты:

а\ 1614-1792 жж    в\ 1302-1789 жж   с\ 1534-1789 жж     d\ 1302-1800 жж

11.                 Францияда Версальда Бас штаттар жиналысы қайта шақырылған уақыты: а\ 1789 жыл 5 мамыр    в\ 1800 жыл 20 мамыр     с\ 1792 жыл 15 сәуір d\ 1804 жыл 20 сәуір 12. Мәтіндік сұрақ.

«Францияда үшінші сословие депутаттары халық қолдауын сезіне отырып, шабуылға кқшті. Олар өздерін Ұлттық жиналыс деп жариялады. 1789 жылы 9 шілдеде жиналыс мүшелері өздерін Ұлттық Құрылтай жиналыс деп жариялады. Парижде көтеріліс орын алды.

14 шілдеде таңертең Париж көтерілісшілердің

қолында болды. Көтерілістің соңғы қимылы саяси тұтқындар, монархия қарсыластары торыққан Париждегі тас қамалды алумен аяқталды. Бұл француз революциясының және оның бірінші жеңісінің бастамасы еді»

Француз революциясының басы болған, шаруалар қолына өткен корольдік қамалды анықтаңыз: /суретте/ а\ ив Тампль      в\ Сент-Этьен     с\ Шато-Гайяр    d\ Бастилия 13. 1789 жылы буржуазия мен халықтың одақтастығы арқасында жүзеге асқан революцияның басты жетістігі: а\ Корольдің сотталып, басы шабылуы      в\ Абсолюттік билікті құлатуы

с\ Францияның империя болып жариялануы    d\ Наполеонның таққа келуі

 

§9. XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ФРАНЦУЗ БУРЖУАЗИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯСЫНЫҢ НЕГІЗГІ КЕЗЕҢДЕРІ

1.                   XVIII ғ Француз революциясының үш кезеңі болды. Бірінші кезең нәтижесін көрсетіңіз:

а\ Бастилия басып алынып, Құрылтай жиналысы конституциялық

монархия орнатуды көздеді

в\ Тампль қамалы алынған соң католик шіркеуінің Франциядағы ықпалы артты

с\ Францияда Бурбондар әулеті қалпына келтіріліп, Франция абсолютті монархиялық мемлекетке айналды

d\ Франция королі XIV Людовик өлтіріліп, Франция конституциялық монархияға айналды

2.                   Монарх мемлекет басшысы болғанымен, оның билігі конституциямен шектелетін басқару формасы: а\ Республика     в\ Абсолютті монархия    с\ Конституциялық монархия d\ Парламенттік-президенттік республика

3.                   Франциядағы 1789 жылдың көктемінде Құрылтай жиналысының қабылдаған актілері: a\ Өтеусіз шіркеу ондығы жойылды      b\ Жер шаруалар меншігі ретінде жарияланды   c\ Якобшілдік клуб өкілдерін соттау    d\ Францияны абсолюттік монархияға айналдыру    e\ Франция шіркеуі мемлекеттік емес, Рим папасы иелігі деп жарияланды     f\ Жеке феодалдық міндеттіліктер алынып тасталды  4. Францияда 1789 жылдың 26 тамызында жиналыста қабылданған революциялық мәні бар құжат:

а\ «Құқықтар туралы билль»     в\ «Құқық туралы петиция» с\ «Адам және азамат құқықтарының декларациясы» d\ «Тәуелсіздік декларациясы»

5. Халық еркіндігі, заң алдында барлығының тең болуы жарияланған Франциядағы ағартушылық идеялары жатқан революциялық мәні бар құжат: а\ «Тамырлар мен бұтақтар туралы»      в\ «Ұлы ремонстрация» с\ «Адам және азамат құқықтарының декларациясы» d\ «Тәуелсіздік декларациясы» 6. Ұлы француз революциясының ұраны:

а\ «Барлық нәсілдердің теңдігі үшін!»    в\ «Еркіндік, теңдік, ағайындық!» с\ «Жер-шаруаларға, зауыт-жұмысшыларға, билік-кедейлерге!» d\ «Барлық елдің пролетарлары бірігіңдер!» 7. Мәтіндік сұрақ. 

«Францияда құрылтай жиналысы азаматтық теңдік қағидасын ұстана отырып, сословиелік артықшылықтарды және дворяндық атақтарды, сонымен қатар дворяндық мұрагерлікті жойды. Тәуелсіздікті қабылдағаннан кейін кәсіпкерлік, мемлекеттік тәртіп жәнецехтық жүйе жойылды. Құрылтай жиналысы мемлекетті 83 департаментке бөлді» Мәтінде баяндалған өзгерістердің орын алған жылдары: а\ 1789-1790 жж     в\ 1790-1791 жж    с\ 1791-1792 жж     d\ 1792-1793 жж 

8. 1789 жылы ұйымдастырылған ең солшыл революцияшыл қанатқа жататын топ:

а\ Якобшілер     в\ Монтаньярлар     с\ Жирондистер    d\ «Батпақтар» 9. Революция кезінде шығарылған «Халық досы» газетінің редакторы: а\ Максимилиан Робеспьер     в\ Жорж Жак Дальтон    с\ Жан-Поль Марат d\ Жан-Жак Руссо

10.  Францияда Құрылтай жиналысы буржуазиялық конституциялық монархияны бекіткен конституцияны қабылдаған жылы:

а\ 1789 ж    в\ 1790 ж    с\ 1800 ж    d\ 1791 ж

11.  Францияда буржуазиялық революция кезінде көшіп кеткен

(эмиграцияға кеткен) роялистердің мүліктерін тәркілеу туралы декрет шығарылған жыл:

а\ 1791 ж    в\ 1792 ж    с\ 1795 ж    d\ 1800 ж

12.  Францияға қарсы Австрия мен Пруссияның әскери одақ құрып, Францияның Австрияға соғыс жариялаған уақыты: а\ 1795 ж     в\ 1791 ж    с\ 1792 ж    d\ 1793 ж

13.  1792 жылдың 10 тамыздағы түніндегі көтеріліс кезінде монархия жойылуы кезінде көтерілісшілер басып алған король сарайы:

а\ Версаль     в\ Тюильри    с\ Бастилия    d\ Тауэр

14.  1792 жылғы 10 тамыздағы төңкеріс кезінде құрылтай жиналысы тақтан түсірген король: /суретте/ а\ XV Людовик       в\ XIII Людовик    с\ XIV Людовик     d\ XVI Людовик

15.  Францияда король тақтан кетісімен ескі билеуші топтардың контрреволюциялық бөлігінің революциямен бітіспес күресінің басталуымен сипатталатын революция кезеңі:

а\ Бірінші      в\ Үшінші   с\ Екінші    d\ Бесінші

16.  Франциядағы революцияны басып тастауға тырысқан Пруссия мен Австрия әскерлерінің француздардан жеңіліп, қуылған шайқасы: а\ Амьен     в\ Трафальгар    с\ Вальми     d\ Седан

17.  1792 жылдың 20 қыркүйегінде Ұлттық Конвент (жиналыс) корольдық билікті жою туралы декрет шығарған соң Францияның басқару жүйесі болып жарияланған: /суретте конвент отырысы/ а\ Республика     в\ Монархия     с\ Федерация     d\ Автономия

18.  Конвент отырысында жоғары орындықтарда «тау» сияқты көтеріліп отыратындықтан, якобшілер клуб

өкілдерін атады: а\ Жирондистер     в\ Монтаньярлар    с\ «Батпақтар»   d\ Роялистер 19. Конвенттің сол қанатын құраған «таулар» атанған депутаттардың қатарына кірген (дер): a\ Максимилиан Робеспьер    b\ Шарлотта Корде    c\ Жан Жак Руссо    d\ Жан Поль Марат    e\ Франсуа Вольтер    f\ Жорж Жак Дантон   20. Франциядағы конвенттің (жиналыс) оң қанатында отырған олардың көп бөлігі Жиронда аймағынан шыққан депутаттар аталуы:

а\ Жирондистер     в\ Монтаньярлар    с\ «Батпақтар»   d\ Роялистер 21. Конвенттің ортасындағы 500-дей ешқандай топта болмаған депутаттардың атауы:

а\ Жирондистер     в\ Монтаньярлар    с\ «Батпақтар»   d\ Роялистер 22. Франциядағы Конвенттің (құрылтай жиналысы) шешімімен айыпты деп танылып, өлім жазасына кесілген революция кезіндегі король: а\ XV Людовик      в\ XIII Людовик   с\ XIV Людовик    d\ XVI Людовик 23. Мәтіндік сұрақ.

«1792-1793 жылдары қала және ауыл бұқарасы революцияның жалғасуын талап етті. Халықтың экономикалық жағдайы бірден нашарлап кетті. Азық-түлік мәселесі өткір болды. Кедейлер қажеттілік заттарына тұрақты баға орнату қажет деді. Бұл қозғалыстың жақтастары тұрақты баға орнатуды және саудагерлерге қарсы шаралар қолдануды талап етті. Қарсыластары оларды қала кедейлерінің мүддесін қорғағаны үшін «құтырғандар» деп атады».

Француз революциясының батылырақ қозғалыстарының бірі болған «құтырғандардың» жетекшілері: а\ Жорж Жак Дантон, Максимилиан Робеспьер  в\ Жак Ру, Жан Варле с\ Жан Поль Марат, Франсуа Вольтер d\ Шарль Монтескье, Жан Жак Руссо 24. Мәтіндік сұрақ.

«1793 жылы көктемде революция дағдарыстың жаңа сатысына енді. Шаруалар буржуазияның ауылға қатысты әділетсіз саясатына наразылық білдірді. Мемлекеттің әскери жағдайы нашарлап кетті. Республикаға төнген қауіп халықтың бірігуін талап етті. Якобшілер мен Париж Коммунасын және «құтырғандарды» Жирондықтарды жою талабын біріктірді. 31 мамырда Ұлттық гвардияның жалпы жиыны атап өтілді»

Якобшілердің нақты іс-әрекетке көшуімен түсіндірілетін революцияның қандай кезеңі:

а\ Бірінші      в\ Үшінші   с\ Екінші    d\ Бесінші

25. 1793 жылғы 31 мамырдағы халық көтерілістері кезінде билікке келген якобшілердің мемлекет басқаруының атауы: а\ Революциялық-демократиялық диктатура в\ Констититуциялық-монархиялы республика с\ Президенттік-парламенттік республика d\ Абсолюттік монархия 26. Мәтіндік сұрақ.

«Якобшілер аграрлық мәселелерді халық мүддесіне шеше бастады.

1793 жылы төлемді 10 жылға бөліп төлеу туралы эмигранттардың иеліктерін аздаған үлестермен сату туралы заң қабылданды. Одан кейін заң бүкіл қауымдастық жерлерді шаруалар қауымының меншігі деп жариялады. Ақырында якобшілер Декрет арқылы барлық феодалдық алым-салықтарды толығымен және ешқандай өтеусіз жойды»

Якобшілердің барлық феодалдық алым-салықтарды толығымен жойған Декреті жарияланған уақыт:

а\ 1793 жыл 14 шілде      в\ 1793 жыл 17 шілде    с\ 1792 жыл 8 мамыр d\ 1793 жыл 24 маусым

27. Якобшілер тұсында Конвенттің Францияның 1793 жылдың 24 маусымдағы жаңа Конституциясында енгізген өзгерісі (тері): a\ Республика бірпалаталы жиналыстан тұрды    b\ Революциялық қозғалысты өркендету 3 консулға тапсырылды   c\ Революция Наполеонның диктатурасына айналды     d\ Францияда Якобшілердің диктатурасы заң жүзінде бекітілді    e\ 21 жасқа толған ер адамдарға сайлау құқығы берілді     f\ Демократиялық құқықтар мен еркіндіктер жария етілді  28. Якобшілер диктатурасы халық бұқарасының қысымымен кедейлердің жағдайын жақсарту үшін қабылдаған Заңы: а\ «Тегін бастауыш білім беру туралы» в\ «Жалпыға ортақ максимум» с\ «Зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» d\ «Дворяндық атақтарды жою туралы»

29.                 1793 жылы Конвент кімнің басшылығымен «Сенімсіздер туралы» Заң қабылдап, революциялық комитеттерге сенімсіз адамдар тізімін жасау және оларды тұтқындауға құқық берді? а\ Максимилиан Робеспьер     в\ Жан Варле  с\ Жак Ру    d\ Жан-Поль Марат   

30.                 1793 жылдың қыркүйек айында тұтқындалып, кейін жақтаушылары якобшілер тарапынан қудаланған «құтырғандар» басшылары:

а\ Жорж Жак Дантон, Максимилиан Робеспьер     в\ Жак Ру, Жан Варле с\ Жан Поль Марат, Франсуа Вольтер    d\ Шарль Монтескье, Жан Жак Руссо

31.                 Якобшілердің лаңкестік саясатын жақтаушыларының бірі болған Ж.П.Маратты өлтірген дворян тегінен шыққан:

а\ Жак Луи Давид      в\ Поль Бодри     с\ Жак Ру    d\ Шарлотта Корде 32. Француз революциясы кезіндегі Францияның өнердегі, сәулет және мүсін өнеріндегі негізі бағыты:

а\ Модернизм    в\ Классицизм    с\ Авангардизм     d\ Трагизм 33. Францияда жаңа республикалық күнтізбе енгізіп, 1792 жылдың 22 қыркүйегінен бастап жаңа дәуірді бастауды енгізген Конвент басшылары:

а\ Жирондистер      в\ Монтаньярлар   с\ Якобшілер   d\ Роялистер 34. Мәтіндік сұрақ.

«Бұл Конвент жетекшілері халықтың білім алуына ерекше назар аударды. Франциядағы Декрет жаппай тегін бастауыш білім беруді енгізді. Конвент бірқатар жоғары білім беретін және мәдени маңызды мекемелерді құрды. Бұрынғы корольдық Лувр сарайы ұлттық галерея әлемінде бірінші болды. бұған Францияда католицизм орнына ақылға табынуды енгізу қосылды. Католиктік шіркеулер жабыла бастады»

Франциядағы мәдени саладағы жаңалықтарды батыл енгізген Конвенттегі жетекші партия:

а\ Жирондистер      в\ Монтаньярлар   с\ Якобшілер   d\ Роялистер 35. Контекстік сұрақ.

«1793 жылы жазда республикада жағдай күрделеніп кетті. Якобшілер диктатурасы республика қорғанысын қамтамасыз ете отырып, мемлекеттегі қарулы күштердің түбегейлі қайта құрылуын ұйымдастырды. Қысқа уақыт мерзімінде Францияда бірінші рет бұқаралық ұлттық әскер құрылды. Якобшілер партиясын басқарып отырған жетекші топ, және оның жақтаушыларынан тұрды. Якобшілердің ішінен қалыпты (орташа) ағымы – «кешірімпаздар» революциялық диктатура тәртібін тезірек жоюға тырысты. «Кешірімпаздарға» қарама-қарсы әлеуметтік-саяси қапталда «өте солшыл» революционерлер шықты. Олар қалалық плебей (кедейлер) өкілдерін осылай атады. Нәтижесінде якобшілер блогы тарап кетті. 1794 жылы 27 шілдеде Робеспьер мен жақтастары тұтқынға алынды. Осылайша якобшілер диктатурасы құлады. Конвенттің жаңа құрамын төңкеріс болған айға байланысты атады. Якобшіер диктатурасының құлауымен Француз буржазиялық революциясының өрлеуі тоқтады. Жаңа үкімет «Жалпыға ортақ максимум» туралы заңды жойды» 

 1. Якобшілер партиясының жетекшісі болған революция қайраткері: а\ Максимилиан Робеспьер    b\ Шарлотта Корде    c\ Жан Жак Руссо    d\ Жан Поль Марат  2. Якобшілер арасында «кешірімпаздар» тобын басқарған революцияшыл тұлға:

а\ Робеспьер      в\ Шомет    с\ Дантон    d\ Эбер

3. «Кешірімпаздарға» қарсы бағыт ұстанған «өте солшылдар» жетекшілері:

а\ Шомет, Эбер     в\ Руссо, Вольтер    с\ Дантон, Марат   d\ Варле, Ру 4. Якобшілер диктатурасы құлаған шілде айының революциялық күнтізбе бойынша аталуы:

а\ Брюмер    в\ Мессидор    с\ Термидор    d\ Фример

36.                 1795-1799 Францияны басқарған 5 адамнан тұратын билік атауы: а\ Консулдық     в\ Якобшілдік диктатура    с\ Париж коммунасы    d\ Директория

37.                 Франциядағы буржуазилық революцияның негізгі қорытындысы: a\ Феодалдық-абсолюттік құрылысты жою    

b\ Католик діні ілімдерінен бас тартып, протестанттық идеяларды ұстану 

c\ Буржуазиялық қоғамды нығайту    d\ Абсолюттік монархияны қайта қалпына келтіру    e\ Капитализмнің дамуына жағдай жасау    f\ Шет елдерге басқыншылық саясат ұстану 38. Франциядағы революция нәтижелері:

-             феодалдық алым-салықтарды жойды, осы арқылы аграрлық мәселелерді шешті;

-             Француз революциясымен жарияланған демократиялық құқықтар мен еркіндіктер үлкен тарихи мәнге ие болды:

-             Тарихта бірінші рет азаматтар жаппай сайлау, жиынға қатысу құқығына, буржуазиялық-демократиялық республика құру мүмкіндігіне ие болды;

39. Франциядағы революцияның негізгі кезеңдері:

1-кезеңі	2-кезеңі	3-кезеңі
1789 жыл 14 шілде – 1792 жыл 10 тамыз	1792  жыл 10 тамыз- 1793  жыл 31 мамыр	1793 жыл 31 мамыр1794 жыл 27 шілде

 

§10. НАПОЛЕОН БОНАПАРТ ДӘУІРІНДЕГІ ФРАНЦИЯНЫҢ ЖАУЛАУШЫЛЫҚ СОҒЫСТАРЫ

1. Францияға шабуыл жасаған интервенттерге қарсы соғыса отырып, жаулаушылық соғыс жасаған француз басшылығы:

а\ Конвент     в\ Директория    с\ Монархия      d\ Париж Коммунасы 2. 1796-1797 жж әскери жорық жүргізген Франциядағы мемлекет басшылығы:

а\ Ұлттық жиналыс     в\ Монархиялық билік     с\ Париж Коммунасы d\ Директория

3.                   1795 жылғы жеңілістен кейін Пруссияның Рейннің сол жағалауына Францияға беруге мәжбүр болған келісімі: а\ Цюрих     в\ Женева     с\ Базель     d\ Берн

4.                   Жас генерал Наполеон Бонапарттың француз әскерімен Италия аумағына басып кірген жылы:

а\ 1799 ж     в\ 1797 ж    с\ 1795 ж   d\ 1796 ж

5.                   Француздар басып алған Италия аумақтарында еншілес (жеке) республикалар құрылған уақыт:

а\ 1797-1799 жж    в\ 1795-1796 жж    с\ 1796-1797 жж    d\ 1798-1799 жж 6. Директорияның Солтүстік Африкадағы қандай елге жасаған әскери жорығы сәтсіз аяқталды? (француздардың осы жорығынан кейін Розетта

тасы табылып, ориенталистика-шығыстану ғылымының негізі қаланды)

а\ Алжир     в\ Тунис     с\ Египет   d\ Марокко

7.  Францияның Еуропа мен Таяу Шығыстағы жерлерге басып кіруіне байланысты Францияға қарсы жаңа коалиция құрылған жыл:

а\ 1796 ж    в\ 1798 ж    с\ 1800 ж    d\ 1795 ж

8.  Консервативтік буржуазия өкілдерінің мемлекеттік төңкеріс жоспарын дайындауда төңкерісті жүзеге асыруға лайықты адам деп танылған: а\ Максимилиан Робеспьер     в\ Жорж Жак Дальтон     с\ Наполеон Бонапарт           d\ Жап-Поль Марат

9.  1799 жылдың 18 брюмер төңкерісінде Директорияны жойып, 3

консулдың басқарушысы ретінде билікке келген: (Брюмер төңкерісі)

а\ Неккер       в\ Тьер     с\ Бонапарт      d\ Варлен

*18 брюмер төңкерісі – республикалық күнтізбе бойынша VIII жылдың 18 брюмерінде Францияда болған мемлекеттік төңкеріс

(Григориан күнтізбесі бойынша 1799 жылдың 9 қарашасы)

10.                 Франциядағы брюмер төкерісінен кейін 3 консулдың билігі бір консулдың билігіне айналды. Бұл биліктің аталуы: а\ Наполеон диктатурасы       в\ Неккер диктатурасы с\ Наполеон республикасы        d\ Робеспьер диктатурасы

11.                 1804 жылы жарғы бойынша «француз императоры» деп жарияланып, салтанатты түрде таққа отырған:

а\ XIV Людовик     в\ Наполеон     с\ XVI Людовик    d\ XV Людовик 12. 1804 жылы Францияда құрылған мемлекетті басқару түрі: а\ І Республика     в\ ІІ Империя     с\ І Империя    d\ ІІ Республика 13. Францияда феодалдық-абсолюттік мемлекттердің заңнамаларымен салыстырғанда озық болған «Наполеонның кодекстері» қамтыған сала

(лар):

a\ Азаматтық     b\ Діни   c\ Зайырлылық   d\ Коммерциялық     e\ Дипломатиялық    f\ Қылмыстық    14. Мәтіндік сұрақ.

«Оның Кодекстері Францияның экономикалық дамуына ықпал етті. Ауылшаруашылығы табысты түрде дамыды. Француз банкі құрылды. Ол кәсіпкерлік қызметке қолдау көрсетті. Өндірістік төңкеріс басталды. Мемлекет әскери жабдықтарға үлкен тапсырыс бере отырып, экономиканың дамуына ықпал етті. Оның сыртқы саясаты буржуазияның мүдделеріне сәйкес келді. Оның басты мақсаты Францияның экономикалық және саяси үстемдігін орнатуды қамтамасыз ету болды. онжылдық соғыста Франция өз аумағын кеңейтті және Батыс Еуропадағы ірі мемлекетке айналды»

Кодекстері арқылы Францияда өнеркәсіп төңкерісін бастаған саяси қайраткер: /суретте/

а\ Максимилиан Робеспьер      в\ Наполеон Бонапарт с\ Жан Жак Руссо       d\ Жан Поль Марат

15.                 Францияның еуропалық коалицияға қарсы соғыстары болған наполеондық соғыстардың қамтыған жылдары: а\ 1799-1815 жж     в\ 1795-1799 жж    с\ 1799-1805 жж    d\ 1804-1815 жж

16.                 Францияға қарсы құрылған агрессивті жеті одақты ұйымдастырған жетекші мемлекеттер қатары:

a\ Испания     b\ Англия     c\ Италия     d\ Ресей    e\ Осман империясы     f\ Португалия     g\ Австрия    h\ Пруссия  

17.                 Францияға қарсы 1792 жылы құрылған коалицияның мақсаты: а\ Революциялық Францияға қарсы күресу үшін в\ Франиция аумағындағы революцияның басқа елдерге тарауы үшін с\ Францияның Африка мен Азиядағы отарларын иелену үшін d\ Францияда Конституциялық монархия құруға көмектесу

18.                 Франицяға қарсы одақтардың алғашқысы 1792 жылы құрылған болса, соңғы одақтар қай жылға дейін құрылды? а\ 1805 жылға дейін    в\ 1815 жылға дейін     с\ 1804 жылға дейін d\ 1814 жылға дейін

19.                 1805 жылы қазанда Трафальгар мүйісінің жанында француз-испан флотын талқандаған ағылшын адмиралы: /суретте/

а\ Ферфакс       в\ Кромвель      с\ Хьюстон    d\ Нельсон

20.                 Наполеонның Пруссияны жеңіп, өзін қорғаушылармен Рейн одағын құрған жылы:

а\ 1806 ж    в\ 1805 ж    с\ 1804 ж    d\ 1801 ж 21. Ресей императоры І Александрдың Наполеон жаулап алған жерлерді толық мойындаған (1807 ж) келісімі:

а\ Базель келісімі      в\ Тильзит бітімі     с\ Вена келісімі      d\ Аустерлиц келісімі

22.                 1805 жылдың желтоқсанында Австрияны бейбіт бітім жасауға мәжбүр еткен Наполеонның Австрия мен Ресей империяларының біріккен әскерін жеңген шайқасы:

а\ Бородино    в\ Лейпциг    с\ Аустерлиц     d\ Бородино

23.                 Наполеонның Еуропадағы мықты қарсыласы – Англия экономикасын әлсірету үшін қабылдаған шешімі: а\ Францияға тәуелді барлық құрлықтық мемлекеттерге Англиямен сауда жасауға тыйым салды в\ Ағылшын кемелерінің ашық теңізге шығуына тыйым салды с\ Француздар Ресеймен одақтасып, Англияны жаулап алуға тырысты d\ Англияның әлемнің түрлі бөліктеріндегі отарларына бақылау орнату 24. Францияның Еуропа елдерін теңіздің арғы жағындағы нарықтардан айыра отырып, Англияға ауыр соққы жасаған саясатының атауы: а\ «Теңіздік қоршау»      в\ «Құрлықтық блокада» с\ «Кедендік қоршау»     d\ «Еуропалық изоляция»

25.  1808 жылы Наполеон испан халқының корольге қарсы көтерлісін пайдаланып, Испания королі деп жариялаған өзінің ағасы: а\ Жозеф Бонапарт     в\ Луи Бонапарт    с\ Филипп Бонапарт     d\ Франц Бопапарт

26.  Наполеонның қарсылығына қарсы қатты қарсылық көрсеткен испан

қаласы: /суретте/ а\ Севилья      в\ Гранада     с\ Сарагоса     d\ Кастилия

27.  Наполеонның жаулап алушылық жорығына қарсы испандықтардың жеңіліп, тәуелсіздігінен айырылған жылы:

а\ 1805 ж     в\ 1812 ж   с\ 1804 ж   d\ 1813 ж

28.  Контекстік сұрақ.

«Наполеон Бонапарт 1812 жылы 24 маусымда Ресей жеріне жорыққа шықты. Бұл Ресей халқының басқыншылыққа қарсы бұрын болмаған тойтарысы болды. Ресей халқы үшін бұл Отан соғысына айналды. 1812 жылы Мәскеу маңайындағы деревня тұсында ірі шайқастардың бірі болды. Осы қантөгіс шайқаста француз әскерлері көп шығынға ұшырады. Орыс әскерлері кері шегінгенімен, жеңісті бермеді. Француз әскері Мәскеуге енді. Алайда олар қоршалған қамалда қалғандай болды. маңайында халық соғысының жалыны өршеленіп тұрды. Сондықтан Француз әскері

Мәскеуден кері шегінді. Ресейдегі Француз әскерінің жеңілісі барлық наполеондық империяның құлдырауының бастамасы болды»

1. 1812 жылы Мәскеу төңірегіндегі ірі шайқас атауы: а\ Ватерлоо    в\ Трафальгар    с\ Бородино    d\ Аустерлиц 2. 1812 жылы Мәскеу төңірегіндегі ірі шайқастағы орыс халқының ерлігін жырлаған ақын:

а\ А.С.Пушкин    в\ М.В.Лермонтов    с\ А.Н.Радищев    d\ Н.Некрасов 29. 1813 жылы қазан айында Франция мен одақтастардың миллионнан астам әскерлері қатысып, француздар жеңілген «халықтар соғысы»:

а\ Лейпциг    в\ Ватерлоо   с\ Аустерлиц    d\ Тильзит

30.  1814 жылдың басында одақтастар әскері Францияға, Парижге енген соң мамыр айында Наполеон жер аударылған арал:

а\ Әулие Елена      в\ Эльба    с\ Корсика     d\ Сицилия

31.  Франция тарихындағы Наполеонның бірінші империясы өмір сүрген уақыты:

а\ 1805-1815 жж    в\ 1795-1813 жж   с\ 1804-1814 жж    d\ 1800-1814 жж

32.  Наполеондық шайқастар аяқталған соң наполеондық империяны бөліске салған конгресс шақырылған қала:

а\ Вена    в\ Стокгольм    с\ Париж    d\ Лондон

33.  Франциядағы одақтастардың 1814 жылғы Хартиясының нәтижесі: а\ Франция Республикаға айналды, парламенттік-президенттік басқару жүйесі енгізілді

в\ Францияда Бурбондар әулеті қайта қалпына келді, конституциялық монархия орнады

с\ Францияда феодалдық-абсолюттік билік қалпына келтіріліп, Бонапарт әулеті қайта келді

d\ Франциядағы Бонапарт әулеті билігі қалпына келтіріліп, Франция республикаға айналды

34.  Франциядағы 1814 жылғы Хартия негізінде билікке келген:

а\ XVI Людовиктің інісі XVIII Людовик таққа келді в\ Бонапарттың інісі Луи Бонапрт таққа келді с\ XIV Людовитің баласы XV Людовик таққа келді d\ XV Людовиктің інісі XVI Людовик таққа келді

35.  Контекстік сұрақ

«1815 жылы көктемде Наполеон өзін қамаған аралдан қашып, Парижге оралып, билікке қайта келді. Француз королі және оның жақтастары қашып кетті. Бонапарттың қантөгіссіз таққа қайта келді. 1815 жылы 18 маусымдағы Францияға қарсы жетінші одақ әскерлері мен Наполеон әскері арасында соңғы шайқаста Наполеон жеңіліп, өзге аралға жер аударылып, сонда 1821 жылы қайтыс болды»

1.  Наполеонның 1815 жылы көктемде қашып шыққан аралы:

а\ Әулие Елена    в\ Эльба    с\ Крит    d\ Корсика

2.  Наполеонның Парижге оралуы кезінде билікті тастап қашып кеткен король: а\ XIV Людовик     в\ XVIII Людовик     с\ XVI Людовик     d\ XV Людовик

3.  1815 жылғы 18 маусымдағы Наполеон әскерінің соңғы шайқасы өтті: а\ Лейпцигте    в\ Ватерлоода   с\ Аустерлицте    d\ Тильзитте 4. 1815 жылы 18 маусымда одақтастар әскерінен жеңілген Наполеон жер аударылған арал:

а\ Әулие Елена    в\ Эльба    с\ Крит    d\ Корсика 5. Наполеонның Парижге келіп билікті қантөгіссіз алуының атауы:

а\ Реставрация      в\ «Жүз күн»    с\ «Кек қайтару»     d\ «Репатриация»

1796-1811 жылдары Францияның жаулап алу жорықтары

36.                 Вена конгресінің жұмысы аяқталуына себеп болған: а\ Наполеонның таққа қайта келуі в\ Наполеон кодекстерінің күшін Еуропалық елдерде жою с\ Наполеонның түпкілікті талқандалуы

d\ Ағылшындардың Наполеон жаулап алған жерлерді толық өз бақылауына алуы

37.                 Вена конгресінің аумақтық мәселелерді шешуді аяқтаған және Еуропаның жаңа шегараларын белгілеген қорытынды акт қабылданған уақыты: а\ 1815 жыл 9 маусым     в\ 1814 жыл 9 маусым     с\ 1815 жыл 18 маусым d\ 1821 жыл 9 шілде

38.                 Вена конгресінің шешімі бойынша Франция барлық жаулап алған жерлерінен айырылып, қай жылға дейінгі шекарасын сақтап қалды? а\ 1789 жылғы шілдедегі аумағын      в\ 1790 жылғы қаңтардағы аумағын  с\ 1791 жылғы сәуірдегі аумағын    d\ 1795 жылғы мамаырдағы аумағын 39. Вена конгресі шешімі бойынша Францияның негізгі қарсыластарына берілген аумақтар:

Англияға	Ресейге	Австрияға	Пруссияға
Кап провинциясы, Цейлон, Мальта, Иония (Ион), Сейшель, Тобаго аралдары	Варшавалық герцогтігі, Финляндия және Бессарабия аумағы	Галиция, Тироль, Триест, Далмация, Иллирия	Познань, Гданьск, Саксонияның солтүстік бөлігі, Померания, РейнВестфальдық аумақтары

40.  Наполеондық соғыстардан кейін бытыраңқылығы сақталған мемлекет

(тер): а\ Испания   b\ Нидерланды   c\ Ресей   d\ Германия   e\ Австрия     f\ Италия 

41.  Вена конгресі шешімі нәтижесінде Дания билігінде болған Норвегия қай мемлекетке берілді?

а\ Швейцарияға     в\ Испанияға    с\ Ресейге    d\ Швецияға 42. Вена конгресі шешімі нәтижесінде Бельгия қосылған мемлекет: а\ Голландияға    в\ Испанияға    с\ Осман империясына    d\ Италияға 43. Наполеон соғыстарынан кейін тәуелсіздігін қайтарып алып, «мәңгі бейтарап мемлекет» деп жариялғанған ел:

а\ Польша     в\ Испания    с\ Швейцария     d\ Швеция

44. Наполеон соғыстарынан кейін Краков қаласын ғана «еркін қала» деп жариялап, поляк жерлерін бөліске салған мемлекет (тер):

a\ Ресей    b\ Италия   c\ Испания   d\ Австрия    e\ Нидерланды     f\ Пруссия  

 

ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ ИМПЕРИЯЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ БӘСЕКЕЛЕСТІГІ

§11. РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ЖҮРГІЗГЕН САЯСАТЫ

1.  Мәтіндік сұрақ.

«Ресей бұрыннан теңіз жағалауларына мұқтаж еді. Батыс Еуропаның барлық ірі мемлекеттері ыңғайлы айлақтарға ие болып, тауарларды экспорттаумен айналысып, күшті теңіз флотын иеленді. Ресей Ақ теңізге шыға алатын. Оның өзін 6-7 ай бойы бетін қалың мұз басып жататындықтан, кемелер теңізде жүзе алмады. Ресейге Балтық теңізі мен

Қара Теңіздің жағалауларын басып алу қажет болды»

Балтық және Қара теңіз жағалауларына үстемдік еткен елдерді анықтаңыз:

а\ Ресей, Испания      в\ Швеция, Түркия    с\ Англия, Франция d\ Норвегия, Португалия

2.  Түркиямен соғыс бастала салысымен Ресей өзіне одақтас және қаружарақ керектігін түсінген уақыты:

а\ 1696 ж     в\ 1698 ж    с\ 1697 ж    d\ 1695 ж

3.  І Петр /суретте/ бастаған ресейлік дворяндардың дипломатиялық мақсаттағы маңызды «Ұлы елшілік» сапары уақыты:

а\ 1697-1698 жж     в\ 1695-1696 жж     с\ 1694-1695 жж     d\ 1682-1690 жж

4.  І Петр сыртқы саясатының басты тарихи мәселесі: а\ Қара теңізге шығу              в\ Жерорта теңізіне шығу    с\ Балтық теңізіне шығу     d\ Атлант мұхитына шығу 5. І Петрдің келіссөздері барысында Швецияға қарсы соғыста Ресейді қолдаған Солтүстікеуропалық мемлекеттер: a\ Дания    b\ Польша   c\ Саксония   d\ Финляндия   e\ Норвегия    

6. І Петрдің Солтүстікеуропалық мемлекеттер одағын құру туралы келіссөздерді аяқтай аламуының себебі: а\ Шекарада қызмет етуге қарсы наразы болған атқыштар

(стрелецтер) көтерілісінің басталуы

в\ Англияның Солтүстікеуропалық елдерді Ресеймен одақ құрудың тиімсіз

с\ Ресей аумағына неміс, поляк рыцарьларының басып кіруі d\ Түркияның одақтастарымен бірге Ресей аумағына шабуыл жасауы 7. І Петр атқыштар әскерін таратып жіберген соң жасаған әскери

а\ Ресей құрлықтық әскерді таратып, әскери флот құру ісімен айналысты в\ Еуропалық форма киетін жалдамалы әскер құрып, басшылығына шетелдік-офицерлерді тағайындады

с\ Әскерді казак отрядтары мен бағынышты Орта Азия халықтарынан жасақтады

d\ Еділ қалмақтары мен Ноғай Ордасы әскерлерінің күшін кеңінен пайдаланды

8.    І Петрдің Швецияға қарсы соғысқан «Солтүстік соғысы» жылдары: а\ 1710-1741 жж    в\ 1709-1731 жж    с\ 1700-1720 жж   d\ 1700-1721 жж 

9.    І Петрдің Швецияға қарсы соғысында одақтасқан елдер қатары:

a\ Франция    b\ Англия   c\ Норвегия   d\ Польша    e\ Дания   f\ Финляндия 

10.  Контекстік сұрақ.

«1700 жылдың қарашасында орыс әскерлері шведтермен кездесті. Орыс әскерлерінің дайындығы нашар болатын. Жақсы қаруланған шведтер жеңіске жетіті. 1700 жылғы жеңілістен кейін Ресей әскері қайта жасақталды. Жаңа өнеркәсіп орындары мен кеме жасау орталықтары құрылды. Соғыс қажетіне зеңбіректер құю үшін металл жетіспеді. Әскерді қаруландыру қажет болды, сондықтан қару жасайтын зауыттар салынды.  І Петр тұсында зығыр мата өндірісіне де көңіл бөлінді. Кеме жасау, былғары және шыны өндірістері дамыды. 1702 жылдың күзінде орыс әскерлері Ладога көлінен бастау алатын Невадағы бекіністі алды. 1709 жылдың маусымында орыс әскерлері жеңіске қол жеткізді. Ресейдің халықаралық беделі көтерілді».  

1.          1700 жылы шведтермен орыстар арасындағы ірі шайқас: а\ Полтава     в\ Керчь     с\ Нарва    d\ Нева

2.          І Петр зеңбіректер құюға жетіспеген металды алды: а\ Шіркеу қоңырауларын балқыту арқылы в\ Алтайдағы кәсіпшіліктерді қазақтардан тартып алу арқылы с\ Аляскадағы темір кені көздері арқылы d\ Боярлардың темір арбаларына тартып алып балқыту арқылы 3. Ресейдің халықаралық беделінің өсуіне себеп болған 1709 жылғы шайқас: а\ Нева     в\ Керчь     с\ Нарва    d\ Полтава 

11.  І Петрдің сызбаларына Нева өзені оң жағалауында салынған қорған: а\ Смоленск    в\ Петропавл    с\ Ярославль    d\ Тюмень

12.  І Петрдің құрметіне Питербурх, кейіннен Санкт-Петербург атанған қаланың негізі қаланған жыл:

а\ 1700 ж    в\ 1702 ж    с\ 1701 ж   d\ 1703 ж

13.  І Петрдің Еуропаға, Балтық жағалауындағы әскери әрекеттерін жалғастыруға мүмкіндік берген шайқасы: а\ Полтава     в\ Керчь     с\ Нарва    d\ Нева

14.  1710 жылы Ресей құрамына кірген ел (дер):

a\ Латвия    b\ Литва   c\ Эстония    d\ Польша   e\ Сербия   f\ Болгария 15. Контекстік сұрақ. «Солтүстік соғыс 1721 жылы аяқталды. Бітім финляндиялық қалада жасалды. Бейбіт келісім бойынша Ресей Балтық бойындағы елдерді алды. Петербург жанындағы Фин шығанағының жағалауы және Карелияның бір бөлігі Ресей құрамына қосылды. Ресей Балтық теңізінің жағалауындағы ығайлы порттарды иемденді. Ресейдің Балтық жағалауын иемдену мақсаты орындалды. Осылайша І Петр ауқымды реформалар жүргізді. Ресейде тарихта алғаш рет тұрақты әскер, ең бастысы – мықты әскери флот пайда болды. Ресей теңіздерге шығуға мүмкіндік алды, стратегиялық маңызды аумақтарды жаулап алу арқылы өз шекараларын кеңейтті. 

1.          Ресей мен Швеция арасындағы бітім жасалған қала: а\ Кронштадт    в\ Порт-Артур   с\ Ништадт    d\ Петербург 2. Солтүстік соғыс нәтижесі бойынша Ресейдің Балтық бойынан иеленген жерлері:

a\ Латвия    b\ Литва   c\ Эстония    d\ Польша   e\ Сербия   f\ Болгария

3. Ресей иеленген Балтық теңізі бойындағы порт (тар):

a\ Стокгольм    b\ Рига   c\ Ревель (қазіргі Таллин)   d\ Краков    e\ Осло    f\ Хельсинки

16.                 Ресейдің теңіздік державаға айналып, І Петрдің император лауазымын қабылдап, Ресейдің империя болып жарияланған жылы: а\ 1701 жыл мамыр     в\ 1721 жыл сәуір    с\ 1719 жыл маусым d\ 1709 жыл қаңтар

17.                 Орыс дворяндарына ұнамайтын саясат жүргізген Елизаветаның мұрагері:

а\ ІІІ Петр Федорович    в\ ІІ Петр    с\ І Павел Петрович    d\ І Екатерина 18. 1762 жылдан бастап таққа келген ІІІ Петрдің әйелі:

а\ Елизавета Петровна     в\ Анна Иоановна   с\ ІІ Екатерина    d\ І Екатерина

19. Ресей тарихында 35 жыл (?) билік ету кезеңі «ақсүйектерлің алтын ғасыры» атанған билеуші:

а\ І Петр       в\ ІІ Екатерина    с\ VI Иван     d\ Елизавета Петровна 20. І Петр (1682-1725 жж) қайтыс болғаннан кейін, сарай төңкерістері басталды. Нәтижесінде абсолюттік монархия нығайып, дворяндардың жағдайы жақсарды.

1	Елизавета Петровна	А	1761-1762 жж
2	Анна Иоанновна	В	1727-1730 жж
3	VI Иван	С	1730-1740 жж
4	ІІІ Петр	D	1725-1727 жж
5	ІІ Петр	E	1740-1741 жж
6	І Екатерина	F	1741-1761 жж
1.F     2.C    3.E    4.A    5.B    6.D

21.  Контекстік сұрақ.

«Ресейдегі ІІ Екатерина шаруаларды соңғы құқығынан айырды – жер иесіне шағымдануға тыйым салды және отбасы мүшелерін ыдыратып, оларды жекелеп саудаға салды. Осылайша XVIII ғасырдың соңы дворяндар үшін алтын кезең болса, шаруалар үшін бұл құлдықтың ең қатал кезеңі болды. Өзінің билік етуі кезінде ІІ Екатерина революцияларды барлық жолдармен басты. ІІ Екатерина француз ағартушыларның кітаптарын оқыды, бірақ ағартушылықты өздігінше қабылдады».

1.          ІІ Екатерина қолдаған француздың философы: а\ Т.Гоббс    в\ Ж.Локк   с\ В.Вольтер    d\ Ф.Бэкон

2.          ІІ Екатерина қызығушылықпен кітаптарын оқып, рухани байланыста болған философтары:

a\ Руссо, Монтескье     в\ Дидро, Мабле     с\ Мелье, д Аламбер d\ Гоббс, Локк

22.  Ресей тарихындағы ІІ Екатеринаның енгізген өзгерісі (тері): a\ Темекіге салынатын мемлекеттік монополияны алып тастады    b\ Білім ошақтарын құрды   

c\ Мануфактура кеңейіп, тоқаыма өнеркәсіптері дамыды    d\ Діни реформалар жасап, шіркеуді мемлекеттен бөлді    e\ Крепостниктік (басыбайлылық) құқықты жойды    f\ Шаруаларға толық тәуелсіздік берді    g\ Сібірді толық жаулап, Ресейдің аумағын кеңейтті    h\ Мануфактураларда жалдамалы жұмысшылар пайда болды   23. Ресей тарихындағы ІІ Екатеринаның енгізген өзгерісі (тері): a\ Ресей Балтық теңізіне шықты     b\ Ресей Қара теңізге шықты c\ Шеттен әкелінген қаржыға жаңа жерлер игерілді  d\ Ресей Ираннан Каспий теңізі жағалауын тартып алды   e\ Ресей Жерорта теңізіне шықты f\ Ағартушылық абсолютизм саясатын жүргізді  24. Мәтіндік сұрақ.

«Ресейдегі ағартушылық абсолютизм саясатының мақсаты самодержавиені нығайту, орыс дворяндарының құқық пен бостандықтарын кеңейте отырып, ағартушылық топқа айналдыру. Сонымен қатар елдің экономикалық дамуына жағдай жасау, кәсіпкерлікке ықпал ететін заңдарды қабылдау, білім тарату, елдегі мәдениет пен білімнің еуропалық формаларын дамыту; Ресейдің шетелдегі беделін арттыру; оның халықарлық ұстанымын нығайтты»  

Ресейдегі ағартушылық саясатын жүргізіп, Ресейдің халықаралық саясаттағы беделін арттырған тұлға: /суретте/ а\ ІІ Екатерина    в\ І Петр    с\ І Елизавета Петровна    d\ ІІІ Петр 25. 1801 жылы сарай төңкерісі кезінде өлтірілген Ресей монархы: а\ І Александр     в\ І Николай   с\ І Павел    d\ ІІ Александр

26.  Ресей тағында 1796-1801 жылдары отырған ІІ Екатеринаның ұлы:

а\ ІІ Николай    в\ ІІІ Петр     с\ VI Иван   d\ І Павел

27.  Ресей тағына 1801 жылғы сарай төңкерісі кезінде келген І Павелдің ұлы:

а\ І Николай       в\ І Александр      с\ ІІ Николай    d\ ІІІ Петр

 

§12. ИРАННЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ЖАҒДАЙЫ.

ИРАНДАҒЫ АҒЫЛШЫН-ОРЫС БӘСЕКЕЛЕСТІГІ

1.                   Иран 1935 жылға дейін аталды: а\ Парсы мемлекеті     в\ Арий мемлекеті    с\ Сасани мемлекеті d\ Ахеменидтер мемлекеті

2.                   Оңтүстік Ирандағы тарихи Фарс аймағының атауына байланысты шыққан атау:

а\ Дарий     в\ Сасани     с\ Парсы    d\ Иран 3. Иранның мемлекет басшысының лауазымы: а\ Падишах      в\ Хан    с\ Патша    d\ Шах

4.  Иранның негізі кәсібі болған шаруашылық түрі (лері):

a\ Металлургия   b\ Соғыс ісі   c\ Мал шаруашылығы   d\ Тері өңдеу     e\ Егіншілік    f\ Қолөнер  

5.  XVIII ғасыр соңынан бастап (Каджар әулеті кезінде) Иранның астанасы:

а\ Исфаһан      в\ Тегеран    с\ Термез    d\ Мешхед

6.  (Аға Мұхаммед хан тұсында) Иран жері әкімшілік жағынан бөлінді: а\ Вилаеттер (облыс)    b\ Суба (әкімшілік аймақ)   c\ Інжу (үлес)  d\  Хассэ   e\ Эялеттер (провинция)   f\ Иқта  7. Контекстік сұрақ.

«Иран жері әкімшілік жағынан аймақтарға бөлінді. Бір аймақтарды шах тағайындаған хакімдер басқарса, келесі аймақтар көлемі жағынан өте үлкен аймақтар болғандықтан, олардың қолындағы билік пен құқық та үлкен еді.

Сондықтан өте үлкен аймақтардың басында шахтың мұрагерлері отырды. Аймақтар басшыларының дербес биліктері шексіз еді. Олардың өз жасақтары, өз ақшалары болды. олар салықты өздері жинап, қылмыскерлерге өздері жаза қолданып, өздері соттады. Кейбір феодалдар мен хакімдер түрлі жағдайларда шахқа бағынбай, тіпті шахтың билігіне де көз алартты. Кейбір облыстардың билеушілерін өзіне бағыныштылықта ұстау үшін Каджар әулетінің шахтары үнемі қатаң бақылау жасап, күш қолданып отырған»

1. Ирандағы шах тағайындаған хакімдер басқарған әкімшілік аймақ:

а\ Эялеттер    в\ Вилаеттер    с\ Субалар    d\ Штаттар 2. Иранда эялеттердің басында тұрған шахтың мұрагерлері: а\ Сұлтандар     в\ Әмірлер    с\ Шахзадалар    d\ Наибтар

3. Ирандағы шах билігіне қарсы шыққаны үшін шахтың күш қолдануға мәжбүр болған облыстары:

a\ Хорасан   b\ Мешхед   c\ Керман    d\ Исфаһан   e\ Вахш   f\ Мерв 8. XVIII ғ соңына қарай Иранда Шығыс елдерін отарлаушы қандай елдердің мүддесі түйісті?

a\ Англия    b\ Голландия   c\ Ресей   d\ Германия   e\ Осман империясы   f\ Франция 

9. Контекстік сұрақ.

«Иранды француз ықпалына түсірмеу, оны өз билігіне қарату үшін Англия өз өкілін шахқа жібереді. Ол Иран шахымен келісімге келіп, саяси және сауда шарттарына қол қойды. Келісімшарт негізінде Англия өзге шет елдіктерді Иранға жібермеуге, егер француздар Үндістанға шабуыл жасайтын болса, шах әскерін Ауғанстанға аттандыруға уәде берді. Сауда келісімі негізінде ағылшындар Иранда көптеген сауда жеңілдіктеріне ие болды. Ағылшындар есесіне шахқа қалаған жағдайда қару-жарақпен көмектесуге уәде берді»

1.          Англияның Иранды француздардың ықпалына түсірмеу үшін жіберген елші-өкілі:

а\ Пэрри     в\ Малкольм     с\ Резанов    d\ Лаксман

2.          Англияның Иранмен келісім нәтижесінде Иранға жібермеуге тырысқан шетелдіктері:

а\ Орыстар    в\ Испандықтар    с\ Португалдар   d\ Француздар 10. Иран шахы Закавказье (Кавказ бойы) мен Кавказ халықтарын бағындырудағы басты кедергі санаған мемлекеті: а\ Ресей    в\ Қытай    с\ Осман империясы      d\ Англия 11. 1801 жылы Грузия мемлекеті қосылды:

а\ Арменияға    в\ Әзірбайжанға     с\ Иранға   d\ Ресейге 12. Контекстік сұрақ.

 «Армения мен Әзірбайжанның Ресейге бет бұру саясатының күшеюі шахты қатты алаңдатты. Ақыры, бұл бәсекелестіктен орыс-иран соғысы тұтанды. Батыстық державалар Иранды әрқайсысы өз ықпалына алғысы келіп түрлі қитұрқы саясат жүргізді. Оны Ресейге қарсы соғысқа айдап салғанымен, соғыста шах ешкімнен нақты көмек пен қолдау көре алған жоқ. Сондықтан өзінен әлдеқайда жақсы дамыған, қуатты Ресейден Иран жеңіліп қалды. Орыс-иран соғысы нәтижесінде 1813 жылы 13 қазанда келісімге қол қойылды. Келісім нәтижесінде Иран Кавказ аймағындағы бірнеше жерлерінен айырылды. Иранда еркін сауда жасауға қол жеткізді. Иранда

Ресейдің ақпалы өсті»

1.          Бірінші орыс-иран соғысы басталған жыл: а\ 1804 ж    в\ 1802 ж    с\ 1800 ж    d\ 1805 ж

2.          Иранды Ресейге қарсы соғысқа айдап салған Батыс Еуропалық мемлекеттер қатары:    а\ Англия, Франция      в\ Түркия, Португалия     с\ Испания, Швеция d\ Дания, Норвегия

3.          Орыс-иран соғысы нәтижесінде 1813 жылдың 13 қазанында қол қойған келісім атауы:  

а\ Түркманчай     в\ Гүлстан    с\ Айгүн     d\ Нерчинск

4.          1813 жылғы келісім нәтижесінде Иранның Ресейге беруге мәжбүр болған жерлері:    а\ Түркия, Шешенстан, Күрдстан     в\ Қырым, Қара Теңіз, Азов теңізі с\ Дағыстан, Грузия, Солтүстік Әзірбайжан d\ Дағыстан, Қырым, Шешенстан

13. Иран Англияның саясатына арқа сүйеп, екінші иран-орыс соғысын бастаған жылы:

а\ 1813 ж     в\ 1828 ж    с\ 1815 ж    d\ 1826 ж 14. Контекстік сұрақ.

 «Иран екінші орыс-иран соғысында тағы да жеңілді. 1828 жылы 22 ақпанда Иран жаңа келісімге қол қойды. Бітім бойынша Иран мен Ресей арасындағы шекара өзен арқылы өтетін болды. Шығыс Армения Ресейдің құрамына енді. Ресейдің Иранмен шекаралас теңізде әскери флот ұстау құқығы түпкілікті бекітілді. ХІХ ғасырдың бірінші

жартысындағы орыс-иран соғыстары ағылшын-иран қатынастарын шиеленістірді. Екі держава арасында Иранға үстемдік үшін күрес басталды.

Иранға еуропалық державалар капиталының енуі күшейе түсті. Иран шетелдіктердің тауар өткізу нарығына және арзан шикізат көзіне айналды. Шах өкіметі Батыс елдері алдында дірменсіз саясат ұстанды. Иран Батыс елдеріне экономикалық тәуелді елге айнала бастады»

1. 1828 жылы Иран-Ресей соғысында жасалған келісім атауы: 

а\ Түркманчай     в\ Гүлстан    с\ Айгүн     d\ Нерчинск

2. Иран мен Ресей арасындағы шекара өткен өзен:

а\ Терек    в\ Тигр    с\ Ока   d\ Аракс

3. Ресейдің Иранмен шекарадағы флот ұстау құқығы түпкілікті бекітілген теңіз: а\ Азов теңізі     в\ Қызыл теңіз     с\ Каспий    d\ Қара теңіз  15. ХІХ ғасыр басында Ресей Иранды әскери жолмен бағындырғысы келсе, Иранды бағындыру үшін сыртқы сауданы пайдаланған мемлекет: а\ Англия    в\ Түркия    с\ Франция    d\ Голландия

16. Ағылшындар Иран аймағына бірнеше телеграф жүйелерін салып, телеграф Иранды қандай елмен жалғастырды?

а\ Ресеймен     в\ Қытаймен   с\ Ауғанстанмен   d\ Үндістанмен 17. 1872 жылы 70 жыл мерзімге Иранның табиғи байлықтарын игеруге тиімді концессия алған ағылшын капиталисі, барон: а\ Юлиус Рейтер     в\ Лоуренс Аравийский      с\ Мэттью Пэрри      d\ Чарльз Каннинг

18.                 Англия мен Иран шахы арасындағы шарт концессия бойынша ағылшындар ашуға рұқсат алған объектілер (орындар): a\ Офицерлерді оқыту     b\ Тасжолдар салу     c\ Теміржолдар салу    d\ Университеттер ашу    e\ Телефон-телеграф салу     f\ Елшілер оқытатын орталықтар ашу  

19.                 Англия мен Иран шахы арасындағы шарт концессия бойынша ағылшындар ашуға рұқсат алған объектілер (орындар): a\ Кітапханалар ашу      b\ Фабрикалар ашу   c\ Мұражайлар ашу    d\ Зауыт ашу     e\ Мұрағаттар ашу     f\ Банктер ашу  20. Контекстік сұрақ.

«1889 жылы Иран шахы тағы да ағылшындарға концессия беріп, Шахиншах банкін салуға рұқсат етеді. Осылайша Иранның оңтүстігі мен оңтүстік-батыс жағында Англия үстемдік жүргізуге кірісті. Ағылшындардың ықпалы Иранның саяси билігіне де белсенді бола түсті. Иран шахына ағылшындардың тым жақын бола түсуі орыстарды қатты алаңдатты. Ресей империясы үшін Иран саяси және экономикалық жағынан өте маңызды аймақ болды. сондықтан орыс патшалығы Иранға экономикалық тұрғыдан байланысты нығайту үшін сауда байланыстары мен концессиялар алу, бірлескен өнеркәсіп орындарын салу жолдарын іздестіруге кіріседі. Ағылшындардан кейін Иран аумағына Ресей капиталистері келе бастады».

1.          1889 жылы Иран шахынан концессия алған ағылшын кәсіпкері: а\ Морган    в\ Рокфеллер    с\ Рейтер    d\ Ротшильд

2.          Иран шахы 1889 жылы ағылшындарға жаңа концессияны қанша жылға берді?

а\ 60 жылға    в\ 70 жылға    с\ 50 жылға    d\ 70 жылға 3. Иранның оңтүстігі мен оңтүстік-батыс жағында ағылшындар үстемдік етсе, Иранның солтүстігіне келе бастаған қай елдің капиталистері болатын?

а\ Голландия    в\ Швеция   с\ Ресей    d\ Испания

21.  1879 жылы шахтың өтініші бойынша парсылардың әскери бригадасын ұйымдастырып, әскерлерді оқытуға кіріскен: а\ Француз офицерлері    в\ Орыс офицерлері    с\ Голланд офицерлері d\ Американ офицерлері

22.  Ираннан орыстардан телеграф жүйесін салуға концессия алған жылы:

а\ 1813 ж     в\ 1826 ж    с\ 1879 ж    d\ 1888 ж

23.  1888 жылы Иранға қарайтын Каспий теңізі жағалауында балық кәсіпшілігін дамытуға ұзақ мерзімді концессия алған балықшы-кәсіпкер: а\ Н.Миклухо-Маклай     в\ Ю.Рейтер    с\ Л.Поляков   d\ С.Лианозов 24. 1890 жылы Тегеранда есеп-несие банкін салған орыс капиталисі: а\ А.Грибоедов     в\ Ю.Рейтер    с\ Л.Поляков   d\ С.Лианозов

25. Иран шахынан 75 жыл мерзімге транспорт саласындағы концессия алған орыс капиталисі:

а\ Л.Поляков    в\ С.Лианозов    с\ С.Дежнев    d\ Е.Хабаров 26. Иранның Ресейден 22,5 млн рубль мөлшерінде неисе алған жылы: а\ 1888 жл    в\ 1890 ж    с\ 1900 ж   d\ 1879 ж

27. І дж соғыс қарсаңында Ирандағы орыс капиталының мөлшері жетті: а\ 22,5 млн рубльге    в\ 164 млн рубльге    с\ 170 млн рубльге d\ 200 млн рубльге

 

§13. ОСМАН ИМПЕРИЯСЫНДАҒЫ ДАҒДАРЫСТЫҢ КҮШЕЮІ ЖӘНЕ ТАНЗИМАТ РЕФОРМАЛАРЫ

1.                   1826 жылы янычар әскерін таратып, орнына жаңаша тәрбиеленген және қаруланған әскер құрған сұлтан: /суретте/

а\ ІІІ Селим     в\ ІІ Махмұт    с\ Абдул Меджид      d\ Абдул Хамид

2.                   Осман империясында 1826 жылғы жүзеге асырылған әскери және мемлекетті басқару реформалары қатары: a\ Ел аумағы аймақтар мен губернияларға бөлінді     b\ Еуропалық үлгідегі министрліктер құрылды, ондағы қызметкерер шапандары мен бастарындағы шалма

орамалдарын еуропалық киімдерге ауыстырды    

c\ Балқан түбегіндегі халықтарға тәуелсіздік берілді    d\ Шетелдіктерге Осман империясынан жер алуға мүмкіндік берілді    e\ Ресеймен тығыз қарым-қатынас жасалды      f\ Осман империясында жерге жекеменшік құқығы енгізілді   3. Осман империясында 1839-1870 жылдары Танзимат реформаларын жүзеге асырған ІІ Махмұттың сенімді адамы: а\ Мұстафа Решид паша      в\ Лютфи Такади    с\ Осман-Нури паша d\ Мюниф паша 4. Танзимат сөзінің мағынасы: а\ «Билік жүргізу, билікті бөлісу»     в\ «Реформалар, өзгерістер» с\ «Қоғамдық іс, өзгерістер»               d\ «Дін ісі, діни басқару»

5.                   Танзимат реформаларының бірінші кезеңі қамтыған жылдар: а\ 1856-1876 жж    в\ 1853-1856 жж    с\ 1839-1853 жж    d\ 1826-1876 жж

6.                   Танзимат реформаларының екінші кезеңі: а\ 1856-1876 жж    в\ 1853-1856 жж    с\ 1839-1856 жж    d\ 1826-1876 жж

7.                   Танзимат реформаларының үзіліп қалуына әсер еткен тарихи оқиға: а\ ІІ Махмұт сұлтанның өлімі    в\ Мұстафа пашаның биліктен кетуі с\ Янычарлар көтерілісінің басталуы    d\ Қырым соғысы

8.                   Мұстафа Решид жетекшілігімен жасалған жаңа реформаның жоспары бойынша Танзимат реформасының негізгі мақсаты: a\ Сұлтан өкіметін нығайту     b\ Балқан түбегіндегі халықтарға мемлекеттік тәуелсіздік беру    c\ Балқандағы ұлт-азаттық қозғалысты тоқтату     d\ Ресейден Азов теңізін қайтарып алу   

e\ Ресейге бағынышты Орта Азия мемлекеттерінің тәуелсіздік алуына көмектесу    f\ Барлық діндерге теңдік беру    

g\ Түрік өкіметінің еуропалық державаларға тәуелділігіне тежеу қою   h\ Мемлекет құрылысын Батыстың мемлекеттік құрылысына жақындату  

9.                   1839 жылдың қараша айында сұлтанның жазғы сарайы Гюльхане алдында халыққа жарияланған құжат: а\ «Қасиетті жарлық» - «Гюльхане хатт-и шериф» в\ «Қасиетті реформа» - «Танзимат» с\ «Қасиетті мемлекет» - «Гюльхане хатт-и стан» d\ «Қасиетті дін» - «Танзимат»

10.                 1839 жылы Гюльхане сарайы алдында жарияланған құжаттың үш негізгі жаңарту мақсаты:

a\ Діни сенімдеріне қарамастан империяның барлық бағынышты халықтарының өмірін, ар-ұжданын және дүние-мүлкінің қауіпсіздігін қамтамасыз ету      

b\ Түрік жастарын шетелге оқыту отырып, оларды жаңа қызметтерге тағайындау  c\ Түркияда Конституция қабылдау арқылы сұлтан билігін шектеу   d\ Салықтарды дұрыс жинау және әділетті бөлу     e\ Иранмен жақындаса отырып, Ресейден Дағыстан, Грузия қайтарып алу     f\ Әскери қызмет мерзімін қысқарту  11. Мәтіндік сұрақ.

«Ең алдымен әкімшілік салсында бірқатар реформалық шаралар жүргізілді. Жергілікті жерлерде мұсылман емес тұрғындардың қатысуымен кеңесші ұйымдар – меджлистер құрылды, сот саласында бірқатар жаңа заңдар қабылданды және зайырлы білім беретін мектептер ашылды, жер қатынастары мен экономиканы дамыту бойынша өзгерістер енгізілді. Танзимат реформасының империя халқының түрік не мұсылман емес халықтарына қатысты бағдарламасы билеуші топтар тарапынан қатты наразылыққа ұшырады. Бұл реформалық әрекеттер билеуші топтың наразылығын тудырды. Дәстүрлі қоғамның үрдістерін бұзып, елді еуропалық үлгімен реформалауға олар мүлдем наразы болды»

Танзимат реформаларына қатты қарсылық танытқан топ: а\ Балқан түбегіндегі халықтар             в\ Ислам дінбасылры с\ Түркияның Еуропалық көршілері     d\ Түркиялық зиялылар 12. 1853-1856 жылдардағы соғыстың шығуына себеп болған себептердің бірі:

а\ Христиан дінін ұстанатын империядағы халықтың құқына шектеу қою Ресей империясы тарапынан наразылық тудырды

в\ Түркиянің Ресей қарамағына өтіп кеткен Азов теңізін қайтарып алуға тырысуы

с\ Балқан түбегіндегі христиан халықтары құқықтарының түріктермен теңестірілуі d\ Түркияның аумағына ағылшын, француз капиталының көптеп енуі 13. Танзимат реформаларының нәтижелері:

- Жер, қылмыстық іс, Азаматтық іс кодекстері қабылданды; - Сұлтан таққа отырған соң қабылданған заңдарды бұзбауға міндеттеме алды;  - Ақша реформасы жүргізілді;

- Қызметкерлердің жалақысына қатаң шек қойылды;

- Орта мектептер ашылды;

- Империя аумағында теміржолдар мен байланыс тораптары салынды;

- Алғашқы өнеркәсіп орындары пайда болды;

14.  Мәтіндік сұрақ.

«Танзиматтың бірінші кезеңінде әкімшілік, мемлекеттік басқару, экономика мен мәдениет саласында бірқатар шаралар іске асырылды. Бірақ реформалардың түпкі нәтижесі қала мен ауылдағы халықтың жағдайына елеулі өзгеріс әкеле алған жоқ. Шетелдіктердің мемлекет ісіне араласуына да шектеу қойылмады. Сұлтан үкіметі жүргізген Танзиматтың бірінші кезеңіндегі реформалары мемлекетті күшейте алмады. Шетелдіктердің Осман империясының ісіне араласуы ғана елді толық күйреуден уақытша сақтап қалды»

Танзимат реформасының бірінші кезеңі қамтыған жылдары: а\ 1853-1856 жж     в\ 1839-1856 жж    с\ 1856-1876 жж   d\ 1839-1853 жж

15.  1853-1856 жылдарда үзіліп қалған Танзимат реформаларын жалғастыруға түріктердің мәжбүр болу себебі:

а\ Түріктердің соғыста жеңіске жетуі в\ Шетелдіктердің қысымы

с\ Балқан түбегіндегі халықтардың үздіксіз көтеріліске шығуы d\ Түркия аумағына Ресейдің басып кіруі

16.  Сұлтан үкіметінің шетелдіктерге жекеменшікке жер және қозғалмайтын мүлік алуға рұқсат берген жылы:

а\ 1826 ж     в\ 1839 ж    с\ 1853 ж   d\ 1856 ж 17. Мәтіндік сұрақ.

«Шетелдіктерге жекеменшікке жер және қозғалмайтын мүлік алуға рұқсат беру нәтижесінде империяның экономикасына шетелдік қаржының көптеп келуіне жол ашылды. Сұлтан үкіметі реформаны толық жүзеге асыру үшін бірнеше рет шетел державаларынан несие алуға мәжбүр болды. ХІХ ғасырдың екінші жартысында түрік үкіметі империяны нығайту мақсатында ұлттық қозғалыстарға бірқатар жеңілдіктер жасады. Мұсылман емес халықтар – армяндар, болгарлар, гректер, румындар, сербтер, яғни империя халқының 40 пайызын құрап отырған тұрғындарға мемлекет алдында теңдік құқығы берілді делінді. Бұл жаңа саясаттың негізінде сұлтанның билігіне бағынышты халықтың бәріне жаңа атау берілді және олардың бәрі теңқұқықты деп жарияланды»

Империядағы барлық халықтардың жаңаша аталуын анықтаңыз:

а\ Түріктер    в\ Османдар   с\ Оғыздар     d\ Түрікмендер 18. 1856 жылы Осман империясының тарихында алғаш рет барлық азаматтардың құқығы заң алдында бірдей екендігін манифестінде жариялаған сұлтан:

а\ ІІ Махмұт     в\ ІІІ Селим    с\ Абдул Меджид     d\ Абдул Хамид 19. Осман империясы тарихындағы 1856 жылғы манифестке сай қабылданған өзгерістер: a\ Христиандардың мемлекеттік қызметке орналасуына тыйым салынды     b\ Христиан азаматтары әскерге алынбайтын болды    c\ Мемлекет мұсылман емес ұйымдардың өмір сүруін заңдастырды    d\ Мемлекет аумағындағы барлық халық өкілдеріне қалаған аумағына қоныстануға рұқсат етілді   

e\ Білім беру саласында бұрынғы мұсылмандық діни бағытынан зайырлы бағытқа бұрылуға қадам жасалды     f\ Христиандарды мемлекеттік қызметке алуға рұқсат етілді 20. Контекстік сұрақ.

«Реформа жекеменшік жер иелену құқығын беру арқылы кәсіпкерлік пен сауданың дамуына жол ашты, бірақ оның пайдасын қалалықтар көрді. Осман империясындағы қалалардың тұрғындар, негізінен, мұсылман емес халықтар тұратын. Түріктерге негізінен реформа пайдалы болған жоқ, қайта олардың төлейтін түрлі салықтарының өсуіне әкелді. Жерге жекеменшіктің енгізілуі шаруаларды жерді мұрагерлікпен пайдалану құқығынан айырды. Өйткен жерді жекеменшікке шаруа ала алмайтын. Жаңа жер иесіне шаруаны отырған жерінен қуып шығуға құқық берілді. Қоғамда реформалық әрекеттерді одан әрі тереңдетуді қоштаған либералдық топтар болды». 1. Осман империясында қалаларда тұратын мұсылман емес халықтар: a\ Албандар   b\ Күрдтер   c\ Гректер   d\ Түріктер   e\ Армяндар    f\ Еврейлер 

2.  Осман империясында ауылдық жерде тұрғандар:

a\ Албандар   b\ Күрдтер   c\ Гректер   d\ Түріктер   e\ Армяндар    f\ Еврейлер 

3.  Реформалар нәтижесінде жерді жекеменшікке иемденгендер: а\ Сипахилер      в\ Қазылар    с\ Пашалар    d\ Әмірлер

4.  Осман империясында реформаларды жалғастыруды жақтаған либералдық топ өкілдері:

a\ Қазылар   b\ Имамдар   c\ Саудагерлер    d\ Кәсіпкерлер    e\ Бейлер     f\ Еуропалық біліммен тәрбиеленген қызметкерлер  g\ Әскерилер    h\ Сұлтандар  

21.            1865 жылы құрылған жасырын «Жаңа османдар» ұйымының жетекшісі:

/суретте/ а\ Мұстафа Решид     в\ Намык Кемал    с\ Мұстафа Кемал     d\ Мұстафа Байрақтар 

22.            1876 жылы «Жаңа османдар» либералдар ұйымының күшімен тақтан түсірілген сұлтан: а\ ІІ Махмұт     в\ Абдул Азиз    с\ Абдул Меджид      d\ Абдул Хамид 23. 1876 жылы сұлтандық билікке келген Осман империясының сұлтаны: а\ ІІ Махмұт     в\ Абдул Азиз    с\ Абдул Меджид     d\ Абдул Хамид 24. Осман империясының тағына келуден бұрын конституцияны, екі палаталы парламентті бекітіп, азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтарын жариялаған:

а\ ІІ Махмұт     в\ Абдул Азиз    с\ Абдул Меджид     d\ Абдул Хамид

25.                 Осман империясындағы Конституция бойынша мемлекеттік тіл мен мемлекеттік дін: а\ Араб тілі, ислам діні                в\ Түрік тілі, ислам діні     с\ Түрік тілі, христиан діні          d\ Грек тілі, христиан діні

26.                 Осман империясындағы сұлтанның Конституцияны жоюға сылтау болған 1877-1878 жж тарихи оқиға: а\ Орыс-түрік соғысы      в\ Түрік-Венеция соғысы      с\ Қырым соғысы d\ Стамбұлдағы әскерилер төңкерісі

27.                 1877-1878 жж соғыста Осман империясының жеңілуіне байланысты «жаңа османдарға» қарсы шығып, парламентті таратуға, конституцияны жоюға кіріскен сұлтан:

а\ ІІ Махмұт     в\ Абдул Азиз    с\ Абдул Меджид     d\ Абдул Хамид 28. Осман империясында 1878 жылы ақпанда парламентті таратып, елді жеке өзі билейтінін жария еткен сұлтан:

а\ ІІ Махмұт     в\ Абдул Азиз    с\ Абдул Меджид     d\ Абдул Хамид 29. Осман империясында сұлтан билігіне қарсы шыққан армяндардың бас көтеруін басуға Кіші Азияның шығыс бөлігіне жазалау отряды жіберген жыл:

а\ 1894 ж     в\ 1878 ж    с\ 1876 ж    d\ 1890 ж

30. «Жаңа османдардың» Осман империясын қайта құру әрекеттерінің сәтсіз аяқталуына себеп болған сұлтан:

а\ Абдул Меджид     в\ V Махмұд     с\ Абдул Азиз    d\ ІІ Абдул Хамид 31. Осман империясының тарихында билеген кезеңі зюлим (езу, қанау, зұлымдық) деп аталған сұлтан:

а\ ІІ Абдул Хамид    в\ Абдул Меджид    с\ Абдул Азиз     d\ V Махмұд

 

§14. ҚЫРЫМ СОҒЫСЫ: СЕБЕПТЕРІ МЕН САЛДАРЫ

1.                   ХІХ ғ ортасында Осман империясы отарлап отырған халықтардың тағдырына байланысты шиеленістің тарихта аталуы: а\ «Шығыс мәселесі»    в\ «Азия мәселесі»    с\ «Таяу шығыс мәселесі» d\ «Түрік мәселесі»

2.                   ХІХ ғ Таяу Шығыс нарығына үстемдік ету мақсатымен саяси бәсекелестік жүргізген мемлекеттер:

a\ Иран     b\ Испания   c\ Голландия   d\ Ресей    e\ Англия    f\ Франция 

3.                   1850 жылдан бері христиандардың Иерусалим мен Вифлеемдегі «қасиетті жерлерді» қорғауда католик және православие шіркеулері келіспеушіліктерінің басында тұрған бәсекелес мемлекеттер:

а\ Католиктік Испания мен православиелік Грекия в\ Католиктік Франция мен православиелік Ресей с\ Католиктік Германия мен протестанттық Англия d\ Кальвинистік Швейцария мен католиктік Италия

4.                   Қырым соғысы мен Таяу Шығыстағы әскери қақтығыстың басталуына сылтау болған: а\ «Қасиетті жер» мәселесі туралы сылтау в\ Араб елдерінің түрік-османдарға қарсы азаттық күресі с\ Католик, православтар мен мұсылмандар арасындағы қақтығыс d\ Осман империясындағы аумағындағы христиандарың «қысым көруі» 5. Осман империясының құрамындағы барлық православиеліу халықтарға «қасиетті жерлердегі» православие шіркеуінің мәртебесін және орыстардың ықпалын мойындауды Түркиядан талап еткен (ультиматум) Ресей патшасы:

а\ І Александр     в\ ІІ Александр     с\ І Николай     d\ ІІ Николай 6. Түрік сұлтанына қысым көрсетіп, «қасиетті жерлердегі» католик шіркеуінің мәртебесін мойындауды талап еткен мемлекет:

а\ Ресей    в\ Франция    с\ Англия     d\ Испания

7. «Қырым соғысында» Осман империясы жағында Ресейге қарсы соғысқан мемлекет (тер): a\ Англия     b\ Италия   c\ Германия   d\ Франция   e\ Испания    f\ Голландия  8. Контекстік сұрақ.

«Орыс патшасы Осман империясының одақтасы болған елдермен тіл табыса алмайтындығына көз жеткізген соң, түрік сұлтанына қысым көрсете бастады. Ресей патшасы Стамбұлға орыс елшілігін жіберді. Елшілік түрік сұлтанына үзілді-кесілді талап қойып, «қасиетті жерлердегі» православие шіркеуінің мәртебесін қамтамасыз етуді және сұлтан билігіндегі православие дініндегілерді орыс патшасының қамқорлығына алуына көндірмек бөлді. Сұлтан үкіметі орыс патшасының бұл талаптарын орындаудан бас тартты. Патша өкіметі түріктер үшін Еуропалық мемлекеттер Ресеймен шиеленіске бармайды деген қате түсінікпен

Түркиямен соғысуға бел буды»   

1. Осман империясына елшілерін жіберіп талап қойған Ресей императоры:

а\ ІІ Екатериан   в\ І Николай    с\ ІІ Александр    d\ ІІІ Александр 2. Ресей императорының Стамбұлға өз талаптарын қойып, елші жіберген жылы:

а\ 1853 ж    в\ 1839 ж    с\ 1856 ж    d\ 1876 ж

9.                   Ресей мен Түріктер (Осман империясы) арасындағы Қырым соғысы жылдары:

а\ 1853-1856 жж    в\ 1826-1839 жж    с\ 1856-1876 жж    d\ 1856-1860 жж

10.                 Қара теңіздегі түрік флотын талқандаған орыс флотының қолбасшыадмиралы:

а\ Кутузов     в\ Суворов    с\ Ушаков    d\ Нахимов

11.                 Қара теңіздегі жеңілістен кейін түрік әскерлері талқандалған жер: а\ Кіші Азия     в\ Солтүстік Африка    с\ Кавказ    d\ Мәрмәр теңізі

12.                 Батыс державаларының орыстарға қарсы соғысып жатқан түріктерге көмектесу себебін көрсетіңіз:

а\ Осман империясының толық күйреуінен, Таяу Шығыстағы өз ықпалдарынан айырылып қалудан сескенді

в\ Османдармен одақтасу арқыл Ресей империясын талқандауды мақсат етті с\ Қара Теңізді Ресей қарамағына бермеуге тырысты d\ Балқан түбегінің Ресей қарамағына өтуінен қорықты 13. Батыс державалардың Қара теңізге әскери көмектерін аттандырып, Осман империясымен Ресейге қарсы бағытталған одақтық келісімге қол қойған жылы:

а\ 1853 ж     в\ 1855 ж   с\ 1854 ж    d\ 1856 ж

14. Осман империясының Батыстық одақтастары соққы берген Ресейдің Қара теңіз флотындағы негізгі тірегі: /суретте/ а\ Севастополь    в\ Одесса     

с\ Бахшасарай       d\ Акерман 15. Қырым соғысындағы ерекше шайқастардың бірі болған қай қаланың қорғанысы болатын? а\ Мәскеу    в\ Петербург    с\ Севастополь    d\ Одесса 16. Қырым соғысында Батыс державаларынан жеңілген мемлекет: а\ Түркия     в\ Ресей    с\ Австрия    d\ Грекия

17.                 Түркия мен Ресей арасындағы соғысты тоқтатуға тырысып, тараптар арасында бейбіт бітім келіссөздерін бастаған мемлекет: а\ Австрия    в\ Франция    с\ Германия    d\ Англия

18.                 Қырым соғысындағы соғысушы мемлекеттердің Парижде бейбіт бітім келісімне қойған жылы:

а\ 1853 ж     в\ 1855 ж   с\ 1854 ж    d\ 1856 ж

19.                 Қырым соғысы нәтижесінде Ресейдің Түркияға қайтарған жері: а\ Азов теңізі     в\ Оңтүстік Бессарабия    с\ Грузия    d\ Әзірбайжан 20. Қырым соғыс нәтижесінде Батыстық державалардың «бейтараптандыруға» келіскен теңізі:

а\ Қызыл теңіз     в\ Азов теңізі   с\ Босфор теңізі   d\ Қара теңіз 21. Қырым соғысы нәтижесінде сұлтанның билігі сақталған Балқан түбегіндегі аймақ (тар): a\ Қырым    b\ Сербия   c\ Трансильвания   d\ Молдова   e\ Валахия     f\ Грузия

22.                 Париж трактаты шеңберінде Осман империясының тұтастығы мен тәуелсіздігіне кепілдік берген мемлекеттер: а\ Англия, Франция     в\ Австрия, Германия     с\ Голландия, Испания d\ Италия, Португалия

23.                 Осман империясы Қырым соғысынан келген зардаптары жою үшін Түркия қандай елдерден өте көп несие алды:

a\ Англия     b\ Италия   c\ Германия   d\ Франция   e\ Испания    f\ Голландия 

24.                 Осман империясының Батыс Еуропа елдерінің алдында қарызын өтей (төлей) алмайтындығын мойындаған жылы: а\ 1879 ж    в\ 1876 ж    с\ 1875 ж    d\ 1870 ж

25.                 ХІХ ғ соңғы ширегінде Осман империясының айырылған иеліктері: a\ Хорватия   b\ Болгария    c\ Сербия    d\ Черногория   e\ Македония    f\ Грекия   g\ Фракия   h\ Румыния 

26.                 ХІХ ғ соңында Балқан түбегіндегі түрік билігінде қалған славян тұрғындары тәуелсіздігін алса, Закавказьеде ықпалы күшейген мемлекет: а\ Австрия    в\ Иран    с\ Англия   d\ Ресей

27.                 ХІХ ғасыр соңында Осман империясынан Англияның тартып алған Солтүстік-Шығыс Африкадағы аумағы: а\ Мысыр, Каир     в\ Мадагаскар, Сейшель аралдары с\ Сирия, Ливан       d\ Босния, Герцеговина

28.                 ХІХ ғасырдың соңында Осман империясының аумағынан бөлініп, Франция құрамына өткен Солтүстік Африкадағы жерлер:

a\ Мысыр, Каир     в\ Парсы шығанағы, Қосөзен    с\ Алжир, Тунис d\ Того, Камерун

29.                 ХІХ ғ соңында Осман империясының иелігінен Франция бақылауына өткен Таяу Шығыс елдері:

а\ Мысыр, Каир         в\ Мадагаскар, Сейшель аралдары с\ Сирия, Ливан       d\ Босния, Герцеговина

30.                 ХІХ ғ аяғында Осман империясынан бөліп алып, Парсы шығанағы мен Қосөзен аймағында үстемдік етуге тырысқан мемлекет: а\ Ресей      в\ Голландия    с\ Франция    d\ Англия 31. ХІХ ғ Осман империясының әлсірегенін пайдаланып, АвстроВенгрияның басып кірген аумағы (тары):

a\ Румыния      b\ Сербия   c\ Босния    d\ Герцеговина    e\ Палестина   f\ Парсы шығанағы

32.                 Осман империясы толық күйрейтін болса, Ресей империясы славян мемлекеттері мен Қара теңіз бұғаздарын өз бақылауына алады деп қауіптенген мемлекеттер: (осы мемлекеттер ХІХ ғ соңы мен ХХ ғ б

«Шығыс мәселесін шешті»)

a\ Англия     b\ Франция    c\ Бельгия   d\ Голландия    е\ Италия     f\ Австро-Венгрия 

33.                 ХІХ ғ соңында Германиямен тығыз байланыс орнатуға бет бұрған Осман империясының сұлтаны:

а\ ІІ Абдул Хамид    в\ Абдул Меджид    с\ Абдул Азиз     d\ V Махмұд

34.                 1888 жылы Германия билігіне келіп, Германияны Осман империясымен жақындатқан император:

а\ І Вильгельм    в\ ІІ Фридрих    с\ І Максимилиан    d\ ІІ Вильгельм 35. Өзін «мұсылмандардың қолдаушысымын» деп мәлімдеген Герман императоры:

а\ ІІ Вильгельм    в\ ІІ Фридрих    с\ І Максимилиан    d\ І Вильгельм 36. ХІХ ғасыр соңында әлсіреген осман әскерін қайта құруға тапсырма алған ел офицерлері:

а\ Ресей     в\ Германия    с\ Англия    d\ Франция

37.                 Осман империясына әскери маңызы зор Бағдатты Парсы шығанағымен жалғастыруы тиіс деп жоспарланған магистраль:

а\ Берлин-Стамбұл-Бағдат      в\ Берлин-Иерусалим-Дели с\ Кельн-Анкара-Мосул              d\ Берлин-Мәскеу-Токио

38.                 Әскерлерін Еуропадан Таяу Шығысқа әкелуіне мүмкіндік беріп, Англия, Франция, Ресей отарлық иеліктеріне қауіп төндіруді көздеген мемлекет: а\ Австро-Венгрия    в\ Голландия    с\ Германия     d\ Италия

39.                 ХІХ ғ 50-60 жылдары ағартушылық сипатта қадамдар жасай отырып, түрік тілінің дамуына, оны әдеби тіл дәрежесіне көтерілуіне үлес қосқан ұйым:

а\ «Жаңа османдар»              в\ «Бірлік және прогресс»      с\ «Иттифок-и-муслимин»     d\ «Жаңа түріктер»

40.                 Стамбұлда «Бірлік және прогресс» (Иттихад ве теракки) партиясы құрылған жыл:

а\ 1879 ж     в\ 1876 ж    с\ 1889 ж    d\ 1888 ж

41.                 Стамбұлда құрылған «Бірлік және прогресс» ұйымының жақын арадағы мақсаты: а\ Түркияда монархиялық билікті қалпына келтіру в\ Конституциялық мемлекет құру с\ Осман империясы аумағынан барлық христиан ұлттарын қуу d\ Батыс елдерімен біріге отырып, Ресейді талқандау

42.                 «Бірлік және прогресс» ұйымы ел экономикасын көтерумен қатар, қоғамды жан-жақты жаңартуды көздеп, өздерін атады:

а\ «Жас түріктер»     в\ «Жаңа османдар»     с\ «Османлылар» d\ «Мұсылман бауырлар»

 

Қайталау сұрақтары мен тапсырмалар

Сәйкестендіру

Саяси қайраткердің аты			Саясаты
1	Жан Поль Марат	А	«Өте солшыл» революционерлерді басқарды
2	Жан Варле	В	«Сенімсіздер туралы» Заң қабылдады
3	Максимилиан  Робеспьер	С	«Халық досы» газеті шығарған
4	Шомет	D	«Кешірімпаздар» ағымын басқарды
5	Жорж Жак Дантон	E	Тұрақты баға орнатуды талап етті
1.C  2.E  3.B  4.A  5.D

 

Тарихи оқиғалар

1	Бородино шайқасы	А	1805 ж
2	Ватерлоо шайқасы	В	1812 ж
3	Трафальгар шайқасы	С	1813 ж
4	Лейпциг түбіндегі «Халықтар соғысы»	D	1815 ж
1.B   2.D   3.A   4.C

 

1. Ұлы Франция буржуазиялық революциясын бастаған оқиға:

а\ Құрылтай жиналысы   ә\ Парижді басып алу  б\ Бастилияны басып алу 2. XVIII ғасырда Францияда бірінші сословиене кімдер кірді? а\ Жоғарғы дінбасылары    ә\ Дворяндар    б\ Буржуазия 3. «Адам және азамат құқықтарының тұңғыш декларациясының» қабылдануы:

а\ АҚШ, 1776 ж   ә\ Франция, 1789 ж    б\ БҰҰғ 1948 ж 4. Франциядағы абсолюттік монархия құлаған жыл:

а\ 1784 ж   ә\ 1793 ж   б\ 1791 ж

5.  Францияның өмірінде үлкен рөл атқарған Якобшілер клубы қай жылы құрылды?

а\ 1784 ж    ә\ 1793 ж    б\ 1789 ж

6.  Бурбондар әулеті Француз тағына қай жылы келді?

а\ 1589 ж   ә\ 1579 ж    б\ 1678 ж 7. Францияда І Империя орнады: а\ 1792 ж    ә\ 1800 ж   б\ 1804 ж

8. Наполеон Бонапарт 1812 жылы 24 маусымда жорыққа шықты:

а\ Ресейге    ә\ Испанияға     б\ Египетке 9. Наполеон әскерінің соңғы шайқасы болған жер: а\ Лейпциг    ә\ Ватерлоо   б\ Бородино

10. 1684 жылы османдарға қарсы құрылған коалиция: /ескі базадан/ а\ «Шығыс мәселесі»    ә\ «Қасиетті Лига»    б\ «Осман мұрасын бөлісу» 11. ІІІ Селим реформасы бірінші кезекте қай салаған бағытталды? /ескі базадан/ а\ Ауылшаруашылығына    ә\ Өнеркәсіпке   б\ Әскери салаға 12. «Танзимат» сөзінің мағынасы:

а\ Реформалар, өзгерістер    ә\ Заңдар, жазалау    б\ Келісімдер, ұсыныстар

13. «Жаңа османдар» ұйымының жетекшісі кім?

а\ Абдул Хамит    ә\ Намык Кемал    б\ Абдул Меджид     

 

ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ ҚЫТАЙДАҒЫ ЕУРОПА ЕЛДЕРІНІҢ ОТАРШЫЛДЫҚ САЯСАТЫ §15. ЦИН ӘУЛЕТІНІҢ ОҚШАУЛАНУ САЯСАТЫ. АПИЫН СОҒЫСТАРЫ

*Ескерту. 1628 жылы Қытайда Ли Цзычен бастаған көтеріліс басталады. Нәтижесінде 1644 жылы Қытайдағы билікті Солтүстіктегі

Маньчжурлар тартып алып, 1912 жылға дейін басқарады. (Ескі базадан) 1. Қытайда маньчжурларға қарсы күрес ұйымдастырған құпия ұйым (дар): a\ «Қытайды өркендету қоғамы»    b\ «Ақ лотос»   c\ «Бірлік және прогресс»  d\ «Аспан ақыл-парасаты»   e\ «Құтқару қоғамы»   f\ «Шэньши қоғамы» 2. Маньчжурлар негізін қалаған Цин империясының әлсірей бастаған уақыты:

а\ XVIII ғ соңы-XIX ғ басы      в\ XVII ғ ортасы-XVIII ғ басы        с\ XIX ғ соңы-XX ғ басы             d\ XVII ғ басы-XX ғ ортасы

3.                   Қытайға христиан дінін тарату мақсатымен еуропалық миссионерлер келе бастаған кезде билікте болған әулет: а\ Сун    в\ Юань    с\ Мин    d\ Цинь

4.                   Көпестердің отарларда ұйымдастырған сауда кеңсесі және қонысы: а\ Колония      в\ Порт      с\ Фабрика    d\ Фактория

5.                   Қытайға еуропалықтардың келуіне тыйым салынған жыл мен тыйым салған императорды көрсетіңіз:

а\ 1757 жыл, Цяньлун      в\ 1637 жыл, Токугава       с\ 1644 жыл, У Саньгуй d\ 1761 жыл, Нурхаци

6.                   XVIII ғасырдың ІІ жартысынан бастап Қытайдың бүкіл сыртқы саудасы жүргізілген бірден-бір порт:

а\ Нанкин    в\ Тайвань    в\ Гуанчжоу    d\ Шанхай 7. Қытай Пекиннен келген өкіл арқылы шетелдіктермен сауданы бақылап, қай айларда сауда жасауға рұқсат етті? а\ Жаз, көктем    в\ Күз, қыс    с\ Көктем, қыс     d\ Күз, жаз 8. Қытай өкіметінің келген сауда жасауға келген еуропалықтарға (шетелдіктерге) салған тыйымы (дары):

a\ Қытайға бір кемеден артық кемелермен келуге тыйым салынды   

b\ құрлықтық Қытайға келуге тыйым салынып, Тайвань аралына келуге рұқсат етілді   

c\ Еуропалықтардың қытайша сөйлеуіне тыйым салынды     d\ Қытайлықтар туралы мәлімет жинауға бақылау орнатты    e\ Жергілікті қытайлардың шетелдіктерге қытай тілін үйретуіне қатаң тыйым салды    

f\ Қытай тіліндегі кітаптарды сыртқа әкетуге рұқсат етілмеді  9. Қытайда шығып, Еуропада ауқатты адамдар арасында өте жоғары сұранысқа ие болған тауар (лар): a\ Қару-жарақтар   b\ Шай   c\ Жібек маталар   d\ Қытай фарфоры     e\ Кілемдер     f\ Аң терілері

10. Англияның Қытайға жауапсыз үш елшілік аттандырған уақыты: а\ XVIII ғ соңы     в\ XVII ғ ортасы    с\ ХІХ ғ басы     d\ XVI ғ аяғы 11. Қытай өкіметінің сырт елдермен сауда жасауға рұқсат алған елдің оңтүстігіндегі портты қала Гуанчжоудағы сауда монополиясы: а\ «Шэньши»     в\ «Гунхан»    с\ «Пекин»    d\ «Нанкин»

12.                 Цин империясы тарапынан жауап ала алмаған Қытайға соғыс ашуға сылтау іздеген ағылшын саудагерлерінің әрекетін көрсетіңіз:

а\ Гуанчжоу порты арқылы Қытайға қарақшылық жолмен апиын

әкеліп сата бастады

в\ Ост-Үнді компаниясының өкілдерін жіберіп, Қытай нарығын арзан ағылшын тауарларымен «жаулап» алды с\ Қытай оқымысты-шэншилерін пара беріп сатып алды d\ Қытайдағы жатжерлік Маньчжур әулетімен келісімге келіп, Қытайды ашық отарлауға кірісті

13.                 Цин билігі ағылшындардың апиынды заңсыз енгізуге тыйым салу мақсатымен өкілін жіберіп, ағылшын апиын тәркілеп, суға ағызған жылы: а\ 1842 ж     в\ 1839 ж    с\ 1840 ж    d\ 1860 ж

14.                 Англияның Қытайға қарсы апиын соғыстары болған жылдар аралығы:

/суретте/

а\ 1840-1842 жж     в\ 1850-1864 жж     с\ 1842-1858 жж      d\ 1858-1860 жж 15. Қытай соғыста жеңілгенін мойындап, бірінші апиын соғысы нәтижесінде еуропалықтармен әділетсіз қол қойған келісімінің атауы:

а\ Пекин келісімшарты             в\ Тяньцзинь келісімшарты      с\ Нанкин келісімшарты       d\ Гуанчжоу келісімі

16. Бірінші апиын соғысы нәтижесінде жасалған келісімнің нәтижесі (лері): a\ Қытай Амур өзені бойындағы жерлерді ағылшындарға берді   

b\ Тибет Қытайдан бөлініп, Франция қарамағына берілді c\ Монғолия, Шыңжаң аймағын Ресей тартып алды d\ Қытай ағылшындар үшін бес портты ашық деп жариялады

e\ Апиын сату тоқтатылды f\ Ағылшындар Гонгонгті шектеусіз иеленді  g\ Қытай өтемақы (контрибуция) төледі

h\ Ағылшындар қысымымен «Гунхан» сауда монополиясы жойылды 17. Ағылшындардың Қытайдағы отаршылдық соғысына қосылған мемлекет:

а\ Иран     в\ Түркия     с\ Араб елдері     d\ АҚШ 18. Цинь империясы жартылай отар елге айналып, бірінші апиын соғысынан кейін шетелдіктерге тәуелділікке түскен келісімі:

а\ Нанкин    в\ Нерчинчк     с\ Пекин     d\ Гонконг

19.  Қытайды отарлауды кеңейту үшін екінші апиын соғысын бастаған мемлекет (тер):

a\ Ресей    b\ Германия   c\ Бельгия   d\ Голландия   e\ Англия    f\ Франция 

20.  Қытайға қарсы екінші апиын соғысы жылдары: /суретте/ а\ 1856-1860 жж    в\ 1840-1842 жж    с\ 1839-1845 жж    d\ 1850-1864 жж

21.  Цин империясында 1850 жылы елдің оңтүстігінде шаруалар көтерілісі басталған провинциялар:

a\ Хубэй    b\ Гуандун   c\ Чунчин   d\ Гуанси    e\ Тяньцзинь   f\ Пекин

22.  Қытайға қарсы апиын соғыстарына батыс еуропалық мемлекеттермен бірге кіріскен: а\ Ресей капиталистері        в\ Американ капиталистері  с\ Бельгия капиталистері    d\ Голланд капиталистері

23.  Тяньцзиньге таяу жердегі Дагу бекінісін ағылшын-француз әскерлері басып алған соң Цин өкіметінің отаршыл державалар талаптарын мойындаған жылы:

а\ 1858 ж    в\ 1856 ж    с\ 1842 ж     d\ 1839 д

24.  Қытай үшін Тяньцзинь келісімінің нәтижесі (лері):

a\ Англия мен Франция Пекинде өздерінің елшілерін ұстауға мүмкіндік алды    

b\ Англия мен Франция азаматтары Қытайда емін-еркін жүріптұруына мүмкіндік алды   

c\ Ағылшындар Қытайға апиын әкеліп сатуды тоқтатуға мәжбүр болды  d\ Қытай «ішкі варварлар» деп есептеген монғол, тибет халықтарына тәуелсіздік берді

e\ Қытай аумағында ағылшын факториялары құрылып, ашық сауда дамыды     f\ Шетелдіктер Янцзы өзені бойында сауда жасауға мүмкіндік алды    g\ Мин әулеті кезінен қалған сызбалар бойынша сауда кемелері жасала бастады 

h\ Апиын сатуға шек қойылмайтын болды, саудаға салынатын салық мөлшері қысқартылды        

25.  Еуропалық елдерден кейін Қытаймен Тяньцзинь келісіміне қол қойып, Қытай порттарына келіп сауда жасауға рұқсат алған ел:

а\ Иран     в\ Түркия     с\ Араб елдері     d\ АҚШ

26.  Қытаймен соғыспаса да, 1858 жылы Ресейдің Қытаймен жасаған келісімшарты:

а\ Пекин    в\ Нанкин     с\ Айгүн    d\ Тяньцзинь

27.  Ресейдің 1689 жылы Амур жағалауларынан айырылған келісімі:

а\ Нерчинск     в\ Пекин   с\ Нанкин    d\ Тяньцзинь

28.  1858 жылғы келісім бойынша Ресейдің Қытайдан тартып алған жері:

а\ Қиыр Шығыс аралдары     в\ Амур өзенінің сол жағалауы с\ Курил аралдары         d\ Шикотан аралдары

29.  Ресейдің Қытаймен жасаған келісімі нәтижесінде қабылданған шешім (дер):

a\ Ресей Қытайдан Іле, Тарбағатай өңірлерін тартып алды    b\ Ресей еуропалық елдер сияқты Қытаймен сауда жасасу жөніндегі келісімшартқа қол қойды    c\ Монғолия Ресей көмегімен тәуелсіздігін алды    d\ Ресей Қытайдан ағылшын, француз отаршылдарын қуып шықты    e\ Пекинде тұрақты орыс өкілдігі ашылды     f\ Ресейдің басқа қалаларда елшілер ұстауына жол ашылды    

30.  Цин мемлекеті атынан мемлекеттік әкім Гун Англия және Франциямен Пекин конвенциясына қол қойған жылы:

а\ 1858 ж    в\ 1856 ж    с\ 1860 ж     d\ 1842 ж

31.  Пекин конвенциясы бойынша Тяньцзинь келісіміне қосымша Қытайдың 16,7 млн ляң өтемақы төлеп, ашуға келіскен порты: а\ Тяньцзинь     в\ Пекин    с\ Нанкин    d\ Гуанчжоу

32.  Қытайдан Тяньцзинь келісімі нәтижесінде кули (жалдамалы жұмысшы) әкетуге рұқсат алған мемлекет:

а\ Ресей       в\ Франция     с\ АҚШ     d\ Англия

33.  1860 жылы Ресейдің Қытайдан толық қайтарып алған аймағы: а\ Уссурий     в\ Амур бойы     с\ Қиыр Шығыс      d\ Шыңжаң аймағы

 

§16.ҚЫТАЙДАҒЫ ИХЭТУАНЬДАР КӨТЕРІЛІСІ

1.                   ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде Қытайда елді күйреуден сақтап қалу жолдарын белгілеген саясат атауы: а\ «Жатжерліктерді елден қуу»      в\ «Өзін-өзі күшейту» с\ «Құпия ұйымдар кезеңі»             d\ «Нақты әрекет уақыты»

2.                   Қытайдың жаңа төрт портты ағылшын саудасына ашып берген конвенциясының атауы:

а\ Чифу конвенциясы          в\ Пекин конвенциясы      с\ Нанкин конвенциясы         d\ Тяньцзинь конвенциясы

3.                   1884-1885 жылдары Қытайға соғыс ашып, Вьетнамды Қытайдан тартып алған мемлекет:

а\ Ресей     в\ Англия    с\ Германия    d\ Франция

4.                   1894-1895 жылдары Қытайға соғыс ашқан Жапонияның тартып алған аралы (дары):

a\ Гонконг   b\ Тайвань   c\ Пянху   d\ Макао    e\ Шаньдун   f\ Уссурий

5.                   Цин империясы билігінен Кореяны азат етіп өз ықпалына көшірген мемлекет:

а\ Ресей    в\ АҚШ    с\ Англия    d\ Жапония

6.                   ХІХ ғасыр соңында Қытайды өзара бөліске салған елдердің ықпалындағы аумақтар мен саясатын сәйкестендіріңіз:

6	Франция	А	Қытайда «ашық есік» саясатын жүргізді
7	Ресей	В	Шаньдун түбегін иеленді
8	Германия	С	Маньчжурияда үстемдік етті
9	Жапония	D	Оңтүстік Қытайда үстемдік етті
10	АҚШ	E	Фуцзянда билік жүргізді
6.D    7.C     8.B    9.E    10.A

11.                 Қытайдағы «өзін-өзі күшейту» саясатының күйрегенін, Қытайда аумақтық бөлшектену кезеңінің басталғанын көрсеткен соғыс: а\ Қытай-Ресей соғысы            в\ Жапон-Қытай соғысы    с\ Германия-Қытай соғысы     d\ Түрік-Қытай соғысы

12.                 Қытай үшін отаршылдар арасында «концессиялар үшін күрес» өршіп, теміржол саласына бақылау орнатқанымен қатар шетелдіктер қандай салаларды өз қаржысымен ұстап отырды?

а\ Кеме жасау      в\ Қару жасау     с\ Тоқыма өндірісі    d\ Апиын өндіру е\ Ағаш жиһаз өндіру      f\ Шыны, әйнек өндіру

13.                 Қытайдың отаршыл елдер алдындағы масқара жағдайынан құтылудың жолын қарастыра бастаған көзі ашық, білімді топ өкілдері: а\ «Конфуцийшілдер»     в\ «Даосизм өкілдері»     с\ «Буддашылар» d\ «Шэньшилер»

14.                 Қытай халқын қатты ызаландырған Қытайдың қандай елдің алдында тізе бүгуі болатын?

а\ Германия    в\ Ресей    с\ Жапония     d\ АҚШ 15. Контекстік сұрақ.

 «ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде Қытайдың тәуелсіздігін сақтап қалу, ол душар болған ауыр дағдарысты жағдайдан құтқару жолын іздеген тобы ел ішінде мемлекеттік деңгейде күрделі реформа жүргізуді көздеді. Елде реформалық қозғалыс басталды. Реформалық қозғалыстың бастамашысы және оны жүргізушісі қытайлық ойшыл қайраткер болды. Ол батыстық өркениеттің қазіргі жетістіктерімен жақсы таныс болатын, сонымен қатар ол қытайлық дәстүрлі қоғамның да ерекшелігін жақсы білетін адам еді. Ол елді дағдарыстан алып шығудың жолдарын ұсынған пікірлерін билікке жеткізуге көп күш салады. Ол императорға жолдауларында елді жайлаған жемқорлықты, халықтың ауыр тұрмыстық жағдайын баяндады. Ол бұл жағдайларды баяндап қана қоймай, ол дағдарыстан шығудың нақты іс-әрекет шараларын да көрсетті. Ол үшін мемлекеттік құрылысты реформа жасау арқылы қайта құруды ұсынды»

1.          Қытайды ауыр дағдарыстан құтқару үшін күрделі реформа жүргізуді көздеген оқымыстылар: а\ «Конфуцийшілдер»     в\ «Даосизм өкілдері»     с\ «Буддашылар» d\ «Шэньшилер»

2.          Қытайда реформалық қозғалыстың бастамашысы және жүргізуші, ойшыл қайраткер: /суретте/

а\ Гуансюй     в\ Кан Ювэй    с\ Ли Цзычен     d\ Сунь Ятсен 16. Ұлы Қытай ойшылы Конфуцийдің ілімін алға тарта отырып, елде парламенттік монархия құруды талап еткен:

а\ Лян Цичао     в\ Ли Цзычен     с\ Гуансюй     d\ Кан Ювэй 17. 1898 жылы кәмелеттік жасқа толып, таққа отырған соң Қытайдағы реформаларға қолдау көрсеткен жас император:

а\ Гуансюй     в\ Нурхаци    с\ Цяньлун     d\ Пу И

18. Қытайдағы реформалық қозғалысты 1898 жылы жүргізуге мәжбүрлікті туғызған оқиғаларды сәйкестендіріңіз:

18	Германия	А	Порт-Артур мен Дальнийді басып алды
19	Англия	В	Гуанчжоуваньды жаулап алды
20	Франция	С	Коулунды жаулап алды
21	Ресей	D	Шаньдун түбегіндегі Циндао қаласын басып алды
18.D    19.C    20.B     21.A

22.  1898 жылы реформаның «жүз күні» ішінде қытай қоғамына үлкен өзгерістер әкелуге тиіс жарлықтар шығарған имеператор мен реформаторлар қатары:

a\ Ли Цзычен    b\ Гуансюй    c\ У Саньгуй    d\ Ли Дачжао    e\ Кан Ювэй    f\ Лян Цичао 

23.  Қытайпа императорға қарсы реакциялық топтардың реформалық әрекеттерді жоюға кірісіп, реформаларды іске бастағанына жүз күн толғанда төңкеріс жасаған жылы:

а\ 1898 ж    в\ 1899 ж   с\ 1900 ж    d\ 1901 ж

24.  Контекстік сұрақ.

1-сурет                                 2-сурет

«Қытайдың бұрынғы өткен тарихынан бері келе жатқан дәстүрі бойынша мемлекет саясатына қарсы халық күресін ұйымдастыруда өкіметтен жасырын әрекет ететін құпия қоғамдар көрнекті рөл атқарды. Шетел басқыншылығының салдарынан туындаған ХІХ ғасырдың соңғы ширегіндегі саяси ахуалдардың шиеленіскен кезінде, 1898 жылы «Ихэтуань» қоғамы деп аталған жасырын қоғам маньчжур өкіметі мен жатжерлік отыршылдарға қарсы бағытталған өзінің іс-әрекетін күшейтеді. Құпия қоғам мүшелері жатжерліктерге қарсы ұйым құрды. Ихэтуаньдар қозғалысы тікелей көтерілісі сипатына ие болды. Ихэтуаньдар Қытай жерінен барлық шетелдіктерді қуу, Қытайдың тәуелсіздігіне жету жолын көздеді. Олар көтеріліске шыққан кезде қалалардағы шетелдіктердің үйлерін өртеп, өздерін тұтқындап, жаппай жазалау әрекеттерін жүргізді. Ихэтуаньдар күшінің бүкіл Қытайды қамтығанынан қорыққан Цин өкіметі оларға амалсыз қолдау көрсетті. Ихэтуаньдар қырғынына сегіз держава Қытайға интервенция бастады. Олар ихэтуаньдар қозғалысын қанға бояп, басып-жаныштады. Цинь өкіметі сегіз державамен «Қорытынды хаттамаға» қол қойды. Алайда халықтың отаршылдыққа қарсы бас көтерулерінің ұлғая түсуі мен оны басып-жаныштауға кететін күштерді есепке ала отырып, отаршыл державалар Қытайды ықпал аймақтарына бөлшектеп алудан бас тарта бастады. Қытайда «ашық есік» саясатын жүргізу ұсынылды. Ол саясат бойынша барлық отаршыл елдер қытай нарығында теңдей құқыққа ие болатын болды». 

1.  Қытайдағы «Ихэтуань» ұйымының қосымша атауы: (1-сурет) а\ «Ақ лотос» ұйымы         в\ «Аспан ақыл-парасаты» с\ «Бейбітшілік және әділеттілік атынан көтерілген жұдырық» d\ «Қытайды өркендету қоғамы»

2.  Қытайда құпия қоғам мүшелерінің жатжерліктерге қарсы ұйым құрған жері:

а\ Шаньдун     в\ Пекин    с\ Нанкин    d\ Фуцзян

3.  Ихэтуаньдар қозғалысының көтеріліс сипатына ие болған жылы:

а\ 1898 ж    в\ 1899 ж   с\ 1900 ж    d\ 1901 ж 4. Ихэтуаньдардың ұранын көрсетіңіз: а\ «Жатжерліктерге өлім келсін, біз Сун мемлекетін қалпына келтіреміз!»

в\ «Жатжерліктерге өлім келсін, біз Цинь мемлекетін қалпына келтіреміз!»

с\ «Жатжерліктерге өлім келсін, біз Мин мемлекетін қалпына келтіреміз!»

d\ «Жатжерліктерге өлім келсін, біз Суй мемлекетін қалпына келтіреміз!»

5.  Ихэтуаньдарға қарсы сегіз державаның интервенция бастаған жылы:

а\ 1898 ж    в\ 1899 ж   с\ 1900 ж    d\ 1901 ж

6.  Қытайдағы Ихэтуань көтерілісін басуға қатысқан мемлекеттер қатары: (2-сурет)

a\ Англия   b\ Түркия   c\ Франция   d\ Голландия    e\ Германия    f\ Испания   g\ АҚШ     h\ Португалия

7.  Қытайдағы Ихэтуань көтерілісін басуға қатысқан мемлекеттер қатары: (2-сурет)

a\ Бельгия      b\ Португалия    c\ Испания   d\ Швеция    e\ Ресей    

f\ Жапония    g\ Италия         h\ Австро-Венгрия 

8.  Цин өкіметінің сегіз державамен «Қорытынды хаттамаға» қол қойған жылы:

а\ 1898 ж    в\ 1899 ж   с\ 1900 ж    d\ 1901 ж

9.  Қытай өзге елдермен қол қойған «Қорытынды хаттама» нәтижесі: а\ Қытайда шетелдіктерге қарсы саясат жүргізетін барлық қоғамдық ұйымдарға тыйым салынды

в\ Қытайды отарлаушы мемлекеттер әскерлерін әкетіп, Қытайға толық тәуелсіздік берді

с\ Қытай аумағы бөлшектеліп, Монғолия, Тибет, Тайвань, Гонконгке

тәуелсіздік берілді

d\ Қытайды басқарушы Цинь әулеті биліктен кетіп, мемлекет республика ретінде жарияланды

10.        Еуропалық әріптстеріне «ашық есік» саясатын жүргізуді ұсынып, артықшылыққа ие болған мемлекет: а\ Италия     в\ Австро-Венгрия    с\ Германия    d\ АҚШ

25.                 Қытайда елді модернизациялау мен еуропаландыруға қолайлы болған отаршылдар үстемдігі орныққан аймақ: а\ Қытайдың солтүстігі     в\ Қытайдың оңтүстігі     с\ Қытайдың шығысы d\ Қытайдың батысы

26.                 Қытайдағы ауыр жағдайға алаңдап, одан шығудың жолдарын іздестіруге талпынған жастар оқыған оқу орындары: а\ АҚШ жоғары оқу орындары       в\ Ресей оқу орындары с\ Еуропалық миссионерлік оқу орындары    d\ Жапония оқу орындары   27. 1894 жылы «Қытайды қайта өркендету қоғамын» құрған революционердемократ: /суретте/ а\ Сунь Ятсен     в\ Юань Шикай      с\ Кан Ювэй       d\ Лян Цичао

28.                 Қытайдағы «Қытайды қайта өркендету қоғамының» мақсаты (тары):

a\ Қытайда Мин әулетін қайта қалпына келтіру    b\ Қытайдағы маньчжур үстемдігін құлату    c\ Қытайда Конституция қабылдау арқылы елді Конституциялық монархияға айналдыру    d\ Тәуелсіз Қытай Республикасын құру    e\ Қытай аумағындағы ұлттық мемлекеттерге автономия беру   f\ Қытайды қайта теңіз державасына айналдыру    g\ Қытайда Юань әулетін қайта қалпына келтіру     h\ Қытайда халықтың әл-ауқатын жақсартуға бағытталған нақты реформалық өзгерістер жасау 

29.                 Революциялық-демократиялық қозғалыстың ХХ ғ басындағы маньчжурлық монархиялық билікті құлатқан революциясының атауы:

а\ Синьхай     в\ Нанкин    с\ Пекин      d\ Тайпин

 

ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ИДЕЯЛАРДЫҢ ЕУРОПАҒА ТАРАЛУЫ

§17.ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ ЕУРОПА МЕМЛЕКЕТТЕРІ. ЕУРОПАДАҒЫ

1848             ЖЫЛҒЫ РЕВОЛЮЦИЯЛАР ЖӘНЕ ЖАҢА САЯСИ ИДЕЯЛАРДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ

1.                   1815 жылы маусымда Герман одағы қандай конгрес актісімен құрылды? а\ Пруссия      в\ Версаль      с\ Гамбург    d\ Вена

2.                   Герман одағына біріккен егеменді монархиялар мен ерікті қалалар санын көрсетіңіз: а\ 22 монархия, 4 ерікті қала      в\ 35 монархия, 4 ерікті қала с\ 18 монархия, 3 ерікті қала      d\ 30 монархия, 5 ерікті қала

3.                   Герман одағы құрамына кірген ерікті қалалар қатары: a\ Гамбург    b\ Берлин   c\ Бремен    d\ Нюрнберг    e\ Кельн    f\ Майндағы Эрфурт    g\ Любек   h\ Майндағы Франкфурт  4. Майндағы Франкфуртта мәжіліс құрған одақтың өкілдік органы бундестаг үстінен төрағалық еткен мемлекет өкілі: а\ Ресей       в\ Австрия    с\ Англия     d\ Франция 5. 1834 жылы 18 мемлекетті біріктірген одақ атауы:

а\ «Ганза» одағы      в\ «Ерікті қалалар одағы»    с\ «Саксония одағы» d\ «Неміс кедендік одағы»

6.  1834 жылы 18 мемлекетті біріктірген Герман мемлекеті:

а\ Саксония      в\ Бавария     с\ Пруссия     d\ Гамбург

7.  Герман мемлекеттерінде батрактар (жалдамалы жұмысшылар) еңбегін пайдаланған және ішкі нарыққа тауарлар жеткізіп отырған ауқатты шаруалар:

а\ Гроссбауэрлер     в\ Юнкерлер     с\ Курфюристер      d\ Джентрилер 8. Германияның қарқынды экономикалық дамуы байқалған уақыт: а\ ХІХ ғ 20-30 жылдары      в\ ХІХ ғ 50-60 жылдары     с\ ХІХ ғ 60-70 жылдары      d\ ХХ ғ басы

9.    Германияда өнеркәсіптің дамуы бойынша Францияны озып, Англиямен тең бәсекелескен уақыты:

а\ ХІХ ғ ортасы      в\ ХХ ғ басы     с\ ХІХ ғ аяғы    d\ XVIII ғ аяғы

10.  1870-1880 жылдары капитализмнің германдық нұсқасын толығымен

орнатқан «темір канцлер»: /суретте/ а\ Лео фон Каприви       в\ Хлодвиг Гогенлоэ     с\ Бернгард фон Бюлов d\ Отто фон Бисмарк

11.  ХІХ ғ 70-ші жылдары Германияның барлығын дерлік біріктірген неміс мемлекеттердің ішіндегі ең қуаттысы: а\ Пруссия     в\ Гамбург    с\ Франкфурт    д\ Мюнхен 12. ХІХ ғ 70-жылдарындағы Германияның сыртқы саясатындағы милитаристік бағыттың атауы:

а\ «Қан мен тер саясаты»      в\ «Қан мен темірдің саясаты» с\ «Әміршілдік пен әкімшілдік саясаты» d\ «Жаппай қарулану мен неміс ұлтшылдығы» саясаты

13. Бисмарктың милитаристік саясаты нәтижесінде әскери орталарда қандай елдерге қарсы бір сәтте жүзеге асатын операция жоспарлары жасалды? a\ Англия    b\ Франция    c\ Нидерланды    d\ Италия    e\ Ресей    f\ Польша  14. Германияда ХІХ ғ Шығыс Пруссия, Бранденбург, Померания юнкерлерінің, прустық офицерліктің, лютерандық дінбаслар, ауқатты шаруалар мүддесін танытқан партия: а\ Консервативтік партия      в\ Либералдық партия      с\ Коммунистік партия              d\ Ұлтшылдық партия

15.                 «Еркін консерваторлар» партиясы мен «империялық партияның» Германияның бірігу мәселелері бойынша келіспеушіліктер салдарынан консервативтік партия құрамынан шығып кеткен жылы: а\ 1870 ж     в\ 1866 ж     с\ 1855 ж     d\ 1871 ж

16.                 Өнеркәсіптік магнаттарға ар сүйеп, Бисмарктың империялық саясатын сөзсіз қолдаған партия: а\ Коммунистік партия               в\ Ұлтшыл жұмысшы партиясы с\ «Еркін консерваторлар»     d\ «Ұлттық-либералдар» партия 17. 1867 жылы «прогрессистер» партиясынан шығып кеткен бұрынғы мүшелерінен құрылған Бисмарктың негізгі тірегі болған партия: а\ Коммунистік партия          в\ Ұлтшыл жұмысшы партиясы с\ «Еркін консерваторлар»    d\ «Ұлттық-либералдар» партия 18. Германияда ірі өнеркәсіптің буржуазия бөлігінің мүддесін танытқан Бисмаркты қолдаушы партия:

а\ Коммунистік партия          в\ Ұлтшыл жұмысшы партиясы с\ «Еркін консерваторлар»    d\ «Ұлттық-либералдар» партия 19. Герман рейхстагында Бисмарк саясатына қарсы либералды оппозицияны құраған «прогрессистердің» қалған бөлігінен құралған партия:

а\ «Еркін ойлаушылар»      в\ «Еркін консерваторлар» с\ «Ұлттық-либералдар»       d\ «Еркін прогрессистер»

20.                 Рейхстаг құрамына кіріп, ұсақ буржуазия бөлігінің және кейбір зиялылар топтарының мүдделерін білдірген партия: а\ «Еркін ойлаушылар»      в\ «Еркін консерваторлар» с\ «Ұлттық-либералдар»       d\ «Еркін прогрессистер»

21.                 Пруссиялық гегемонияға қарсы күресу үшін 1870-1870 жж «орталық» партиясын құрған: а\ Неміс зиялылары         в\ Австриялық немістер с\ Католик шіркеуі        d\ Германиядағы поляк ұлтшылдары

22.                 Вена конгресінің шешімі бойынша Италияның бірнеше мемлекеттерге бөлінген аймақтары (корольдіктері): a\ Неаполь корольдығы   b\ Генуя   c\ Пиза   d\ Папа облысы     e\ Сицилия корольдығы    f\ Тоскана 

23.                 Вена конгресінің шешімі бойынша Италияның бірнеше мемлекеттерге бөлінген аймақтары (корольдіктері): a\ Флоренция    b\ Ницца   c\ Савойя   d\ Турин   e\ Модена   f\ Парма    g\ Лукка    h\ Сардин корольдығы  

24.                 Италияның елдің солтүстік-шығысындағы Ломбардо-Венециандық корольдық қосылды:

а\ Францияға     в\ Испанияға     с\ Пруссияға     d\ Австрияға

25.                 1848 жылы 22-24 ақпанда Париждегі көтеріліс кезінде Франция тағынан кеткен король:

а\ Луи-Филипп    в\ XVI Людовик   с\ ІІІ Наполеон    д\ ІІІ Вильгельм 26. 1848 жылғы Франциядағы революция нәтижесі (лері):

a\ ІІІ Наполеон тақтан кетті     b\ XVI Людовик тақтан кетті  

c\ Париждіктердің талаптары бойынша Уақытша үкімет құрылды    

d\ Париж коммунасы жарияланды    e\ Республика жарияланды     f\ Құрылтай жиналысына сайлау өткізу белгіленді

27. Мәтіндік сұрақ

«Уақытша үкімет Францияны республика деп жариялауға және ақсүйектік ошақтарды жоюға мәжбүр болды. 21 жасқа толған ер-азаматтар үшін жалпыға бірдей сайлау құқығын енгізу туралы декрет шығарылды. 25 ақпанда жұмысшыларға еңбек құқығына кепілдік беретін декрет қабылданды. Жұмыссыздықпен күрес жүргізу үшін ұлттық шеберханалар құрылды. Жұмыскерлер үшін жер қазу жұмыстары ұйымдастырылып, күніне екі франктен төленді. Көп ұзамай үкімет бұл жұмыстардың барлығына төлем жасау үшін қаражаттың жеткіліксіздігін аңғарды және тікелей салықтарды 45%-ға арттыруға мәжбүр болды. Үкіметтің шешімі бұл салықты төлейтін ұсақ меншік иелері мен шаруалардың наразылығын туындатты»

Аталған оқиғаның орын алған жылын көрсетіңіз:

а\ 1848 ж     в\ 1847 ж    с\ 1852 ж    d\ 1860 ж 28. Контекстік сұрақ.

«Франциядағы революция нәтижесінде республика жарияланды. 1848 жылы Конституцияға сәйкес Францияны президент басқарды. Ол дауыс беру арқылы сайланды. 1848 жылдың желтоқсандағы президент сайлауында жеңіске жеткен Бонапарттың жиені болды. Бонапарт жиенінің сайлануы француздардың республикадан көңілі

қалғандығын көрсетті. Жаңа Конституция Наполеон Бонапарт кезіндегі тәртіптерді қайта қалпына келтірді. Бонапарттың жиені 1852 жылы француздардың императоры болып жарияланды».

1.  1848 жылғы Конституцияға сәйкес Францияны басқарған президент сайланған мерзім:

а\ 7 жыл    в\ 5 жыл    с\ 4 жыл   d\ 6 жыл

2.  1848 жылы президент сайлауында жеңіске жеткен: а\ Луи Наполеон     в\ Луи Филипп     с\ XVIII Людовик d\ XVI Людовик

3.  1852 жылы император болып жарияланған Наполеонның жиені:

а\ XVI Людовик      в\ Луи Филипп     с\ Луи Наполеон      d\ XVIII Людовик 

29. Германияның Берлин және Мюнхен көшелерінде баррикада басталған жыл:

а\ 1848 жыл    в\ 1847 жыл   с\ 1845 жыл    d\ 1850 жыл 30. Германиядағы революцияның мақсаты (тары): a\ Пруссияны бағындыру    b\ Конституция қабылдау    

c\ Феодалдық міндеткерлік, цензураны алып тастау    d\ Герман мемлекеттерін Австро-Венгрия қоластына біріктіру   e\ Егеменді қалалардың айрықша құқығын жою     f\ Герман мемлекеттері құрамына Польшаны біріктіру    g\ Салықтарды біркелкі үлестіру    h\ Жалпыгермандық парламентті шақыру

31.                 Пруссия королі министрліктер тағайындап, Ұлттық жиналыстың бірінші мәжілісі басталған жыл мен мәжіліс өткен қаланы көрсетіңіз:

а\ 1847 жыл наурыз, Гамбург      в\ 1848 жыл мамыр, Майндағы Франкфурт с\ 1871 жыл қыркүйек, Париж d\ 1861 жыл қаңтар, Рим

32.                 Германиядағы Ұлттық жиналыстың Конституция қабылдаған уақыты: а\ 1848 жыл мамыр     в\ 1847 жыл мамыр    с\ 1849 жыл мамыр d\ 1859 жыл мамыр

33.                 Герман империясының құрылуын қабылдап, тәжден бас тартып, конституцияны жоққа шығарған император: а\ Пруссия королі IV Фридрих Вильгельм в\ Австрия королі ІІ Франц Иосиф с\ Пруссия королі Леопольд Зигмаринген d\ Пруссия королі ІІ Вильгельм

34.                 ХІХ ғ ортасында миллиондаған халқы бар Австрия империясын басқарған әулет (династия):

а\ Гогенцоллерн     в\ Готторп      с\ Гольштейн    d\ Габсбургтер 35. Австрия мемлекетіндегі саны басым халық:

а\ Венгрлер     в\ Чехтар     с\ Словактар    d\ Македондықтар 36. Өзі Австрияға бағынышты бола жүріп, Хорватия, Словакияның миллиондаған шаруаларын езгіде ұстаған халық:

а\ Орыстар     в\ Поляктар    с\ Венгрлер    d\ Черногорлықтар 37. 1848 жылы наурызда Венада басталған шерулердің негізгі талабы (тары):

a\ Австрия құрамынан «артқа тартушы» ұлттарды шығарып тастау    b\ Конституцияны қабылдау   

c\ Австрия мемлекеті құрамына Еуропалық католиктік мемлекеттерді жинақтау   

d\ Князь Меттерних үкіметін кетіру   e\ Герман қалаларын Австрия маңына біріктіру    f\ Австрияны Испания, Италиядағы қақтығыстарға қатысуын шектеу 38. Австрияда рейхстаг (парламент) отырысы ашылып, шаруалардың құн үшін жеке міндеткерлігін алып тастау туралы заң қабылданған қала:

а\ Берлин     в\ Нюрнберг   с\ Берн    d\ Вена

39.  Венгриядағы революция кезінде құрылған парламент атауы:

а\ Ландтаг     в\ Рейхстаг    с\ Сейм    d\ Кортес

40.  Вена конгресінің шешімі бойынша Австрияға берілген Солтүстік Италиядағы облыс (тар): a\ Ломбардия     b\ Папа облысы   c\ Венеция    d\ Савойя    e\ Тоскана    f\ Модена

41.  Италияның бірігуіне кедергі жасаған Австрияға құрамындағы Италия облыстары:

a\ Ломбардия     b\ Папа облысы   c\ Венеция    d\ Савойя    e\ Тоскана    f\ Модена

42.  1831 жылы елді азат ету және біріктірудегі күрес үшін «Жас Италия» ұйымын құрған:

а\ Джузеппе Гарибальди      в\ Камилло Бенсо Кавур      с\ Джузеппе Мадзини         d\ Виктор Эммануил

43.  «Жас Италия» ұйымының қатарына шақырылған итальяндық ұлттық

идея символы болған: /суретте/ а\ Джузеппе Гарибальди       в\ Джузеппе Мадзини

с\ Отто фон Бисмарк                d\ Карл фон Меттерних

44.  1848 жылы Италиядағы революциялық оқиғалар нәтижесінде Неполитандық король әскерлері қуылған аймақ:

а\ Корсика     в\ Сицилия     с\ Сардиния     d\ Әулие Елена 45. Италиядағы халықтық қозғалыстардан қорыққан барлық итальяндық мемлекеттер монархтарының 1848 жылғы ақпан-наурызында либералдар қатысуымен қабылдауға мәжбүр болған шешімі (дері): a\ Венеция, Генуяның тәуелсіздігін мойындау    b\ Ломбардия, Флоренцияны мемлекет аумағына қосу   

c\ Үкімет құру     d\ Италия аумағында таралған Наполеон кодекстерінің қызметін тоқтату     e\ Италияны Рим қаласы мен Папа облысы аймағына біріктіру    f\ Конституциялар қабылдау

46.                 1848 жылы наурызда антиавстриялық көтеріліс басталған аумақ (тар): a\ Ломбардия     b\ Папа облысы   c\ Венеция    d\ Савойя    e\ Тоскана    f\ Модена

47.                 Италияның кей аймақтарын бақылауында ұстаған Австрияның Милан тұрғындарынан жеңілген қолбасшысы: а\ Фельдмаршал Иоган Иосиф Радецкий      в\ Генерал Карл Меттерних с\ Полковник Камилло Бенсо Кавур        d\ Генерал Отто фон Бисмарк 48. Италияның барлық жерлерінде еріктілер жасақтарын құрып, елді біріктірудегі ұлттық қаһарман: а\ Джузеппе Мадзини             в\ Камилло Бенсо Кавур с\ Джузеппе Гарибальди      d\ Виктор Эммануил

49.                 Италияны біріктіру жолында Австрияға соғыс жариялаған әскери тұрғыдан мықты корольдік:

а\ Неаполь корольдігі             в\ Сицилия корольдігі  с\ Сардин корольдығы        d\ Ватикан корольдығы

50.                 1848-1849 жж Еуропадағы революциялық қозғалыстар үшін ортақ мәселе:

а\ Капитализмнің дамуын тежеген феодалдық-абсолюттік тәртіпті жою в\ Еуропа елдерін біріктіретін біртұтас ұйым құру с\ Еуропада католик дінінің ықпалын күшейтіп, Рим папасының қоластына жинау

d\ Еуропа елдерінде Наполеон кодекстерін тарата отырып, өнеркәсіп төңкерісін аяқтау

 

§18.ФРАНЦУЗ-ПРУССИЯ СОҒЫСЫ. ГЕРМАНИЯНЫҢ БІРІГУІ. ИТАЛИЯНЫҢ БІРІГУІ

1.                   Пруссия королі IV Фридрих Вильгельм науқастанып, өз өкілеттілігін берді: а\ Леопольд Зигмаринген       в\ І Вильгельм      с\ ІІ Вильгельм d\ ІІ Фридрих

2.                   Пруссия тағына келе салысымен Австрияны әлсіретіп, герман мемлекеттеін Пруссия маңына біріктіруге тырысқан:

а\ І Вильгельм      в\ І Фридрих     с\ ІІ Франц    d\ Мария Терезия 3. Мәтіндік сұрақ.

 «ХІХ ғасыр басындағы пруссия әскерін жалпыхалықтық  әскерге айналдырды. Ол әскерге баса көңіл бөлді. Германияны біріктіру мәселесінің шешілуі сол дәуірдің саясаткері, 1862 жылы Пруссия канцлері болған тұлға есімімен байланысты болды. Пруссияның герман жерлерін біріктіру мәселесіндегі ең маңызды қарсыласы

Германдық одақтағы көшбасшылыққа ұмтылған Австрия империясы болды»

Мәтінде сипатталған Пруссия канцлерін көрсетіңіз: /суретте/ а\ Лео фон Каприви      в\ Хлодвиг Гогенлоэ    с\ Бернгард фон Бюлов d\ Отто фон Бисмарк

4.  Австрияның талқандалуына бастама болған Пруссия мен Австрияның Данияға қарсы соғысы басталды:

а\ 1866 ж     в\ 1864 ж     с\ 1860 ж     d\ 1871 ж

5.  Дания мемлекетінің құрамындағы немістер тұратын екі провинция: a\ Неман    b\ Данциг   c\ Кенигсберг    d\ Вестфаль    e\ Шлезвиг   f\ Гольштейн

6.  Пруссия мен Австрияның жеңілген Даниядан тартып алған жерлері:

а\ Пруссия Шлезвигті, Австрия Гольштейнді иеленді в\ Австрия Шлезвигті, Пруссия Гольштейнді иеленді с\ Пруссия Неманды, Австрия Данцигті иеленді d\ Австрия Саксонияны, Пруссия Кенигсбергті иеленді 7. Контекстік сұрақ.

«Дания талқандалғаннан кейін Австрия-Пруссия соғысы басталды. Осы жылы 3 шілдеде пруссиялық әскер австриялықтардың әскерін жеңді. Көк кешікпей бейбіт келісімге қол қойылды, келісім бойынша

Пруссия аумағы кейбір герман мемлекеттерінің

жерлері қосылғаннан кейін Рейннен Неманға дейінгі жерді қамтыды. Осылайша герман қалаларының одағы құрылды. Одақ басшысы пруссиялық король болды. Үкімет құрылды. 1866 жылы 26 тамыздағы келісімшартқа сәйкес Австрия Герман одағынан біржол шықты және Греманиядағы гегемония дау-дамайынан бас тартты. Пруссия канцлері Германияның бірігуін Францияны талқандаған соң ғана аяқтауға болады деп есептеді».

1.  Австрия-Пруссия соғысы басталған жыл:

а\ 1864 ж      в\ 1865 ж    с\ 1866 ж     d\ 1870 ж

2.  Пруссиялық әскердің Австриялық әскерді жеңген жері:

а\ Садова     в\ Мец     с\ Берлин    d\ Вена

3.  Герман мемлекеттерінің одағы ресми атауы: а\ Ганза одағы     в\ Рейн одағы     с\ Солтүстікгермандық одақ d\ Неман одағы 4. Пруссиядағы үкімет басшысының лауазымы: а\ Канцлер    в\ Рейхсканцлер    с\ Гроссбауэр    d\ Юнкер 5. Австрияның Герман одағынан шыққан келісімшартының атауы: а\ «Берлин»      в\ «Париж»    с\ «Вена»     d\ «Рейн»

6. Германияның бірігуін Францияны талқандаған соң аяқтауға болады деп есептеген канцлер: а\ Отто фон Бисмарк      в\ Бернгард фон Бюлов    с\ Хлодвиг Гогенлоэ d\ Лео фон Каприви

8. Франция мен Пруссия арасындағы соғыстың басталуына себеп болған: а\ 1868 жылғы революцияның нәтижесінде босаған испан тағына талас в\ ІІІ Наполеонның Пруссия аумағына басып кіруі с\ Австрия мен Пруссия әскерлерінің Франция аумағына шабуылдауы d\ 1878 жылғы революцияның нәтижесіндегі италия тағына талас 9. Пруссия королінің испан тағына отыру үшін ұсынған немерелес інісі, принц: а\ ІІ Фридрих Гогенцоллерн      в\ Леопольд Гогенцоллерн-Зигмаринген с\ І Вильгельм Гогенцоллерн    d\ ІІ Вильгельм Гогенцоллерн

10. Пруссия королі Вильгельмнің испан тағынан үміттенуінен іс жүзінде бас тартуға мәжбүр еткен Француз королі:

а\ ІІІ Наполеон     в\ Луи Филипп     с\ XVIII Людовик     d\ XVI Людовик 11. Француз королінің Пруссияға жолданған телеграммасын жариялап, барлық келісімге келу сөйлемдерін сызған тарихи тұлға: а\ Л.Каприви     в\ А.Бюлов    с\ О.Бисмарк    d\ К.Меттерних 12. Францияның Пруссиямен соғысқа дайын екендігіне француз императорын сендірген әскери министр: а\ Неккер    в\ Лебеф    с\ Робеспьер    d\ Тьер

13.                 Мец қамалында 200 мыңдай француз әскері қоршауда қалып, нәтижесінде Пруссия әскерінің жеңіске жеткен жылы: а\ 1870 жыл тамыз      в\ 1871 жыл мамыр с\ 1871 жыл қаңтар       d\ 1869 жыл маусым

14.                 Франция-Пруссия соғысы нәтижесінде жеңіліп, биліктен кетуге мәжбүр болған император:

a\ XVIII Людовик     в\ І Наполеон     с\ Луи Филипп    d\ ІІІ Наполеон 15. Версаль сарайының Айналы залында Герман империясының құрылғандығы жарияланған жыл:  а\ 1870 жыл тамыз     в\ 1871 жыл мамыр    с\ 1871 жыл қаңтар   d\ 1869 жыл маусым

16. Біріккен Германияның императоры болып жарияланған: а\ ІІ Фридрих Гогенцоллерн      в\ Леопольд Гогенцоллерн-Зигмаринген с\ І Вильгельм Гогенцоллерн      д\ ІІ Вильгельм Гогенцоллерн 17. Контекстік сұрақ.

 «Герман империясы жарияланғаннан кейін империялық Құрылтай жиналысы – Құрылтай рейхстаг шақырылды. Ол Конституция қабылдады. Конституцияға сәйкес Герман империясы монархиялық мемлекеттер одағынан тұрды. Олардың барлығы өз конституцияларын және жергілікті парламенттерін сақтап қалды. Тек Пруссия королінен сайланатын герман императорының күшті билігі орнатылды. Император мемлекет басшысы болып есептелді, заңдарды бекітті, соғыс жариялады, әскердің бас қолбасшысы болды. Император алдында үкімет басшысы – рейхсканцлер есеп беріп отырды. Рейхстагты 25 жасқа толған ер адамдар сайлады. Германиядағы жоғарғы палата мүшелері барлық монархия өкілдерінің ішінен тағайындалды. Төменгі палата жалпы дауыспен сайланды. Рейхстагтың құқықтары шектеулі болды, императоры екі палатаны да өз қалауы бойынша таратып жібере алды. Рейхстагқа барлық ірі саяси партиялар кірді».

1.Герман империсы ұүрамындағы монархиялық одақтар саны: а\ 22 монархия     в\ 10 монархия    с\ 35 монархия    d\ 4 монархия 2. Герман монархияларының жергілікті парламенттерінің атауы: а\ Рейхстаг     в\ Бундесрат    с\ Бундестаг    d\ Ландтаг

3.          Герман императорының өзіндік ерекше титулы: а\ Юнкер    в\ Кайзер    с\ Гроссбауэр    d\ Курфюрист

4.          Германияда император алдында есеп беретін үкімет басшысы: а\ фон Мольтке       в\ фон Роон     с\ фон Бисмарк    d\ фон Бюлов 5. Рейхстагқа сайланған депутаттардың өкілеттілігі созылды:

а\ 5 жылға    в\ 3 жылға    с\ 7 жылға    d\ 6 жылға

6.          Герман Конституциясы бойынша рейхстагтың жоғарғы палатасы: а\ Рейхстаг     в\ Бундесрат    с\ Бундестаг    d\ Ландтаг

7.          Герман Конституциясы бойынша рейхстагтың төменгі палатасы: а\ Рейхстаг     в\ Бундесрат    с\ Бундестаг    d\ Ландтаг

18. ХІХ ғасырдың ортасында Италияда біртұтас ұлттық мемлекет құру жөнінде нақты жоспар ұсынған граф: а\ Камилло Бенсо Кавур        в\ Джузеппе Мадзини     с\ Джузеппе Гарибальди          d\ Виктор Эммануил 19. Италияның бірігуіне басты кедергі болған мемлекет:

а\ Ресей    в\ Англия    с\ Австрия    d\ Испания

20.                 Италияны біріктіруде басты рөлді атқаруға Сардиния корольдығы тиіс екендігін айтқан тұлға: а\ Камилло Бенсо Кавур        в\ Джузеппе Мадзини     с\ Джузеппе Гарибальди          d\ Виктор Эммануил

21.                 Италияны біріктіруде басты рөлді Сардиния корольдігі атқаруы тиіс екендігін жақтаған король:

а\ ІІІ Наполеон                          в\ Джузеппе Мадзини     с\ ІІІ Виктор Эммануил           d\ ІІ Виктор Эммануил

22.                 1850 жылы үкімет құрамына кіріп, ал екі жылдан кейін оны премьерминистр болған тұлға: а\ Камилло Бенсо Кавур        в\ Джузеппе Мадзини     с\ Джузеппе Гарибальди          d\ Виктор Эммануил

23.                 Италияда ауылшаруашылығы, өнеркәсіп, сауда, теміржолдар, каналдар, порттар, телеграфтар желілерінің салынуына қол жеткізген премьерминистр: а\ Камилло Бенсо Кавур        в\ Джузеппе Мадзини     с\ Джузеппе Гарибальди          d\ Виктор Эммануил 24. Контекстік сұрақ.

«Сыртқы саясатта Италия премьер-министрі Франция императорына сүйенді. 1858 жылы шілдеде Сардиния премьер-министрі мен француз императорының құпия кездесуі өтті. Келісілген шартқа сәйкес, Австрия шабуыл жасай қалған жағдайда Сардиния корольдығына Франция көмекке келуге міндеттенді. Франция Ломбария мен Венецияны азат етуге және оларды Савойя мен Ниццаның орнына айырбас түрінде Сардиния корольдығына беруге тиіс болды. Австриямен соғыс басталды. Австрия әскеріне француздар мен сардиниялықтардың біріккен күштері қарсы тұрды. 4 шілде күнгі шайқаста француздармен соғыста автриялылқтар жеңіліс тапты. 24 шілдеде Сольфрерино маңындағы соғысушы жақтардың негізгі күштері кездесті. Әскер қатарында соғысушы тараптардың мемлекет басшылары болды. Австриялықтар Ломбардиядан шегіне бастады. Италияда ұлт-азаттық қозғалыс толқыны көтерілді. Венецияны азат ету жөніндегі уәдесін орындамай, француз императоры австриялықтарға бітімге келуді ұсынды. Бұл Кавур үшін күтпеген оқиға болды. Соғыс аяқталды. Француз императоры бүкіл Италияда наразылық тудырды. 1859 жылы 11 шілдеде қол қойылған бітімге сәйкес, Сардиния корольдығы өзіне тиісті жерді қайтарып алды. Біраө сардиниялықтар француз императоры пломбьерлік келісімнің шарттарын бұзды деп санап, Францияға келісілген аумақтарды беруден бас тартты. Италия бұрынғысынша бытыраңқы күйінде қалды. 1860 жылы Сардиния премьер-министрі Францияға келісілген аумақтарды бере отырып, бүкіл аумақтардың қосылуы туралы Француз императорының келісіміне қол жеткізді. Сардиния корольдығымен ең күшті италиялық мемлекетке және Италияның бірігуі жолындағы күрес орталығына айналды».

1.          Италия мен Франция арасында жасалған келісім кезіндегі Француз императоры:

а\ Леопольд Зигмаринген       в\ І Вильгельм      с\ ІІІ Наполеон д\ ІІ Фридрих

2.          1858 ж шілдеде Сардиния премьер-министрі мен француз императоры кездескен қала:

а\ Турин     в\ Ницца    с\ Пломбьер    д\ Пьемонт

3.          Франция мен Сардинияның біріккен әскері Австриямен соғысты бастаған жылы: а\ 1859 жыл мамыр     в\ 1859 жыл сәуір     с\ 1870 жыл қаңтар д\ 1869 жыл ақпан

4.          Француздармен соғыста австриялықтардың жеңіліс тапқан 4 шілде күнгі шайқас болған жер атауы:

а\ Флоренция    в\ Венеция    с\ Милан    д\ Маджент

5.          1859 жылы 24 шілдеде Сольферино маңындағы соғысушы мемлекет басшылары:

a\ ІІ Александр        b\ Франц Иосиф                c\ Абдул Меджид     d\ ІІІ Наполеон      e\ ІІ Виктор Эммануил    f\ І Вильгельм 6. Сардиниялықтарға көмек берген уәдесінде тұрмай, австриялықтармен бітімге келуді ұсынған: а\ ІІІ Наполеон     в\ ІІ Виктор Эммануил      с\ Франц Иосиф d\ І Вильгельм

7.          1859 жылғы бітімге сай, Сардиния корольдығы қайтарып алған жер: а\ Савойя     в\ Ницца    с\ Ломбардия    d\ Рим

8.          Сардиния корольдығының Францияға беруден бас тартқан аумағы  (тары):

a\ Тоскана   b\ Модена   c\ Савойя   d\ Лукка    e\ Ницца   f\ Милан

9.          1860 жылғы келісімге сай, Сардиния премьер-министрінің Францияға  берген жері (лері):   

a\ Тоскана   b\ Модена   c\ Савойя   d\ Лукка    e\ Ницца   f\ Милан 25. Неаполь корольдығының құрамына кіретін Сицилияда шаруалар көтерілісі басталған жыл: а\ 1860 жыл сәуір   в\ 1860 жыл мамыр    с\ 1860 жыл қаңтар d\ 1861 жыл маусым

26.  Сицилиядағы шаруалар көтерілісіне мамыр айында Генуядан көмекке 1100 қарулы жасағымен келген:

а\ Камилло Бенсо Кавур       в\ Джузеппе Гарибальди     с\ Джузеппе Мадзини             d\ Виктор Эммануил

27.  1860 жылы мамырда «мыңдықтың» Неаполь королі әскерін жеңген шайқасы:

а\ Сольферино     в\ Маджент    с\ Калатафими     d\ Мец

28.  1860 жылғы шілде айының соңында бүкіл Сицилияға бақылау орнатқан: а\ Камилло Бенсо Кавур       в\ Джузеппе Гарибальди     с\ Джузеппе Мадзини             d\ Виктор Эммануил

29.  1860 жылы тамызда әскері Апеннин түбегінен өтіп, 6 қыркүйекте Неапольға кірген: а\ Камилло Бенсо Кавур       в\ Джузеппе Гарибальди     с\ Джузеппе Мадзини             d\ Виктор Эммануил

30.  1860 жылдың соңына қарай Сардиния корольдығының құрамына кірмеген Италия аумағы (тары): a\ Тоскана    b\ Ницца   c\ Савойя    d\ Венеция    e\ Ломбардия    f\ Папа облысының Римдік бөлігі 

31.  1861 жылы наурызда Италия королі болып жарияланған: 

а\ ІІІ Виктор Эммануил          в\ ІІ Виктор Эммануил с\ Камилло бенсо Кавур         d\ Джузеппе Гарибальди 32. Біріккен Италияның премьер-министрі болып сайланған: а\ Камилло Бенсо Кавур       в\ Джузеппе Гарибальди     с\ Джузеппе Мадзини                d\ Виктор Эммануил

33.                 Біріккен Италияның премьер-министрі бастамасы бойынша парламентің астана ретінде бекіткен қаласы:

а\ Флоренция    в\ Милан    с\ Генуя   d\ Рим

34.                 Гарибальдидің өзінің жасақтарымен Римге басып кіріп, папа әскерін талқандаған жылы:

а\ 1867 жыл     в\ 1868 жыл    с\ 1870 жыл    d\ 1871 жыл

35.                 1870 жылы Римнің Италия астанасына айналып, ал Рим папасы Ватикан сарайы шегіндегі билеуші болып тануға мүмкіндік берген тарихи оқиға:

а\ Австрия-Пруссия соғысының басталуы в\ Сицилиядағы шаруалар көтерілісінің басталуы с\ Франция-Пруссия соғысының басталуы d\ Сардиния-Неаполь корольдығы арасындағы соғыс

36.                 Сардин корольдығы төңірегінде қандай қала қосылған соң, Италияның бірігуінің аяқталды:

а\ Рим    в\ Савойя    с\ Ницца    d\ Флоренция 37. Контекстік сұрақ. Италияның саяси құрылысы

«Біріккен мемлекетте жаңа басқару жүйесі қалыптасты. Конституция бойынша король заң шығарушы билікті парламентпен бөлісті, ол екі палатадан тұрды. Екі палата жоғарғы және төменгі деп бөлінді. Жоғары палата өкілдері өмір бойына тағайындалды. Төменгі палата сайланатын болды. Сайлау құқығы жас ерекшелігіне байланысты болды. атқарушы билік толық монарх қолында болды. Ол әскерлерге бұйрық беру, соғыс жариялау, бітім жасау құқығына ие болады. Бірыңғай мемлекет құрылғаннан кейін ескі саяси партиялар ыдырады. Билік басына келген либерал буржузаия жаңа екі партияның айналасында топтасты. Бұл партиялар тарихи оңшылдар

мен тарихи солшылдар болатын».

1.  Біріккен Италияның саяси басқару жүйесі:

а\ Республика    в\ Диктатура    с\ Конституциялық монархия d\ Абсолюттік монархия

2.  Италияның Конституциясы бойынша король: а\ ІІІ Виктор Эммануил          в\ ІІ Виктор Эммануил с\ Камилло бенсо Кавур         d\ Джузеппе Гарибальди

3.  Конституция бойынша Италия парламентінің жоғарғы палатасы:

а\ Депутаттар палатасы     в\ Лордтар палатасы

с\ Сенат                               d\ Қауымдар палатасы  

4.  Конституция бойынша Италия парламентінің жоғарғы палатасы: а\ Депутаттар палатасы     в\ Лордтар палатасы

с\ Сенат                                  d\ Қауымдар палатасы  

5.  Конституция бойынша сайлау құқығына ие болған ер адамдардың жасы толуы тиіс:

а\ 30 жасқа      в\ 20 жасқа   с\ 25 жасқа    d\ 40 жасқа 6. Италия парламентіне енген тарихи оңшылдар:

а\ Либералдар    в\ Консерваторлар    с\ Демократтар    d\ Теократтар 7. Италия парламентіне енген тарихи солшылдар:

а\ Либералдар    в\ Консерваторлар    с\ Демократтар    d\ Теократтар

 

ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ РЕСЕЙДЕГІ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ОЙДЫҢ

ДАМУЫ §19.ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ РЕСЕЙДІҢ ДАМУЫ. РЕСЕЙ САМОДЕРЖАВИЕСІНІҢ ДАҒДАРЫСЫ

1.                   Тиімсіз жерлерді заңмен рұқсат етілген дворяндық емес сословие өкілдеріне жалға бере бастаған жыл:

а\ 1801 ж    в\ 1802 ж    с\ 1804 ж    d\ 1805 ж

2.                   Ресейдің орталығында сақталған шаруашылық жүргізудің әдісі: а\ Еркін шаруалар еңбегін пайдалану    в\ Басыбайлылық әдіс

с\ Құлдар еңбегін пайдалану          d\ Жалдамалы жұмысшылар еңбегін пайдалану  

3.                   Ресейдің ауылшаруашылығында капиталистік тәртіптің қалыптасу сипаттары көріне бастаған ауданы:

а\ Солтүстік     в\ Батыс     с\ Шығыс    d\ Оңтүстік 4. Капиталистік өнеркәсіптің дамуындағы үш кезең: a\ Ұсақ өндіріс   b\ Өнеркәсіп   c\ Мануфактура   d\ Зауыт   e\ Фактория     f\ Фабрика 

5. ХІХ ғ бірінші жартысында Ресейдегі ірі өнеркәсіптік өндірістің негізгі түрі:

а\ Фабрика    в\ Зауыт    с\ Фактория    d\ Мануфактура 6. Ресей тағына 1855 жылы отырған император:

а\ І Николай     в\ ІІ Александр   с\ ІІІ Александр    d\ І Александр 7. Ресейде 1861 жылы жойылған шаруаларға қатысты құқық: а\ Басыбайлық құқық    в\ Шаруалардан депутаттар палатасын құру с\ Мемлекеттік монополияны жрю құқығы     d\ Меншіктік құқық 8. Ресейде ауылдық жерлерде өзін-өзі басқару, сот, әскери, қаржы, білім реформаларын жүргізген император:

а\ І Петр     в\ ІІ Екатерина     с\ ІІ Александр    

d\ ІІ Николай

 

9.  Контекстік сұрақ.

«1890 жылы қабылданған шаралар нәтижесінде Ресейде өнеркәсіптік өсу орын алды, ол келесі сипаттарға ие болды. Қарқынды теміржол құрылысы нәтижесінде Орта Азияға теміржол  ашылды. Өндірістің шоғырлануы және

ауыр өнеркәсіптің басым дамуы орын алды. Қуатты жанармайэнергетикалық база құрылды, Ресей шойын балқыту, мұнай өндіру бойынша жетекші орындар алды. ХІХ-ХХ ғасырлар қарсаңында Ресей экономикалық тұрғыдан негізгі басыбайлылық елдерді қуып жетті»

1. 1891 жылы құрылысы басталған теміржол:

а\ Транссібір     в\ Түрксіб    с\ Астрахан-Урбах    d\ Байкал-Амур  2. Ресейдің құрамындағы қуатты жанармай-энергетикалық базасы (лары): 

а\ Кузбасс     в\ Қарағанды    с\ Донбасс    d\ Ембі     e\ Амур   f\ Баку

3. Ресей шойын балқыту бойынша әлемде алған орны: (ХІХ ғ соңы) а\ Бірінші     в\ Екінші     с\ Үшінші    d\ Төртінші 4. Ресейдің мұнай өндіру бойынша иеленген орны:

а\ Бірінші     в\ Екінші     с\ Үшінші    d\ Төртінші

10.                 Ресейдегі шаруашылықты ескіше жүргізіп, табысты жоғарылатудың жалғыз әдісі – шаруашылық феодалдық қанау деп есептеген: а\ Боярлар     в\ Дворяндар    с\ Помещиктер     d\ Графтар

11.                 Ресейде капитализмнің дамуына қарамастан, капиталистік жолда кедергі болған: а\ Конституциялық монархия     в\ Самодержавие      с\ Республикалық билік        

d\ Ресей аумағындағы автономиялардың көптеп шоғырлануы

 

 

 

§20. ЖАҢА ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҒЫМДАР МЕН ҰЙЫМДАРДЫ ПАЙДА БОЛУЫ

1.                   Ресейдегі болашақ декабристердің революциялық идеяларын қалыптастыруға әсер еткен орыс ағартушылары: a\ А.Н.Радищев    b\ Ж.Ж.Руссо   c\ Ф.Вольтер    d\ Н.И.Новиков     e\ Д.Дидро    f\ Ш.Монтескье

2.                   Ресейдегі болашақ декабристердің революциялық идеяларын қалыптастыруға әсер еткен француз философтары:

a\ Д.Локк    b\ Ж.Ж.Руссо    c\ Т.Гоббс   d\ Ф.Вольтер   e\ А.Смит    f\ И.Бентам   g\ Д.Дидро  h\ Ш.Монтескье  

3.                   Ресейдегі болашақ декабристердің революциялық идеяларын қалыптастыруға әсер еткен ағылшын экономистері:

a\ Д.Локк      b\ Ж.Ж.Руссо    c\ Т.Гоббс   d\ Ф.Вольтер   e\ А.Смит    f\ И.Бентам   g\ Д.Дидро       h\ Ш.Монтескье  

4.                   Ресейдегі алғашқы ірі жасырын қоғам «Құтқару одағының» (барлығы-30 адам) негізін қалаушы (лар):

a\ А.Н.Радищев    b\ Н.И.Новиков   c\ Е.П.Оболенский   d\ А.Н.Муравьев   e\ Н.И.Тургенев   f\ С.П.Трубецкой   g\ Н.М.Муравьев   h\ П.И.Пестель  5. Ресейдегі алғашқы жасырын қоғам «Құтқару қоғамының» мақсаты (тары):

а\ Ресей аумағындағы барлық ұлттарға еркіндік беру    b\ Ресейді Еуропадағы қуатты державаға айналдыру   

c\ Басыбайлылық құқықты жою    d\ Ресейді Балтық теңізіне шығару   

e\ Патша билігін күшейтіп, Ресейді абсолютті монархияға айналдыру   f\ Самодержавиені шектеу   

6.                   Болашақ декабристер қоғамдық қолдаудың маңыздылығын ұғынып, «Құтқару одағы» қоғамын ыдыратып, орнына құрған қоғамы:

а\ «Әлеуметтк қамтамасыз ету қоғамы»    в\ «Халықты азат ету»      с\ «Халыққа бару»     d\ «Солтүстік одағы»     

7.                   І Александр үкіметі реформадан бас тартқаны белгілі болғаннан кейін таратылған ұйым:

а\ «Оңтүстік одақ»     в\ «Солтүстік одақ»     с\ «Халықты азат ету» d\ «Әлеуметтік қамтамасыз ету»

8.                   «Құтқару одағы» оның орнына құрылған «Әлеуметтік қамтамасыз ету одағы» ұйымдарының негізінде құрылған жаңа жасырын ұйымдар: a\ «Халыққа бару»    b\ «Оңтүстік одақ»   c\ «Халықты азат ету»     d\ «Революцияшыл одақ»    e\ «Эсерлер»    f\ «Солтүстік одақ» 9. Украинада құрылып, осы жерде орналасқан 2 әскердің офицерлерін біріктірген ұйым атауы, басшысы, бағдарламасын атаңыз: а\ «Оңтүстік одақ», П.И.Пестель, «Русская правда» в\ «Солтүстік одақ», М.Муравьев, «Украинская правда» с\ «Халыққа бару», В.Плеханов, «Социализм шыңы» d\ «Консервативтік қоғам», С.Уваров, «Солтүстік жұлдызы»

10.  Ресей тарихынадағы алғашқы республикалық Конституцияның біртұтас жобасы жасалып, Ресей республика болып жарияланған, сословиелік бөлініс жойылып, азаматтық бостандық жариялануы тиіс делінген Оңтүстік одақ бағдарламасы: а\ «Украинская правда»      в\ «Русская правда»    с\ «Декабристік петиция» d\ «Жер және еріктілік»

11.  Петербургте М.Муравьев, Н.И.Тургенев, С.П.Трубецкой, Е.П.Оболенский, И.И.Пущин негізін қалаған қоғам:

а\ «Оңтүстік одақ»     в\ «Орталық одақ»    с\ «Солтүстік одақ» d\ «Шығыс жұлдызы»

12.  Контекстік сұрақ

Декабристер көтерілісі

                                                1-сурет                            2-сурет

«Екі қоғамның мүшелері жыл сайынғы әскердің дайындығын байқау кезінде ашық әскери көтеріліске шығу шешімін қабылдайды. 1825 жылы 18 қарашада Таганрогта кенеттен Ресей императоры өлді. Таққа өлген императордың ағасы отыру керек болатын, бірақ ол тақтан ерікті түрде бас тартып, тақты інісіне ұсынды. 1825 жылы 14 желтоқсанда жаңа императорға ант ету рәсімі белгіленді. Осы күнге одақ мүшелерінің патшаға қарсы көтерілісі де белгіленген болатын. Осы кезден бастап олар өздерін жаңаша атай бастады. Олар жауынгерлердің жаңа патшаға ант бермеуіне жол бермеуді мақсат етті. 1825 жылы желтоқсанда Украинадағы одақ мүшелері көтеріліске шығуға әрекет жасады. Украиналық одақ жетекшілері одақ басшыларымен бірге Черниговск полкімен Киевке аттанды, алайда олар да талқандалды. Декабристер көтерілісі бүкіл халықтың мүддесін қорғайтын алғашқы көтеріліс болды. Декабристер бірінші болып ұйымдар құрып, іс-қимыл бағдарламаларын, халық мүддесін қорғайтын, Отанды саяси және экономика тұрғысынан қайта құру жобаларын дайындады. » 1. Петербург, Украинадағы екі қоғамның мүшелері көтеріліс ұйымдастыруға дайындалған жыл: а\ 1826 жыл мамыр    в\ 1825 жыл қаңтар    с\ 1827 жыл маусым d\ 1830 жыл маусым

2. 1825 жылы кенеттен дүниеден өткен император: (2-сурет) а\ І Николай    в\ ІІ Александр    с\ І Александр   d\ ІІІ Александр 3. 1825 жылы Таганрогта өлген императордың таққа отыруы тиіс ағасы: а\ Павел    в\ Николай    с\ Иван    d\ Константин

4. 1825 жылы өлген Ресей императоры орнына отыруы тиіс ағасы тақтан бас тартқан соң императорлық тақ ұсынылды: а\ Николай    в\ Павел    с\ Петр    d\ Константин 5. 1825 жылы патшаға қарсы көтерілісті белгілеген одақ:

а\ «Оңтүстік одақ»     в\ «Солтүстік одақ»     с\ «Халықтық одақ» d\ «Социалистік одақ»

6.          1826 жылға көтеріліс дайындаған одақ мүшелерінің өздерін атауы: (1-сурет)

а\ «Оңтүстік одақ»     в\ «Халыққа бару»     с\ Декабристер  d\ Халықшылдар

7.          1825 жылы желтоқсанда көтеріліске шығуға әрекет жасаған Украинадағы одақ мүшелері:   а\ «Оңтүстік одақ»    в\ «Солтүстік одақ»    с\ «Халықшылдар» d\ «Славяншылдар»

8.          1826 жылы мамырда әскери көтеріліске шығуды жоспарлаған одақ мүшелері қарсы болды:  a\ Рюриктер әулетінің шексіз билігіне     b\ Самодержавиелік билікке c\ Ресейде социалистік партиялардың пайда болуына    d\ Басыбайлылық жүйеге      e\ Ресейдегі дворяндардың шексіз билігіне   f\ Ресейдің Иранмен болған соғысына

9.          Украинадағы Чернигов полкін Киевке бастаған одақ басшысы (лары): a\ М.Муравьев     b\ С.П.Трубецкой      c\ С.С.Уваров    d\ С.И.Муравьев-Апостол  e\ Н.И.Тургенев   f\ М.П.Бестужев-Рюмин  13. Самодержавиені патша мен халық бірлігі деп түсініп, халық пен монарх арасындағы бірлік Ресейдің сәтті дамуына кепіл болады деп есептеген граф: а\ С.П.Трубецкой     в\ С.С.Уваров    с\ Н.И.Тургенев    d\ М.Муравьев 14. Ресейдегі консерватизмді дамытқан Ресей ғылым академиясының президенті, граф:

а\ С.П.Трубецкой     в\ С.С.Уваров    с\ Н.И.Тургенев    d\ М.Муравьев 15. Ресейлік либерализмді ұсынған қозғалыс (тар):

a\ Батысшылдар    b\ Анархистер    c\ Демократтар   d\ Буржуазияшылдар    e\ Славяншылдар    f\ Роялистер 16. Мәтіндік сұрақ.

«Ресейдегі либералистік қозғалыстардың бірі дүниежүзілік өркениет біртұтас және одан елдің шығуы оның құлдырауына алып келеді деп санады. Олар Ресейді Ұлы Петрдің қайта құруы арқасында өркениетті мемлекет болды деп есептеген. Олардың пікірі бойынша, Ресей міндеті

Батыспен астасып, онымен бірге біртұтас мәдениетті орта құру еді» Мәтінде сипатталған либералдық қозғалысты көрсетіңіз: а\ Славяншылдар    в\ Анархистер    с\ Демократтар    d\ Батысшылдар

17. Мәтіндік сұрақ.

«Ресейдегі либералистердің бірі славяншылдар, керісінше, әр халықтың өзіндік ерекшелігін қолдады. Либералистердің бұл бөлігі І Петр қызметін теріс бағалады, оның реформалары Батыстан алынған, Ресейге қажетсіз және ол қоғамдық алауыздыққа алып келеді деп санады» Мәтінде сипатталған либералдық қозғалысты көрсетіңіз:

а\ Славяншылдар    в\ Анархистер    с\ Демократтар    d\ Батысшылдар 18. 1870-жылдары Ресейде революциялық халықшылдардың ірі теоретиктері: a\ С.П.Трубецкой     b\ С.С.Уваров   c\ М.А.Бакунин   d\ Н.И.Тургенев    e\ П.А.Лавров          f\ П.Н.Ткачев

19. Ресейде халықты, бірінші орында шаруаларды нақты саяси күш деп қараған және өздерінің басты міндеті саналы әрі ұйымдасқан күшке айналдыру деп санап, шаруаларды революцияға шақырғандар: а\ Славяншылдар    в\ Анархистер    с\ Халықшылдар    д\ Батысшылдар 20. Ресейде шешуші рөлді халық атқаруы тиіс деп, шаруалар революциялық күш, сондықтан оны біріктіріп, жауынгерлік бүлікшіл жолмен көтеру керек деген анархиялық бағытты басқарған:

а\ М.А.Бакунин    в\ П.Л Лавров    с\ С.С.Уваров     d\ Н.И.Тургенев 21. ХІХ ғ 70 жылдарындағы халықшылар арасындағы негізгі бағыт (тар): a\ Демократтар    b\ Роялистер   c\ Анархиялық   d\ Буржуазияшылдар    e\ Теориялық бағыт   f\ Бүлікшілер 

22. Ресейдегі «насихаттық» топты бастап, орыс халқын революцияға дайын емес деп ойлаған:

а\ М.А.Бакунин    в\ П.Л Лавров    с\ С.С.Уваров     d\ Н.И.Тургенев 23. Ресейде тек жүйелі насихат, халық арасында көшбасшыларды тәрбиелеу, революциялық әрекеттер үшін қажетті жағдайларды қамтамасыз ете алады деп есептеген:

а\ М.А.Бакунин    в\ П.Л Лавров    с\ С.С.Уваров     d\ Н.И.Тургенев 24. Халықшылдықтың үшінші бағытын басқарып, орыс революционерлеріне «Бүлікті кешіктірмеңдер» ұранын тастап, капитализмнің дамуы реакция күшінің дамуына кедергі жасайды деп есептеген:

а\ П.Н.Ткачев    в\ С.С.Уваров    с\ Н.И.Тургенев     d\ М.А.Бакунин 25. 1876 жылы Санкт-Петербургте халықшылар құрған жасырын ұйым: а\ «Декабристер»     в\ «Жер және еріктілік»     с\ «Халық таңдауы» d\ «Еңбектен босату»

26.                 1876 жылы құрылып, барлық жерді еңбек шаруашылығының қолына тапсыру, қоғам өмірін өздігінен басқаруды ұйымдастыру, ұлт мәселесін халық көзқарасы арқылы шешуді мақсат еткен ұйым: а\ «Жер және еріктілік»    в\ «Солтүстік одақ»    с\ «Халықшылдар» d\ «Славяншылдар»

27.                 1878 жылы шілдеде Липецкте ІІ Александрды өлім жазасына кескен ұйым:

а\ «Декабристер»     в\ «Жер және еріктілік»     с\ «Халық таңдауы» d\ «Еңбектен босату»

28.                 Еуропадағы социализм идеяларын қозғаушылар арасында өз ілімінің негізін қалаған:

а\ Ф.Ницше     в\ Б.Рассел     с\ К.Ясперс   d\ К.Маркс 29. Мәтіндік сұрақ.

«Оның теориясына сәйкес барлық өндіріс құралдары (жер, өнеркәсіптік ауыл шаруашылығы кәсіпорындары) қоғамға тиесілі және қанаушылық жойылады. Бірақ бұл қоғамға басты күш жұмысшы табы (пролетариат) болатын социалистік революциясыз өту мүмкін емес еді. Бұл идея Ресейде 1860-1870 жылдары революциялық қозғалыста басты революциялық теория бола алмады» Мәтінде сипатталған тарихи тұлға: /суретте/ а\ Фридрих Энгельс       в\ Карл Маркс    с\ Владимир Ленин d\ Лев Троцкий

30.                 1883 жылы Женевада (Швейцария) орыс революционерлері құрған маркстік ұйым: а\ «Еңбектен босату»    в\ «Жер және еріктілік»    с\ «Халық таңдауы» d\ «Оңтүстік одақ»

31.                 1883 жылы құрылып, жеке террорлық тактикасынан бас тартып, өздерінің негізгі міндеті халықта социалистік идеяларды үгіттеу деп санаған ұйым: а\ «Еңбектен босату»    в\ «Жер және еріктілік»    с\ «Халық таңдауы» d\ «Оңтүстік одақ»

32.                 «Ресейде жұмысшылар қозғалысында әлеуметтік сананы қалыптастыру ресейлік революциялық марксистердің қызметінде басты мәселе болып табылды» деп есептеген ұйым:

а\ «Декабристер»     в\ «Жер және еріктілік»     с\ «Халық таңдауы» d\ «Еңбектен босату»

33.                 1895 жылдың күзінде 20 петербургтік марксистік үйірмені «Жұмысшы табын құтқару жолындағы күрес одағы» қоғамына біріктірген: а\ Фридрих Энгельс       в\ Карл Маркс    с\ Владимир Ленин d\ Лев Троцкий

34.                 1898 жылдың наурызында «Күрес одағы» өкілдері Минскте өздерінің бірінші съезіне жиналып жариялаған партиясы:

а\ Ресей социал-демократиялық жұмысшы партиясы (РСДЖП) в\ Ресей буржуазиялық-демократиялық дворяндар партиясы (РБДДП) с\ Ресей ұлттық жұмысшы социалистер партиясы (РҰЖСП) d\ Ресей социал-демократиялық помещиктер партиясы (РСДПП) 35. 1903 жылы Брюссель-Лондондағы ІІ съезінде партия бағдарламасы мен жарғысы қабылданған партия:

а\ РСДЖП     в\ Эсерлер    с\ Меньшевиктер    d\ Кадеттер 36. Ресей аумағында басты революциялық талап – пролетариат диктатурасын орнатуды мақсат еткен партия:

а\ Кадеттер    в\ Анархистер   с\ РСДЖП    d\ Эсерлер

37. Ресей тарихындағы алғашқы орыс буржуазиялық-демократиялық революция жылдары:

а\ 1905-1907 жж    в\ 1894-1895 жж    с\ 1917-1918 жж    d\ 1904-1905 жж

 

ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ ҮНДІСТАНДАҒЫ ЕУРОПАЛЫҚТАРДЫҢ ҮСТЕМДІГІ. ӘЛЕМДІК ОТАРЛЫҚ ЖҮЙЕНІҢ ҚАЛЫПТАСУЫ §21.ҮНДІСТАНДАҒЫ СИПАЙЛАР КӨТЕРІЛІСІ

1.                   ХІХ ғ басында Үндістанды толықтай отарлаған ағылшындық компания: а\ Норд-Үнді     в\ Ост-Үнді     с\ Лидс одағы     d\ Виндзор 

2.                   Үндістанды отарлаған сауда компаниясы құрған жергілікті үнділіктерден тұратын еуропалық әскери тәсілдерге үйренген армия: а\ Янычарлар     в\ Сипахилер   с\ Сипаилер    d\ Самурайлар 3. Ост-Үнді компаниясының жергілікті үнділерден құрған армиясын еуорпалық әскери тәсілдерге үйретіп, бақылауда ұстаған: а\ Ағылшын офицерлері      в\ Француз офицерлері с\ Американдық офицерлер    d\ Орыс офицерлері

4.                   Үндістанның орталық және оңтүстік жағы ағылшын отыршылдарының билігіне өткен жыл:

а\ 1747 жыл     в\ 1600 жыл   с\ 1849 жыл    d\ 1819 жыл

5.                   Үндістанның солтүстігінде Пенджаб әскерінің толық талқандалған уақыты:

а\ 1747 жыл     в\ 1600 жыл   с\ 1849 жыл    d\ 1819 жыл 6. Үнлдістанның бүкіл аймағының Ост-Үнді компаниясы билігін мойындаған уақыты:

а\ 1747 жыл     в\ 1600 жыл   с\ 1849 жыл    d\ 1819 жыл

7.  Ост-Үнді компаниясының 1856 жылы 5 млн халқымен билік жүргізе алмады деген сылтаумен өзіне қосып алған хандығы:

а\ Бенгал хандығы     в\ Дели сұлтандығы    с\ Маратха княздығы d\ Ауд хандығы

8.  Ост-Үнді компаниясының үнді билеушілерінен олардың жекеменшік иеліктерін тартып алып, компания билігіне көшірудегі бір әдісі: а\ Хандықтардағы билікті ханның асырап алған баласына

қалдыруына тыйым салды

в\ Үндістанның дамуда артта қалған аймақтарындағы ұлтаралық қақтығыстарды пайдаланды

с\ Сипаилар әскері қатарына тек мұсылмандарды алып, үнділер көтерілісін басты

d\ Үнді жерлерін ағылшын факторияларымен толтырып, зауыт-фабрикалар ашу арқылы жаулап алды

9.  XVIII ғасырда үнді елінің экспортқа шығаратын тауары:

а\ Тек мұнай өнімдері     в\ Тек маталар    с\ Тек фарфор     d\ Тек қарулар 10. Еуропада өндірілген маталардың үндінің қолдан тоқылған маталарынан арзанға түсу себебі:

а\ Үнділердің ағылшын тауарларына бойкот жариялауы в\ Үндістандағы жұмыс күшінің арзандығы с\ Еуропада өнеркәсіп төңкерісінен маталар мәшинемен өндіріле бастады

d\ Еуропалық капиталистер Үндістанға Қытай мен Оңтүстік-Шығыс Азияда өндірілген маталарды әкеліп сата бастады

11.  Бенгалия аймағында аты белгілі болған Үнділік қоғамдық-саяси қайраткер: а\ Сингх Говинд     в\ Бал Гандгадхар Тилак     с\ Мұхаммед Әли Джинна d\ Рам Мохан Рай

12.  Ағылшын отаршылдарын біраз шығынға ұшыратып, әбігерге түсірген мұсылмандардың уахабшылар қозғалысы орын алған аймақ (тар): a\ Маратха    b\ Ауд   c\ Цейлон   d\ Джамна-Ганг   e\ Калькутта    f\ Бенгалия

13.  Үндістандағы Еуропалық офицерлер басқарған, солардың қаружарағымен жарақталған, еуропаша тәрбиеленген әскер: а\ сипайлар     в\ сипахилер    с\ самурайлар     d\ стрелецтер 

14.  Контекстік сұрақ. Үндістандағы ұлт-азаттық көтеріліс. «Солтүстік Үндістанда аса қуатты халық көтерілісі орын алды. Көтерілісшілер құрамында шаруалар мен қолөнершілерден басқа үнділік сипайлар да болды. Көтерілістің шығуына сипай әскерінің қару-жарақтарына қажетті оқ-дәріге байланысты қауесет әңгіме себеп болды.

Солдаттар сол оқ-дәрінің қағазын тісімен тістеп

алып тастап, мылтықты оқтайтын еді. Шошқа майын пайдалану кәпірлікке жатады деп есептейтін мұсылмандар және сиырды қасиетті санап, оның еті мен майын пайдаланбайтын үнділер үшін бл ауыр қылмыс саналды. Сондықтан сипай әскері наразылық білдірді, ал ағылшындар оларға қарсы күш қолдануға кірісті. Сипайлардың жалақысы жоғары болатын. Олар қызмет жағынан жоғарыламайтын. Сипайлардан үш үлкен әскер құрылған еді. Бенгал аймағындағы барлық жер иеліктерін ағылшындар алып қойған болатын. Сондықтан бенгалдықтардың наразылығы да өте күшті болды».

1.  Сипайлардың ұлт-азаттық көтерілісі жылдары:

а\ 1855-1857 жж     в\ 1847-1849 жж    с\ 1857-1859 жж     d\ 1868-1860 жж

2.  Сипайлар көтерілісінің басталуына сылтау болған:

а\ Мылтықтардың оқ-дәрісі шошқа және сиыр майымен майланған

қағазға оралған деген хабардың тарауы в\ Сипайлардың еңбегіне ешқандай жалақы алмауы с\ Мылтықтардың адам қаны төгілген жердегі өндірілген темірден жасалуы

d\ Мұсылман және үнді сипай әскерлері арасындағы діни қақтығыстары

3.  Сипайлар әскерінің жалақысы жоғары болғандығына қарамастан көтеріліске шығуының бір себебін анықтаңыз: а\ Сипайларға жоғары жалақы уақытымен берілмеді в\ Сипайлар өз халқына қарсы оқ атудан бас тартты с\ Сипай солдат еш уақытта офицер бола алмайтын d\ Сипайлар ішкі тәртіпті қорғау орнына басқыншылық соғыстарға тартылды  

4.  Сипайлардың ең үлкені қай аймақта орналасып, қандай каста өкілдерінен тұрды? а\ Пенджаб әскері, Солтүстік Үндістанда, төменгі каста өкілдерінен в\ Бенгал әскері Ауд ұлысы, жоғарғы каста өкілдерінен  с\ Маратха княздығы әскері, Солтүстік Үндістанда, «кесапаттылардан» d\ Бомбей, Калькутта қалаларында, Оңтүстік Үндістан, орта каста (вайши, шудра) өкілдерінен

15.  Мәтіндік сұрақ.

«Жаңа патрондардың пайдаланудан бас тарту көтерілістің басталуының қарапайым сылтауы болды. Оны үнділер мен мұсылмандар алдын ала ойластырып та қойған. Көтерлістің шын себебі ағылшындардың ақылсыз билік жүргізуінен, түсініксіз, бейберекет саясаттан, Ауд билеушісінің тақтан түсірілуі мен оның жерінің зорлықпен тартып алынуы сипайлар отбасылары мен сол аймақтан келгендер арасында қатты наразылық тудырғандығына күмәндануға болмайды»

Сипайлар көтерілісінің басталу сылтауын көрсеткен ағылшын полковнигі:

а\ У.Хейстингс     в\ А.Уэйвэлл   с\ Л. Маунтбеттен    d\ К.Янг

16.  Сипайлар көтерілісінің Дели маңында басталған уақыты: а\ 1857 жылы 10 мамырда     в\ 1856 жылы 10 қаңтарда с\ 1858 жылы 10 мамырда        d\ 1859 жылы 10 маусымда

17.  Сипайлар көтерілісшілерінің ағылшын офицерлерін соғып, Делиі басып алып, қандай билікті қалпына келтірді? а\ Солтүстік Үндістандағы Дели сұлтандығын в\ Бенгалиядағы Ауд княздығы билігін

с\ Ұлы Моғолдардың ең соңғы билеушісі ІІ Бахадур шах билігін қалпына келтірді

d\ Ұлы Моғолдардың ең соңғы билеушісі Аурангзебтің билігін қалпына келтіру

18.  Сипайлар көтерілісінің мақсаты: а\ Үндістандағы Моғолдар билігін жою в\ Үндістанды ағылшын отарлауына дейінгі жағдайға келтіру с\ Үндістандағы касталық жүйені жою d\ Үндістандағы индуизм дінінен басқа дінді ұстанушыларды қуып шығу 19. Ағылшын үкіметі Үндістанда елеулі реформалар жүргізу қажеттігін түсініп, қабылдаған шешімі (дері):

a\ Ұлы Моғолдар мемлекетін қалпына келтіру     b\ ағылшындар отыршылдары әкімдер мен байларды өз жағына тартты   c\ Үндістанға өзін-өзі басқаратын доминион құқығын берді    d\ Үндістан аумағын тілдік, діндік ерекшеліктерге байланысты бөлу    e\ Ост-Үнді компаниясын тарату туралы шешім қабылданды     f\ Үндістанды билеу құқығы тікелей Ұлыбритания үкіметіне берілді    g\ Үндістанда касталық жүйені жойып, халық теңдігін енгізу h\  сипайларға кіші офицерлік қызметке көтерілуге рұқсат етілді 20. Сипайлар көтерілісінің әлсіреуіне әкелген Үндістанның солтүстігінде Ұлы Моғол өкіметінің қайта орнауын қаламаған халықтар: а\ Тамилдер, үнділер     в\ Сикхалар, гуркалар    с\ Кашкайлар, хазарейлер d\ Тибеттіктер, қытайлар

21.  Сипайлар көтерлісіне наразы болып, ағылшындармен бірге көтерілісті басуға қатысқан Оңтүстіктегі екі үлкен қалалар:

a\ Агра    b\ Синд   c\ Калькутта   d\ Бомбей   e\ Мадрас   f\ Аджант

22.  Сипайлар көтерілісінң партизандық сипатқа ие болған уақыты:

а\ 1858 ж    в\ 1857 ж    с\ 1859 ж    d\ 1860 ж

23.  Сипайлар көтерілісінің толық басылған уақыты:

а\ 1858 ж    в\ 1857 ж    с\ 1859 ж    d\ 1860 ж

24.  Сипайлар көтерілісінен кейін Англия Үндістан істері жөніндегі арнаулы министрлік құрылып, Үндістандағы әкімшілік билік берілді: а\ Генерал-губернаторға     в\ Вице-корольға     с\ Прокураторға     d\ Губернаторға

25.  Сипайлар көтерілісінен кейінгі Англияның Үндістандағы енгізген саяси өзгерістеріне байланысты провинцияларды билеу құқығы берілді: а\ Генерал-губернаторға     в\ Вице-корольға     с\ Прокураторға     d\ Губернаторға

26.  Сипайлар көтерілісінен кейін Үндістанда ашылған ағылшын бағдарламалары бойынша ағылшын тілінде сабақ жүргізетін университеттер саны:

а\ 3    в\ 2   с\ 1   d\ 4

27.  Ағылшын капитализмі Үндістанды ағылшын тауарларын өткізу нарығына және ауылшаруашылығы шикізаты көзіне айналдыра бастаған уақыты:

а\ XVII ғ 40-жылдары    в\ XVIII ғ ортасы     с\ XIX ғ І жартысы      d\ XVI ғ 20-жылдары

28.  Англия Үндістан ауылшаруашылығында плантацияларда өндіру ұлғайтылды:

a\ Мақта    b\ Темекі   c\ Шай-кофе   d\ Какао   e\ Қант құрағы  f\ Каучук 29. Ағылшындар Үндістаннан тасыған дәнді дақылдары:

а\ Тары, жүгері     в\ Шай, темекі    с\ Мақта, қан құрағы    d\ Бидай, күріш 30. Үндістанға арзан дайын өнімдер әкелінді:

а\ Франциядан    в\ Англиядан    с\ Италиядан    d\ Қытайдан

 

§22.ҮНДІСТАНДЫ БАСҚАРУДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕР. ҮНДІ ҰЛТТЫҚ КОНГРЕСІНІҢ ҚҰРЫЛУЫ

1. Ағылшындар ХІХ ғ ІІ жартысында ең алғашқы капитал салған саласы: а\ Теміржол     в\ Білім беру    с\ Ауыз сумен қамту     d\ Тоқыма ісі 2. 1891 жылы жылы Үндістандағы теміржолдың ұзындығы қанша шақырымға жетті? а\ 30 мыңға    в\ 27 мыңға    с\ 20 мыңға    d\ 17 мыңға

3.  Ағылшындардың капиталымен Үндістанда алғашқы тоқыма фабрикасы қай жылы, қай қалада пайда болды? а\ 1857 жылы, Мадраста     в\ 1859 жылы, Бомбейде  с\ 1854 жылы, Калькуттада      

d\ 1860 жылы, Аграда

 

4.  ХІХ ғасырдың соңы қарай өнеркәсіп капиталының 1/3-іне ие болған:

а\ Француз капиталистері            в\ Ағылшын капиталистері    с\ Американдық кәсіпкерлер      d\ Үнді кәсіпкерлері

5.  Үндістанда жергілікті кәсіпкерлер тоқыма өнеркәсібіне капиталды белсенді салуына байланысты тоқыма өнеркәсібінің орталығы ретінде өркендей бастаған қала:

а\ Бомбей    в\ Мадрас    с\ Калькутта    d\ Дели

6.  Үндістанда өнеркәсіптің дамуына байланысты үнді тауарлары сатыла бастаған ел (дер):

a\ Францияға    b\ Англияда   c\ АҚШ-та   d\ Қытайда    e\ Оңтүстік Америка елдерінде   f\ Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде   7. Үндістанда өнеркәсіп дамуына байланысты жұмысшылар саны өсіп, жұмысшылардың саны ғасырдың соңына қарай жетті:

а\ 1 млн адамға     в\ 2 млн адамға    с\ 3 млн адамға     d\ 4 млн адамға 8. Мәтіндік сұрақ.

«Үндістанның мемлекеттік әкімшілік мекемелерінде отаршылдарға қызмет етуші орташа әлеуметтік топтар саны да артты. Олар дәрігерлер, заңгерлер, университет, колледж және мектеп оқытушылары болды. Дәстүрлі қалыптасқан үнді қоғамындағы күрт өзгерістер, ескінің қирауы, жаңаның енуі үнді халқының әрқилы топтарына түрліше әсер етті. Біреулері көне арийлік кезеңге қайта оралу, үнді өркениеті қалыптастырған дәстүрлі қоғамды қайта орнату қажет десе, мұсылмандар ежелгі исламның құндылықтарын қайта жаңғыртып, ағылшындармен күресу қажет деп мәлімдеді. Бірақ көпшілік сауатты үнділер Батыстың еркіндік, теңдік, гуманистік идеяларын индуизммен, исламмен ұштастыра отырып, даму жолын іздеуді жақтады. Үндістанның қоғамдық дамуының артта қалғандығын мойындай отырып, оны жаңаша дамытуды көздеді». Мәтінде сипатталған дәрігерлер, заңгерлер, оқытушылар еуропалық білімді алды:

а\ Француздар ашқан жергілікті университеттерден в\ Ағылшындар ашқан жергілікті университеттерде еуропаша білім алды с\ Орыстар ашқан жергілікті университеттерде еуропаша білім алды d\ Америкалықтар ашқан жергілікті университеттерде американша білім алды

9.                   Үндістанда тұратын барлық барлық халықтарды «үнділік» деп атағанымен, үнділіктер келесі халықтарға бөлінді: a\ Аудтық     b\ Ауғандық   c\ Сикхалық   d\ Бенгалдық   e\ Пәкістандық    f\ Пенджабтық    g\ Тамилдік   h\ Хиндустандық 

10.                 Үнді қоғамының сауатты тобы жатжерлік езгіге қарсы шығып, ағылшындарға қойған талабы (тары): a\ Үндістандағы касталық жүйені жою    b\ Әкімшілік реформалар жүргізу     c\ Үндістандағы университеттерді жабу    d\ Үндістан аумағындағы барлық мұсылман халықтарын мемлекеттен қуу    e\ Британ империясы құрамындағы өзін-өзі басқару құқығына ие болу    f\ Елді басқаруға үнді халқының өкілдерін де қатыстыру g\ Үндістандағы барлық ұлттық ерекшелігі бар халықтарды біріктіру h\ Үнділіктер мен ағылшындардың құқықтарын теңестіру 11. 1885 жылы желтоқсанда бейтарап либералдар (үнді буржуазиясы мен жер иеленушілері) бастамасымен құрылған жалпыүнділік саяси партия: а\ Үнді Ұлттық Конгресі (ҮҰК)     в\ Мұсылмандар Лигасы (МЛ) с\ Үнді Халықтары Одағы (ҮХО)     d\ Либералдық Партия Кеңесі (ЛПК) 12. Үндістанда 1885 жылы құрылған ұйымның негізін қалаған үнді ауқатты топтарының өкілі (дері):

a\ Б.Тилак     b\ Д.Наороджи     c\ М.Ганди     d\ Г.К.Гокхале     e\ Р.Тагор      f\ М.Г.Ранаде      

g\ Д.Неру      

h\ С.Н.Баннерджи

13. Контекстік сұрақ. 

«Либералдар вице-король мен губернаторлар жанынан үнді тұрғындарының өкілдіктерін құруды ұсынды. Сондай-ақ олар жас үнді өнеркәсібін Англия тарапынан туып отырған бәсекелестіктен қорғау шараларын қабылдауды талап етті. Бейтарап либералдар үкімет рұқсат еткен шеңберде ғана әрекет жасады. Олар да еуропалық либералдар сияқты халықтың бұқаралық саяси қозғалысының өрлеуінен қорықты. 

Үнді Ұлттық Конгреінің ішкі құрылысы екі ағымнан құралды. Бірі ірі буржуазия, зиялы қауымның ең жоғарғы тобы мен ұлттық ірі жер иеленушілер құрады. 

Үнді Ұлттық Конгресі құрылған алғашқы жылдарда ағылшын билігі оған жалыпейілділік танытып, оған қолдау көрсетті. Бұндай қолдаудың астарын Үндістандағы 1884-1888 жылдары вице-король болған ағылшын шенеунігі «Конгресс төңкеріске қарағанда арзанырақ» деп ашып айтты. Яғни, халықтың төңкеріске шығып, жағдайды ушықтырғаннан гөрі, олардың өз ұйымдарын құруға рұқсат беріп, халықты жаппай көтеріліске шығудан сақтап, алдаусырату мақсатын көздеді. Конгресс жетекшілері үнділіктердің вице-король мен губернатор жанындағы кеңесші ұйымға кеңінен тартылуын, кеңестің құзырына қаржы мен салық жүйесін бақылап отыру құқын беруді, үнділіктерден мемлекеттік қызметке келуін талап етті.

Конгрестің уставы немесе Ата заңы (Конституция) қабылданды. »

1. ҮҰК құрамындағы екі ағым:

а\ Либералдық, радикалдық       в\ Демократиялық, республикалық с\ Анархиялық, социалистік           d\ Прогрессистік, либералдық   2. Ірі буржуазия, зиялы қауымның ең жоғарғы тобы мен ұлттық ірі жер иеленушілер құраған ҮҰК-нің бөлігі:

а\ Демократтар    в\ Республикашылар    с\ Либералдар    d\ Радикалдар 3. Ұсақ буржуазия өкілдері, қала қызметкерлерінің орташа топтары мен шаруалардың ауқатты тобын құраған ҮҰК-нің бөлігі:

а\ Демократтар    в\ Республикашылар    с\ Либералдар    d\ Радикалдар 4. «Конгресс төңкеріске қарағанда арзанырақ» деп айтқан ағылшын шенеунігі: а\ У.Хейстингс     в\ Арчибальд Уэйвэлл   с\ Луис Маунтбаттен  d\ лорд Дафферин

5. ҮҰК-нің уставы немесе Ата заңы (Конституциясы) қабылданған жыл:

а\ 1888 ж    в\ 1885 ж    с\ 1899 ж    d\ 1900 ж

14.                 Үндістанда Ұлттық қозғалыстың өсуі нәтижесінде қаалар мен ауылдық жерлерде өзін-өзі басқару құқығы енгізілген уақыт: а\ ХІХ ғ 80-жылдары     в\ ХХ ғ 20-жылдары     с\ XVIII ғ 90-жылдары d\ ХІХ ғ 50-жылдары

15.                 Британ парламентінің либералдардың тағы бір талабын қанағаттандырып, губернаторлар жанынан кеңесші ұйымдар құруға рұқсат берген жылы:

а\ 1892 жыл     в\ 1888 жыл    с\ 1890 ж    d\ 1892 ж

16.                 Үнді Ұлттық Конгресінің ішіндегі ұсақ буржуазиялық демократиялық бағыт ұстанған радикалдық топтың көсемі:

а\ Сингх Говинд     в\ Бал Гандгадхар Тилак     с\ Мұхаммед Әли Джинна d\ Рам Мохан Рай

17.                 «Барлық еуропалық ықпалдарға индуизмнің дәстүрлі құндылықтарын қарама-қарсы қойып, Үндістанның ұлттық қозғалысы оны халық бұқарасы толық қолдағанда ғана жеңіске» жетеді деп мәлімдеген радикалдық топ көсемі: а\ Махатма Ганди    в\ Бал Гандгадхар Тилак     с\ Джавахарлал Неру d\ Рабиндранат Тагор

18.                 Үнді Ұлттық Конгресінің радикалдар тобы ағылшын үстемдігіне қарсы күрес қозғалысының бірі бойкот деп мәлімдеп, қарсылық күрестің түрлерін атады: a\ Сатьяграха (қарусыз қарсылық)     b\ Нирвана (нағыз рахат)    c\ Свараджа (өз билігіміз)                 d\ Сати (шыншыл)     e\ Ахимса (күш қолдану)                     f\ Свадеши (өз өнеркәсібіміз)  19. Мәтіндік сұрақ.

«Радикалдар саясатының мәні үнді халқының билігін өз қолына алуына қол жеткізу және жас үнді өнеркәсібін бәсекелестіктен сақтап қалудың бірден-бір жолы – ағылшын тауарларына бойкот жариялап, тек қана ұлттық тауарларды пайдалануға шақыру. Ағылшын өкіметі бұған қарсы жазалау әрекеттерін қолданып, оның ұйымдастырушыларын қамауға да алып отырды. Радикалдардың жетекшісі де осы әрекеті үшін түрмеге қамалды» Мәтінге сүйеніп түрмеге қамалған радикалдар жетекшісін анықтаңыз:

а\ Сингх Говинд                     в\ Бал Гандгадхар Тилак      с\ Мұхаммед Әли Джинна    d\ Рам Мохан Рай

20. ХІХ ғасырдың 80-жылдарында құрылған мұсылман ағартушылары ұйымдары қозғалысының көсемі:

а\ Мұхаммед Әли Джинна      в\ Рам Мохан Рай     с\ Саид Ахмед d\ Сингх Говинд

 

§23. ДҮНИЕЖҮЗІН АУМАҚТЫҚ ТҰРҒЫДАН БӨЛУДІ АЯҚТАУ

1.                   1875 жылы Мысыр монархынан Суэц каналын сатып алып, бұл каналмен өтетін кеме қатынасын толық бақылауға мүмкіндік алған мемлекет: а\ Франция     в\ АҚШ     с\ Италия    d\ Англия

2.                   Суэц каналына бақылау орнатқан соң, Кипр аралын жаулап алып, Африкадағы Мысыр отарларын жаулап алу жоспарын дайындаған мемлекет: а\ Англия      в\ Франция     с\ Германия     d\ Бельгия

3.                   1882 жылы Мысырға қарсы интервенциялық саясат ұстанып, Александрияны жаулап алған мемлекет: а\ АҚШ    а\ Голландия     с\ Ресей    d\ Англия

4.                   Африкаағы мемлекеттерді отарлау кезінде Тунисті иемденген мемлекет: а\ Англия     в\ Франция    с\ Германия    d\ Бельгия

5.                   ХІХ ғасырдың 80-90-жылдарында Африканы бөлісудегі басты бәсекелес мемлекеттер:  а\ Бельгия, Италия     в\ АҚШ, Голландия    с\ Англия, Франция d\ Ресей, Жапония

6.                   1884 жылы Конго өзені алабының басым бөлігін бақылауына алған мемлекет:

а\ Бельгия     в\ Франция   с\ Италия    d\ Голландяи

7.                   ХІХ ғ 80-90-жылдары Алжирмен көрші – Сахара шөлін қосып алған мемлекет:

а\ Франция     в\ АҚШ     с\ Италия    d\ Англия

8.                   1886 жылы Мадагаскар аралын жаулап алған мемлекет: а\ Англия     в\ Франция    с\ Германия    d\ Бельгия 9. 1877 жылдың соңында Англияның құлдыққа түсіріп, өзінің протектораттығын орнатқан мемлекеті:

а\ Индонезия     в\ Тайланд    с\ Вьетнам    d\ Малайзия

 

ХІХ ғасырдың соңы – ХХ ғасыр басындағы Еуропа

10. Францияның Үндіқытай түбегінің оңтүстік бөлігін иемденіп, ХІХ ғ 90жылдардың соңында шайқастардан соң жаулап алған мемлекеті:

а\ Вьетнам    в\ Тайланд    с\ Индонезия    d\ Қытай 11. 1885 жылы Англияның жаулап алуға асыққан мемлекеті:

а\ Тайланд    в\ Индонезия    с\ Бирма    d\ Камбоджа

12.  Сиам (Тайланд) үшін күресіп, Тайландтың батысын иеленген мемлекет:

а\ Франция     в\ АҚШ     с\ Италия    d\ Англия

13.  Сиам (Тайланд) үшін күресіп, Тайландтың шығысын иеленген мемлекет:

а\ Франция     в\ АҚШ     с\ Италия    d\ Англия

14.  Оңтүстік-Батыс Африкда бірінші герман отары пайда болған жыл:

а\ 1882 жыл    в\ 1881 жыл   с\ 1890 жыл    d\ 1884 жыл

15.  1884-1885 жылдары Шығыс Африкадағы герман отары (лары): a\ Сенегал   b\ Кот д Ивуар   c\ Того    d\ Сомали   e\ Камерун   f\ Конго

16.  Англияның Африканы бөлісуді аяқтауға таяған уақыты: а\ ХІХ ғ 80-жылдарының соңы     в\ ХІХ ғ 90-жылдарының соңы с\ ХХ ғ 50-жылдары                       d\ ХІХ ғ 60-жылдарының ортасы 17. 1886 жылы ағылшындардың генерал Китгенердің басшылығымен жаулап алуға кіріскен мемлекеті:

а\ Судан     в\ Нигерия    с\ Оңтүстік Африка одағы    d\ Египет 18. Ніл өзені бойымен жоғары қозғалған ағылшын әскерлерінің француз әскери бөлімдерімен қақтығысқан жері мен жылын көрсетіңіз:

а\ Александрия қаласы маңы, 1884 жыл в\ Рашид ауылы маңы, 1886 жыл с\ Фашод қарауыл бекеті, 1898 жыл d\ Триполи қаласы маңы, 1888 жыл

19.                 Ніл өзені жоғары ағысы бойында Францияның Англияға қарсы соғыспауға шешім қабылдауының себебін көрсетіңіз:

а\ Францияның ежелгі жауы Германия жақын тұрғандықтан в\ Египет әскерлерінің көршілес Африка мемлекеттерімен бірлесіп соғысуы с\ Араб елдерінің Француз әскерлерін жеңуі d\ Осман империясының Африкаға әскер кіргізуі

20.                 Англия мен Францияның Африканы бөлісу туралы келісім жасасқан жылы:

а\ 1880 ж     в\ 1899 ж    с\ 1900 ж    d\ 1890 ж

21.                 1882-1885 жылдары Италия Абиссиния мен Қызыл теңіздің үлкен жағалауы бойында иеленген қаласы мен айлағы: а\ Фашод қаласы, Александрия айлағы      в\ Ассаб қаласы, Массауа айлағы с\ Рашид қаласы, Каир айлағы d\ Триполи қаласы, Ливия айлағы

22.                 Италияның Абиссиния мен Қызыл теңіздің жағалауын иеленген соң бағындырған Шығыс Африкадағы түбегі:

а\ Үндіқытай     в\ Қырым    с\ Сомали    d\ Мадагаскар

23.                 Италиялықтардың арабтармен соғыстан кейін Кассала қаласын иеленіп, Абиссиниядан батысқа қарай жылжыған уақыты: а\ 1890 ж    в\ 1886 ж    с\ 1882 ж    d\ 1884 ж

24.                 Италияның Абиссиниямен соғысып, сәтсіздікке ұшыраған жылдары: а\ 1895-1896 жж     в\ 1884-1885 жж    с\ 1880-1881 жж    d\ 1896-1897 жж

25.                 1894 жылы шілденің соңында Жапония соғыс ашты: а\ Вьетнамға    в\ Қытайға    с\ Сиамға    d\ Камбоджаға

26.                 1895 жылы 17 сәуірде Симоносеки қаласында бітімге қол қойған мемлекеттер:  а\ Франция-Англия      в\ Италия-Бельгия    с\ Жапония-Қытай     d\ Голландия-Дания   

27.                 1895 жылғы Симоносеки келісімі нәтижесі: a\ Қытай Жапонияның сауда кемелері еркін кіретін порттық қалаларын ашты    

b\ Шаньдунь түбегі Қытайға қайтарылып берілді    c\ АҚШ Тынық мұхитында толық үстемдік орнатуға мүмкіндік алды    d\ Ресей Қытайдан Амур өзенінің оң жағалауын тартып алды    

e\ Қытай Жапонияға соғыс шығындары үшін 200 миллион лян өтемақы төлеуге мәжбүр болды    f\ Қытайды Еуропа мемлекеттері өзара бөліске салды

28.                 ХІХ ғ соңында Ресей мен Франция мемлекеттерінің Қытайға қаржылай несие беруінің себебі:

а\ Жапонияға өтемақы төлеу үшін в\ Шығыс Қытай теміржолын салу үшін с\ Соғыстан кейін Қытай аумағында зауыт-фабриклар салу үшін d\ Қытайдың Апиын соғыстары нәтижесінде айырылған жерлерін қайтарып алуы үшін

29.                 Ресей мен Қытайдың Жапонияға қарсы одақтасып, Қытайға қарсы басқыншылық жасалса, онда Қытайды қорғауға міндеттенген уақыты: а\ 1884 ж    в\ 1900 ж    с\ 1896 ж   d\ 1895 ж

30.                 Ресей мен Қытайдың одақтасуы нәтижесінде Қытайдың Ресейге берген концессиясы: а\ Амур өзені бойын игеріп, телефон-телеграф жүйесін салу в\ Шығыс Қытай теміржолын салу және пайдалану с\ Қытай аумағындағы құпия ұйымдарды таратып, портты қалаларды ашу d\ Шығыс Қытай теңізін пайдалануда ешқандай кедергінің болмауы 31. 1897 жылдың соңында герман империалистерінің Қытайдан тартып алып, өзінің ықпал ету аймақтарына айналдырған жері (лері): a\ Нанкин порты        b\ Тяньцзинь порты         c\ Тайвань аралы    d\ Циньдао порты    e\ Цзяочжоу бухтасы     f\ Шаньдун провинциясы  32. Қытайдың Гуанжоувань бухтасына өзінің ықпал жүргізуін қамтамсыз етіп, көршілес Үндіқытайға теміржол құрылысын сала бастаған мемлекет: а\ Германия    в\ Италия    с\ Жапония    d\ Англия 

33.                 1898 жылдың басындағы орыс-қытай келісімі бойынша Қытайдың Ресейге жалға берген жері (лері):

a\ Нанкин    b\ Шанхай   c\ Порт-Артур    d\ Пекин    e\ Тайвань    f\ Ляодун

34.                 1898 жылы түрік сұлтанымен кездесіп, Босфор-Кіші Азия-МесопотамияКувейт-Парсы шығанағына үлкен теміржолды бірігіп салуға келіскендер: а\ ІІ Вильгельм мен түрік сұлтаны (ІІ Абдул Хамид) в\ І Вильгельм мен Парсы шахы с\ ІІ Виктор Эммануил мен Ресей императоры d\ Ресей императоры мен Ағылшын королевасы

35.                 Германияның Парсы шығанағына шығуын болдырмау үшін 1901 жылы Англияның басып алған жері: а\ Тегеран қаласы   в\ Кувейт порты    с\ Иерусалим қаласы d\ Исфаһан қаласы

36.                 Франция-Пруссия соғысы нәтижесінде 1871 жылы қой қойылған бітім: а\ Париж     в\ Версаль    с\ Бавария    d\ Франкфурт

37.                 1871 жылғы бітім бойынша Пруссияның Франциядан алған жерлері мен өтемақы мөлшері: а\ Эльзас пен Лотарингия, 5 млрд франк в\ Рейн мен Эльба аралығы, 4 млрд франк с\ Савойя мен Ницца, 1 млрд франк d\ Ломбардия мен Венеция, 2 млрд франк

38.                 Германияның Францияны талқандауына жол бермейтіні ескерткен патшалық мемлекет:

а\ АҚШ    в\ Италия    с\ Ресей    d\ Англия

39.                 1870 жылдардың басында Осман империясының құрамында түрік езгісінде болған Балқан түбегінің мемлекеттері (халықтары):

a\ Болгария   b\ Босния   c\ Финляндия   d\ Герцеговина   e\ Норвегия    f\ Македония    

40.                 1870 жылдардың басында Осман империясының құрамында түрік езгісінде болған Балқан түбегінің мемлекеттері (халықтары): a\ Дания        b\ Албания      c\ Италия      d\ Эпир    e\ Фессалия     f\ Испания     g\ Бельгия         h\ Сербия, Румыния 41. 1875 жылы жазда түрік үстемдігіне қарсы күрескен Балқан елі (дері): a\ Герцеговина    b\ Украина   c\ Эстония    d\ Босния   e\ Литва    f\ Латвия

42. Балқандағы Австро-Венгрия басқыншылығын қолдай отырып, Ресейді Түркиямен соғысқа итермелей келе, Францияны екінші рет талқандауға тырысқан мемлекет:

а\ Англия      в\ Франция     с\ Германия     d\ Бельгия 43.1877 жылы 24 сәуірде Ресей соғыс жариялаған мемлекет:

а\ Түркия    в\ Италия    с\ Англия    d\ Грекия

44.                 1877 жылы орыс әскерлерінің жаулап алған жері және соғыс нәтижесі: а\ Дарданелл жағалауы, Ресей толық жеңілді

в\ Адрионопольді алып, Константинопольды құлатуға жақын қалғанда түріктер келісім сұрады

с\ Ардаган, Баязет қамалдарын алған кезде Француз, Ағылшын әскерлері түріктері көмекке келді

d\ Орыс әскерлері Бессарабияның оңтүстік бөлігін жаулап алып,

Константинопольге келіп тоқтады

45.                 1878 жылғы 3 наурыздағы Сан-Стефанодағы бітімшарт бойынша Ресейге берілген Түркия жері (лері): a\ Карс    b\ Керман    c\ Ардаган  d\ Константинополь   e\ Баязет     f\ Сараево   g\ Белград   h\ Батуми

46.                 1878 жылғы Сан-Стефано келісімі нәтижесінде Түріктер Қырым соғысынан соң тартып алынған қандай жерді Ресейге қайтарып берді? а\ Трансильванияны                   в\ Бессарабияның оңтүстік бөлігін  с\ Стамбул мен Адрионопольді      d\ Қырым мен Азов теңізін

47.                 1878 жылғы Сан-Стефано шарты бойынша толық тәуелсіздік алған Балқан мемлекет (тері):

a\ Черногория    b\ Грекия   c\ Египет    d\ Сербия    e\ Тунис   f\ Румыния 

48.                 Сан-Стефано шарты бойынша Константинопольға жақын келіп, Эгей теңізі жағалауының бірқатар бөлігін қосып алған мемлекет: а\ Польша    в\ Македония    с\ Болгария     d\ Алжир

49.                 Сан-Стефано шарты бойынша жартылай азаттық алған мемлекет: а\ Черногория     в\ Македония    с\ Румыния     d\ Болгария 50. 1878 жылы 13 маусымда шақырылып, Сан-Стефанодағы шешімдерді қайта қарау туралы мәселелерді талқылауды бастаған конгресс: а\ Берлин конгресі     в\ Париж конгресі     с\ Версаль конгресі d\ Петербург конгресі

51. 1878 жылғы Берлин трактаты бойынша Ресейге өткен аумақ (тар): а\ Баязет    в\ Карс     с\ Ардаган   d\ Стамбул  e\ Батуми   f\ Бахшасарай 52. 1878 жылғы Берлин трактаты бойынша Түркия билігінде қалған аумақ: а\ Баязет    в\ Карс    с\ Ардаган    d\ Адрионополь

53.                 1878 жылғы Берлин трактаты бойынша Ресейге қайтарылып берілген жер:

а\ Баязет   в\ Стамбул    с\ Анадолы   d\ Оңтүстік Бессарабия

54.                 1878 жылғы Берлин трактаты бойынша Түркиядан алынып, Румынияға берілген жер:

а\ Оңтүстік Бессарабия    в\ Добруджа    с\ Трансильвания     d\ Гданьск 55. 1878 жылғы Берлин трактатына сай тәуелсіздігі бекітілген ел (дер): a\ Черногория    b\ Грекия   c\ Египет    d\ Сербия    e\ Тунис   f\ Румыния 

56.  Берлин трактаты бойынша аумағы бірден қысқартылып, 1877-1878 жж орыс түрік соғысы кезінде ұлттық мемлекеті құрылуы тездеген мемлекет: а\ Грекия    в\ Кипр    с\ Словакия    d\ Болгария

57.  Ресеймен достық қатынастан айырылған Бисмарк Австро-Венгриямен жақындасып, Австро-Герман шартына қол қойылған жыл мен қаланы көрсетіңіз:

а\ 1879 жыл 7 қараша Вена қаласы     в\ 1878 жыл 13 маусым Берлин қаласы   с\ 1878 жыл 3 наурыз Сан-Стефано d\ 1877 жыл 24 сәуір Адрионополь

58.  Италияның Тунисті басып алуын қолдаған мемлекет:

а\ Испания    в\ Ресей    с\ Түркия    d\ Германия

59.  Берлин конгресінің нәтижесінде қалыптасқан Еуропадағы агрессивті блок:

а\ Антанта    в\ Үштік одақ    с\ Төрттік одақ     d\ Берлин одағы

60.  1882 жылы 20 мамырда «Үштік одақ» деп аталатын одақтық шартқа қол қойған ел (дер): a\ Англия    b\ Германия   c\ Франция   d\ Австро-Венгрия   e\ АҚШ     f\ Италия

61.  «Үштік одақ» шарты 5 жылға жасалып, әр 5 жыл сайын жаңартылып отыру арқылы қай жылға дейін созылды?

а\ 1887 ж    в\ 1890 ж    с\ 1878 ж    d\ 1877 ж

62.  Бисмарктің орнына келіп, «жалпы бағыт» бойынша Германияны француз-орыс блогына қарсы соғысқа дайындауға тиіс болған жаңа канцлер:

а\ Гогенлоэ     в\ Каприви    с\ Бюлов     d\ Меттерних

63.  1887 жылғы француз-герман қақтығысынан кейін Франция өкіметі қай мемлекетпен одақ құру мүмкіндіктерін ойластыра бастады? а\ Италия    в\ Испания     с\ Түркия    d\ Ресей

64.  1891 жылы тамызда француздардың мықты одақтас іздеуі нәтижесінде жасалған келісім: а\ француз-орыс пактісі       в\ ағылшын-орыс пактісі с\ герман-француз пактісі      d\ итальян-француз пактісі

65.  1891, 1892, 1893 жж келісімдердің нәтидесінде 1893 жылы жазда екі мемлекеттің Бас штабының өкілдері әскери құпия конвенцяға қол қойған мемлекеттер: а\ Германия-Ресей     в\ Италия-Англия    с\ Ресей-Австро-Венгрия d\ Франция-Ресей

 

Қайталау сұрақтары мен тапсырмалар

 

1. XVII ғасырда шаруалар басына қандай ауыртапалықтар түсті? а\ Жер иеліктерінен айырылды ә\ Салық көлемі өсті, тұрмыс деңгейі нашарлады б\ Саудаға қажетті өнім өндіре бастады 2. 1861 жылы Италия королі болып жарияланған: а\ ІІ Виктор Эммануил    ә\ Кавур     б\ Гарибальди 3. Қытайдағы көтерлісті басқарған :

а\ Ши Хуанди    ә\ Ли Цзычен    б\ Ляо Цзу 4. «Шэньшилер»: а\ Қарапайым қызметшілерді   ә\ Ғылыми дәрежесі бар оқымыстыларды б\ Ақсүйектерді

5. Қытайдағы қолөнердің ең көп таралған түрі: а\ Жібек өндірісі   ә\ Фарфор өндірісі    б\ Тау-кен өндірісі 6. 1757 жылы еуропалықтардың Қытайға келуіне тыйым салған император: а\ Цяньлун   ә\ Сюцюань    б\ Кан Ювэй 7. Синьцзян сөзінің мағынасы: а\ Жаңа мемлекет    ә\ Жаңа шекаралық аймақ    б\ Жаңа облыс 8. Бірінші апиын соғысы болған жылдар:

а\ 1839-1841 жж   ә\ 1840-1842 жж   б\ 1842-1844 жж 9. 1858 жылы Ресей үшін сәтті болған келісімшарт:

а\ Айгүн келісімі    ә\ Нанкин келісімі    б\ Нерчинск келісімі 10. 1850-1864 жылдары Қытайда болған көтеріліс: а\ Ихэтуаньдар    ә\ «Сары орамалдылар»    б\ Тайпиндер

11.  Ағылшын отарларына қарсы күрескен үнді халқының көтерілісі болған жылдар: а\ 1857-1859 жж    ә\ 1849-1852 жж   б\ 1853-1858 жж

12.  ХХ ғасырдың басындағы Үндістандағы Б.Тилак басқарған ұсақ буржуазияшыл демократияның негізгі талабы: а\ Жұмысшылардың жағдайын жақсарту    ә\ Демократиялық мемлекет құру б\ Тәуелсіз Үндістан Республикасын құру

13.  Үндістандағы алғашқы тоқыма фабрикасы пайда болған қала:

а\ Бомбей    ә\ Калькутта   б\ Дели

14.  Үнді Ұлттық Конгресі қай жылы құрылған

а\ 1875 ж    ә\ 1885 ж   б\ 1895 ж

15.  Ағылшын тауарларына бойкот жариялап, тек қана ұлттық тауарларды пайдалануға шақыру – а\ Свараджа    ә\ Свадеши   б\ Сикха

     

АМЕРИКА ҚҰРАМА ШТАТТАРЫНЫҢ КҮШЕЮІ ҚИЫРШЫҒЫСТЫҚ САЯСАТ «ЖАПОНИЯНЫ АШУ»

§24. ХІХ ҒАСЫРДЫҢ БІРІНШІ ЖАРТЫСЫНДАҒЫ АҚШ-тың

ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫ. «МОНРО ДОКТРИНАСЫ»

1. Контекстік сұрақ. АҚШ-тың «Айқын болашақ» идеясы немесе оның аумағын кеңейту. 

ХІХ ғасырдың бірінші жартысында АҚШ өз аумағын қарқынды түрде кеңейтуді бастады. Жаңа аумақтарды отар елдерден сатып алу немесе әлсіз қарсыластардан қарулы жолмен тартып алу арқылы іске асырды. 

XVIII ғасырдың соңынан бастап АҚШ-та Луизиананы, Испанияға тиесілі аймақтар – Батыс және Шығыс Флориданы қосу жоспарлары жасалынды. Миссисипи сағасын иелену маңызды стратегиялық мәнге ие болды, бұл Мексика шығанағына шығумен теңіз саудасының мүмкіндіктерін кеңейтті. 1801 жылы Франция өзіне Луизиананы қайтарды. Құрама Штаттар Канаданы Англиядан тартып алу әрекетін жасап, оған соғыс жариялады, бірақ соғыс қимылдары АҚШ үшін сәтсіз болды. Штаттар Канадамен соғыста жаңа аумақтарды иелене алмады, бірақ бітімшарт жасалып, тағы бір рет АҚШ-тың тәуелсіздігі расталды. Англиямен болған соғыстан кейін Құрама Штаттар өз назарын солтүстікамерикалық құрлықтың оңтүстігіне бөлді, мұндағылар әлсіз Испанияны иеленуге қызығушылық танытты».

1. АҚШ-тың 1803 жылы сатып алған Мексика шығанағынан Канадаға дейінгі созылған жер:

а\ Флорида     в\ Калифорния    с\ Луизиана   d\ Орегон 2. АҚШ-тың 1803 жылы Франциядан сатып алған жерге төлеген сомасы: а\ 15 млн доллар    в\ 7 млн доллар    с\ 10 млн доллар     d\ 30 млн доллар

3.  АҚШ-тың аумағын екі есеге ұлғайтқан 1803 жылғы келісімді жасаған ел (дер):

а\ АҚШ-Ресей     в\ Англия-АҚШ    с\ Испания-Англия      d\ АҚШ-Франция

4.  АҚШ-тың 1803 жылғы келісімін жасаған басшы (лар):

а\ Томас Джефферсон-Наполеон Бонапарт       в\ І Александр-Томас Джефферсон  с\ І Виктор Эммануил-Джордж Вашингтон d\ Авраам Линкольн-ІІ Александр

5.  АҚШ-тың Канаданы Англиядан тартып алу әрекетін жасаған жылдары:

а\ 1813-1815 жж     в\ 1811-1813 жж   с\ 1812-1814 жж   d\ 1815-1817 жж 6. 1814 жылы АҚШ-тың жаңа аумақтарды иелене алмай бірақ бітімшартта тағы бір рет АҚШ-тың тәуелсіздігі расталған келісім өткен қала:

а\ Гент    в\ Квебек    с\ Оттава    d\ Торонто

2. 1819 жылы АҚШ-тың Испаниядан мардымсыз өтемақы жолымен өзіне беруге мәжбүр еткен жері:

а\ Виргиния     в\ Джеймстаун   с\ Флорида    d\ Аляска 3. Мәтіндік сұрақ.

«АҚШ-қа бірқатар аумақтарды Орегон, Техас сияқты жерлерді АҚШ-қа қосып алу үшін жаңа идея қолданылды. Бұл идеяның маңызды тұсы Құрама Штаттар және олардың халқы басқа елдерден ерекше деген қағида болды. АҚШ мемлекеті бүкіл әлемнен келген адамдардың бірлестігі еді. Олар еркіндік, адамдардың құқықтары, демократия, заңның үстемдігі адамгершілік, игілік, әділеттілік, жекеменшік және конституциялық үкімет сияқты қағидалары бар мемлекет деген ұғымды білдірді» АҚШ-тың жаңа жерлерді қосып алудағы идеясы: а\ «Америкалық арман»      в\ «Айқын болашақ»

с\ «Просперити»                  d\ «Нақты іске көшу»

4.  АҚШ-тың Тынық мұхиты жағалауындағы Орегонның үлкен бөлігін өзіне қосып алған жылы:

а\ 1803 ж    в\ 1867 ж    с\ 1848 ж   d\ 1846 ж

5.  1846-1848 жылдары Америка-Мексика соғысының нәтижесінде Мексиканың АҚШ-қа беруге мәжбүр болған аумағы (тары):

a\ Техас    b\ Виргиния    c\ Калифорния   d\ Аризона    e\ Нью-Йорк    f\ Коннектикут

6.  1846-1848 жылдары Америка-Мексика соғысының нәтижесінде Мексиканың АҚШ-қа беруге мәжбүр болған аумағы (тары): a\ Нью-Гемпшир    b\ Нью-Йорк   c\ Невада   d\ Пенсильвания    e\ Род-Айленд         f\ Юта, Колорадо бөлігі  

7.  АҚШ-тың Ресейден сатып алған жерін, жылын және сомасын көрсетіңіз: а\ Аляска түбегі, 1867 жыл, 7 млн доллар в\ Луизиана штаты, 1803 жыл, 15 млн доллар с\ Флорида штаты, 1819 жыл, 10 млн доллар d\ Гент қаласы, 1814 жыл, 20 млн доллар

8.  ХІХ ғасырдың ортасында АҚШ аумағы шамамен артты:

а\ 3 есеге    в\ 10 есеге    с\ 5 есеге     d\ 2 есеге

9.  АҚШ аумағының кеңеюі тұрғындардың да жылдам өсуімен ғана емес, келесі себептерге байланысты болды: a\ Еуропадан келушілердің көші-қоны    b\ Жергілікті үндістер санының көбеюіне байланысты    c\ Өзге мемлекеттер құрамындағы штаттар өз еркімен АҚШ-қа қосылды    d\ Батыс Африкадан құлдарды алып келу    e\ Қытай аумағынан маньчжур, монғол халықтарын әкелуіне   f\ Үндістан аумағынан кастаға кірмейтін «кесапаттыларды» әкелді 10. Контекстік сұрақ.

АҚШ-тың сыртқы саясатын одан әрі негіздеу жаңа доктринадан көрініс тапты. АҚШ-тың президенті ХІХ ғасырдың бірінші ширегінде президент жаңа жарлық жариялады. Құжатта АҚШ Англиядағы сияқты басқарудың монархиялық формасын қаламайтындығы және оның таралуына жол бермейтіндігі туралы айтылды. Құжатта еуропалық мемлекеттердің АҚШ-

тың ішкі істеріне араласпау идеясы негізделді. Америка құрлығында испанпортугал отарларының бөлінуі нәтижесінде жаңа тәуелсіз мемлекеттер құрылды. АҚШ үкіметі ел аумағын испан-америкалық иеліктер есебінен кеңейту перспективасынан бас тартқысы келмеді. Доктринаға сәйкес америкалық үкімет кез келген латынамерикалық елге жасалған қастандықты АҚШ-қа соққы ретінде қабылдады. «Америка – америкалықтар үшін» деген ұран жарияланды. 

АҚШ өзін екі америкалық құрлықтағы тұрақтылықтың кепілі, бұл аймақтарға еурпалық державалардың отарлық басып алу мақсатымен енуіне жол бермейтін мемлекет ретінде көрсетті. Жаңа доктрина елдің сыртқы саясатында бір ғасыр бойы үстемдік етті және іс жүзінде Латын Америкасын АҚШ-тың маңызды мүдделері бар аймағы ретінде таныды».  

1. АҚШ-тың ХІХ ғасыр басындағы саясатын негіздеген президент: а\ А.Линкольн    в\ Т.Джефферсон    с\ Д.Вашингтон    d\ Д.Монро 2. ХІХ ғасырдың бірінші ширегінде АҚШ-тың сыртқы саясаттағы басты бағытын жариялаған жаңа доктрина атауы: а\ «Монро доктринасы»     в\ «Монро декларациясы»  с\ «Дауэс жоспары»              d\ «Тәуелсіздік декларациясы»

3.               АҚШ-тың ХІХ ғасыр басындағы сыртқы саясаттағы басты бағытын анықтаған құжаттың қабылданған жылы:

а\ 1825 ж     в\ 1830 ж    с\ 1823 ж    d\ 1854 ж

4.               «Америка – америкалықтар үшін» деген аймақтық ұранның қағидаты кейін қандай атауға ие болды? а\ «Айқын болашақ» идеясы      в\ «Аймақтық патриотизм қағидаты» с\ «Құрлықтық қауіпсіздік идеясы»     d\ «Шовинистік саясат» 11. АҚШ-тың капиталистік қатынастар дамып, буржуазиялық ережелер, фермерлік ауылшаруашылығы тез бекітілген штаттары орналасты: а\ Оңтүстікте    в\ Батыста   с\ Шығыста     d\ Солтүстікте

12. АҚШ-та құлиеленушілік жүйе үстемдік етіп, капиталистік дамуына айтарлықтай қауіп төндірген штаттар орналасты:

а\ Оңтүстікте    в\ Батыста   с\ Шығыста     d\ Солтүстікте 13. Америкада феодалдық түрдегі помещиктер және басыбайлы шаруалар болмау себебі: а\ Америкада корольдің болуына байлансысты помещиктік жүйеге тыйым салынды

в\ Скваттерлік жүйе бойынша байырғы тұрғындар-үндістер жер телімдері тартып алынды

с\ Басыбайлы шаруалар орнына ақ нәсілді құлдар Африка материгінен әкелінді

d\ Америкада заң бойынша помещиктер мен басыбайлы жүйеге тыйым салынды

14.  АҚШ-тың Солтүстік штаттарында құлдық жойылды:

а\ ХІХ ғ соңында     в\ XIX ғ ортасы     с\ ХІХ ғ басы    d\ XVIII ғ аяғы

15.  АҚШ-тың Оңтүстік штаттарында 1860 жылы құлдардың жалпы саны:

а\ 4 млн     в\ 5 млн    с\ 2 млн    д\ 1 млн

16.  АҚШ-тың Оңтүстік штаттарында ірі плантаторлар өз плантацияларында өсірген дәнді және техникалық дақыл (дар):

a\ Зәйтүн    b\ Темекі   c\ Какао   d\ Күріш   e\ Қант   f\ Мақта   g\ Зығыр     h\ Күнбағыс

17.  Оңтүстік штаттардың құнарлы жерлерді толық игеріп болуына байланысты батыстағы жерлерге қызығып,

Солтүстікамерикалық штаттармен (буржуазия, фермер, жер ауып келгендермен) қандай жерлер үшін таласты? 

а\ Аляска түбегін игеру үшін      в\ Канаданы жаулап алу үшін с\ Батыстағы құнарлы жерлерді игеру үшін

d\ Шығыстағы Солтүстік штаттар құрамындағы алғашқы отарларды тартып алу

18.  ХІХ ғ І жартысында АҚШ-та буржуазиялық дамудың екі жолы: a\ Солтүстіктегі фермерлік шаруашылық     b\ Конституциялық монархиялық даму жолы   c\ Абсолюттік монархиялық даму жолы    d\ Солтүстік құлиеленушілік плантациялық шаруашылық      e\ Оңтүстік құлиеленушілік плантациялық шаруашылық    f\ Оңтүстіктегі фермерлік шаруашылық

19.  АҚШ-тың Оңтүстік штаттарындағы құлдарды сотсыз және тергеусіз жазалаған сот атауы: а\ Линч соты    в\ Ку-Клукс-Клан соты    с\ «Гербтік» сот     d\ Конфедерациялық сот

20.  АҚШ-та құлдардың оңтүстіктің құлиеленушілік штаттарынан солтүстікке жөнелтумен айналысқан жасырын ұйым: а\ «Аспан асты жолы»        в\ «Жерасты теміржолы» с\ «Ку-клукс-клан»             d\ «Солтүстіктен-Оңтүстікке»

21.  1830-1861 жылдары Солтүстікке жасырын ұйым арқылы жөнелтіліп, еркіндік алған құлдар саны: а\ 50 мыңнан астам     в\ 100 мыңнан астам    с\ 10 мыңнан астам d\ 60 мыңнан астам

22.  АҚШ-та солтүстікамерикалықтардың күштерін біріктірген елде құлдықты жоюға байланысты жалпы ұлттық қозғалыс атауы: а\ Антисемитизм     в\ Аболюционизм     с\ Интернационализм     d\ Антишовинизм

23.  Контекстік сұрақ. АҚШ-тың екіпартиялы жүйесі

«ХІХ ғасырдың басында федералистер және демократиялықреспубликашылдар саяси партияларының келіспеушілігі шиеленісіп кетті. Елдегі плантаторлардың ұстанымы өте мықты болды. 1828 жылы ірі плантаторлар партияға бірікті және біраз үзіліспен 30 жыл билікте болды. Солтүстік пен оңтүстіктің арасында қарбаластық арта берді, оның себебі екі аймақтың экономикалық мүдделерінің қайшылығы болды. Оңтүстікке қарсы 1854 жылы жаңа партия құрылды. Партия мемлекеттегі құлиенеушілік қағидалардың түп-тамырымен жоюды және мұқтаждарға жерді таратып беруді жақтады. Республикалық және демократиялық партиялар арасындағы күрес солтүстікте дамып келе жатқан еркін нарықты қатынас пен оңтүстіктегі құлиеленушілік жүйенің қарама-қайшылықтарын көрсетті».

 

/партиялар символдарын тұңғыш карикатурашы Томас Нэст 1870 жылдың 15 қаңтарында Harper^.,s Weekly журналында жариялаған/ 1. АҚШ-та плантаторлар ұстанымы мықты болған штаттар орналасты:

а\ Солтүстікте     в\ Батыста    с\ Шығыста    d\ Оңтүстікте 2. АҚШ-тағы ірі плантаторлар біріккен саяси партия: а\ Конвервативтік    в\ Социалистік   с\ Демократиялық    d\ Республикалық 

3.  АҚШ-та 1828 жылдан бері биліктегі партияға қай қалада қандай

партия альтернативті түрде құрылды?

а\ Вашингтон, 1861 ж      в\ Филадельфия, 1854 ж с\ Чикаго, 1854 ж            d\ Нью-Йорк, 1865 ж

4.  Суреттерге сүйеніп, демократиялық партияның символын анықтаңыз:

а\ Піл    в\ Түйе    с\ Сиыр    d\ Есек 5. Суреттерге сүйеніп, республикалық партияның символын анықтаңыз:

а\ Піл    в\ Түйеқұс    с\ Жылқы    d\ Есек

 

§25. 1861-1865 ЖЫЛДАРДАҒЫ АЗАМАТ СОҒЫСЫ ЖӘНЕ АҚШ-тағы

ҚАЙТА ҚҰРЫЛЫМДАУ КЕЗЕҢІ

1.                   Құлдыққа қарсы саясат ұстанған республикашыл Авраам Линкольннің президенттікке сайланған жылы: /суретте/ а\ 1865 ж жазда            в\ 1860 ж қыста    с\ 1854 ж көктемде      d\ 1860 ж күзде

2.                   1860 жылы желтоқсанда өзінің одақтан (АҚШ) кететіндігін жариялаған штат: а\ Нью-Йорк    в\ Оңтүстік Каролина    с\ Джорджия      d\ Коннектикут

 

3.                   1861 жылы ақпанда 11 оңтүстік штаттың жариялаған мемлекетінің атауы мен президенттікке сайлаған ірі плантаторы: а\ Америка Құрама Штаттары, Авраам Линкольн     в\ Монархиялы Штаттар Одағы, Уильям Грант с\ Америка штаттары Конфедерациясы, Джефферсон Дэвис d\ Канада Штаттары Федерациясы, Роберт Эдвард Ли

4.                   АҚШ-та оңтүстік және солтүстік штаттар арасындағы бірінші қарулы қақтығыс орын алған уақыт:

а\ 1860 жыл 12 сәуір     в\ 1854 жыл 12 сәуір     с\ 1865 жыл 12 сәуір d\ 1861 жыл 12 сәуір

5.                   Президент А.Линкольн Оңтүстікті теңіз жағынан қоршауға алып, оңтүстік штаттардағы көтерілісті басу үшін үкімет әскерінің құрамына шақырған еріктілері саны:

а\ 50 мың     в\ 20 мың    с\ 75 мың    d\ 10 мың

6.                   АҚШ-тағы азамат соғысында Солтүстіктің артықшылығы болған құрамындағы штат және халық санын көрсетіңіз:

а\ 23 штат, 22 млн тұрғын     в\ 11 штат, 9 млн тұрғын      с\ 20 штат, 25 млн тұрғын        d\ 13 штат, 20 млн тұрғын 7. АҚШ-тағы азамат соғысы жылдарында Оңтүстік штаттар құрамында болған штаттар мен халық санын көрсетіңіз:

а\ 23 штат, 22 млн тұрғын        в\ 11 штат, 9 млн тұрғын      с\ 20 штат, 25 млн тұрғын        d\ 13 штат, 20 млн тұрғын 8. АҚШ-тағы солтүстік штаттардың артықшылығы қару-жарақ, паровоз, вагон, тоқыма, аяқкиім өндірісінде болса, оңтүстік штаттардың артықшылығы неде болатын?

а\ Скваттерлік жүйеде                   в\ Ірі плантациялық шаруашылықта с\ Күшті әскери дайындықта    d\ Әскери-теңіз күштерінің болуында 9. 1861 жылғы АҚШ-тағы соғыс әрекеттері кезінде жеңіліске ұшырған тарапты көрсетіңіз: а\ Солтүстік штаттар      в\ Оңтүстік штаттар     с\ Шығыс штаттар    d\ Батыс штаттар

10.                 АҚШ-тағы азамат соғысында бетбұрыс әкелген А.Линкольн үкіметінің соғысты жүргізуге арналған революциялық әдісі (тері): a\ Жергілікті үндістерден еріктілер отрядтарын құрды    b\ Әскер солтүстікке қашып келген мыңдаған еріктілер мен құлдармен толықтырылды    

c\ Жаппай әскери міндеткерліктер енгізілді    d\ Көршілес Канададан әскер алдырылды     e\ Бүлікшілердің мүліктері тәркіленді     f\ Ресейден көмек сұралып, жаңа әскер жасақталды

11.                 АҚШ-тағы азамат соғысы барысында А.Линкольн үкіметі қабылдғана екі маңызды заң: a\ Тәуелсіздік Декларациясы (1776)     b\ «Адам және азамат құқықтарының декларациясы» (1789)    

c\ «13-ші өзгеріс»  (1865)   d\ «Құқық туралы петиция» (1628)      e\ Гомстедтер туралы заң (1862)    f\ «Құлдарды азат ету актісі» (1862)    12. Мәтіндік сұрақ.

«Құрама Штаттарға қарсы көтеріліске қатыспаған  және 10 доллар салық төлеген кез келген азаматқа бос жерлеріндегі 160 акр (65 га) жер телімін, яғни иелену құқығын берді. Жерде бес жыл тұрғаннан кейін ол тегін сол адамның меншігіне өтті. Бұл аграрлық мәселенің түбегейлі шешімі болды»

Мәтінде сипатталған заңды анықтаңыз:

а\ «Құлдарды азат ету актісі»      в\ «13-ші өзгеріс» с\ «Гомстедтер туралы заң»      d\ «Скваттерік жүйені бекіту» 

13. Барлық құлдарды 1863 жылы 1 қаңтардан бастап ерікті деп жариялаған заң:

а\ «Құлдарды азат ету актісі»      в\ «13-ші өзгеріс» с\ «Гомстедтер туралы заң»            d\ «Скваттерік жүйені бекіту»  14. 1864 жылы солтүстіктің бас қолбасышысы болып тағайындалған генерал:

а\ Авраам Линкольн     в\ Эдвард Ли    с\ Улисс Грант      d\ Джефферсон Дэвис

15.  1865 жылы конфедерация астанасын (Ричмонд) қоршап алып, иеленген әскер басшысы: /суретте/ а\ Авраам Линкольн       в\ Эдвард Ли    

с\ Улисс Грант               d\ Джефферсон Дэвис

16.  1865 жыл көктемде оңтүстік әскер жеңілген соң, әскери әрекеттер аяқталған соң 5 күннен кейін қастандықпен өлтірілген президент: а\ Авраам Линкольн     в\ Джефферсон Дэвис    с\ Эндрю Джексон d\ Джеймс Монро

17.  АҚШ-тағы қантөгіске толы азамат соғысы болған жылдар:

а\ 1860-1865 жж    в\ 1861-1865 жж    с\ 1856-1860 жж    d\ 1865-1870 жж 18. АҚШ-тағы азамат соғысы – екінші буржуазиялық-демократиялық революцияның бірінші кезең болса, екінші кезеңіне айналған оңтүстіктің қайта құрылымдалуы жылдары:

а\ 1861-1865 жж     в\ 1856-1860 жж    с\ 1865-1877 жж    d\ 1877-1880 жж 19. АҚШ-тағы қайта құрылымдаудың мақсаты: а\ Елдің оңтүстігінде буржазиялық-демократиялық қайта құрулар өткізу мен бұрынғы құл иеленушілердің билігін шектеу  в\ Елдің солтүстігінде өнеркәсіп пен құлдықты жою шараларын жүргізу с\ Елдің батысындағы Мексикаға қарайтын жерлерді тартып алу d\ АҚШ-тың шығысындағы ағылшындар негізін қалаған отарларды  20. АҚШ-тағы қайта құрылымдау кезеңінің соңына дейін жеткізілмеуінің бір көрінісі:

а\ Еуропадан көшіп келгендерге азаматтық берілмеді в\ Оңтүстікте құлдар жер алмады, мәселе түпкілікті шешілмеді с\ Оңтүстік штаттар Солтүстік штаттар құрамынан шығып, Мексикаға қосылды

d\ Оңтүстікте құлдар жер алып, тәуелсіз штат құруға кірісті, дауыс беру құқығы берілді

21.                 АҚШ-та қара нәсілділер мен оны жақтаушы қайраткерлерді өлтірген реакцияшыл плантация иелері құрған лаңкестік ұйым: /суретте/

а\ «Жерасты теміржолы»       в\ «Аболюционистер»      с\ Ку-Клукс-Клан

d\ «Роялистер»

 

 

 

22.                 Халықтарды нәсілдік белгілеріне қарай топтарға бөлу саясаты: а\ Шовинизм      в\ Расизм    с\ Сатьяграха    d\ Нәсілдік сегрегация 23. Оңтүстік штаттарда қайта құрылымдау жылдары құлдарды құқықтарынан біртіндеп айырған жаңа Конституциялар мен заңдар қабылданған уақыт: а\ 1890 жылдан 1910 жылға дейін      в\ 1900 жылдан 1910 жылға дейін с\ 1890 жылдан 1900 жылға дейін         d\ 1861 жылдан 1865 жылға дейін 24. Азамат соғысы аяқталған соң, АҚШ аграрлық республикадан қандай державаға айналды?

а\ Постиндустриялық державаға       в\ Мануфактуралық колонияға    с\ Индустриялық державаға           d\ Аграрлы мемлекетке

25. Азамат соғысынан кейін АҚШ тұрғындары 31 миллионнан қаншаға артты?

а\ 50 миллионға     в\ 40 миллионға     с\ 60 миллионға     d\ 76 миллионға 26. АҚШ-та азамат соғысынан кейін саны артқан ірі өнеркәсіптік қалалар:  a\ Ричмонд    b\ Чикаго   c\ Квебек   d\ Нью-Йорк   e\ Оттава    f\ Детройт 

27.                 Азамат соғысынан кейін АҚШ құрамына қабылданған жаңа штаттар саны:

а\ 12    в\ 20    с\ 30    d\ 15

28.                 АҚШ-тың жылдам экономикалық дамуы басталуына әсер еткен бірқатар қолайлы жағдай (лар):

a\ АҚШ-ты Англия, Франция секілді мемлекеттердің қолдауы      b\ АҚШ табиғат ресурстары мен құнарлы жерлерге бай болды     c\ «Монро доктринасы» нәтижесінде АҚШ толық оқшауланды    d\ Мексика АҚШ-тан оңтүстік пен батыстағы штаттарды тартып алды    e\ Кәсіпорындарда қара нәсілділердің, үндістердің және мексикандықтардың арзан еңбегін пайдалану үлкен табыс әкелді     f\ Американдықтар мемлекеттің үздіксіз еуропалықтар мен азиаттар есебінен ұлғаюын тоқтатты 

g\ АҚШ-та сословиелік шектеулер және адамның жеке ынтасына еш нәрсе бөгет болмады    h\ АҚШ қауіпсіздігіне қауіп төндіретін жауынгер көршілер жоқ болды.    29. АҚШ-та бұған дейін болмаған үлкен капиталдың бірігуі нәтижесінде пайда болған ірі трестер иелері:

a\ Эдисон   b\ Рокфеллер   c\ Нобель   d\ Тесла   e\ Белл   f\ Морган  

30.  Америкада және басқа елдерде «өте бай» деген сөздің синонимі болған: /суретте/ а\ Ротшильд     в\ Дюпон      с\ Рокфеллер       d\ Морган

 

31.  Контекстік сұрақ. Испан-Америка соғысы.

«ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында АҚШ-тың батыс жартышардағы үстемдігі нығайды. АҚШ сол кездегі ең заманауи қарулармен жабдықталған әскеріне сүйене отырып, азамат соғысын аяқтады. Теңіз флотында ұсақ крейсерлердің орнына әлемнің ірі флоттарына қарсы тұра алатын кемелер құрастыра бастады. Батыс жартышарында Құрама Штаттарға бір ғана еуропалық держава – Испания ғана қарсы тұрды. АҚШ Испанияға қарсы бұған дейін ұлт-азаттық шайқас болып жатқан Испания отарларында белсенді әскери әректтерін бастады. АҚШ күресіші халықтардың одақтастары ретінде өз әскерін аралдарға түсіріп, испандықтардың қарсылығын тойтарып тастады. Испан-Америка соғысы нәтижесінде АҚШ бұрғынғы испан отарларымен бірге тәуелсіздігін жариялауға ұмтылған аралдық елді де басып алды. Испан-Америка соғысы әлемдік саясаттағы елеулі кезең болды. АҚШ Испанияға тиесілі отарларды иеленді. Бұл әлемді қайта бөлісу үшін болған бірінші соғыс болды. ИспанАмерика соғысының нәтижесі АҚШ-ты отарлық иеліктер үшін ғана емес, сондай-ақ бүкіл дүниежүзінде үстемдік жасау үшін күресетін отаршыл держава дәрежесіне жеткізді».     

1. АҚШ-тың әлемнің ірі флоттарына қарсы тұра алатын ірі кемелері: а\ Крейсерлер    в\ Эсминецтер    с\ Линкорлар    d\ Дредноуттар 2. АҚШ-тың Испанияға қарсы соғыс ашқан жылы: а\ 1898 жыл     в\ 1897 жыл    с\ 1895 жыл    d\ 1894 жыл 3. АҚШ Испанияға қарсы соғысқан қандай елдерге қарсы әрекетін бастады?

a\ Индонезия    b\ Тайланд   c\ Филиппин   d\ Гуам    e\ Камбоджа     f\ Пуэрто-Рико    g\ Малайзия   h\ Куба  

4. Испан-Америка соғысы нәтижесінде АҚШ-тың жаулап алған жері

(лері):

a\ Индонезия    b\ Тайланд   c\ Филиппин   d\ Гуам    e\ Камбоджа     f\ Пуэрто-Рико    g\ Малайзия   h\ Куба  

32.  АҚШ-тың Англияның үлгісін ұстана отырып, 1844 жылы өзімен әділетсіз келісімшартқа қол қоюға мәжбүр еткен елі: а\ Қытай     в\ Филиппин    с\ Жапония     d\ Корея

33.  Жапонияға жіберілген әскери экспедицияны басқарып, 1854 жылы бірінші жапон-американ келісімшартына қол қойған: а\ Малкольм      в\ Лафайет   с\ Перри     d\ Рейтер

34.  АҚШ Жапонияны күштеп ашқан соң шетел саудасы үшін ашқан порты (тары):

a\ Симода    b\ Нанкин  c\ Хокадатэ   d\ Шанхай   e\ Пекин   f\ Осака

35.  Америкалық монополиялардың экспансиясы нәтижесінде АҚШ-тың Ресейге қарасты аумақтық суларда заңсыз кәсіп жасаған аймақтары: a\ Мурманск    b\ Алеут    c\ Аляска    d\ Чукотск   e\ Сахалин    f\ Охотско-Камчатск

36.  ХІХ ғ соңы АҚШ-тың мұхиттарда тірек пункттерінің болмауына байланысты индустриялық держава жоспарындағы міндеттердің бірі: а\ Америкадан Қытай мен Жапонияға барар жолдағы аралдарды иемдену в\ Америкадан Ресей мен Қытайға барар жолдағы аралдарды иемдену с\ Мұхиттарға шығуға мүмкіндік беретін Суэц, Панама каналдарын иелену d\ Гибралтар бұғазы мен Ормуз бұғазын иелену 

37.  АҚШ-тың Тынық мұхиты мен Шығыс Азиядағы үстемдік үшін күресте тірек пункті мен әскери базасына айналып, «АҚШ-тың құрамдас бөлігі» саналған арал:

а\ Маршалл     в\ Мариан    с\ Каролин    d\ Гавайи 38. Мәтіндік сұрақ.

«Қытай нарығынан толықтай ығыстырылып шығарылудан қауіптенген АҚШ ХІХ ғасырдың соңында жаңа саясат ұстанды. Бұл доктринаға сәйкес әрбір ұлы держава басқа державалардың қалыптасқан мүдделерін қозғамауға міндеттенді. Тұтастай алғанда, АҚШ үкіметі Қытай нарығын еуропалық державалармен әскери қақтығыстарсыз иеленуді көздеді. АҚШ жаңа үлкен стратегияны бастады, ол өзінің экономикалық және сауда мүдделерін қорғауды ғана емес, сондай-ақ аймақ шектерінен шалғай жерде де өз ықпалын өсіруді көздеді»

Мәтінге сүйеніп АҚШ-тың ХІХ ғасыр соңында ұсынған саясатын анықтаңыз: а\ «Жабық есік», «монополиялар арқылы отарау» в\ «Ашық есіктер», «тең мүмкіндіктер» с\ «Ашық отарлау», «қарулы қақтығыс»

d\ «Монополиялар соғысы», «жарияланбаған соғыс»

§26.ЖАПОНИЯНЫҢ ДАМУЫ. ЕУРОПАЛЫҚТАРДЫҢ ЖАПОНИЯНЫ «АШУЫ»

1.  ХІХ ғасырдың ІІ жартысында Жапонияда пайда болған мануфактуралар саны:

а\ 200-ден астам     в\ 100-ден астам    с\ 180-нен астам    d\ 1000-нан астам

2.  ХІХ ғасырдағы Жапонияның ішкі саудасы дамуы нәтиежесінде қолөнер мен сауда орталығы (тары):

a\ Эдо    b\ Киото   c\ Осака    d\ Симоносеки   e\ Симода   f\ Хокадатэ

3.  ХІХ ғасырдағы Жапонияның ішкі саудасы дамуы нәтиежесінде қолөнер мен сауда орталығы (тары):

a\ Шанхай     b\ Сакаи   c\ Нанкин    d\ Нагасаки  e\ Нагаи   f\ Хаката   

4.  ХІХ ғасырда жапондықтар негізінен қоныстанған ірі үш арал: a\ Пянху    b\ Хонсю    c\ Тайвань   d\ Гавайи  e\ Кюсю   f\ Сикоку   

5.  Жапондықтар біртіндеп ығыстырып шығарған Хоккайдо аралының аралының солтүстігінде тұратын жергілікті халық:

а\ Айны    в\ Карел    с\ Эскимос     d\ Саха

6.  XVIII ғасырдың соңы мен XIX ғасырдың бірінші жартысында

Жапонияның «жабық есік» саясатын бұзбақ болып әрекеттенген мемлекет

(тер):

a\ Қытай    b\ АҚШ   c\ Вьетнам  d\ Англия   e\ Франция    f\ Корея    g\ Тайланд   h\ Ресей  

7.  Жапония жағалауларына жеті рет экспедиция аттандырып, Токугава сегунаты тарапынан тойтарыс алған ел: а\ Қытай    в\ Франция    с\ Англия    d\ АҚШ

8.  Жапониямен сауда байланысын жасау үшін аттанып, ресми байланысқа рұқсат ала алмаған Ресей елшілері: а\ М.Перри мен Д.Малкольм       в\ А.Лаксман, Н.Резанов с\ А.Никитин мен С.Дежнев        d\ Н.Миклухо-Маклай мен Л.Поляков  9. АҚШ-тың Жапонияның «жабық есік» саясатын күшпен күйретуге кіріскен командоры:

а\ Д.Малкольм     в\ Т.Костюшко   с\ Д.Хэнкок    d\ М.Перри

10.  Контекстік сұрақ. Жапонияның «ашылуы»

                  1-сурет                               2-сурет

«Жапония жағалауларына келген АҚШ елшісі күш көрсетіп, ел басшыларынан келісімге қол қоюды талап етті. Жапон үкіметінен жауапты бір жылдан соң Қытайдан қайтар жолда алатынын, егер жауап дұрыс болмаса, күш қолданатынын ескертті. Елде АҚШ-тың күш көрсету саясатына байланысты сегун билігінің дәрменсіздігін айыптаған саяси дағдарыс одан әрі өрши түсті. 1854 жылы 13 ақпанда АҚШ елшісі Жапонияға оралды. Келіссөз кезінде ол күш қолдануға дейін баратынын айтып сес көрсетті. Сегун үкіметі елдегі саяси дағдарыс пен қаржы тапшылығынан туындаған ауыр жағдайды ескере отырып, АҚШ-пен соғысқа барудан қорықты. Сөйтіп, бірінші жапон-американ келісімшартына қол қойылды. Келісімшарт бойынша Жапония Америка кемелері үшін порттарын ашуға мәжбүр болды. Осылайша 215 жылға созылған Жапонияның «жабық есік» саясаты күйреді. Осыдан кейін іле-шала басқа державалар Жапониямен келіссөз жүргізе бастады. АҚШ тан кейін ағылшын, орыс, голланд, француз азаматтары Жапонияда төтенше қорғалатын құқыққа ие болды, жапон өкіметі олар үшін сауда жасауға жеңілдіктер берді. Келісімшарттар Жапония үшін еріктен тыс және әділетсіз сипатта болды».

1.  АҚШ елшілігін бастап Жапон үкіметімен келісімге қол қоюды талап

еткен елші: (1-сурет) а\ Ю.Рейтер    в\ М.Пэрри     с\ Д.Малкольм     d\ Н.Резанов

2.  АҚШ-тың Жапонияны күштеп ашқан келісім болған жер мен жылды көрсетіңіз: (2-сурет) а\ 1854 жыл 13 ақпан, Сакаи         в\ 1858 жыл 13 маусым, Тяньцзинь  с\ 1854 жыл 13 наурыз, Канагава    d\ 1853 жыл 13 наурыз, Симода 3. АҚШ пен Жапония арасындағы келісімшарт бойынша Жапонияның ашуға мәжбүр болған порты (тары):

a\ Симода    b\ Нанкин  c\ Хокадатэ   d\ Шанхай   e\ Пекин   f\ Осака 4. АҚШ тан кейін жапон-ағылшын келісіміне қол қойылған жыл:

а\ 1854 ж     в\ 1855 ж    с\ 1856 ж    d\ 1858 ж

5.          1855 жылы Жапониямен әділетсіз келісімге қол қойған мемлекет: а\ Англия     в\ Франция    с\ Ресей     d\ Голландия

6.          1856 жылы Жапониямен еріктен тыс және әділетсіз келісімге қол қойған мемлекет:

а\ Англия     в\ Франция    с\ Ресей     d\ Голландия

7.          1858 жылы Жапониямен әділетсіз келісімшарттарға қол қойған мемлекет:

а\ Англия     в\ Франция    с\ Ресей     d\ Голландия

11.  Мәтіндік сұрақ.

«Жапонияның «ашылуы» бірқатар зардаптарға соқтырды. Жапон билігі жатжерліктер алдында тізе бүкті. Билікке қарсы бай топтардың күресін күшейтті. Сондай-ақ Батыс елдерімен жүргізілген сауда байланыстары Жапония үшін тиімсіз болып, ол экономиканы құлдырата түсті. Жапонияда арзан еуропалық тауарлар қаптап кетті, жергілікті саудагерлер мен кәсіпкерлер бұған қарсы тұра алмады. Сауда тепе-теңдігі бұзылды, алтын мен күміс айналымда шетел саудагерлерінің қалтасына түсіп, сыртқа ағылды. Бағалы металдардың бағасы өсті. Шаруалардың ақша табу көзі жойылды. Бұл апатты жапон халқы мемлекетті басқарып отырған биліктен көрді. Шетелдіктермен әділетсіз келісімшарт жасасқан басшы басты айыпкер саналды. Жапонияға еуропалықтардың келуіне жаппай наразылық көрсеткен қозғалыс басшыға және шетелдіктерге қарсы бағытталды. Қозғалысқа қатысушылар император билігін қалпына келтіруді талап етті».

Мәтінге сүйеніп, шетелдіктермен әділетсіз келісімге қойып, елді дағдарысқа ұшыратын «басты айыпты» басшы:

а\ Микадо    в\ Самурай   с\ Сегун    d\ Ронин

12.  Контекстік сұрақ. Жапониядағы билік.

 

                     1-сурет                                        2-сурет

«Жапондықтар императордың жекебасын дәріптеп, оны тікелей күн құдайынан тараған деп есептеді. Жапондықтардың діни ұғымы бойынша, императорлар әулеті жойылған жоқ, тек қана оның қолынан билікті алып қойды. Император өз отбасымен астанадан тыс аумақта тұрып жатты. Ол ақсүйек әкімдермен де араласа алған жоқ. Оған тәуелді бағыныштылар да (вассалдар) болмады. Жапон жағалауында АҚШ командоры Перридің кемесі пайда болған кезде, үрейі ұшқан сегун императордан «жабайы, дөрекі варварлармен» қалай сөйлесу керектігі жөнінде ақыл сұрайды. Император шетелдіктерге ешқандай тізебүгушілік болмауы керек екенін айтады. Бірақ сегун бұл ақылды іске асыра алған жоқ. Аса қуатты қарумен қаруланған шетелдіктер алдында тізе бүкті. Мұны оның қарсыластары жақсы пайдаланды. Жапонияда сегун билігіне қарсы күресте әскери топ өкілдері аса белсенділік танытты. Революцияға қатысқан әлеуметтік топтардың бірі Токугава сегундарын билікті заңсыз басып алғандар деп кінәлап, император билігін қалпына келтіру үшін күресті. Екінші топтың ойынша, елді күйреуге әкелген үкіметті кетіру керек. Ал алысты болжағыш үшінші топ сегунат тәртібін жоймайынша, буржуазиялық өзгерістерді енгізбейінше Жапонияның экономикалық және саяси дербестігін сақтау мүмкін емес деп ойлады. Жапонияның тағына 15 жасар император отырды.   1. Жапондықтар түсінігінде императордың арғы тегі саналатын күн құдайының атауы: (2-сурет) а\ Тяньго     в\ Аматерасу     с\ Сиоцути    d\ Сусерибимэ 2. Жапон халқының ұлттық діні:

а\ Конфуцийлік     в\ Буддизм    с\ Синтоизм     d\ Даосизм 3. ХІІ ғ соңында императорлық биліктен айырылған императордың отбасымен тұрған қаласы:

а\ Симода     в\ Хакодатэ    с\ Эдо     d\ Киото

4.          Жапонияда сегун билігіне қарсы күресте белсенділік танытқан тап өкілі:

а\ Даймё    в\ Самурай    с\ Ронин     d\ Буси

5.          1867 жылы Жапонияда таққа отырған 15 жасар император (1-сурет) а\ Муцухито     в\ Нарухито    с\ Асикага    d\ Акихито

6.          1867 жылы билікке келген императордың билік еткен кезеңінің атауы: а\ Мицуи     в\ Мэйдзи    с\ Аматерасу     d\ Синто

13.                 1868 жылы 3 қаңтарда самурайлар қарулы күшпен көтеріліс жасап, биліктен кетірген сегуны:

а\ Хидэёси     в\ Асикага    с\ Кэйки    d\ Токугава

14.                 1868 жылы 3 қаңтарда сегунды орнынан кетірген самурайлар билікті берді: а\ Американдықтарға     в\ Самурайларға     с\ Даймёлерге     d\ Императорға

15.                 1868 жылы маусымда қабылдаған заң бойынша Эдо қаласының аты қандай атауға ауыстырылды?

а\ Токио    в\ Осака    с\ Нагаи    d\ Симоносеки

16.                 1867-1868 жылдардағы императорлық билікті қайта орнату әрекетінің аталуы:

а\ «Муцихито кезеңі»    в\ «Синтоизм дінінің қайта қалпына келтірілуі»

с\ «Мэйдзи қайта қалпына келтіру төңкерісі» d\ «Токугава әулетінің тоқырауы кезеңі»

17.                 1869 жылы көктемде император сарайы Киотодан қандай қалаға көшірілді?

а\ Осака    в\ Сакаи    с\ Симоносеки    d\ Токио 18. Мәтіндік сұрақ.

«Либералдық зиялы қауым жұмысшы кәсіподақтарын құрды, олар жұмысшылардың құқықтарын қорғап, ұйымдасқан жұмысшы қозғалыстарын дүниеге әкелді. Либералдық қозғалыс жетекшілері императорға петиция тапсырып, онда император өз уәдесін орындауын, сайланатын заңды орган құруын талап етті».

1880 жылы либералдар құрған алғашқы жария бұқаралық саяси ұйым:

а\ Парламентті құру Лигасы        в\ Конституциялық Лига с\ Императорлық партия Лигасы     d\ Либералдық Лига

19. Жапон императорының халыққа парламент шақыруға уәде берген жылы:

а\ 1867 ж     в\ 1868 ж    с\ 1890 ж    d\ 1900 ж 20. Контекстік сұрақ. Жапон парламенті.

Жапониядағы Конституция қабылдау сәті

«Император халыққа парламент шақыруға уәде берді. Бұл мәлімдеме елде саяси партиялардың құрылуына жол ашты. Батыс елдерінің тәжірибесінен үйрену үшін император шетелге арнаулы делегация жіберді. Олар Жапония мемлекеті үшін оның дәстүрлеріне сәйкес келетін мемлекеттік құрылысты таңдауға тиіс болды. Бұл делегация шетелден тәжірибе алып қайтқан соң, неғұрлым тиімді Конституция қабылдады. Конституция бойынша императорға кең құқықтар берілді. Оның жекебасы «қасиетті және кепілді» деп жарияланды. Мемлекет басшысы соғыс жариялауға, бітім жасауға, заңдарды бекітуге, парламентті таратуға құқылы болды. Оған мемлекет қызметіндегі барлық адамдар бағынды. Сонымен қатар император әскер мен флоттың бас қолбасшысы билігін иеленді. Конституция бойынша екіпалаталы парламент құрылды. Депутаттар үкіметтік заң жобаларын талқылауға құқықты болды, бірақ олар өздері заң шығаруға тиісті емес еді. Үкімет тек қана император алдында жауапты болды. Конституцияда, сондай-ақ негізгі азаматтық құқықтар да жарияланды. Олар бостандық, ар-ұждан, баспасөз, жиналыс өткізу сияқты кейбір демократиялық құқықтар еді. Бірақ бұның бәріне іс жүзінде түрлі сылтаулармен шек қойылып отырды. Мэйдзи үкіметі Жапонияда капитализмнің дамуына апаратын жол – тауар өткізу нарығын кеңейту мен жаңа шикізат көзін табу деп есептеді. Сол үшін Жапония сыртқы басқыншылық саясатын іске асыра бастады. »

1.          Жапония Конституциясы қай жылы қай елдің конституциясы үлгісінде қабылданғанын көрсетіңіз: а\ 1889 жыл, Германия Конституциясы үлгісінде в\ 1867 жыл, Англия Конституциясы негізінде с\ 1868 жыл, Франция Конституциясы негізінде d\ 1890 жыл АҚШ Конституциясы негізінде

2.          Жапониядағы жоғары палата құрамына кірген әлеуметтік топ өкілдері:

а\ Сайланбалы депутаттар мен қарапайым халық в\ Тек әскерилерден с\ Сегундар мен самурайлар одағынан

d\ Император отбасы және ол тағайындаған өкілдерден 3. Жапониядағы сайланатын парламенттің төменгі (екінші) бөлігін құраған: а\ Император отбасы мен ол тағайындаған өкілдерден в\ Төменгі палата депутаттарынан с\ Тек әскерилерден тұрған депутаттар кеңесі d\ Қала буржуазиясы мен саудагерлер

4.          Жапон конституциясы бойынша сайлау құқығына ие болу үшін белгіленген ценз (шектеу):

а\ Жасы 25-ке толған ер адамдар және 15 йеннен кем емес салық төлей алатындар

в\ Жасы 21-ге толған ер адамдар мен 10 йеннен кем емес салық төлей алатындар

с\ Жасы 25-ке толған ерлер мен әйелдер 

d\ Жасы 30-ға толған ерлер мен әйелдер және 15 йеннен кем емес салық төлей алатындар

5.          Жапониядағы жас және мүліктік шектеу бойынша сайлауға қатысатын пайыздық мөлшері (100%-ға шаққанда):

а\ 2%    в\ 3%    с\ 4%    d\ 1%

6.          Жапон экспансиясының алғашқы құрбаны болған Қытайға тәуелді мемлекет:

а\ Вьетнам     в\ Корея    с\ Тайланд     d\ Камбоджа

7.          Жапондықтардың 1876 жылы күш көрсетіп, тең емес келісімге қол қойдырып, «жабық есік» саясатынан бас тартқызған елі:

а\ Тайланд      в\ Филиппин     с\ Корея    d\ Вьетнам

21.  1894 жылы Жапония соғыс ашқан мемлекет: а\ Тайланд    в\ Қытай    с\ Вьетнам    d\ Корея

22.  1894 жылғы соғыста Жапония Ресейдің Қиыр Шығыста үстемдік алуына қарсы болып, қандай мемлекеттердің саяси және қаржылай қолдауына сүйенді? а\ Англия, АҚШ    в\ Бельгия, Голландия     с\ Қытай, Корея    d\ Франция, Германия

23.  1895 жылы жеңіске жеткен Жапония бейбіт бітімге келген келісімшарт:

а\ Сакаи     в\ Осака    с\ Симоносеки    d\ Киото

24.  1895 жылы Қытайды жеңген Жапонияның иеленген аралдары: a\ Гонконг   b\ Тайвань   c\ Хонсю   d\ Курил    e\ Сахалин    f\ Пянху 

25.  1895 жылы Жапониядан жеңілген Қытайдың төлеген өтемақы мөлшері:

а\ 100 млн лян     в\ 50 млн лян    с\ 350 млн лян    d\ 300 млн лян

 

СУРЕТШІЛЕР МЕН ЖАЗУШЫЛАРДЫҢ КӨЗҚАРАСТАРЫМЕН ХІХ

ҒАСЫРДАҒЫ ӨЗГЕРІСТЕРГЕ ШОЛУ §27.ХІХ ҒАСЫРДАҒЫ ӨНЕР МЕН ОНЫҢ БАҒЫТТАРЫ

1. Өндірістің буржуазиялық тәсілдерінің және адами даралықтың дамуына бағдарланған жаңа кезеңнің еуропалық мәдениеті қамтитын уақыт: а\ XVII ғасырдың аяғы-XIX ғасыр       в\ XVII ғасырдың басы-XVIII ғасырдың ортасы       с\ XVIII ғасырдың аяғы-XIX ғасыр басы     d\ XVI ғасырдың ортасы-XVIII ғасыр 2. XVII ғасыр дәуірін мәдениет пен көркемөнерде аталуы: а\ Классицизм    в\ Барокко    с\ Рококо    d\ Романтизм

3.                   Бұл өнердің негізгі тақырыптары – қуаныш пен реніш, жақсылық пен жамандық, махаббат пен өшпенділіктің арақатынасын бейнелеу. Бұл стиль итальяндық архитектурада неғұрлым айқын бейнеленді. а\ Реализм    в\ Классицизм    с\ Барокко     d\ Рококо

4.                   Ағартушылық идеялары жаңа көркем стильде көрініс тапты. Бұл стильде айқындылық, қарапайымдылық және ұстамдылық сияқты қасиеттер тән болды. Жаңа стиль атауы:

а\ Реализм    в\ Классицизм    с\ Барокко     d\ Рококо

5.                   XVIII ғасырдың басында Францияда өнердегі жаңа стиль кеңінен тарады. Бұл стильде сәулет өнері, көркемсурет (кескіндеме), мүсін өнерінде жақсы көңіл күй сыйлайтын кескіндер және ою-өрнектер басым болды.

а\ Реализм    в\ Классицизм    с\ Барокко     d\ Рококо

6.                   Бұл стильде көріністі беруде объективтілік, дәлдік, тұрмыс пен табиғатты шынайы қабылдау болса, адами сезімдерді жеткізуде қарапайымдылық пен табиғилық тән болды, суретшілер өздерінің әлемін тұрмыстық көріністердің бейнесі арқылы жеткізді. 

а\ Реализм    в\ Классицизм    с\ Барокко     d\ Рококо

7.                   XVII ғасырдың ортасында қалыптасқан жаңа көркемсурет жанры: а\ Классицизм     в\ Романтизм    с\ Реализм    d\ Барокко 8. Көркемсуретке алғашқылардың бірі болып, натюрморт пен тұрмыстық жанрын әкелген барлық көрнекті еуропалық суретшілерге елеулі әсерін тигізген суретші:

а\ Леонардо дв Винчи     в\ Микеланджело да Караваджо с\ Франсуа Буше              d\ Джотто ди Бондоне

9.                   XVII-XIX ғғ еуропалық өнер дамуына елеулі әсерін тигізген, сол заман мәселелерін қамтыған голландия суретшісі: а\ Диего Веласкес    в\ Илья Репин    с\ Питер Пауэл Рубенс   d\ Микеланджело Буонаротти

10.                 Бұл XVII ғасырдағы голланд суретшісінің кейіпкерлері қарама-қайшы мінезді және қиын тағдырлы адамдар болатын, суретші өнері адамға сүйіспеншілігімен, гуманизммен ерекшеленді. Суретшіні анықтаңыз. а\ Антуан Ватто    в\ Уильям Хогарт     с\ Диего Веласкес d\ Рембрандт Харменс ван Рейн

11.                 XVIII ғасырдағы француз өнерінің ұлы шеберлерінің бірі, ол тұрмыстық жанрды жақсы көрді, тікелей заттың өзіне қарап сурет салды. Оның шығармашылығы еуропалық көркемсурет, графика мен сәндік өнер тарихының жаңа кезеңінің басталуын әкелді. Суретшіні анықтаңыз.

а\ Антуан Ватто    в\ Уильям Хогарт     с\ Диего Веласкес d\ Рембрандт Харменс ван Рейн

12.                 Француз рококо өнерінің шынайы өкілі, суретші: а\ Уильям Хогарт    в\ Рембрандт Харменс ван Рейн с\ Франсуа Буше     d\ Франциско Гойя

13.                 Ұлы француз революциясы кезінде туындаған қазіргі заманғы тақырыптағы «үлкен стиль» тарихи суреттер дәстүрін жалғастырған революция өмірінің өкілі, суретші: а\ Жак Луи Давид     в\ Уильям Хогарт    с\ Джотто ди Бондоне d\ Микеланджело да Караваджо

14.                 XVIII ғасырда қуанышқа толы халық бейнелері мен темпераменттік портреттерді салып осы ғасырды аяқтаған испан суретшісі:

а\ Уильям Хогарт    в\ Рембрандт Харменс ван Рейн с\ Франсуа Буше     d\ Франциско Гойя

15.                 Музыка саласының өнер әлеміндегі дербес түр ретінде тұжырымдалған ғасыры: а\ XV-XVI ғғ   в\ XVI-XVII ғғ     с\ XVII-XVIII ғғ    d\ XVIII-XIX ғғ 16. XVIII ғасырда адам бойындағы уайым-қайғы сезімдерін толықтай жеткізе алатын мүмкіндігін айқындаған музыкалық сипат (тар):

a\ Фуга    b\ Таката   c\ Полонез   d\ Симфония    e\ Полька    f\ Соната

17.  Еуропа мәдениетінде сонаталық-симфониялық бағыттың негізін қалап,

1000-нан аса туындыны жарыққа шығарған музыкант: /суретте/

а\ Иоганн Штраус                   в\ Вольфганг Амадей Моцарт     с\ Иоган Себастьян Бах       d\ Йозеф Гайдн

18.  Вена классикалық мектебінің өкілдері болған музыкант (тар): a\ Чайковский    b\ Моцарт   c\ Гайдн   d\ Бетховен   e\ Бах    f\ Штраус

19.  Ең танымал классикалық сазгерлердің бірі бола отыра, әлемдік музыка

мәдениетіне үлкен ықпал еткен австриялық музыкант: /суретте/

а\ Иоганн Штраус                  

в\ Вольфганг Амадей Моцарт     с\ Иоган Себастьян Бах          d\ Йозеф Гайдн

20.  Музыка жанрындағы симфония және ішекті квартет сынды бағыттардың негізін салушылардың бірі, австриялық сазгер:

а\ Иоганн Штраус                  в\ Вольфганг Амадей Моцарт     с\ Иоган Себастьян Бах         d\ Йозеф Гайдн

21.  Бостандық үшін күрес идеясын шығармашылығының негізгі тақырыбы деп атауға болатын музыка әлемінің феномені, неміс музыканты: /суретте/ а\ Фредерик Шопен      в\ Людвиг ван Бетховен      с\ Никколо Паганини d\ Иоганн Себастьян Бах

22.  ХІХ ғасырда музыкадағы романтизмнің негізін құрушылардың бірі болған «Аве Мария» өлеңінің авторы,

австриялық сазгер: а\ Франц Петер Шуберт       в\ Людвиг ван Бетховен      с\ Иоганн Себастьян Бах         d\ Вольфганг Амадей Моцарт

23.  Фортепианоға арналған көптеген туындылардың авторы, фортепиано балладасын дүниеге ікеліп, мазурка, полонез, вальс өнерлерін поэзиямен ұштастырған поляк музыканты: /суретте/ а\ Иоганн Штраус     в\ Франц Петер Шуберт     с\ Петр Чайковский 

d\ Фредерик Шопен

 

 

24.  Үш ғасырлық тарихқа ие итальяндық опера өнерінің Ұлы классигі Джузеппе Вердидің /суретте/ опералары:  a\ «Аққу көлі»     b\ «Риголетто»    c\ «Отелло»    d\ «Травиата»     e\ «Ромео мен Джульетта»   

f\ «Аида»      g\ «Орфей мен Эвридика»   

h\ «Кармен»    

 

25.  Вена вальсін ХІХ ғасыр шегарасынан асырған «вальс патшасы» атанған австриялық сазгер: а\ Иоганн Штраус    в\ Франц Петер Шуберт    с\ Петр Чайковский  d\ Фредерик Шопен

26.  Жаңартушылық реформалары барысында шетелдік суретшілерді шақыра отырып, Голландияға, Италияға дарынды жастарды мемлекет есебінен шеберлік үйренуге жіберген Ресей билеушісі:

а\ ІІ Екатерина      в\ Елизавета Петровна    с\ І Петр    d\ Борис Годунов 27. Ресейде суретшілердің шетелдерде оқып, тәжірибе жинауына байланысты сурет өнерінің жаңа өрлеуі басталған уақыт:

а\ XVIII  ғасырдың 40-жылдары    в\ XVII ғасырдың 20-жылдары    с\ XVI ғасырдың 30-жылдары             d\ XIV ғасырдың 50-жылдары

28.  Ресейдегі ХІХ ғасырдағы бірқатар өте дарынды суретші (лер):

a\ А.Рублев             b\ Ф.Гойя     c\ И.Аргунов         d\ Ф.Буше    

e\ У.Хогарт             f\ Ф.Рокотов     g\ Д.Левицкий      h\ В.Боровиков  

29.  Ресейде 1750 жылы алғашқы ұлттық орыс театрын Ярославль қаласында ашқан:

а\ Ф.Шаляпин     в\ П.Чайковский    с\ Ф.Волков    d\ М.Ломоносов 30. 1756 жылы орыс театры ашылған қала:

а\ Самара    в\ Омск    с\ Владивосток    d\ Петербург

31.                 Ресейде қоғамның жоғарғы таптарының өмір салтында музыканың кең тарала бастаған уақыты қай патшаға байланысты болды?

а\ І Петр       в\ ІІ Екатерина     с\ ІІІ Петр    d\ ІІ Александр

32.                 ХІХ ғасырда музыка өнерінің дамуына ауқымды үлес қосқан орыс композиторы:

а\ Йозеф Гайдн     в\ Иоганн Штраус     с\ Фредерик Шопен    d\ Михаил Глинка   

33.                 Музыка тарихында 80-нен аса туындылардың авторы, соның ішінде 10 опера және 3 балет жазған Ресей композиторы: а\ Людвиг ван Бетховен        в\ Петр Ильич Чайковский с\ Франц Петер Шуберт        d\ Фредерик Шопен

34.                 Гүлдер мен құстардың көркемсуреттерін салу жанрында жұмыс істеген қытай суретшілерінің бірі:

а\ Ли Бо     в\ Бо Цзюй И    с\ Юнь Шоупин     d\ Ду Фу

35.                 XVII-XIX ғғ Жапондық мәдениет пен ғылымның орталықтарына айналған қала (лар):

a\ Нанкин    b\ Осака   c\ Шанхай   d\ Киото   e\ Гонконг   f\ Эдо   36. Жапондықтардың XVII ғасырдан бастап жапондықтардың күнделікті тұрмысына кеңінен ене бастаған ағаш, тас, піл сүйегі, фарфордан жасалған шағын мүсіншелер:

а\ Гравюра      в\ Икебана     с\ Нецке    d\ Кинусайга

37. Жапонияда гүлдерді гүлсауыттарда көркем орналастыру өнерінің ерекше дамыған «гүлдер өмірі» аталатын түрі: а\ Гравюра      в\ Икебана     с\ Нецке    d\ Кинусайга 38. Мәтіндік сұрақ.

Каджар әулеті билеген кезде білдектік көркемсуреттің пайда болды, кенептерде үлкен сурет салумен қатар, одан кіші форматта әйнекте сурет салу мен ағаштан жасалған кішігірім бұйымдарды лакпен әшекейлеу кең таралды. 

Мәтінде сипатталған Каджар әулеті басқарған мемлекетті көрсетіңіз:

а\ Түркия     в\ Әзірбайжан    с\ Ауғанстан     d\ Иран

 

§28.ӘДЕБИ ШЫҒАРМАЛАРДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ТЕҢСІЗДІК ТУРАЛЫ ИДЕЯЛАР

1.                   XVII ғасырда әдебиеттегі ең танымал жанр болған: а\ Поэзия    в\ Роман    с\ Новелла    d\ Эссе

2.                   XVII-XVIII ғасырлар бойы Еуропа мәдениеті мен өнерінде бір-бірін ауыстырып отыратын үш көркемөнер бағыты:

a\ Авангардизм     b\ Модернизм   c\ Импрессионизм   d\ Классицизм    e\ Романтизм       f\ Реализм  

 

Суретте: Даниэль Дефоның «Робинзон Крузо» романындағы кейіпкерлер – Робинзон мен Жұма.

 

 

 

3.                   XVII ғасырда өзінің жоғары дәрежесіне жеткен жанр түрі: а\ Импрессионизм    в\ Классицизм    с\ Модернизм    d\ Авангардизм 4. Әлеуметтік қақтығыстар мен оның көрінісін тапқан комедияның негізін салған ұлы драматург: /суретте/ а\ Уильям Шекспир      в\ Йозеф Гайдн     с\ Франц Шуберт     d\ Жан Батист Поклен (Мольер) 

5. Психологиялық трагедияның негізін салушылардың бірі болған жазушы:

а\ Ф.Шуберт    в\ П.Чайковский     с\ Ж.Расин     d\ Й.Гайдн 6. XVIII ғасырдың екінші жартысында Франциядағы революцияға дейінгі таптық қайшылықтардың шиеленісуін көрсетіп, әдебиетке дворяндық титулы мен байлығы жоқ жаңа жағымды кейіпкерді енгізгендер: а\ Ағартушылар әдебиеті     в\ Шіркеудің схоластикалық әдебиеті

с\ Антикалық әдебиет             d\ Қайта өрлеу дәуірі әдебиеті 7. XVIII ғ Францияның ағартушылық революциялық әдебиетінде комедиялары бірінші орынға ие болып, зорлық-зомбылық пен әділетісз заңдарды жоққа шығарған Пьер Бомаршенің комедиясы (лары): a\ «Робинзон Крузо»    b\ «Маугли»   c\ «Севиль шаштаразы»     d\ «Граф Монте-Кристо»   e\ «Гулливердің саяхаты»    f\ «Фигароның үйлену тойы» 

8.                   XVIII ғасырда ағылшын жазушылары адамның мінезін қалыптастыратын қуатты фактор ретінде әлеуметтік ортаны зерттеу арқылы роман жазған жазушы (лар): a\ Д.Дефо    b\ И.Гете   c\ Д.Байрон   d\ Г.Фильдинг   e\ З.Фрейд    f\ Дж.Свифт

9.                   ХІХ ғасырдың соңғы ширегіне дейін бытыраңқы феодалдық Германияда демократиялық идеяларды кейінен насихаттаудың жалғыз құралы болған: а\ Театр сахнасы     в\ Баспасөз беті    с\ Рейхстаг    д\ Ландтаг 10. XVIII ғасыр соңында Германияда «Веймар классицизмі» пайда болып, Веймар қаласында жұмыс істеген драматург (тер):

a\ Р.Киплинг   b\ Ф.Шиллер   c\ Д.Дефо    d\ Т.Драйзер   e\ И.Гёте     f\ Д.Лондон

11.                 Адам ақылының салтанатына гуманистік сенімін білдірген «Фауст» трагедиясының авторы, неміс ағартушысы: а\ И.Кант    в\ Ф.Ницше    с\ К.Ясперс    d\ И.Гёте 

12.                 ХІХ ғасырдың басында адамзаттың рухани мәдениетінде: музыка, театр, бейнелеу өнері, эстетика т.б. көркем салаларда тараған идеялық бағыт:

а\ Классицизм     в\ Гуманизм    с\ Романтизм    d\ Соцреализм

13.                 Романтизм жанр ретінде классикалық новелланы да, серілік романды да, шығыс ертегілерін де қамтыды. Романтизм жанрына жататын шығармалар жазған жазушылар қатары:

a\ И.Аргунов    b\ Дж. Г.Байрон      c\ Ф.Гойя           d\ Л.ван Бетховен  

e\ Г.Гейне        f\ В.А.Моцарт            g\ В.Гюго          h\ Дж.Ф.Купер

14.                 Романтизм жанрында жазылған «Граф Монте-Кристо» серілік романының авторы: а\ В.Гюго     в\ Ф.Достоевский    с\ Л.Толстой    d\ А.Дюма 15. Мәтіндік сұрақ.

 «Ағылшын романтизмінің шарықтау шегі Дж.Г.Байронның /суретте/ шығармашылығы болды. Оның поэмасы Испания және Грекия халықтарының азаттық қозғалыстары, француз революциясы, Италияны босату үшін күреспен қамтылған әлем бейнесін көрсетті»

Мәтінде сипатталған Байронның шығармасын көрсетіңіз: а\ «Париждік әулие ана шіркеуі»      в\ «Мен айыптаймын!» с\ «Чайльд Гарольдтың сапар шегуі» d\ «Дориан Грейдің портреті»

16.  Француз әдебиетінің романтизмін ХІХ ғасырдың 20-жылдарында гүлденуге жеткізген жазушылар:

а\ Дж.Ф.Купер, Т.Драйзер      в\ Д.Лондон, У.Шекспир с\ Ф.Стендаль, О.Бальзак        d\ В.Гюго, Ж.Санд

17.  Діни қағидаларға қарсы наразылық, демократиялық көңіл күйдің көрінісі болған «Париждік әулие ана шіркеуі» еңбегінің авторы:

а\ Ф.Стендаль     в\ Д.Лондон    с\ В.Гюго    d\ Ж.Санд

18.  Американдық романның негізін салушы, ол Америка әдебиетінде алғаш болып эпопеяны қалыптастырды:

а\ Дж.Ф.Купер     в\ О.Бальзак    с\ Ф.Стендаль    d\ В.Гюго

19.  Америка тарихында объективті түрде Батысты игерудің тарихын жасап, оның қарама-қайшылықтары мен қайғылы мазмұнын көрсеткен Дж.Ф.Купердің роман-эпопеясы (лары): a\ «Париждік әулие ана шіркеуі»     b\ «Мен айыптаймын!»   c\ «Пионерлер»                                 d\ «Дориан Грейдің портреті»     e\ «Могиканның соңғы тұяғы»     f\ «Прерии»   

20.  Американдық жазушы Дж.Ф.Купердің роман-эпопеясы (лары):

a\ «Ізшіл»                               b\ «Шайқурай»      c\ «Адамдар комедиясы»      d\ «Ругон-Маккарлар»                 e\ «Мен айыптаймын!»          f\ «Оливер Твистің басынан кешкендері»  21. ХІХ ғасырдың екінші жартысында романтизмнің орнына әлеуметтік үдерістердің мәніне енуге тырысқан жанр:

а\ Реализм     в\ Авангардизм    с\ Классицизм    д\ Импрессионизм 22. Әлемдік әдебиеттің алтын қорына реалистік шығармалар жазып, әлеуметтік дағдарысты көрсеткен жазушылар:

а\ М.Горький     b\ Г.Уэллс    c\ А.Беляев   d\ Ф.Стендаль   e\ О.Бальзак    f\ Ч.Диккенс     

23.  ХІХ ғ Француз классигі Бальзактың /суретте/ 137 шығармадан тұратын

Франция әдет-ғұрыптарының орасан зор тарихын сипаттаған көптомдық эпопеясы:

а\ «Ругон-Маккарлар»         в\ «Адамдар комедиясы»     с\ «Мен айыптаймын!»       

d\ «Оливер Твистің басынан кешкендері»

 

24.  ХІХ ғасырдағы француз көрнекті жазушыларының бірі Эмиль Золяның жиырма томдық әскер, шенеуніктер мен буржуазияны сынға алған эпопеясы: а\ «Ругон-Маккарлар»        в\ «Адамдар комедиясы»     с\ «Мен айыптаймын!»          d\ «Оливер Твистің басынан кешкендері» 25. Мәтіндік сұрақ.

 «Эмиль Золяның /суретте/ ең атышулы қоғамдық-саяси шығармасы француз офицері Дрейфустің жалған ісіне жазылған қарсы жауап мақала жазды. Өзінің хатында Золя шынайы фактілерді жасыру мақсатында француз үкіметі мен әскерін қастандық жасады деп айыптап, осы істің антисемиттік бағытын айтты. Бұл іс ХІХ ғасырдың аяғындағы Франция мен Еуропаның тарихында үлкен рөл атқарды. Бұл хат Э.Золяға роман жазудан кем емес даңқ әкелді»

Мәтінге сүйеніп Э.Золяның антисемиттік көзқарасқа қарсы жазылған мақаласын көрсетіңіз:

а\ «Ругон-Маккарлар»              в\ «Адамдар комедиясы»     с\ «Мен айыптаймын!»          d\ «Оливер Твистің басынан кешкендері» 26. Англиядағы мыңдаған адамдардың қиын өмірін көрсеткен ағылшын реалистік бағыт жазушысы Чарльз Диккенстің /суретте/ романы:

а\ «Париждік әулие ана шіркеуі»              в\ «Мен айыптаймын!» с\ «Оливер Твистің басынан кешкендері»     d\ «Дориан Грейдің портреті»

27.                 Америка әдебиетіндегі реалистік әдебиеттің бастауы болған америкалық құлдық мәселесі көрсетілген Марк Твеннің романы:

а\ «Том Сойер мен Гельберри Финнің хикаялары»   

в\ «Париждік әулие ана шіркеуі» с\ «Оливер Твистің басынан кешкендері» d\ «Адамдар комедиясы»

28.                 Орыс әдебиетінде XVIII ғасырдың соңы мен XIX ғасырдың басы аралығындағы әдебиетте үстемдік еткен жанр:

а\ Романтизм      в\ Классицизм     с\ Соцреализм     d\ Сюрреализм 29. Ресейдегі классицизм бағытының өкідері болған жазушылар қатары: а\ Д.И.Фонвизин, Г.Р.Державин      в\ А.Н.Радищев, М.Ю.Лермонтов с\ М.Горький, М.Шолохов                   d\ А.Грибоедов, И.Тургенев 30. Орыс поэзиясына «жан мен жүрек бітірген» орыс әдебиетіндегі романтизмнің пайда болуына себеп болған ақын:

а\ М.Ломоносов    в\ А.Радищев    с\ В.Жуковский     d\ Н.Некрасов 31. XVIII ғасырдың соңында адамның ішкі жан дүниесін, тұлғаның психологиясын, сезімдері мен қобалжуын тануға ұмтылған бағыт: а\ Сентиментализм     в\ Классицизм    с\ Реализм    d\ Авангардизм 32. Орыс әдебиетінде шығармалары сентиментализм бағытының озық үлгісі болған А.Н.Радищевтің /суретте/  туындысы:

а\ «Ақыл азабы»      в\ «Өлі жандар»      с\ «Анна Каренина» d\ «Петербургтен Москваға сапар»

33. Орыс әдебиетінің сентиментализмнің гүлденіп, романтизмнің қалыптасуымен байланысты «алтын ғасыры» уақыты: а\ ХХ ғасыр   в\ XVIII ғасыр    с\ XIX ғасыр    d\ XVII ғасыр   34. Жаңа орыс әдебиеті мен әдеби тілдің, орыс реализмінің негізін қалауы: а\ М.Ю.Лермонтов     в\ А.С.Пушкин    с\ Л.Н.Толстой    d\ А.Н.Радищев 35. Ресейде қала мен ауыл халқының әлеуметтік қасіретін көрсеткен Н.А.Некрасовтың /суретте/  позмасы: а\ «Ресейде кімге жақсы?»        в\ «Өлі жандар»      с\ «Ағайынды Карамазовтар»      d\ «Нақұрыс»

36.                 Орыс өмір салтының ең жарқын әрі шынайы көріністерінің бірі болып табылатын Н.В.Гогольдің романы:

а\ «Ақыл азабы»     в\ «Өлі жандар»     с\ «Анна Каренина» d\ «Петербургтен Москваға сапар»

37.                 «Орыстың қоғамдық қозғалысының жылнамашысы» деген атаққа ие болған жазушы:

а\ М.Ю.Лермонтов     в\ А.С.Пушкин    с\ Л.Н.Толстой    d\ И.С.Тургенев 38. Үлкен психологиялық туындылардың авторы ретінде тарихта қалған Ф.М.Достоевскийдің романы (дары):

a\ «Өлі жандар»                                             b\ «Мастер мен Маргарита»    c\ «Қор болғандар мен қорланғандар»   d\ «Нақұрыс»   

e\ «Мен айыптаймын!»                                 f\ «Қылмыс пен жаза»    g\ «Ағайынды Карамазовтар»                  h\ «Адамдар комедиясы» 39. Француздың sentiment – сезім сөзінен шығатын, жеке адамның жан дүниесін, көңіл күйін, өмірін суреттеген шығармашылық әдеби бағыт: а\ Сентиментализм     в\ Классицизм    с\ Реализм    d\ Авангардизм 40. Мәтіндік сұрақ.

«Әлемдік мәдениетке А.П.Чеховтың, А.Н.Островскийді, Н.С.Лесковтың, М.Горькийдің шығармалары тарады. А.П.Чеховтың әңгімелерінен басты тақырыптары мен мәселелері тірлік пен арман арасындағы қайшылық, қайғы-қасіретке толы дүниедегі үміттер мен қиялдардың тағдыры болды»

Мәтінде сипатталған жазушылардың белсенділігі көрінген уақыт: а\ ХІХ ғ соңы    d\ XVIII ғ басы   с\ XVII ғ ортасы    d\ XVI ғ басы 41. Қытай әдебиетіндегі түбегейлі бетбұрысқа алып келген ХІХ ғасырдың ортасындағы (1850-1864 жж) көтерілісі кезеңіне келді. Көтеріліс атауын көрсетіңіз: а\ «Сары орамалдылар көтерілісі»     в\ «Қызыл қастылар көтерілісі» с\ Тайпиндер көтерілісі                     d\ «Маньчжурлар көтерілісі» 42. Мәтіндік сұрақ.

«Араб әдебиетінің қайта жаңғыруы ХІХ ғасырдың екінші жартысында араб елдерінде антифеодалдық және ұлт-азаттық қозғалыстар орын алғанда басталды. Египетте, Сирияда және Ливанда ірі ағартушылар пайда бола бастады. Олардың ішіндегі елеулілері де болды» ХІХ ғасырдағы араб елдеріндегі ірі ағартушылар: a\ Мұстафа Решид Паша    b\ Рифаат-бей ат-Тахтави    c\ Мұхаммед Әли                d\ Бутрус әл-Бустани      e\ Намык Кемал                   f\ Насиф әл-Язиджиді   

43.                 ХІХ ғасырдың бірінші жартысынағы қазақ ақындары арасында дарынды жауынгер-ақын, халықтың мұңы мен арманын жеткізуші болған, ерлік пен батырлықты жырлаушы:

а\ Исатай Тайманұлы    в\ Махамбет Өтемісұлы     с\ Дулат Бабатайұлы d\ Шортанбай Қанаұлы

44.                 Қазақтың қазіргі жазабаша әдебиетінің негізін қалаушы, либералды ислам негізінде орыс және еуропа мәдениеттерімен жақындасу рухындағы мәдениет реформаторы болған ақын, жазушы әрі ойшыл: /суретте/ а\ Шәкәрім Құдайбердіұлы      в\ Әлихан Бөкейханов

с\ Ахмет Байтұрсынов              d\ Абай Құнанбайұлы ҒЫЛЫМИ ОЙДЫҢ ДАМУЫ

§29. БАТЫСТЫҚ ҒАЛЫМДАР МЕН ОЙШЫЛДАРДЫҢ АШҚАН ҒЫЛЫМИ ЖАҢАЛЫҚТАРЫ

1.  Мәтіндік сұрақ.

«Ұлы итальяндық ғалым алғаш табиғат зерттеушісінің бірі болып Ғалам заңдарының әмбебап сипаты туралы жаңалықтарын ашты. Ол Коперниктің ғаламшарлардың Күннің айналасында қозғалысы туралы теориясының тәжірибелік растауын жасады. Ол адамзат тарихындағы ең атақты астроном, физик философтың бірі. Ең маңызды ғылыми зерттеулеріне инерция заңын ашу, телескоп өнертабысы, астрономиялық бақылаулары жатады. Ғылым методологиясының дамуындағы рөлі де үлкен құрметке ие. Ол бірінші болып эксперименттерді жүргізу қажеттігін айтты»

Мәтінге сүйеніп инквизиция сотының шешімімен айыпты деп танылған ғалымды анықтаңыз:

а\ Джордано Бруно      в\ Иоганн Кеплер    с\ Галилео Галилей d\ Исаак Ньютон

2.  Күн жүйесі ғаламшарларының қозғалысы заңдарын алғаш рет болып ашып, тұтылу теориялары негізін құрды, телескопты ойлап тапқан неміс математигі, астроном, механик, оптик: а\ Готфрид Лейбниц     в\ Никола Тесла    с\ Алессандро Вольт d\ Иоганн Кеплер

3.  XVIII ғасырда Англияда тоқыма өндірісі үшін жіп иіру мәшинелерін ойлап шығарған өнертапқыш (тар): a\ Р.Аркрайт   b\ Д.Стефенсон   c\ Г.Форд   d\ Дж.Харгривс     e\ А.Нобель      f\ С.Кромптон 

4.  ХІХ ғасырдағы ғылыми-техникалық дамудың бастапқы белесі болған әмбебап бу мәшинесін жетілдірген өнертапқыш:

а\ Джеймс Уатт    в\ Джон Кэй    с\ Томас Эдисон   d\ Александр Белл 5. Ұзақ тәжірибелердің арқасында болат өндірісінің құпиясын ашқан француз ғалымы:

а\ Г.Бессемер     в\ А.Реомюр    с\ Дж.Харгривс    d\ Дж.Стефенсон 6. Шойынды балқытып, болатқа айналдырудың жаңа тәсілін ойлап тапқан ағылшын өнертапқышы:

а\ Г.Бессемер     в\ А.Реомюр    с\ Дж.Харгривс    d\ Дж.Стефенсон 7. Ауылшаруашылығында, құрлықта, өзен мен теңіз көліктерінде «Бу мен темір» ғасыры деп сипатталған ғасыр: а\ XVIII ғасыр    в\ XVII ғасыр    с\ XVI ғасыр    d\ ХІХ ғасыр

8. Өзінің алғашқы паровозын жасап, ұзындығы 56 км рельстік желіні құрған теміржол салынуына негіз болған ағылшын өнертапқышы:

а\ Г.Бессемер     в\ А.Реомюр    с\ Дж.Харгривс    d\ Дж.Стефенсон 9. 1807 жылы тәжірибеде қолданысқа ие болған бірінші кемені жасаған американдық өнертапқыш: а\ Г.Форд     в\ Р.Фултон     с\ Р.Аркрайт    

d\ Д.Стефенсон

 

 

10.                 Англияда бу кемелері 1812 жылдан бастап қолданылса, Ресейде бу кемелері қолданыла бастады: а\ 1813 ж      в\ 1820 ж     с\ 1815 ж    

d\ 1816 ж

 

11.                 Евклидтік емес геометриясымен математика ғылымында төңкеріс жасаған ұлы орыс математигі:

а\ Н.И.Лобачевский     в\ М.Ломоносов    с\ Н.Мечников   d\ Д.Менделеев 12. Классикалық физиканың негізін салушы бүкіл әлемге танымал ағылшын математигі, физигі мен астрономы. Ол механиканың үш заңын ашып, бүкіләлемдік тартылыс күшін дәлелдеді. Сипатталған физикті анықтаңыз:

/суретте/ а\ Иоганн Кеплер     в\ Галилео Галилей     с\ Исаак Ньютон    d\ Майкл Фарадей

13.                 Физика ғылымында термодинамиканың дамуына маңызды үлес қосқан француз, неміс, ағылшын физиктері: a\ И.Кеплер    b\ С.Карно   c\ Г.Лейбниц   d\ Ю.Р.Майер   e\ М.Фарадей   f\ Дж.Джоуль 

14.                 Ол ағылшын физигі, электр тогының жылулық күшін анықтайтын заңды орнатып, газ молекулаларының қозғалыс жылдамдығын есептеді. Оның құрметіне жұмыс өлшемінің бірлігі, жыл мен энергияны саны оның атымен аталады:

а\ Д.Менделеев    в\ Ю.Р.Майер   с\ Дж.Джоуль     d\ А.М.Ампер 15. Мәтіндік сұрақ.

 «ХІХ ғасырдың аса көрнекті жетістіктерінің бірі энергияны сақтау және айналу заңының ашылуы болды. алғашқыда жалпы түрде оны орыс ғалымы құрып, кейін неміс ғалымы тәжірибе жүзінде дәлелдеді. Дененің қозғалысы, жылу, электр, магнитизм, химиялық үдерістердің тұрақты сандық көрсеткіштері кезінде бір-біріне айналатын энергияның әртүрлі сапалық формалары болып табылатыны анықталды»

Мәтінде сипатталған орыс және ағылшын ғалымдарын көрсетіңіз:

а\ М.Ломоносов, Дж.Джоуль       в\ М.Ломоносов, Р.Майер с\ Д.Менделеев, А.Ампер             d\ Н.Лобачевский, В.Вольт

16.                 XVIII ғасырдың аяғында тұрақты электр тогының көзі - «гальваникалық батареяны» ойлап тапқан итальян физигі:

а\ А.Вольт    в\ А.Ампер   с\ Дж.Максвелл     d\ Г.Ом

17.                 ХІХ ғасырда электротехника саласында жұмыс істеген француз ғалымы: (магнетизм электр тогының болуына байланысты деген тұжырым авторы) а\ Г.Ом    в\ Дж.Генри   с\ А.Ампер   d\ Т.Эдисон

18.                 ХІХ ғасырда электротехинка саласында жұмыс істеген ағылшын ғалымдары (бірі «найзағай әміршісі» аталса, екіншісі электромагниттік толқындар бар екендігін болжады): а\ Дж.Джоуль, А.Ампер       в\ М.Фарадей, Дж.Максвелл  с\ Дж.Генри, Т.Эдисон         d\ М.Ломоносов, Н.Лобачевский 19. ХІХ ғасырда электротехника саласында жұмыс істеген американ ғалымдары (бірі магнитті жасады, екіншісі электр шамы мен фонограф авторы): а\ Дж.Джоуль, А.Ампер         в\ М.Фарадей, Дж.Максвелл  с\ Дж.Генри, Т.Эдисон         d\ М.Ломоносов, Н.Лобачевский

20. Бұл ғалым физикалық химия саласында зерттеулер жүргізді, энергияның сақталу заңына, кометалар туралы ілімге, Жер қыртысының қасиеттері іліміне айрықша үлес қосты. Ол техниканың жиырмадан астам салаларын жетік білген. Сипатталған ғалымды анықтаңыз:

а\ М.Ломоносов     в\ А.Ампер    с\ Д.Менделеев     d\ Н.Лобачевский 21. Медицина мен техникада бірден қолданысқа енген х сәулелерін 1895 жылы ашқан неміс ғалымы:

а\ А.Ампер    в\ П.Кюри   с\ Э.Резерфорд    d\ В.Рентген

22.                 Электроника мен магнитизм туралы ілім – электродинамиканың негізін қалаушы көрнекті француз физигі, математик, химик. Негізгі электрлік шамалардың бірлік күші оның құрметіне байланысты аталды. Сипатталған ғалымды анықтаңыз:

а\ П.Кюри    в\ Г.Ом    с\ А.Ампер    d\ В.Рентген

23.                 Атом ядросы саласындағы зерттеулер мен радиоактивтілік ілімін ашқан көрнекті физиктер: a\ М.Складовская-Кюри         b\ Г.Ом   

c\ В.Рентген                                 d\ А.Попов    e\ П.Кюри                                    f\ Д.Менделеев    g\ Я.Бор                                        h\ Э.Резерфорд 

24.                 ХІХ ғасырда ғалымдар атом ядросының құпиясын түсініп қана қоймай, әлемдік тану нәтижесінде жаңадан ашылған ғаламшарлар: a\ Плутон   b\ Венера   c\ Уран   d\ Сатурн   e\ Жер   f\ Нептун

25.                 ХІХ ғасырдағы ең ірі жаңалықтардың бірі 1869 жылы химиялық элементтердің периодтық жүйесін құрған ғалым:

а\ М.Ломоносов     в\ А.Ампер    с\ Д.Менделеев     d\ Н.Лобачевский 26. Мәтіндік сұрақ.

 «Ол химия мен физиканың кейінгі дамуына үлкен үлесін қосып, қоршаған әлемді тереңірек тану мүмкіндіктерін ашты. Ол 1871 жылы «Химиялық элементтердің периодтық заңы» еңбегінде өзінің зерттеулерін қорытындылаған болатын. Периодтық заңды «Химия негіздері» деп аталатын басты еңбегінде жариялады».

Мәтінде сипатталған ғалымды көрсетіңіз: /суретте/ а\ Д.Менделеев    в\ Ю.Р.Майер   с\ Дж.Джоуль     d\ А.М.Ампер 27. Жаратылыстану дамуы нәтижесінде XVIII-XIX ғасырларда пайда болған тірі табиғат туралы жаңа ғылым: а\ Этнография    в\ Биология    с\ Топонимика    d\ Эволюция

28. ХІХ ғасырда ғылымның ең маңызды жетістігі – табиғи іріктеу арқылы түрлердің шығуын түсіндіретін эволюция теориясының негізін қалаған:

/суретте/ а\ Т.Мальтус    в\ Г.Мендель    с\ Л.Пастер    d\ Ч.Дарвин 29. «Түрлердің шығу тегі» деп аталатын әйгілі еңбегінде жануарлар мен өсімдіктердің шығу тегі теориясын негіздеген: а\ Г.Мендель    в\ Ч.Дарвин    с\ Р.Кох    d\ И.Мечников

30.                 Тұқымқуалаушылық туралы ілімнің негізін салушы австриялық биолог:

а\ Т.Мальтус    в\ Г.Мендель    с\ Л.Пастер    d\ Ч.Дарвин

31.                 Тұқымқуалаушылық ілімнің зерттейтін саласы мен тұқымқуалаушылық туралы ілімнің атауы: а\ Генетика, менделизм     в\ Микробиология, пастеризация с\ Эволюция, дарвинизм      d\ Радиация, радиоактивизм 32. Туберкулез таяқшаларын ашқаны үшін Нобель сыйлығымен марапатталған микробиолог: а\ Л.Пастер    в\ Г.Мендель    с\ Р.Кох    d\ И.Мечников

33.  Генетика ғылымына үлес қосқан микробиолог пен химик-микробиолог: а\ Р.Кох, Л.Пастер    в\ Т.Мальтус, Ч.Дарвин    с\ И.Мечников, И.Павлов d\ А.Попов, С.Морзе

34.  Микробиологияның өзіндік ғылыми пән ретінде дамуына бастау берген француз ғалымы, ашудың (брожение) биохимиялық теориясын зерттеген ғалым:

а\ Р.Кох    в\ Г.Мендель    с\ Л.Пастер    d\ И.Павлов

 

35.  Мәтіндік сұрақ.

«Бұл француз ғалымы иммунология мен микробиологияның негізін қалаушыларының бірі болды. Ол ғасырлар бойы анықталмай келген инфекциялық аурулардың себептерін ашты. Бірақ адамзат алдындағы оның еңбегі – жануарлар мен адамдардың ауруларына қарсы белсенді иммунизация үшін қолданылатын препараттар. Ол

вакциналардың дайындау әдісі мен қолданылуын ойлап шығарған еді» Мәтінде сипатталған ғалымды көрсетіңіз: /суретте/ а\ Р.Кох    в\ Л.Пастер    с\ И.Мечников    d\ Г.Мендель 36. Микробиологияның ғылым ретінде дамуына үлкен үлес қосқан, медицина тарихына иммунитет туралы теория енгізген үздік орыс ғалымы: а\ И.Павлов     в\ Д.Менделеев    с\ И.Мечников    d\ М.Ломоносов 37. Адамдар мен жануарлардың жоғары жүйке қызметі туралы ілімнің негізін салушы орыс физиологі:

а\ И.Павлов     в\ Д.Менделеев    с\ И.Мечников    d\ М.Ломоносов 38. Ғылыми білім негізінде маңызды жаңалықтардың бірі болып табылатын алғаш телеграфтық желіні жасаған испан өнертапқышы: а\ С.Морзе    в\ Ф.Сильва   с\ А.Белл   d\ Т.Эдисон

39. 1836 жылы байланыстың түбегейлі жаңа түрі – телеграфты /суретте/ ойлап тапқан американдық ғалым, өнертапқыш: а\ С.Морзе    в\ Ф.Сильва   с\ А.Белл   d\ Т.Эдисон 40. Электрлік аппараты кодталған нүктелермен және сызықшылармен сымдар арқылы хабарламаларды жіберудің негізін қалаған: /Ғасырдың соңында әлемнің бас қалалары телеграфтық байланыс арқылы жалғанды/

а\ Л.Брайль    в\ Ф.Сильва   с\ С.Морзе    d\ Т.Эдисон 41. Телефонның ойлап табылған жылы:

а\ 1880 ж     в\ 1890 ж   с\ 1900 ж   d\ 1876 ж

42. Радиоқабылдағышты, радионы 1895 жылы ойлап тапқан орыс физигі, өнертапқыш және электротехник:

а\ С.Морзе    в\ Л.Брайль   с\ А.Попов   d\ Т.Эдисон

 

§30.ШЫҒЫС ЕЛДЕРІНДЕГІ ҒЫЛЫМ МЕН МӘДЕНИЕТТІҢ ДАМУЫ

1.                   Жаңа заманның басында Шығыс әлемнің ең бай және халқы тығыз орналасқан аймағы болып, Шығыста мануфактуралық қолөнер өндірісінің қанша пайызы өндірілді? а\ 77%      в\ 50%    с\ 75%    d\ 87%

2.                   Әлемнің ең ірі деген әрқайсысында 100 миллионнан астам халқы бар 31 қаласының 25-і орналасты: а\ Атлантика жағалауында    в\ Шығыста    с\ Батыс Еуропада d\ Африкада 3. Мәтіндік сұрақ.

«Қытайда ғылым мен мәдениет дамыды. Ғылымның түрлі салалары да дамып, әлемдік өркениетке өз үлесін қосты. Қытайдың ұлы фармаколог дәрігері атақты «Бэнь цао ганму» - «Ағаштар мен өсімдіктер туралы» атты трактатында 1800 әртүрлі дәрілік шөптер сипатталып және олардан дәрі жасаудың 10 мыңнан астам тәсілі (рецепт) көрсетілген. Бұл кітап көптеген шетел тілдеріне аударылған»

Мәтінде сипатталған Қытайдың ұлы фармаколог дәрігері:

а\ Сун Инсин    в\ У Цзиньцзы    с\ Ли Шичжэнь   d\ Ли Дачжао 4. XVII ғасырда өмір сүрген Қытайдың ежелден бері жинақталып келген ауылшаруашылығы мен қолөнері саласындағы жетістіктерін қорытындылаған «Аспанның бергендері мен адамдардың ашқандары» атты кітабының авторы:

а\ Сун Инсин    в\ У Цзиньцзы    с\ Ли Шичжэнь   d\ Ли Дачжао

5.                   Қытай шеберлері тоқыма өндірісінде жіп иіретін білдектер (станок) ойлап шығарды. Тоқымашылар маталарға суреттер салып тоқуды білген, осындай матаға салынған суреттердің атауы: а\ Нецкэ      в\ Сари    с\ Кимоно    d\ Кэсы

6.                   Қытайдың әр қаласы мен әр провинциясының бір немесе бірнеше көркемөнер туындысын өндірумен аты шығып, танымал болған тұста билік құрған әулеттер:

а\ Юань, Чжоу     в\ Шан-инь, Чжоу    с\ Мин, Цин    d\ Суй, Тан

7.                   Қытайдың классикалық романдарының бірі болған, Хань әулеті билігінің соңғы жылдарындағы тақ үшін күрес пен халық ерліктерін баяндаған «Үш патшалық» романының авторы:

а\ Сун Инсин    в\ Ло Гуаньчжун     с\ Ли Шичжэнь   d\ У Цзиньцзы 8. Қытай монахтарының Будданың отаны Үндістанға сапары туралы жазылған новелла болған У Чэньнің еңбегі: а\ «Батысқа саяхат» (Си ю цзи)      в\ «Үш патшалық»     с\ «Аспанның бергендері мен адамдардың ашқандары» d\ «Ағаштар мен өсімдіктер туралы»

9.  Цин әулеті тұсында дүниеге келген ең бірінші сатиралық роман:

а\ «Батысқа саяхат» (Си ю цзи)       в\ «Конфуцийшілдердің ресми емес тарихы»     с\ «Аспанның бергендері мен адамдардың ашқандары» d\ «Ағаштар мен өсімдіктер туралы»

10.                 Цин әулеті тұсында дүниеге келген ең бірінші романның авторы XVIII ғасырдың бірінші жартысында өмір сүрген, кедейленген атақты отбасында дүниеге келген әдебиетші:

а\ Сун Инсин    в\ Ло Гуаньчжун     с\ Ли Шичжэнь   d\ У Цзиньцзы 11. Дәстүрлі Қытай романының ең биік шыңы деуге болатын  ең танымал, «Қызыл сарайдағы түс» романының авторы:

а\ Сун Инсин    в\ Цао Сюэцзин    с\ Ли Шичжэнь   d\ У Цзиньцзы 12. Батыстың философиялық еңбектерін аударумен айналысып, қытайлықтарға Дарвин ілімін таныстырған ұлы аудармашы: а\ Линь Шу     в\ У Цзинцзы   с\ Янь Фу    d\ Сун Инсин 13. Қытайлық оқырмандар назарына 100-ден астам шет тіліндегі шығарманы ұсынған аудармашы:

а\ Сун Инсин    в\ Ло Гуаньчжун   с\ Ли Шичжэнь   d\ Линь Шу 14. Қытайдағы ірі сәулет өнерінің ескерткіші Мин және Цин әулеті императорларының «Жабық қала» немесе «Тыйым салынған қала» деп аталған сарай мен орналасқан қаласы: а\ Аспан храмы, Нанкин         в\ Гугун сарайы, Пекин с\ Гугун сарайы, Гонгонг        d\ Император сарайы, Эдо 15. Мәтіндік сұрақ.

«Қытайдағы «Жабық қала», «Тыйым салынған қала» деп аталған сарай ел астанасында Императорлық қалашықтың ортасында орналасқан. Осы құрылыстың ең бір ерекшелігі – бұл жерде бірде-бір пеш құбырын таба алмайсың. Сол кездің өзінде жылуды еденнен өткізген. Яғни, құбырлар жер астынан өткізілген. Сонымен қатар сол кезде сарай қызметшілері үйді жылыту үшін ерекше отын пайдаланған. Қазіргі таңда бұл құрылыс туристік орталыққа айналып отыр. Сонымен қатар осында «Соңғы император» фильмі түсірілген» Мәтінде сипатталған император сарайының атауы: а\ Аспан храмы     в\ Көк храмы   с\ Гугун сарайы   d\ Боғдыхан храмы 16. XVIII-XIX ғасырларда қайта салынған храмдар ансамблінің ең ірі ескерткіштерінің бірі: /суретте/ а\ Аспан храмы      в\ Көк храмы    с\ Гугун сарайы   

d\ Боғдыхан храмы

 

 

17. Жапониядағы адам жанының құдіретін зерттейтін сингаку мектебін қалыптастырған синтоистік, конфуцийшілдік, буддистік ілімдер үйлестігінің көрнекті өкілі (дері): a\ Линь Шу    b\ Т.Тэдзима   c\ У Цзинцзы    d\ Кобаяси Исса    e\ Еса Бусон   f\ Д.Накадзава  18. Контекстік сұрақ. Жапониядағы ғылым мен мәдениет.

                   1-сурет                            2-сурет     

«Жаңа дәуірде конфуцийлік этикалық саяси ілім-білім беру мен саясатта алдыңғы қатарға шықты. Токугава заманында Жапонияда білім беру саласы жақсы дамыды. Жоғары оқу орындары ашылып, еуропалық ғылымды игеру мен жапондық классикалық әдебиетті зерделеу басталды. Әдебиет саласында қарапайым халықтың тұрмыс-тіршілігін суреттейтін прозалық шығармалар, драматургия мен поэзияда да жаңа жанрлық шығармалар пайда болды. Жазушы новеллашылар поэзияда үш жолды өлең хайку жанрында жазатын атақты шығармашылық өкілдерін атауға болады. Жапонияда осы кезеңе еуропалық ғылым мен біліммен таныс болған ғалымдар математика, география, медицина, баспа ісі мен шетел тілін оқыту өрістей бастаған. XVIII ғасырдың ортасына қарай атақты жапон театр өнері қалыптасып, халық арасында кеңінен тарай бастаған. ХІХ ғасырдың ортасындағы Мэйдзи төңкерісінен кейін реформалық жолмен қарқынды өркендей бастаған Жапония, Шығыс елдерінің ішінде әлемдік өркениеттік дамуға өзіндік ерекшелігімен, шығыстық мәдениетін сақтай отырып, сонымен қатар батыстың ғылымы мен техникалық жааңлықтарын тез игеруге көшкен ел болды. Жапония Шығыс елдерінің ішінде алғашқы болып әлемдік капиталистік жүйеге көшті»

1.          Жаңа заманда Токугава әулеті билік еткен кезде ашылып еуропалық ғылымды игеруді бастаған жоғары оқу орны санын көрсетіңіз:

а\ 3    в\ 4    с\ 2    d\ 1

2.          Жапониядағы жазушы новеллашы және драматург өкілдері: (1,2  сурет) a\ Мацуо Басе    b\ Ихара Сайкаку   c\ Еса Бусон    d\ Тикамацу Мондзаэмон   e\ Кобаяси Исса   f\ Сун Инсин 3. Жапонияда поэзияда үш жолды өлең хайку жанрында жазатын атақты жазушы (лар):

a\ Мацуо Басе    b\ Ихара Сайкаку   c\ Еса Бусон    d\ Тикамацу Мондзаэмон   e\ Кобаяси Исса   f\ Сун Инсин 4. XVIII ғасырдың ортасына қарай жапонияда кеңінен тараған театр атауы:

а\ Кхон   в\ Аланкарн   с\ Кабуки   d\ Сяншэн

5. Капиталистік қатынастар дамыған Жапониядағы ұранды көрсетіңіз: а\ «Жапондық рух, батыстық техника» в\ «Батыстық рух, жапондық техника» с\ «Жапондық өнеркәсіп, қытайлық техника» d\ «Американдық техника, шығыстық рух»

19.                 Үндістанда Ұлы Моғолдар заманында өзіндік ерекшеліктерімен, архитектуралық құрылытарының ғажайып сәулетімен таңдандырған ескерткіштер орналасқан қала (лар):

a\ Лхаса    b\ Агра   c\ Бангкок   d\ Дели   e\ Тегеран    f\ Фатхпур  g\ Исфаһан   h\ Сикри 

20.                 Делиде мұсыламандық өркендеудің уағыздаушысы болған атақты гуманист-ойшыл, тарихшы, ақын: а\ Ахмад Абдур-Рахим Шах Валиулла    в\ Калидаса  

с\ Рабиндранат Тагор                                    d\ Мұхаммед Әли Джинна 21. XVII ғасырда Иранда (Сефевид әулеті) қала мәдениеті дамуы кезінде сәулетті сарайлар, мешіттер, медреселер салынған қала, жаңа астана: а\ Тегеран    в\ Исфаһан    с\ Тебриз    d\ Шираз

22.  XVII ғасырда тамаша архитектуралық сәулет өнерінің көрінісі бола алатын шахтың сарайы: /суретте/ а\ «Гугун сарайы»      в\ «Гюльхане»     с\ «Чехиль-сутун»     d\ «Тыйым салынған қала»

23.  XVII ғасырда астанасын әлемдегі ірі сауда орталығына айналдырмақ болып, қалаға армян

саудагерлері мен қолөнершілерін көшіріп әкелген билеуші:

а\ І Исмаил   в\ І Тахмасп   с\ Нәдір шах    d\ І Аббас

24.  Иран тоқымашыларының қолынан шыққан дүниежүзіне белгілі, әсіресе, француздар ерекше бағалаған жібек, барқыт маталармен қатар тоқылған атақты екіжақты мата:

а\ Парча     в\ Сырмақ    с\ Шыт    d\ Атлас

25.  Еуропаға атақты кілемдерімен танымал болған Иранның қаласы:

а\ Хорасан    в\ Самарқан    с\ Мешхед   d\ Керман

26.  Индустриалдық қоғамдағы шығыстық ағартушылық үдерісі өркендеді. Осы кезеңдегі ағартушылық дәуірдің көш басында тұрған зиялылар:

1	Үндістан	А	Рифаа ат-Тахтави
2	Египет	В	Фукудзава Юкити
3	Ливан	С	Мальком хан
4	Иран	D	Рам Мохан Рай
5	Түркия	E	Бутрус-әл-Бустани
6	Жапония	F	Намык Кемал
1.D   2.A   3.E   4.C    5.F    6.B

27.  Цин әулеті тұсында дүниеге келген ең бірінші сатиралық роман «Конфуцийшілдердің ресми емес тарихы» еңбегінің авторы:

а\ Сун Инсин    в\ Ло Гуаньчжун     с\ Ли Шичжэнь   d\ У Цзиньцзы

   

Қайталау сұрақтары мен тапсырмалар

1.  1868 жылы Эдо қаласына қандай атау берілді?

а\ Токио     ә\ Мэйдзи    б\ Осако

2.  Алғаш рет Жапонияға жеткен еуропалықтар: а\ Британдықтар    ә\ Француздар    б\ Португалдар

3.  1837 жылғы Осако қаласында Сегунат билігіне қарсы болған ірі бас көтерудің басшысы:

а\ Осио Хэйхатиро    ә\ Токугава Иэясу    б\ Мацухито

4.  Жапонияда «білімпаз Мэйдзи билеуші кезеңі» атанған уақыт қай билеуші тұсында болды?

а\ Осио Хэйхатиро    ә\ Токугава Иэясу    б\ Мацухито 5. Гомстедтер туралы заң нені білдіреді?

а\ Құлдықты жою    ә\ Фермерлерді салықтардан босату  б\ Феодалдық салықтарды жою     в\ Бос жерлерді тегін тарату г\ Нәсілдік бөлектеуді

6. АҚШ-тағы Қайта құрылымдау деген не?

а\ Жаңа Конституцияны қабылдау ә\ Жаңа аумақтарды қосып алу б\ Батыстағы жерлерді жаулап алу

в\ Оңтүстік штаттарда буржуазиялық түрлендіру ұйымдастыру

г\ Солтүстік штаттарда буржуазиялық түрлендіру ұйымдастыру

 

ХРОНОЛОГИЯЛЫҚ КЕСТЕ

1600 ж – Англияда Ост-Үнді компаниясы негізінің қалануы.

1603 ж – Жапонияда Токугава сегунаты билігінің басталуы. 1607 ж – Ағылшындардың Солтүстік Америкадағы тұңғыш тұрақты қонысы Джеймстаунның (Виргиния) негізі қаланды.

1628-1644 жж – Қытайда Ли Цзычен басқарған шаруалар соғысы.

1636-1637 жж – жапондықтарға елден тыс шығуға тыйым салынды.

«Жабық есік» саясаты.

1640 ж 13 сәуір-5 мамыр – Англиядағы «Қысқа парламент».

1640             ж 3 қараша – Англиядағы «Ұзақ парламенттің» (1653 ж 20 сәуірге дейін) мәжіліс құруы. Ағылшын революциясының басталуы.

1641             ж – Жұлдызды палата мен Жоғарғы комиссия соттарының жойылуы. 1641 ж 22 қараша – «Ұзақ парламенттің» Ұлы ремонстрацияны қабылдауы.

1642-1646 жж – Англиядағы Бірінші азамат соғысы.

1644             ж – Маньчжурлардың Қытайды жаулап алуы, Қытайда Цин әулеті билігінің басталуы.

1645             ж – Кромвель қол қойған жаңа үлгідегі әскер құру жөніндегі актінің күшіне енуі.

1645 ж 14 маусым – Кромвель әскерінің Нейзби түбіндегі жеңісі.

1648  ж – Англиядағы Екінші азамат соғысы. 1648 ж 6 желтоқсан – Ұзақ парламентті «Прайд тазалауы» 1649 ж – Англияда республика жариялануы.

1649  ж қаңтар – Англияда І Карл король өлім жазасына кесілді.

1649-1651 жж – диггерлердің қозғалысы.

1651 ж – Ағылшын республикасы Навигациялық акт қабылдады.

1653-1658 жж – Кромвель протекторатының кезегі.

1660-1668 жж – Англиядағы Стюарттардың қалпына келтірілу кезегі.

1684 ж – Қытайда «Қасиетті лиганың» құрылуы.

1689 ж – Ресей мен Қытай арасындағы Нерчинск келісімінің жасалуы.

1696 ж – І Петрдің Азов бекінісін басып алуы.

1723 ж – Түркияның Иранның солтүстік-батыс бөлігін басып алуы.

1730 ж – Патрон Халилдің Стамбұлда көтеріліс бастауы.

1736  ж – Нәдірдің Иран шахы болып жариялануы.

1736-1739 жж – Нәдір шахтың Үндістанға жорығы. 1747 ж – Ахмед-шахтың Үндістанға қарсы басқыншылық соғысының басталуы.

1751-1780 жж – «Энциклопедия» шығып тұрды.

1757 ж – Қытайға еуропалықтардың келуіне тыйым салынды. 1755-1759 жж – Цин империясының Жоңғария мен Шығыс Түркістанды басып алуы.

1756-1763 жж – ағылшынның Ост-Үнді компаниясының Үндістанды отарлауы.

1759 ж – Абылай ханның Қытайға бірінші сауда креуенін аттандыруы.

1773  ж – Англияда Үндістанды басқару туралы заңның қабылдануы.

1774  ж – Ресей мен Түркия арасындағы Кучук-Қайнарджи бітімі. 1774 ж – Филадельфияда бірінші құрлықтық конгрестің мәжілісі. 1775-1783 жж – Англияның солтүстікамерикалық отарларының тәуелсіздік үшін соғысы.

1776 ж 4 шілде – АҚШ-тың құрылуын жариялаған тәуелсіздік декларациясының қабылдануы.

1783 ж – Версаль бітімшарты. АҚШ-тың тәуелсіздігін мойындауы.

1787 ж – АҚШ Конституциясының қабылдануы.

1789 ж 5 мамыр – Франциядағы Бас штаттардың ашылуы. 1789 ж 14 шілде – Бастилияның алынуы. Француз революциясының басталуы.

1789 ж 26 тамыз – Адам және азамат құқықтары декларациясын қабылдауы.

1791  ж – ағылшын Маккартнидің Қытайдағы елшілігі. 1791 ж – Құрылтай жиналысының Францияның тұңғыш Конституциясын қабылдауы.

1792  ж 10 тамыз – Францияда монархияның жойылуы.

1792  ж 21 қыркүйек – Францияда Бірінші республиканың орнатылуы.

1793  ж – якобшілдер диктатурасының орнатылуы.

1794  ж 27 шілде (9 термидор) – Франциядағы термидорлық төңкеріс.

Якобшілдер диктатурасының құлатылуы.

1795-1799 жж – Францияда үкімет басында Директорияның кезегі.

1795  ж – Алжир мен АҚШ арасындағы шарт жасалуы.

1796  ж – Иранда Каджарлар әулеті билігінің орнауы.

1799 ж 9 қараша (18 брюмер) – Франциядағы мемлекеттік төңкеріс және консулдық биліктің орнатылуы.

1803  ж – АҚШ-тың Луизиананы сатып алуы.

1804  ж – Наполеон Бонапарттың Францияның «императоры» атағын қабылдауы және Бірінші империяның жариялануы.

1805  ж – янычарлардың сұлтан ІІІ Селимнің реформаларына қарсы бүлік шығаруы.

1805 ж – Трафальгар мүйісі жанындағы шайқас, адмирал Нельсонның жеңісі.

1805 ж – Аустерлиц түбіндегі шайқас.

1812 ж – Ресейдің Наполеон әскерлерімен Отан соғысы.

1812  ж 7 қыркүйек – Бородино шайқасы.

1812-1814  жж – ағылшын-американ соғысы.

1813  ж – Лейпциг түбіндегі «Халықтар шайқасы».

1814  ж – Наполеон Бонапарттың тақтан түсуі.

1814-1815  жж – Вена конгресі.

1814-1830 жж – Франциядағы Бурбондардың қалпына келтірілуі.

1815  ж 20 наурыз-22 маусым – І Наполеонның «Жүз күні».

1819 ж – АҚШ-тың Флориданы қосып алуы.

1823 ж – АҚШ-тың «Монро доктринасын» жариялауы.

1828 ж – АҚШ-та Демократиялық партияның құрылуы.

1830 ж – Франциядағы шілде революциясы.

1830 ж – Бельгиядағы революция, Бельгияның тәуелсіздігінің жариялануы. 1839-1870 жж – Осман империясындағы Танзимат реформалары.

1840-1842 жж – Қытайдағы бірінші «апиын» соғысы.

1845 ж – алжирдегі көтеріліс.

1846-1848 жж – АҚШ-тың Мексикамен соғысы және АҚШ-та Техас, Калифорния, Аризона, Нью-Мексико т.б. қосылуы.

1848  ж 25 ақпан – Францияда Екінші республиканың жариялануы.

1848-1849 жж – Австрия, Пруссия, Италия, Франциядағы революция.

1849  ж – Ост-Үнді компаниясының Үндістанды даулап алуды аяқтауы.

1850-1864 жж – Қытайдағы тайпиндер көтерілісі. 1851 ж 2 желтоқсан – Луи Бонапарттың мемлекеттік төңкерісі.

1852-1870 жж – Франциядағы Екінші империя.

1853-1856 жж – Қырым соғысы. Париж бітімі.

1854 ж – АҚШ-та республикалық партияның құрылуы. 1854 ж – жапондық-америкалық алғашқы теңсіз келісімшартқа қол қойылды.

1856-1860 жж – Қытайдағы екінші «апиын» соғысы.

1857-1859 жж – Үндістандағы сипайлар көтерілісі.

1858  ж – Ост-Үнді компаниясының жойылуы.

1859  ж – Австро-итальян-француз соғысы.

1861  ж – Итальян корольдығының құрылуы.

1861-1865 жж – АҚШ-тағы азамат соғысы.

1862  ж – АҚШ-тағы гомстедтер туралы заңның қабылдануы.

1862  ж – Пруссияда үкімет басына О.Бисмарктың келуі.

1863  ж 1 қаңтар – АҚШ-тың оңтүстік штаттарында құлдықтың жойылуы туралы заң күшіне енді.

1864  ж – І Интернационалдың құрылуы.

1865-1877 жж – АҚШ-тың оңтүстіктегі қайта құрылымдау кезегі.

1866 ж – Австрия-Пруссия соғысы.

1866  ж – Солтүстік-герман одағының құрылуы.

1867  ж – АҚШ-тың Ресейден Алясканы сатып алуы.

1867-1912 жж – Жапониядағы Мейдзи дәуірі.

1869  ж – Герман социал-демократиялық (эйзенахтық) жұмысшы партиясының құрылуы.

1870-1871 жж – Франция-Пруссия соғысы.

1870  ж 2 қыркүйек – Пруссия армиясының Седан түбіндегі жеңісі. 1870 ж 4 қыркүйек – Париждегі революция, Франциядағы Екінші империяның құлауы.

1871  ж 18 қаңтар – Версальда Герман империясының жариялануы.

1871  ж – Герман империясы конституциясының қабылдануы. 1871 ж – Германия мен Франция араларында Франкфурт бітімшартына қол қойылуы.

1871-1873 жж – Франциядағы А.Тьердің президенттігі.

1871-1890 жж – Германиядағы О.Бисмарктың канцлерлік етуі.

1872  ж – І Интернационалдың Гаага кеңесі.

1873  – «Үш император одағының» құрылуы.

1874-1880 жж – Англиядағы Д.Дизраэлидің консервативтік кабинеті. 

1877-1878 жж – орыс-түрік соғысы.

1878  ж – Берлин конгресі.

1879  ж – Австро-герман одағының құрылуы.

1882 ж – Германия, Австро-Венгрия, Италия арасындағы Үштік одақтың құрылуы.

1884-1885 жж – француз-қытай соғысы.

1885-1889 жж – Франциядағы буланжешілдердің қозғалысы. 

1889 ж – Жапония Конституциясының қабылдануы.

1894-1895 жж – жапон-қытай соғысы. 1894 ж – «Қытайдың қайта өрлеу қоғамының» құрылуы.

1894-1906 жж – Дрейфус ісі. 1898 ж – испан-америкалық соғыс.

1898-1900 жж – Қытайдағы ихэтуаньдар көтерілісі. 1899 ж – АҚШ-тың Қытайда «ашық есік» саясатын жариялауы.

 

ТЕРМИНДЕР СӨЗДІГІ

Автономия – өзін-өзі басқару, мемлекеттің кейбір бөлігінің (көбінесе ұлттық негізде) ішкі істерін өзі шешу құқығы.

Акция – белгілі бір компанияның шығарған, оның иесіне осы компанияның табыстарының белгілі бір үлесін алуға құқығын беретін, құнды қағазы. Антикалық – ежелгі гректер мен римдіктердің тарихы мен мәдениетіне қатысты деген ұғымды білдіреді.

Антисемитизм – ұлттық төзбестіктің бір түрі, еврейлерге қарсы бағытталған, оларды қудалауға арналған саясат пен идеологияның түрі.  Арендатор – ірі жериеленушіден уақытша жерді жалға алушы және ол үшін жер иесіне жалақысын төлеп тұрушы шаруа. Армада – көп кемелер тобы, ірі әскери флот. Мысалы, 1588 жылы ағылшындар Испанияның «Жеңілмейтін армадасын» тас-талқан еткен болатын.

Атеист – адам құдайды мойындамайтын немесе оның барына сенбейтін діндар.

Ашар – Осман империясындағы жерді жалға алған шаруалардың төлейтін салығы.

Барокко – XVI ғасырдың аяғы – XVIII ғасырдың ортасындағы еуропалық сәулет өнерінің басты стильдерінің бірі болды. Барокко өнері аристократия мен шіркеудің күш-қуатын дәріптеуге шақырды.

Баж салығы – әкелінетін және шығарылатын тауарларға салынатын салық.

Батырақ – жалдамалы қызметші.

Бейтараптық (нейтралитет) – басқа мемлекеттердің арасында болып жатқан соғысқа араласпау және олармен бейбіт қатынастарды сақтап отыру туралы мемлекеттің саяси және заңды ережесі.

Билль – Англия мен АҚШ-та маңызды заңдарды осылай атаған. Боғдыхан – монғол тіліндегі «богдохан» қасиетті билеуші деген мағынаны білдіреді. Цин империясы тұсында Қытай императорларын осылай атаған. Буржуазия, буржуа – орта ғасырларда қала тұрғындарын осылай атаған; кейінірек – жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланушы мануфактуралар, капиталистік кәсіпорындар иелерінің аты.

Бюргерлер – Батыс Еуропадағы қала тұрғындары.

Бюрократия – жоғары шенеуніктер тобы, жоғары шенеунік әкімшілігі.

Варварлар – ежелгі гректер мен римдіктер жатжерліктерді осылай атаған. Варналар – дәстүрлі үнді қоғамындағы адамдардың туғаннан айқындалатын әлеуметтік топтары. Варналар төрт кастаға бөлінеді: брахмандар, кшатрийлер, вайшилер және шудралар.

Вассал – ірі жер иесі – феодалдан жер иелігін (феод) алған, сол үшін оған қызмет етуге міндетті феодал.

Вилайеттер – Иран мен Осман империясындағы басып алынған жерлерден тұратын әкімшілік аймақтар.

Гегемония – басымдылық үстемдік.

Гетто – ұлттық, нәсілдік немесе діни белгілері бойынша адамдарды мәжбүрлеп қоныс аударуға арналған қалының бір бөлігі.

Гуманизм – адамды құрметтеп, сүюді насихаттап, оның өмірін ең жоғарғы құндылық деп жариялаушы идеялар мен көзқарастардың жиынтығы. Ғылыми революция – ғылыми жетістіктердің негізінде адамдардың дүниеге көзқарастарының өзгеруі.

Декабристер – ХІХ ғасырдың бірінші жартысында тарихи әдебиетте қолданылған, 1825 жылы 14 желтоқсанда алғашқы рет басыбайлылық құқыққа, самодержавиеге қарсы қару алып, күреске шыққан құпия ұйымдардың қатысушыларының атағы.

Диван – түрік сұлтанының маңыздағы уәзірлер мен ірі шенеуніктерден құралған кеңес.

Дипломатия – сыртқы саясат саласындағы қызметтік әрекеттер.

Дредноут – желілік кемелердің белгілі бір сыныбы.

«Еңбектің азат етілуі» - Плеханов негізін қалаған Ресейдегі алғашқы марксистік ұйым.

Еңбекпен өтеу – помещикке тиесілі жерлерді пайдалану ақысы ретінде еркін шаруаның помещиктің шаруашылығында жұмыс істеуі. Еріктілер – әскери қызметке ерікті түрде кірген адамдар немесе өз еркімен өтеусіз қоғамға пайдалы қызметпен айналысатын адамдар. Еуроцентризм – Еуропаға басқа халықтар еліктейтін үлгі дейтін түсінік. Жалпыға бірдей сайлау құқығы – заңда белгіленген жасқа жеткен барлық азаматтардың мемлекеттік билік органдарын сайлауға қатысу құқығы. Жасақ – соғыс уақытында қоғамның әскери міндеті емес таптарынан құрылған әскери құрылымдар. Мұндай әскерге өз Отанын қорғауды қалағандар кірді.

Иезуиттер – «Иисус ордені» деп аталатын католиктің діни бірлестіктің мүшелері.

Инквизиция – католиктік шіркеуде еретиктермен, шіркеудің басқа да қарсыластарымен күресу үшін құрылған діни сот. Кавалерлер – Англиядағы азаматтық соғыс кезіндегі корольды жақтаушылар.

Кальвинизм – Реформация кезінде Ж.Кальвин негізін салған протестантизмнің бір ағымы.

Қаржы капиталы – банктік және өнеркәсіптік капиталдардың қосылуының нәтижесі.

Капиталистік кәсіпорын – қосымша пайда табу мақсатымен жеке кәсіпкер құрған және жалдамалы жұмысшылардың еңбегін пайдаланатын кәсіпорын. Каста – дәстүрлі үнді қоғамындағы белгілі бір кәсіп немесе шығу тектері біріктіретін адамдардың томаға-тұйық тобы.

Классицизм – XVII ғасыр мен XIX ғасыр басындағы еуропалық әдебиет пен өнердегі бағыт. Оның негізіне антикалық өнердің үлгілері алынды. Коалиция – жалпы саяси, экономикалық немесе әскери мақсаттарға жету үшін құрылған саяси топтардың, мемлекеттердің бірлестігі, одағы, келісімі.  Кодекс – заңдарды жүйеге салушы біртұтас құқықтық акт, ережелердің, нанымдардың жиынтығы.

Конгресс – съезд, жиналыс. АҚШ-та заң шығарушы орган (парламент). 

Конкситадорлар – жаңа дүниені жаулап алуға қатысқан испан әскерлері.  Конституция – мемлекеттік органдарының құрылысы мен қызметінің принциптерінің белгілейтін оның негізгі заңы. Конституцияда азаматтардың негізгі құқықтары мен бостандықтары белгіленеді. Контрибуция – (лат. contributio) жеңілген мемлекеттің жеңген мемлекеттің пайдасына төлейтін салығы.

Контрреформация – Реформация жылдарында католицизмнің шептерін қалпына келтіруді мақсат етіп қойған, Рим Папасы басқарған католиктік шіркеудің қарсы шабуылы.

Құқықтық мемлекет – әрбір азаматтың өмір сүру, жекеменшік иелену және жекебасының құқықтарына заңмен кепілдік берілген және қорғалатын мемлекет. Құқықтық мемлекетте барлығы заңға бағынады, заң алдында тең, заңды орындауға барлығы да міндетті. Мұндай мемлекетте өкіметті зорлықзомбылық және бұрмалаушылықтан тежейтін механизмдер жолға қойылған.

Латифундиялар – жекеменшіктегі ірі жер учаскелері.

Лендлордтар – Англиядағы ірі жер иеленушілер. Либерализм (лат. liberalis - еркін) – кең саяси және экономикалық еркіндіктерді (атап айтқанда, кәсіпкерлік еркіндік, пікір бостандығы, кемітілген парламентаризм және т.б.) заңды әдістермен қорғайтын ілім әрі қоғамдық-саяси ағым. Либерализмнің басты мақсаты – тұлғаның еркіндігін және индивидтің басқа да азаматтық және саяси құқықтарын қамтамасыз ету, мемлекеттің қызметін шектеу.

Либералды – еркін, еркін ойлайтын, азат ойлы.

Либералды халықшылдық – «халыққа қарай жүрудің» сәтсіздігінен соң пайда болған және социализмге заңды амалдар арқылы жетуді көздеген ағым. 

Лига – одақ, бірлестік.

Мануфактура – қол еңбегіне негізделінген (бірақ техникалық жаңалықтар қолданылған) және жұмысшылардың арасында еңбек бөлінісі болған кәсіпорын.

Маргиналдар – корпорациялардан тыс, аралық жағдайлардағы адамдар. Марксизм – қазіргіні материалистік талдау мен болашақты социалистік тұрғыда елестетуге негізделген К.Маркс пен оның ізбасарларының көзқарастарының жиынтығы.

Меджилис – Иран мен Осман – түрік мемлекеттеріндегі және басқа да мұсылмандық елдердегі парламенттің атауы.

Микадо – Жапониядағы императордың атауларының бірі. Бұл императорға қатысты атауды жапондықтардан бұрын шетелдіктер көбірек қолданған.  Милитаризм – мемлекеттің қаруланып соғысқа әзірлену жолындағы реакциялық саясаты. Милитаристік елдерде бұл мақсатқа бүкіл саяси, экономикалық және мдеялық өмір бағындырылады. Миссионерлер – христиан дінін тарату мақсатымен басқа елдер мен жерлерге жіберілетін діни уағызшылдар.

Монархия – мемлекеттік билік атадан балаға мирас болатын басқару жүйесі. 

Монополия – бір нәрсені шығаруға, сатуға, пайдалануға ерекше құқықтылық.

Муниципалитет – жергілікті басқару органы.

Мэйдзи – (1868-1912 жж) – Жапонияда билік еткен жапон императоры Муцухитоның дәуірі.

Натуралды шаруашылық – өнімдер базарда сату үшін емес, ішкі қолданысқа арналып шығарылатын шаруашылық.

Нәсілдік кемсітушілік – құқықбұзушылық болып табылады, ол нәсілі бойынша құқықтарды шектеу, қысым жасау, сондай-ақ нәсілші идеяларын насихаттау.

Отар – шет мемлекеттің билігіндегі тәуелді, жеке саяси және экономикалық билігі жоқ, ерекше тәртіптің негізінде басқарылатын аймақ. Отаршылдық – еуропалықтардың алыс жерлер мен елдерді басып алу мен олардың байлықтарын тонауға бағытталған саясаты. Өнеркәсіптік төңкерісі – қол еңбегінен мәшинеге, мануфактурадан фабрикаға өтуі. Өнеркәсіп төңкерісінің барысында инлустриалды буржуазиялық қоғамның негізгі екі табы – буржуазия мен пролетариат қалыптасты. 

Плебейлер – төменгі сословиелердің ішінен шыққан қарапайым адамдар. Пресветериандар – шіркеуді дін қызметкерлерінің пресветериандық жиналысы басқару керек деп есептейтін протестанттар. Олар алтарьларға, иконалар мен балауыздарға қарсы шығып, құдайға құлшылық етудегі басты нәрсе дұға оқу емес, пресвитердің уағызы деп есептеді. 

Пролетарлар – капиталистік кәсіпорындарда еңбек етуші жалдамалы жұмысшылар.

Протекторат – Англиядағы 1653-1659 жылдардағы мемлекетті басқару түрі, республиканы осы кезде лорд-протектор (қорғаушы) О.Кромвель басқарды. 

Протекционизм – мемлекеттің өз өнеркәсібін қорғауға бағытталған саясаты.

Протестанттар – реформацияның жақтастары.

Радикализм (лат. radicalis-түпкі) – қызмет объектісінде айтарлықтай өзгерістерге қол жеткізу мақсатында шешуші көзқарастарды, шешуші әрекеттерді қолдану.

Радикал демократтар – «Ұлы реформалар» дәуірінде демократияның абсолютті бірізді әрекетінің жақтаушылары.

Реализм – әдебиет пен өнерде стилі мен әдіс, шыншыл шындықты көрсетуді мақсат етіп қояды.

Рококо (франц. rokoko – ұлу қабыршағы) – Францияда пайда болған өнер. Оған тән сипаттарға әсемдік, интерьер мен композициялардың сәндік үлгілері жатады.

Революция – қоғам өміріндегі түпкілікті бетбұрыс, түбегейлі өзгеріс. Революция әртүрлі салада: қоғамдық қатынастарда, техникада, ғылымда, мәдениетте, санада орын алады. Қоғамдық қатынастар саласындағы революциялар әлеуметтік деп аталады. 

Рекрут - (франц.recruter) әскери міндеткерлік немесе жалдану арқылы әскери қызметке қабылданған адам. Реформа – өзгерістер, қайта құрулар.

Самурайлар – Жапониядағы әскери дворяндар. Әскери, әулет, әлеумет сословие ретінде VIII ғасырда пайда болып, ХІІ-XIV ғасырларда Минамото сегунаты кезінде ресми қалыптасты.

Сегун – әскербасы, әскери билік иесі, ХІІ-ХІХ ғасырлардағы Жапонияның             іс жүзінде билеушісі.               

Секта – діни қауымдастың үстемдік құрушы шіркеуден бөлінген тобы.                   Сеньор – Батыс Еуропадағы феодал, өзіне тәуелді шаруалар болған жер          иесі.          

Сепаратизм – мемлекет аумағының бір бөлігін бөліп тастап жаңа дербес              мемлекет құру мақсатында оқшауланған саясаттың бағыты.      Сипайлар – ағылшын отаршылдығы кезінде еуропалық офицерлер       басқарған әскер қатарында қызмет етуге үйретілген және қаруланған     үндістандық жалдамалы әскерлер.          

Сипахи – Осман империясындағы атты әскерлер, XV-XIX ғасырларда  негізгі әскери күш иелері болған.            

Собор – 1) қаланың немесе монастырьдың басты храмы; 2) маңызды шіркеу        

және діни мәселелерді талқылау үшін шақырылатын жоғарғы діни        басшылардың жиналысы.            

Танзимат – ХІХ ғасырлардың ортасында Осман империясында жүргізілген             реформалардың атауы.         

Тайпиндер – «тайпин» - «ұлы игілік» деген сөзден шыққан, ұлы игілік                      

заманын құруға ұмтылған Қытайдағы 1850-1864 жылдардағы шаруалар                  көтерілісі осылай аталды.       

Талья – XV-XVIII ғасырда Францияда жер мен мүлікке салынатын негізгі            тікелей салық. Бұл салықты тек шаруалар мен қала тұрғындары (буржуа       

мен қолөнершілер) ғана төледі. Дворяндар мен діни адамдар бұл салықтан            босатылған болатын.               Трактат – баяндау түріндегі ғылыми шығарма.                

Трансатлантикалық құл саудасы – Американың плантацияларына еңбек           ету үшін құлдарды Африкадан әкелу үдерісі. Африкалық құлдардың                 алғашқы тобы Америкаға 1510 жылы келді. Трансатлантикалық құл      саудасының басы осылайша өрбіді.        

Трест – өндірістік және коммерциялық операцияларды                                               

орталықтандырылған бір типтес кәсіпорындардың монополистік             бірлестіктердің түрі.              

Уния – одақ.                                                                                                                

Утопия – жер бетінде жоқ, идеалдық қоғамды суреттеу; орындалмайтын,              іске аспайтын арман. Әлеуметтік утопия – өмірде жоқ, бірақ автордың                 ойынша, ең әділетті, ең жақсы қоғамдық құрылыс.                 Фабрика – мәшине өндірісіне негізделген ірі кәсіпорын.        Фактория – көпестердің отарларда ұйымдастырған сауда кеңсесі және  қонысы.    

Федералистер – XVIII ғасырдың соңында – ХІХ ғасырдың басындағы  АҚШ-тағы саяси партия, ірі саудагерлер мен құлиеленуші-   плантаторлардың мүдделерін жақтады, АҚШ-тың федералдық үкіметін               күшейтуге ұмтылды.             Федерация – белгілі бір дербестікпен пайдаланатын бөліктерден тұратын               одақтық мемлекет.   

Феод – сеньордың өз бағыныштысына әскери қызмет атқарғаны үшін                     

берген мұрагерлік жер иелігі.                                                                                       

Философ – дүниеге және ондағы адамның орнына көзқарас жүйесін      жасаушы, дүниетаным проблемаларын зерттеуші ғалым-ойшыл.            

«Халық еркіндігі» - патшаны өлтіру арқылы шаруаларды төңкеріске                  

шақыруды көздеген халықтық ұйым.                                                                          

Халықшылдық – шаруалар қауымына иек артып социализмге қол       жеткізуге ұмтылған ресейдлік қоғамдық қозғалыс бағыты. Халықшылдық                 

қозғалыстың әртүрлі деңгейлерінде төңкерістік немесе либералды          бағыттары басымдыққа ие болды.          Халықтық өкілдік – мемлекеттік басқару органдарына халық арасынан     сайланған өкілдің қатысуы.     «Халыққа бару» - ХІХ ғасырдың 70-жылдары халықшылардың жеке  насихаттау арқылы шаруаларды төңкеріліске шақыруы.          

Шовинизм – ұлтшылдықтың шектен шыққан түрі, ұлттық артықшылықты          

уағыздау. Шовинизм басқыншылық соғыстарды, ұлтаралық   алауыздықтарды ақтайды.        

Ымыра – мүмкіндігінше мүдделі жақтардың барлығына тиімді шешім.    Эдикт – корольдің императордың ерекше маңызды жарлығы.               Эмигранттар – бұл жерде: революция кезінде оған жаулықпен қараған                 және Францияны тастап кеткендер.        

Энциклопедистер – ғылымның барлық салалары бойынша мақалаларды               біріктірген ғылыми-анықтамалық басылым.           

Эскадрон – жаяу әскер ротасына барабар атты әскер бөлімі.                                

Этика – қоғамға, адамдарға сыпайылықпен қатынас жасаудағы мінез-    құлық, әдеп қалыптарының жүйесі.           

Юнкер – Пруссиядағы дворян жер иеленуші, помещик.                                               

Янычарлар – орта ғасырларда түркі әскері қатарына арнайы қолға түскен             тұтқындардан құрылған жаңа әскер түрі. XVIII-XIX ғасырдың басында                 янычарлар сұлтан өкіметіне қауіп төндіріп, үлкен күшке айналады. ІІ    Махмұт сұлтан (1808-1839) жылы 1826 жылы янычарларды таратып                      жіберді.