Современные методы создания приложений

Ilmni  kitobdan ,  bilimni hayotdan  o’rgan!

MAVZU:   ILOVALAR    YARATISHNING  ZAMONAVIY  USULLARI

Reja: 1. Zamonaviy ilovalar. 2. Dasturlashning rivojlanish  4. Delphi dasturlash muhiti.  3.  Zamonaviy dasturlash  bosqichlari. muhitlari.

1.Zamonaviy ilovalar.     Ma’lumki, zamonaviy  kompyuterlar operatsion tizimga ega. Operatsion tizim  ilovalari ular yordamida amaliy vazifalarni bajarishga xizmat  qiladi. Ilovalarga misol sifatida ofis ilovalari: MicroSoft  Word (qisqacha –MS Word),–MS Excel,–MS Access, – MS  Power Pointlarni keltirish mumkin.      Bu ilovalarning o‘ziga xos jihati ularning interfaolligi  bo‘lib, ular yordamida yuzlab va minglab amallarni bajarish  mumkin. Bunday murakkab ilovalarning o‘zi qanday  yaratiladi?       Ilovalarni yaratishning dasturiy vositalari bugungi kunga  kelib juda katta imkoniyatlarga ega. Ular bilan tanishishni  dasturlash tarixiga nazar tashlashdan boshlaymiz.

2.Dasturlashning rivojlanish bosqichlari. Ilovalar  (amaliy dasturlar) yaratish vositalarining rivojlanishini  quyidagi bosqichlarga ajratish mumkin:     Dastlab yaratilgan kompyuter­larda dastur bevosita  mikroprotsessorning buyruqlari (mashina kodi) ketma­ ketligi ko‘rinishida yozilgan. Bu esa dasturlash uchun  juda katta kuch va vaqt talab qilgan, dasturdagi xatolarni  topish mushkul bo‘lgan. Bu ishni bir oz bo‘lsada  osonlashtirish uchun mikroprotsessor buyruqlari uchun  qisqa nomlar kiritilgan va maxsus dastur bunday nomlarni  mashina kodi (mikroprotsessor buyruqlari)ga o‘girib  bergan. Hosil bo‘lgan dastur kodi bevosita kompyuterda  bajarilgan. Bunday dasturlash Assembler tilida dasturlash  deb atalgan.

Kompyuterlar ommaviy ishlab chiqarila boshlangach  (uchinchi avlod kompyuterlari), ularda operatsion tizim  vujudga keldi. Bunday kompyuterlarda dasturlash uchun  yuqori darajadagi dasturlash tillari yaratildi. Dasturlash endi  kompyuterning mashina kodiga bevosita bog‘liq bo‘lmay  qoldi. Dasturlash tili odamlar orasidagi muloqot tiliga  ko‘proq 80 o‘xshab bora boshladi. Masalan, bu tillarda agar  x>0 bo‘lsa, u holda y=ln(x) kabi jumlalardan foydalanish  mumkin bo‘lgan. Dastur matnini kompyuter tushunadigan  mashina kodiga o‘girishni maxsus ishlab chiqilgan va  translyator deb ataluvchi dastur bajargan. Natijada dasturlash  ancha osonlashib, kompyuter yordamida yechiladigan  masalalar ko‘lami kengaydi.

Navbatdagi bosqichda kompyuterda yechiladigan  masala bir necha kichikroq va osonroq masalalarga  ajratilgan. Zarurat bo‘lganda, ular ham o‘z navbatida  yanada kichikroq masalalarga bo‘lib chiqilgan. Bu esa  bitta masala bo‘yicha bir nechta, ba’zan o‘nlab  dasturchilar birgalikda shug‘ullanishlariga imkon berdi.       Yaratilayotgan dasturiy vositalarning, ya’ni  ilovalarning sifati yanada oshdi, dasturlar yanada  murakkablashdi, dasturlar ko‘proq imkoniyatlarga ega  bo‘ldi. Bunday dasturlash tuzilmaviy dasturlash deb  atalgan. Biz bilgan dasturlash tili Turbo Pascal shunday  tillar jumlasiga kiradi. Masalani kichikroq masalalarga  ajratish hamda dasturlash protseduralar va funksiyalar  yordamida amalga oshirilgan.

Dasturlashning navbatdagi bosqichi obyektlarga yondashgan  dasturlash deb ataladi. Bu birinchi navbatda shaxsiy  kompyuterlarning   keng tarqalishi va ularda ishlashni yanada oson va qulay qilish  maqsadida yaratilgan grafik operatsion tizimlar (ularga hozirgi paytda  keng tarqalgan Windows ham kiradi) bilan bog‘liq.         Biz bilamizki, axborotni qayta ishlash usulini ma’lum bo‘lgan  ma’lumot deb atash mumkin. Har qanday axborotni obyekt deb  qarashimiz mumkin. Turbo Pascalda ma’lumotlar o‘zgaruvchi va  o‘zgarmaslarga bo‘linadi. Ularni qayta ishlash usullari (qayta ishlash  algoritmlari) alohida protseduralar va funksiyalar ko‘rinishida bo‘ladi.         Obyektlarga mo‘ljallangan dasturlashda avvallari birlashtirish  mumkin bo‘lmagan bu ikki unsurni birlashtirish imkoni paydo bo‘ldi.  Ular orasidagi farq yo‘qola boshladi. Natijada axborot bilan ishlash  yanada qulay va yanada osonroq bo‘lib qoldi. Bu esa bitta dastur  ustida o‘nlab, yuzlab va hatto minglab dasturchilar birgalikda  ishlashlariga imkon berdi. Yaratilgan amaliy dasturiy vositalarning  imkoniyatlari keskin oshib ketdi.

Agar oyna degan obyekt yaratilgan bo‘lsa, dastur oynasi bilan ishlash bu  obyektning xossalarini kerakli tarzda o‘rnatish va obyekt usullaridan kerakli  joyda foydalanish ko‘rinishida juda oson kechadi. Natijada dasturlash yanada  osonlashdi, yaratilayotgan dasturlarning sifati yanada oshdi.         Endi ilova yaratish uchun boshqalar tomonidan yaratilgan tayyor obyektlarni  dasturga kiritish va ularning xossalarini kerak bo‘lgandek qilib o‘rnatish yetarli  bo‘lib qoldi. Bunday dasturlash vizual dasturlash deb ataladi va dasturlash  ko‘proq Lego yordamida o‘yinchoq yasashga o‘xshab qoldi.          Hozirgi paytda umumlashgan dasturlash usuli ommaviylashib bormoqda.  Uning ma’nosini quyidagicha tushuntirish mumkin. Dasturda uchburchak,  to‘rtburchak, ko‘pburchak, aylana kabi obyektlar va ularning yuzasi degan  xossalari bo‘lsin. Ularning har biridan foydalanish o‘rniga geometrik shakl yuzasi  degan xossadan foydalanishimiz mumkin. Dasturning o‘zi qanday geometrik  shakl to‘g‘risida gap ketayotganini aniqlab, kerakli obyektning kerakli xossasidan  foydalanib javobni topadi. Natijada dasturlash yanada osonlashdi va arzonlashdi.                   Endi yaratilayotgan dasturni bir paytning o‘zida xoxlagan operatsion  tizim uchun va uning interfeysini kerakli tilda yaratish mumkin. Ularni  o‘zgartirish ko‘p vaqt va kuch talab qilmaydi.

3.Zamonaviy dasturlash muhitlari.  Hozirgi paytda dunyoda o‘nmilliondan  ortiq dasturchilar bo‘lib, ulardan ikki millioni professional, qolganlari esa havaskor  dasturchilardir. Albatta, ularning ish qurollari, ya’ni ular foydalanadigan dasturlash  muhitlari ham bir­biridan farqlanadi.        Bugungi kunda keng tarqalgan dasturlash muhitlarida asosan uchta dasturlash tili:  Si, BASIC, Pascal dan keng foydalaniladi. Professional va tajribali havaskor  dasturchilar asosan C (Si) va uning keyingi variantlari  C++ va C# dan  foydalanishsa, faqat o‘zlarining masalalarini yechish uchun dasturlashda  foydalanadiganlarning ko‘pchiligi Pascal dan foydalanishadi. BASIC (to‘g‘risi,  Visual BASIC) Microsoft kompaniyasi mahsulotlari ofis ilovalari va boshqa  kompaniyalarning bir qator mahsulotlari, grafik muharrirlarda ishlarni  avtomatlashtirish uchun qo‘llaniladi.  Kuchli raqobat va foydalanuvchilarni jalb qilish maqsadida hozirgi paytda ommaviy  dasturlash muhitlari bir paytda bir nechta dasturlash tillaridan foydalanish imkonini  beradi. Shuningdek, so‘nggi paytda yaratilayotgan dasturlash tillarining ko‘pchiligi  yuqoridagi tillardan biridan foydalanayotganlar uchun mo‘ljallab yaratilgan.  Masalan, keng tarqalgan veb dasturlash tillari Java, Java Script, ASP, PHP, Python  lar C++ va C# ga, keng tarqalgan kompyuter matematikasi paketlari MatLab,  MathCAD, Maplelarning dasturlash tillari Pascalga, MacroMedia Flash nomli  animatsion grafika yaratish ilovasining dasturlash tili Action Script esa Visual  BASICga o‘xshab ketadi.

4. Delphi dasturlash muhiti.  Delphi (o‘qilishi Delfi)  qadimgi dunyoda mashhur bo‘lgan avliyo yashagan ibodatxona  joylashgan grek shaharchasining nomi bo‘lib, u avliyo kabi bu  dasturlash muhiti ham ko‘pchilik orasida juda mashhur bo‘lib  ketgan.   Uning qariyib chorak asr mobaynida  25 ta varianti  yaratilgan bo‘lib, ular quyidagi uchta guruhga ajratiladi:  Delphi 1 – Delphi 8 (1995­2003 yillar)  Delphi 2005 – Delphi 2010 (2005­2009 yillar)  Delphi XE 1 – Delphi XE 10 (2010­2017 yillar)          Ularning barchasida asosiy (ba’zan yagona) dasturlash tili  Object Pascal bo‘lsada, ko‘pchiligida C++, Assembler da, oxirgi  variantlarida Java da, ba’zi versiyalarida hatto PHPda ham dastur  yozish mumkin. Oxirgi versiyalari Windows ilovalari bilan birga  Android va IOS ilovalarini ham yaratish imkonini beradi.

Mustahkamlash  uchun   SAVOL VA  TOPSHIRIQLAR  1.Dasturlashning rivojlanish bosqichlarini sanab  bering.  2.Zamonaviy dasturlash muhitlari haqida nimalar  bilasiz?  3.Delphi dasturlash muhitining nechta varianti ishlab  chiqilgan va ular necha guruhga bo‘linadi?

Uyga vazifa 1. Delphi dasturlash muhitining nechta varianti ishlab chiqilgan va ular necha guruhga bo‘linadi?