Түрік қағанатының құрылуы, дамуы ,ыдырауы.

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі:  5.2 В   Күні: 29.06.18 Сынып: 6 Сабақ жоспары Мектеп: №24 Жалғызқұдық орта мектебі  Мұғалімнің аты­ жөні: Ахметова А.Ж.  Қатыспағандар: 0 Сыныптағы оқушылар   саны: 20 Қазақстандағы   ерте   ортағасырлық мемлекеттер   6.3.1.1   –   оқиғалардың   өзара   байланысын   табу   арқылы Түрік қағанаты құрылуының тарихи маңызын анықтау  6.3.1.2   –   VI­IX  ғасырлардағы  мемлекеттердің   даму ерекшеліктерін   түсіндіріп,   олардың   ұқсастықтары   мен айырмашылықтарын анықтау. Барлығы:  оқиғалардың   өзара   байланысын   табу   арқылы Түрік   қағанаты   құрылуының   тарихи   маңызын,   VI­IX ғасырлардағы   мемлекеттердің   даму   ерекшеліктерін түсіндіріп, мен айырмашылықтарын анықтай алады;  Көпшілігі: түрік тілдес тайпалары туралы мәлімет беретін дереккөздерді зерттеп, сипаттай алады; Кейбірі:  VI­IX   ғасырлардағы   мемлекеттердің   даму ерекшеліктерін   түсіндіріп,   олардың   ұқсастықтары   мен айырмашылықтарын салыстырып, талдау жасай алады Білу, түсіну, қолдану, талдау ұқсастықтары олардың       Ұқсастық, айырмашылық, дәлел Сабақтың тақырыбы:  Осы сабақта қол  жеткізілетін оқу  мақсаттары  Сабақтың мақсаты Ойлау дағдыларының деңгейлері Тарихи концепт Бағалау критерийлері Оқушылар   теорияны   түсінеді,   негізгі   идеяны   біледі,     олардың ұқсастықтары рефлексия жасайды VI­IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, мен айырмашылықтарын анықтайды;  VI­IX   ғасырларда   Қазақстан   жерінде   өмір   сүрген мемлекеттерді   және   олардың   хронологиялық   шеңберін атайды; мемлекеттердің орналасуын картадан көрсетеді; түрік   тілдес   тайпалары   туралы   мәлімет   беретін дереккөздерді зерттеп, сипаттайды; VI­IX ғасырлардағы мемлекеттердің даму ерекшеліктерін түсіндіріп, мен айырмашылықтарын салыстырып, талдау жасайды Оқушылар орындай алады: топта, сыныпта жұмысқа толық қатысады, бірін­бірі оқыту арқылы білім алады, ойларын ашық айтуға дағдыланады  ұқсастықтары олардың         Айтылым дағдысы жүзеге асады:    «Броундық қозғалыс» Тыңдалым дағдысы жүзеге асады:  Тілдік мақсат Интервью, «Алма ағашы»  әдісі  Жазылым дағдысы жүзеге асады: «Концептуалды кесте»,   картамен жұмыс, сәйкестендіру кестесі, , тарихи диктант жазу. Оқылым дағдысы жүзеге асады:   «Идеялар себеті» әдісі. Терминдер: қаған, теле, нушеби, жабғу  Шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау  География, қазақ әдебиеті («Күлтегін»), дүниежүзі тарихы  Оқушылар   презентациямен   жұмыс   істейді.     Бейнеролик қарайды   Орта ғасырлар тарихы нені оқытады екендігін түсіндіріп бере алады Құндылықтарды дарыту Пәнаралық байланыс қолдану   АКТ дағдылары Алдыңғы білім   Cабақтың барысы Жоспарланға н сабақ кезеңдері Басы Қызығушылы ғын ояту кезеңі   2 минут 5 минут Сабақта орындалуы тиісті  іс ­ әрекеттер  Ұйымдастыру кезеңі:   «Күн шуағын төгеді...» тренингі арқылы  психологиялық ахуал орнату. Топқа бөлу   Себетпен   конфет   әкелу.   Оқушыларға   себеттен конфет   алуларын   сұраймын.  Конфеттің түрлеріне қарай 3 топқа бөлініп отырады.  1­топ «Сары кәмпиттер» 2­топ «Көк кәмпиттер» 3­топ «Қызыл  кәмпиттер» Үй   жұмысын   сұрау:   Кесте   арқылы сәйкестендіру (жеке) Мәтінге   және   өз   біліміңізге   сүйеніп,   Түрік қағанатының   сыртқы   саясатындағы   әр бағытының   маңыздылығын   сиппаттап   кестеге толтырып жазыңыз, жауабыңызды негіздеңіз.  Түріктер   әрісі   Бумын,   берісі   Мұқан   қағанның тұсында   жужандарды   бас   көтерместей   етіп жеңді. Түріктер өз биліктерін батыс бағытта да жүргізе бастайды. Осы жорықта Бумын қағанның інісі   Иштеми   10   түмен   әскерді   басқарды.   Ол күшпен   ху елін  (соғдылықтарды)  жаулап  алуға аттанды.   Алтайдың   теріскейіндегі   тайпаларды бағындырды.Түріктер   555   жылдың   өзінде   Арал теңізіне   дейін   жеткен   және   жол   бойы   ешбір тегеурінді   қарсылық   көрмеген.   Түріктер   Орта Азияның   ішкі   аумақтарына   қарай   жасаған жорықтарында   эфталиттерден   қатты   қарсылық көріп,   жорықтарын   уақытша   тоқтатуға   мәжбүр Ресурстар   Сәйкестендіру жазылған парақшалар Авторлар жазылған схема және сурет болған.   Оларды   он   жылдан   кейін,   563­567 жылдары   жаулап   алды.   581   жылы   (Тобо   қаған қаза болғаннан кейін ) қағанат ішінде өзара соғыс басталды.  Батыста Шығыста Түрік қағанатының сыртқы саясатында  маңызды рөл атқарған бағыттарды атаңыз.  Өз жауабыңызды негіздеңіз. Дескриптор  Білім алушы − Түріктердің шығыс бағытта жүргізген саясатын атайды;  − Түріктердің батыста жүргізген саясатын  атайды;  − Түрік қағанатының сыртқы саясатында  маңызды рөл атқарған бағыттарды анықтап,  дәлелдер келтіру.  Қалыптастырушы бағалау:  қол шапалақтау әдісі арқылы Жаңа сабаққа зейін аударту: «Әлемді шарлау» әдісі арқылы түсіндіріледі. Оқушылар   өз   ойларын   стикерлерге   жазып жабыстырады. Топтарға тапсырма (Мәтін бөліктерін тарату) Оқулықтағы тапсырмаларды топтарға бөлу Түргеш   қағанаты   704­756   жылдар   аралығында өмір сүрді. Қағанаттың негізін қалаушы Үшелік­ қаған   болды. Қағандықтың территориясы Орта Азияның   оңтүстік­шығысында   Шаш   (Ташкент) қаласынан   Шығыс   Түркістандағы   Бесбалық, Турфан қалаларына дейінгі аралықты қамтыды. VI ғасырда Тянь­Шань таулы аймақтарында өмір сүрген   түргештер   VII   ғасырда   Жетісуға   қоныс аударып,   Батыс   түрік   қағанатының   сол қанатының құрамына енген, халқы ең көп тайпа болған. Қағандық халқының этникалық құрамы негізінен   сары   және   қара   түргеш   тайпаларынан тұрды.   Жазба   деректердің   көрсетуі   бойынша 7 минут олар   Шу,   Талас,   Іле   бойларында   өмір   сүрген. Үшелік   қаған   өзінің   негізгі   тайпаларын   екі Ордаға бөліп, басты орталығын Суяб қаласында, екінші   ордасын   Іле   аңғарындағы   Күнгіт қаласында   орналастырған.   Батыс   түрік қағандығының құрамында болған басқа да түрік тілдес тайпаларда түргештердің құрамына енген. Саяси әкімшілік билік қағандықтың ең жоғарғы билеушісі бас қағанның  қолында болды. Үшелік қаған қағанатты   20 әкімшілік аймақтарға бөліп, әр аймақта 7 мыңнан әскер ұстады. Қарлұқ   қағанаты   (756­940   ж.ж.).   Қарлұқтар туралы   алғашқы   деректер   V   ғасырда   олардың тирек   тайпаларының   құрамында   болғандығын айтады.   Қарлұқ   туралы   алғашқы   дерек   “суй әулетінің   тарихында”   581­618   жылдары кездеседі.   Онда   қарлұқтар   өздерінің   басты руының   атымен   бұлақ   (було)   деп   аталған. Қарлұқ  тайпаларының әуелгі орналасқан аймағы – Батыс Алтай мен Тарбағатай арасындағы өлке. VII ғ. орта кезінде қарлұқ бірлестігінің құрамына ірі­ірі   үш   тайпа   –   бұлақ,   шігіл   және   ташлық кірген.   Әмудәриядан   бастап   Қытайға   дейінгі түріктердің барлығын шігіл деп атаған. Олардың біразы   Таласқа   жақын   жерде   «Шігіл»   деп аталатын   қалада   тұрған.   Шу   аңғарында   тұрған қарлұқ   қоныстарының   орталығы   –   Баласағұн қаласы. Қарлұқтардың біраз тобы Х ғасырда Іле аңғарында,   Ыстықкөл   мен   Балқаш   көлдерінің аралығында көшіп­қонып жүрген. Қарлұқтардың көсемдерін   “жабғу”   деп   атаған.   Олардың астанасы Қойлық қаласы болды. Оғыз мемлекеті (Х­ХІ ғғ.).  Қарлұқ қағанатының солтүстік­батыс   жағында,   Сырдарияның   орта және   төменгі   бойында,   оған   жалғасып   жатқан Батыс Қазақстан далаларында ІХ­Х ғасырларда  Оғыз тайпаларының ежелгі феодалдық мемлекеті қалыптасты.   М.Қашқаридің   сөздігі “Диуани­лұғат­ат­түрік”   бойынша   Оңтүстік Қазақстанның   жерінде,   әсіресе   Ыстықкөл   мен Шудың   орта   бойында   қырғыз,   қыпшақ,   оғыз, иағма,   чігіл,   имек   сияқты   түрік   тілдес тайпалардың   қатар   өмір   сүргендігі   белгілі. Осыған   қарағанда   оғыздардың   алғашқы   отаны  Жетісу болғандығына күмән жоқ. Алайда ҮІІІ ғ. екінші жартысынан бастап қарлұқ тайпаларының күшеюіне   байланысты   оғыздар   Сырдарияның орта және төменгі бойына ауа бастаған. Сөйтіп ІХ ғ.  аяғында осы аймақта оғыз тайпаларының бірлескен одағының нәтижесінде партиархалды­ феодалдық   мемлекет   құрылады.   М.   Қашқари оғыз   елінің   22,   кейбір   деректерде   24   тайпаға   Әйгілі бөлінгенін жазады. Қолдану «Интервью» әдісі Жалпыға арналған тапсырма: Оқушылар   тақырып   аясында   сұрақтар құрастырады. ілінеді. Оқушылар бір­бірінің сұрақтарына жауап береді. Сергіту   сәті.   «Ауада   жазу»:   баспен,   көзбен, қолмен,   аяқпен   1,2,3,4,5   сандарын   жазу. Мақсаты: ұзақ отырған адамның денесін ширату.   Сұрақтар   тақтаға   Ортасы 20  минут   №1Тапсырма Топтық жұмыс:    «Әлемді шарлау»  әдісі   бойынша  тақырыпты топтар бір­ біріне түсіндіреді.  Мақсаты:  Оқушылардың   өздігінен   білім   алып жаңа тақырыпты меңгеріп белсенділігін арттыру. Дескрипторлар: 1. Тақырыпты толық оқу 2. Тақырыпты түсінікті жеткізу  Қалыптастырушы бағалау: Лайк­дизлайк Оқулық Ерте  ортағасырлық  мемлекеттер  кескін картасы № 2­тапсырма Топтық жұмыс: Кескін картамен  жұмыс.    Кескін картаға, түрік тайпаларының Қазақстан территориясында орналасуын көрсетеді Мақсаты:  оқушылардың   көзбен   көріп   есте сақтау  қабілетін жақсарту.. Дескрипторлар: 1. Мемлекеттердің   орналасуын   дұрыс көрсетеді 2. Мемлекет астаналарын көрсетеді Қалыптастырушы   бағалау: арқылы    смайликтер кесте № 3­тапсырма Топтық жұмыс «Концептуалды кесте» Мемлекеттер  Хронология Саяси тарихы  Түрік қағанаты  Батыс түрік қағанаты  Түргеш қағанаты Қарлұқ қағанаты  Оғыз мемлекеті Қимақ қағанаты Мақсаты:  Деректерді салыстырып талдауға және саралауға үйренеді. дескрипторлар: 1. Мемлекеттердің уақытын көрсету   хронологиялық 2. Саяси тарихын ашып көрсету Қалыптастырушы бағалау :                 Төмен                Орташа                 Жоғары  № 4 – тапсырма Жеке жұмыс: Ерте   ортағасырлық   тайпалар     туралы дереккөздерді   талдай   отырып,   мемлекеттердің құрылуы   олардың   тұрмыс   тіршілігі   және дүниетанымы туралы тарихи диктант жазу  А­деңгейі  ­ 5 сөйлем  В деңгейі  ­  7 сөйлем  С­деңгейі   ­ 10 сөйлем Мақсаты:  тақырыпты   толық   меңгергенін бақылап   олардың   шығармашылық   қабілетін дамыту. Дескрипторлар:  1. Мемлекеттердің   құрылу уақыты мен қоғамдық   құрылысы,   тайпа   құрамы мен территориясы  2. Деректерден мысалдар келтіру  3. Тұрмыс тіршілігі туралы жазу 4. Дүниетанымы   мен     салт   дәстүрі туралы жазу   Қалыптастырушы бағалау:  әр   бала өзі осы тапсырманы қанша пайыздық деңгейде орындады сол пайыз ілінген орынға барып тұрады. 50% 75% 100%   Дәптер   мен қалам  Қабырға, жиһаздарда орналасқан карточкадағы мәліметтер № 5­тапсырма «Броундық   қозғалыс»     стратегиясы   бойынша топтарға арналған ақпарат орналастырылады «Қаған»  Ерте ортағасырлық мемлекеттердің алғашқысы­ Түрік қағанаты Бумын қаған Руна жазуы Мақсаты:  оқушылар жылдам ойлауға үйрету.  Дескрипторлар:  1. Жылдамдық  2. Нақты жауап  Рефлексия Қалыптастырушы бағалау: Жетондар   арқылы:     қызыл   –   төмен,   сары   – орташа, жасыл­өте жақсы  Үй   жұмысы:     «Түріктер   дәуірі»   эссе   жазып келу. Қалыптастырушы   бағалауға   арналған тапсырмалар:  «Идеялар себеті»  жәшіктерін толтырады. Оқушылар   бүгінгі   өтілген   тақырып   бойынша білетін   мәліметтерін   төменде   көрсетілген жәшіктерге жазып салады. Терминдер Тайпалар атаулары  Жер атаулары  оқушылардың   бүгінгі   сабақтағы Мақсаты: білімін жүйелеуге үйрету Сабақтың   соңында   оқушылар   рефлексия жүргізеді: «Алма ағашы» әдісі бойынша         ­ мен тапсырманы орындай алмадым     орындадым  ­ мен бүгін барлық тапсырманы жақсы Себеттер  Сабақтың соңы 6­минут Денсаулық  және  қауіпсіздік  техникасының сақталуы,  құндылықтар мен байланыс  (тәрбие  элементі) География  пәнімен  байланыс, өз  елін, жерін  сүюге,  ұлтжандылыққ а тәрбиелеу Психологиялық ахуал Топқа бөлу Қалыптастыру шы   бағалау кезіндегі сергіту сәттері  Саралау –оқушыларға қалай  көбірек қолдау көрсетуді  жоспарлайсыз? Қабілеті  жоғары оқушыларға қандай  міндет қоюды жоспарлап  отырсыз?  Ойды нақты жинауға, пікірін  ашық айтып, дәлелдер  келтіруге үйрету Бағалау – оқушылардың  материалды меңгеру деңгейін  қалай тексеруді  жоспарлайсыз?  Оқушылар өздерінің іс­ әрекеттерін критериалды  бағалау және кері байланыс  арқылы жүзеге асырады 1. Тақырыпқа сай тарихи диктант  жазу А­деңгейі – 5 сөйлем В­деңгейі – 7 сөйлем С­деңгейі – 10 сөйлем       2.Идеялар себеті Терминдер «теле», «қаған», «лауазым» Түркі тайпала ры 1.Қолшапалақ  2. Лайк­ дизлайк 3.Смайлик       4.Пайыздық   50 % 5.Бағдаршам  70% 100% Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікірімді білдіру үшін пайдаланамын. Өз сабағым туралы сол жақ  бағанда берілген сұрақтарға жауап беремін.   Сабақ бойынша рефлексия  Сабақ мақсаттары/оқу  мақсаттары дұрыс қойылды.   Оқушылардың барлығы ОМ қол жетті.  Сабақта саралау дұрыс  жүргізілді.  Сабақтың уақыттық кезеңдері  сақталды. Жалпы баға  Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да не  ойландырды)? 1: 2: Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да не  ойландырды)? 1:  2: Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың  жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?