Таулы жер өсімдіктері мен жануарлары

Сабақтың тақырыбы:  Таулы жер өсімдіктері мен                                          жануарлары

Сабақтың мақсаты:  Білімділік: Таулы жер өсімдіктері  мен жануарлар  туралы  түсініктерін кеңейту; Дамытушылық: Өсімдіктер мен  жануарлардың адам өмірі үшін  маңызын ұғындыру;  Тәрбиелік:   Табиғатты қорғап  сақтауға, қамқорлық жасауға  баулу;

Сабақтың көрнекілігі:  интерактивті тақта, «Кубизм» ойыны,  ребус, кесте, тест сұрақтары                  Сабақтың барысы:               І. Психологиялық дайындық                   Гүлдерді жұлмаймын,                   Торғайларды қумаймын.                   Сабағымды жақсы оқып                   Табиғатты қорғаймын.

ІІ. Үй тапсырмасы Тест    «Су бар жерде, тіршілік бар».   Сұрақтарға жауап бер. 1.Жер бетінің неше бөлігін су алып жатыр?          (үштен екі бөлігін) 2.Ең қомағай су  жәндігін айт.                                     (инелік) 3.Судың күйлерін ата.                                                (сұйық, бу, қатты) 4.Судың қасиеттерін жаз.             (мөлдір,түссіз,дәмі мен пішіні жоқ) 5.Оңтүстік Қазақстан облысында орналасқан қандай су қоймаларын білесің?                                                           (Бөген, Көксарай, Шардара) 6.Суда  қандай   өсімдіктер өседі?   (балықот,сары тұңғиық, суқұмық, бақа су көрігі,қоға, қамыс) 7.«Қызыл кітапқа» енген суда тіршілік ететін құстарды ата. (бұйра бірқазан, сары құтан, аққұтан, жалбағай, аққу, қарашақаз, шүрегей) 8.Балықтар қайда тіршілік етеді?                                                    (суда) 9.Су қоймасы өсімдіктері мен жануарларының жойылып кетуіне қандай  жағдайлар себеп болады?  (су қоймасы маңындағы ағаш, бұталарды кесу, шөбін малға таптату,суды  өндіріс қалдықтарымен ластау)            Сен өсімдіктер мен жануаларды қорғауға өз үлесіңді қосып                      жүрсің бе?            Қалай?

ІІІ.  Жаңа сабақ 1.Ребус шешейік. ,,,, , ,, ,,  (тау)

2.Сұрақ – жауап:    ­Тау дегеніміз не? Тау туралы не білеміз?    ­Еліміздегі негізгі тауларды атаңдар? Енді сол тауда өсетін өсімдіктер мен жануарлармен  танысайық.    Тау етегіндегі жазықтарды орманды алқаптар алып  жатыр. Онда  қарағай, шырша, шетен, көктерек,  қайың, тал, терек сонымен бірге ұшқат, тобылғы,  итмұрын т.б. сияқты бұталар да өседі.Биік таулардың  900 метрден                                        1500 метрге дейінгі деңгейдегі тау етегі                                         мен тауаралық аңғарларында елді                          мекендер орналасқан.Егістік, бау­ бақша,                          жүзім шаруашылығы дамыған.

Іле Алатауында жабайы алма,өрік,  долана, мойыл, шырғанақ, қарақат,  таңқурай өседі. Алтай тауында күреңот  қалың болып өседі. Оның биіктігі бір кейде  екі метрге дейін жетеді.Күреңот балды көп беретін                                            өсімдіктің бірі.Сондықтан онда омарта                                 шаруашылығы жақсы дамыған.                                Тау алқаптарын мекендейтін жыртқыш                                       аңдарға барыс, сілеусін жатады.  Сонымен                                    бірге арқар, ұлар, бүркіт, үкі,шіл,  жапалақ,                         тоқылдақ, қозықұмай, сияқты толып жатқан  жануарлар мекендейді.Алтай тауларының орманды  жерлерінде бұғы шаруашылығы дамыған.

2.Оқулықпен жұмыс.Тақырыпты оқып  кестені толтырайық. АРХАР БАРЫС БҮРКІТ НЕ БІЛЕМІЗ?

ІV.Бекіту Есіңде сақта! А)  Әр адамның жылдық өмірін қамтамасыз ету  үшін 200 тонна қатты қағаз, 800 тонна су және 1000  ватт энергия қажет. Адам мұның бәрін әрине  табиғаттан алады. Эколог ғалымдардың жүргізген  зерттеулерінің нәтижесінде мынандай жағдайлар  белгілі болды: ­қағазды толық  залалсыздану үшін 2­10жылда ­консервалы банкі – 90 жылда ­шылымның фильтрі – 100 жылда ­полиэтиленді қапшық – 20 жылда ­пластмассалардан жасалған құтылар – 500 жылда ­әйнек 1000 жыл ішінде ыдырап, залалсызданады  екен.

Ә) Қазақстанда «Қызыл кітап» Республика Үкіметінің  1978 жылдың 16­қаңтарындағы қаулысы бойынша  бекітілді.Оның омыртқалы жануарларға арналған  бірінші  бөлімі 1979 жылы қаңтар айында  жарық  көрді.Бұл кітапқа омыртқалы жануарлардың  87 түрі  мен түршелері, оның ішінде: сүтқоректілер – 37, құстар – 43, бауырымен жорғалаушылар ­8,  қосмекенділер – 1 және балықтардың – 4 түрі  тіркелді.1981 жылы екінші бөлімі жарық көрді.Оған  өсімдіктердің – 307 түрі,оның ішінде: жоғары сатыдағы  гүлді өсімдіктер (288), жалаңаш тұқымдылар (2),  қырықұлақ тәрізділер (3), қыналар (3),   саңырауқұлақтар (10), мүктер (1) сияқты өсімдіктер  бар.

1. «Кубизм» ойыны             А. Қазақстанда қандай қорық­ V.Қорытынды тар бар?  Қорғалжын,Қаратау,Алматы,Марқакөл, Батыс Алтай, Қатонқарағай) ( Ақсу Жабағылы,Наурызым,Барсакелмес,  Ә. «Қызыл кітап» қай жылы шықты? (1979 жылы бірінші,1981 жылы екінші  бөлімі) Б.Сыйлық

В.Тау өсімдіктері мен жануарларын  қорғаудың қандай жолдары бар?  (қорықтарда көбейту,ағаш кеспей,оларды  өсіру,аңдарды атпау, ауламау т.б.) Г. Банкрот Д.Тау етегінде орналасқан елдер  қандай шаруашылықтармен  айналысады? ( егістік, бау­бақша,жүзім)

VІ. Бағалау                                          Жарайсыңдар! VІІ. Үйге:  таулы жер өсімдіктері  мен   жануарлары туралы түсінік,  суретін салу.