МАНА СИЗ ГА ДАРС ИШ ЛАНМАСИ БУ МУТЛОКО БЕПУЛ БУНИ КАЛТА ГАПИРСАМ СИЗ ЛАР ИНФОРМАТИКА ДАРС ЛАРИДА ФОЙДА ЛАНИШЛАР ИНГИЗ МУМКИН ЧУНКИ ЯХШИ ТАЁР ЛАНГАН ИШОН МАСАНГ ОЧИБ ЮКЛАБ КУР ЁК МАСА ЮКЛА МАГИН УЗУР ОЛДИН ДАН САЛОМ ХАЙР ТАМОМ
Вазирлар Маҳкамасининг
2017 йил 6 апрелдаги
187сон қ арорига
1ИЛОВА
Умумий ўрта таълимнинг
ДАВЛАТ ТАЪЛИМ СТАНДАРТИ
1БОБ. АСОСИЙ ҚОИДАЛАР
1. Умумий ўрта таълимнинг давлат таълим стандарти (кейинги ўринларда давлат таълим
стандарти деб аталади) давлат таълим стандартининг мақсад ва вазифаларини, асосий принципларини,
таркибий қисмларини, давлат таълим стандартларини жорий этиш ҳамда давлат таълим стандартлари
талабларига риоя этилишини назорат қилиш тартибини белгилайди.
2. Давлат таълим стандартини ишлаб чиқиш қуйидаги ҳужжатларга асосланади:
Ўзбекистон Республикаси Конституцияси;
"Таълим тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қ онуни;
"Кадрлар тайёрлаш миллий дастури тўғрисида"ги Ўзбекистон Республикаси Қ онуни;
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг "Узлуксиз таълим тизими учун давлат таълим
стандартларини ишлаб чиқиш ва амалда жорий этиш тўғрисида" 1998 йил 5 январдаги 5сон қ арори;
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг "Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар бўйича
давлат таълим стандартини тасдиқлаш тўғрисида" 2013 йил 8 майдаги 124сон қ арори;
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг
тўғрисидаги низомни тасдиқлаш тўғрисида"ги 2017 йил 15 мартдаги 140сон қ арори;
O`zDSt 1.098. "Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Асосий қоидалар";
O`zDSt 1.192. "Ўзбекистон Республикаси стандартлаштириш давлат тизими. Ўзбекистон
Республикаси стандартларини ишлаб чиқиш, мувофиқлаштириш, тасдиқлаш ва рўйхатдан ўтказиш
тартиблари";
O`z DSt 1.593. "Стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатларни кўриб чиқиш, текшириш,
ўзгартириш киритиш ва бекор қилиш тартиби";
O`z DSt 1157:2008. Ҳужжатларни унификациялаштириш тизими. Ташкилийфармойиш ҳужжатлар
тизими. Ҳужжатларни расмийлаштиришга бўлган талаблар.
O`z DSt 1.8:2009. Асосий қоидалар. Тавсиялар.
3. Давлат таълим стандартини бажариш Ўзбекистон Республикаси ҳудудида фаолият
кўрсатаётган барча умумий ўрта таълим муассасалари учун мажбурийдир.
"Умумий ўрта
таълим
2БОБ. УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМНИНГ ДАВЛАТ ТАЪЛИМ
СТАНДАРТИНИНГ МАҚСАД ВА ВАЗИФАЛАРИ
4. Давлат таълим стандартининг мақсади умумий ўрта таълим тизимини мамлакатда амалга
оширилаётган ижтимоийиқтисодий ислоҳотлар, ривожланган хорижий мамлакатларнинг илғор
тажрибалари ҳамда илмфан ва замонавий ахбороткоммуникация технологияларига асосланган ҳолда
ташкил этиш, маънавий баркамол ва интеллектуал ривожланган шахсни тарбиялашдан иборат.
5. Давлат таълим стандартининг вазифалари қуйидагилардан иборат: умумий ўрта таълим
мазмуни ва сифатига қўйиладиган талабларни белгилаш;
умуминсоний ва
маънавий қадриятлар асосида ўқувчиларни тарбиялашнинг самарали шакллари ва усулларини жорий
этиш; ўқувтарбия жараёнига педагогик ва замонавий ахбороткоммуникация технологияларини
жорий этиш, умумий ўрта таълим муассасаларининг ўқувчилари ва битирувчиларининг
малакасига қўйиладиган талабларни белгилаш; кадрларни мақсадли ва сифатли тайёрлаш учун
таълим, фан ва ишлаб чиқаришнинг самарали интеграциясини таъминлаш; таълим ва унинг пировард
натижалари, ўқувчиларнинг малака талабларини эгаллаганлик даражасини тизимли баҳолаш
тартибини, шунингдек таълимтарбия фаолияти сифатини назорат қилишнинг ҳуқуқий асосларини
такомиллаштириш; давлат таълим стандартлари талабларининг таълим сифати ва кадрлар
тайёрлашга қўйиладиган халқаро талабларга мувофиқлигини таъминлаш.
миллий,
3БОБ. УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМ ДАВЛАТ ТАЪЛИМ
СТАНДАРТИНИНГ АСОСИЙ ПРИНЦИПЛАРИ
6. Давлат таълим стандарти қуйидаги асосий принципларга асосланади:
ўқувчи шахси, унинг интилишлари, қобилияти ва қизиқишлари устуворлиги;
умумий ўрта таълим мазмунининг инсонпарварлиги; давлат таълим стандартининг таълим соҳасидаги
давлат ва жамият талабларига, шахс эҳтиёжига мослиги; умумий ўрта таълимнинг бошқа таълим
турлари ва босқичлари билан узлуксизлиги ва таълим мазмунининг узвийлиги; умумий ўрта таълим
мазмунининг республикадаги барча ҳудудларда бирлиги ва яхлитлиги; умумий ўрта таълимнинг
мазмуни, шакли, воситалари ва усулларини танлашда инновация технологияларига
асосланилганлиги; ўқувчиларда фанларни ўрганиш ва таълим олишни давом эттириш учун таянч
ва
ривожлантиришнинг
таъминланганлиги;ривожланган хорижий мамлакатларнинг таълим соҳасида меъёрларни
белгилаш тажрибасидан миллий хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда фойдаланиш.
компетенцияларни
фанларга
умумий
оидТ/р
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Ўқув фанлари
Давлат ихтиёридаги соатлар
Она тили ва адабиёт
Ўзбек тили/рус тили
Чет тили
Тарих
Давлат ва ҳуқуқ асослари
Иқтисодий билим асослари
Математика
Информатика ва ахборот
технологиялари
Физика
Кимё
Биология
Табииёт ва география
Одобнома
Ватан туйғуси
Миллий истиқлол ғояси ва
маънавият асослари
Мусиқа маданияти
Тасвирий санъат
Чизмачилик
Технология
Жисмоний тарбия
Мактаб ихтиёридаги соатлар
Умумий соатлар
Амалий меҳнат машғулоти
(кун ҳисобида)
1
22
8
2
2
24
8
2
2
3
26
10
2
2
5
5
5
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
1
2
0,5
22,5 24
1
1
1
1
1
2
26
Синфлар
6
5
4
7
8
5
2
3
3
7
2
3
2
9
2
3
2
26 30,5 32,5 33,5 34
5
10
2
2
3
2
3
1
1
5
1
2
2
2
2
5
5
0,5 0,5 0,5
2
2
2
2
1
1
2
2
5
5
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
2
2
2
2
1
2
1
1
2
2
2
0,5 0,5
26 30,5 32,5 34 34,5
16
10
6
6
9
36
5
2
3
4
1
1
5
2
2
2
2
2
1
1
2
1
37
Ҳафталик
умумий
соат
264,5
67
16
23
14
2
2
45
4,5
8
6
9
13
4
2
3
7
7
2
12
18
2,5
267
ўқувчиларда фанларни ўрганиш ва таълим олишни давом эттириш учун таянч ва фанларга оид умумий
компетенцияларни ривожлантиришнинг таъминланганлиги;
ривожланган хорижий мамлакатларнинг таълим соҳасида меъёрларни белгилаш тажрибасидан миллий
хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда фойдаланиш.
4БОБ. УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМНИНГ ДАВЛАТ
ТАЪЛИМ СТАНДАРТИНИНГ ТАРКИБИЙ ҚИСМЛАРИ
7. Давлат таълим стандарти қуйидаги таркибий қисмлардан иборат:
умумий ўрта таълимнинг таянч ўқув режаси;
умумий ўрта таълимнинг ўқув дастури;
умумий ўрта таълимнинг малака талаблари;
баҳолаш тизими.
8. Умумий ўрта таълимнинг таянч ўқув режаси (кейинги ўринларда таянч ўқув режа деб
аталади) умумий ўрта таълим муассасаларида ўқитиладиган ўқув фанлари номи, ўқув юкламасининг
минимал ҳажми ҳамда уларнинг синфлар бўйича тақсимоти белгиланган ҳужжат ҳисобланади.
9. Таянч ўқув режа умумий ўрта таълим муассасаларининг дарс жадвалини ишлаб чиқиш учун
асос ҳисобланади.
10. Таянч ўқув режа умумтаълим фанлари бўйича белгиланган таълим мазмунини ўқувчига
етказиш учун ажратилган ўқув соатлари (давлат ихтиёридаги ва мактаб ихтиёридаги соатлар)нинг
минимал ҳажмини белгилайди.
Умумий ўрта таълимнинг таянч ўқув
РЕЖАСИ
11. Педагог кадрлар салоҳияти ҳамда моддийтехника базаси етарли бўлган умумий ўрта
таълим муассасаларида Қорақалпоғистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги, Тошкент шаҳар
халқ таълими бош бошқармаси ва вилоятлар халқ таълими бошқармаларининг рухсати билан умумий
ўрта таълим муассасаларининг педагогик кенгашларига дарс жадвалини тузишда таянч ўқув режадаги
умумий соатлар ҳажмидан ошмаган ҳолда, маълум бир фанларни чуқурлаштириб ўқитиш мақсадида
15%гача ўзгартириш киритиш ҳуқуқи берилади.12. Умумий ўрта таълимнинг ўқув дастури (кейинги ўринларда ўқув дастури деб аталади) таянч
ўқув режага мувофиқ ўқув фанларининг синфлар ва мавзулар бўйича ҳажми, мазмуни, ўрганиш кетма
кетлиги ва шакллантириладиган компетенциялари белгиланган ҳужжат ҳисобланади.
Ўқув дастури Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги томонидан ишлаб чиқилади ва
тасдиқланади.
13. Умумий ўрта таълимнинг малака талаблари умумтаълим фанлари бўйича таълим
мазмунининг мажбурий минимуми ва якуний мақсадларига, ўқув юкламалариҳажмига ҳамда таълим
сифатига қўйиладиган талаблардан иборат бўлиб, у қуйидагилардан ташкил топади:
билим ўрганилган маълумотларни эслаб қолиш ва қайта тушунтириб бериш;
кўникма ўрганилган билимларни таниш вазиятларда қўллай олиш;
малака ўрганилган билим ва шаклланган кўникмаларни нотаниш вазиятларда қўллай олиш ва янги
билимлар ҳосил қилиш; компетенция мавжуд билим, кўникма ва малакаларни кундалик
фаолиятда қўллай олиш қобилияти.
14. Баҳолаш тизими давлат таълим стандарти бўйича умумий ўрта таълимнинг малака
талабларини ўқувчилар томонидан ўзлаштирилиши даражасини ҳамда умумий ўрта таълим
муассасасининг фаолияти самарадорлигини аниқлайдиган мезонлар мажмуидан иборат.
5БОБ. УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМНИНГ ДАВЛАТ
ТАЪЛИМ СТАНДАРТИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ ТАРТИБИ
15. Ўзбекистон Республикасида давлат таълим стандартини жорий этиш, мувофиқлаштириш,
унга методик раҳбарлик қилиш Ўзбекистон Республикаси Халқтаълими вазирлиги томонидан амалга
оширилади.
16. Давлат таълим стандартини жорий этиш, шу жумладан умумтаълим фанлари бўйича таълим
мазмуни ва сифатига қўйиладиган минимал талабларни, умумий ўрта таълим муассасалари
битирувчиларига қўйиладиган малака талабларини тасдиқлаш педагогик тажрибасинов ишлари
муваффақиятли якунланиб, уларга эксперт баҳо берилгач амалга оширилади.
17. Давлат таълим стандартига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш белгиланган тартибда
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан амалга оширилади.
6БОБ. УМУМИЙ ЎРТА ТАЪЛИМНИНГ ДАВЛАТ ТАЪЛИМ СТАНДАРТИ ТАЛАБЛАРИГА
РИОЯ ЭТИЛИШИНИ НАЗОРАТ ҚИЛИШ
18. Давлат таълим стандарти талабларига риоя қилиш устидан назоратни амалга оширишнинг
мақсади давлат таълим стандарти талабларини бажариш даражасини аниқлаш, зарур чора
тадбирларни амалга ошириш асосида таълим сифатини таъминлашдан иборат.
19. Давлат таълим стандарти талабларига риоя қилиш устидан назорат Ўзбекистон Республикаси
Халқ таълими вазирлиги томонидан қуйидаги кўринишларда амалга оширилади:
давлат таълим стандарти талаблари асосида барча умумий ўрта таълим муассасаларида ўқувчилар
эгаллаши лозим бўлган малака талабларига баҳо бериш; таянч ўқув режа ва ўқув дастурларининг
бажарилишини таҳлил қилиш; умумий ўрта таълим муассасасида давлат таълим стандартлари
талаблари бажарилиши ва таълим сифатига таъсир этувчи омилларни, фойдаланилган педагогик ва
ахбороткоммуникация технологияларининг натижавийлигини таҳлил қилиш.
20. Умумий ўрта таълим сифатини назорат қилишнинг турлари қуйидагилардан иборат:
ички назорат Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги томонидан тасдиқланган тартиб
асосида умумий ўрта таълим муассасасининг мониторинг гуруҳи томонидан амалга оширилади;
ташқи назорат таълим соҳасидаги ваколатли давлат органлари, ҳудудий халқ таълими бошқаруви
органлари томонидан амалга оширилади; давлатжамоатчилик назорати қонун ҳужжатларида
белгиланган тартибда ҳудудий халқ таълими бошқаруви органлари ва нодавлат нотижорат
ташкилотларҳамкорлигида амалга оширилади; миллий ва халқаро даражада баҳолаш Ҳукуматнинг
тегишли қарори ҳамда халқаро шартномалар асосида халқ таълими бошқаруви органлари, нодавлат
нотижорат ташкилотлар ва халқаро ташкилотлар ҳамкорлигида амалга оширилади.
21. Умумий ўрта таълим муассасаси ўқувчиларининг билими сифатини назорат қилишнинг
рейтинг тизими тартиби Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳамда Вазирлар
Маҳкамаси ҳузуридаги Давлат тест маркази томонидан тасдиқланади.
22. Давлат таълим стандарти талабларининг бажарилмаганлиги учун
жавобгарлик қонун ҳужжатларига мувофиқ умумий ўрта таълим муассасаси раҳбариятига юкланади.
"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами",
2017 йил 10 апрель, 14сон, 230модда
Умумий ўрта таълимда қандай ўзгаришлар кутилмоқдаБошланғич синфларда дастурлаштириш ва шахмат кўникмалари бўйича сабоқ берилади. Олис
туманларда мактаблар филаллари пайдо бўлади.
26 апрел 2017, 14:35 Жамият
Халқ таълими вазирлиги сешанба куни бўлиб ўтган матбуот анжуманида умумий ўрта таълим
тизимида жорий этилаётган ўзшаришлар тўғрисида маълумот берди. Вазирлик матбуот хизматининг
хабар қилишича, ўзгаришлар 2017—2021 йилларда Ўзбекистонни ривожлантириш бўйича ҳаракатлар
стратегияси ҳамда ҳукуматнинг 15 мартдаги (Умумий ўрта таълим тўғрисидаги низомни тасдиқлаш
ҳақида) ва 6 апрелдаги (Умумий ўрта ва ўрта махсус, касбҳунар таълимининг давлат таълим
стандартларини тасдиқлаш тўғрисида) қарорлари асосида ишлаб чиқилди.
Мажбурий таълим тизими (9+3) учун 18 та умумтаълим фанидан таълим мазмунининг узвийлиги
тўлиқ таъминланган ҳолда умумий ўрта ҳамда ўрта махсус, касбҳунар таълимининг давлат таълим
стандартлари ишлаб чиқилди. Амалдаги давлат таълим стандартлари бундан 17 йил аввал умумий
ўрта таълим тизими учун алоҳида, ўрта махсус таълим тизими учун алоҳида ишлаб чиқилган.
Замон талабларидан келиб чиқиб ўқувчиларда информатика, ахборот технологиялари фанининг
дастлабки тушунчаларини шакллантириш мақсадида IIV синфларда математика фанини ўқитиш
мазмунига дастурлашнинг дастлабки тушунчалари сингдирилди.
«Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари» фани «Информатика ва ахборот
технологиялари» деб ўзгартирилди. «Меҳнат таълими» фани ўқув режада «Технология» фани деб
ўзгартирилди ҳамда бугунги кун талабларидан келиб чиқиб кўп тармоқли йўналишларга асосланган
ҳолда қайта ишланди.
Ўқувчиларда илк ёшданоқ шахмат ўйинларига қизиқишини ва мантиқий фикрлаш қобилиятларини
ривожлантириш мақсадида жисмоний тарбия фанидан ДТСга ўқувчиларда шахмат ўйинини
ўрганиш талаблари сингдирилди.
Такомиллаштирилган давлат таълим стандартлари 2017−2021 йиллар оралиғида босқичма
босқич амалиётга жорий этилади. Улар таълимтарбия жараёнига принципиал янги ёндашувнинг
жорий этилишига ва у орқали ўқувчиларда олган билимларини амалиётда тўғри қўллай олишга,
мустақил ижодий фикрлаш каби кўникмаларни ривожлантиришга хизмат қилади.
Мактаб ёшидаги болаларни умумий ўрта таълимга қамраб олиш туман (шаҳар) ҳокимликларининг
қарори билан мактабларга бириктирилган ҳудудлар (микроҳудуд) доирасида умумтаълим
муассасаси педагог ходимлари томонидан болаларни бирмабир (уймауй) рўйхатга олиш орқали
амалга оширилади. Бу мактабларда таҳсил олувчилар сонида номутаносибликларни бартараф этишга
хизмат қилади.
Эндиликда белгиланган меъёрлар бўйича тегишли майдонга эга бўлган умумтаълим
муассасаси синфларининг тўлиқлиги 35 нафардан ортиб кетишига йўл қўйилмайди.
Синф ўқувчиларини бўлиб ўқитиш бўйича ҳам нормалар белгиланди. Жумладан, малакали
ўқитувчилар етарли бўлган ҳолларда ўқувчилар сони 25 нафар ва ундан зиёд бўлган IIX синфларда
чет тили, айрим фанлар чуқур ўрганиладиган давлат ихтисослаштирилган умумтаълим
муассасаларида чуқурлаштириб ўқитиладиган фанлар, VIX синфларда информатика ва меҳнат
таълими, VIIIIX синфларда жисмоний тарбия фани, таълим бошқа тилда олиб бориладиган
муассасаларнинг IIIX синфларида ўзбек тили ҳамда таълим тили рус тили бўлмаган муассасаларнинг
IIIX синфларида рус тили фани дарсларини икки гуруҳга бўлиб ўтишга рухсат этилади.
Намунавий лойиҳалар бўйича қурилмаган, мослаштирилган биноларда жойлашган, ўқувчилар сони
етарли бўлмаган умумтаълим муассасаларида, олис (тоғли ва чўл ҳудуди) аҳоли пунктларида
жойлашган, таълим ўзбек тилида олиб борилмайдиган мактабларда ўқувчилар сони синфларни
тўлдиришнинг ўзига хос шартшароитларидан келиб чиқиб белгиланади.
Олис (тоғли ва чўл ҳудуди) аҳоли пунктларида яшовчи мактаб ёшидаги болаларнинг сифатли умумий
ўрта таълим олишини таъминлаш мақсадида тегишли туман (шаҳар) ҳокимликларининг қарори
асосида мактабларнинг филиаллари ташкил этилади. Бундай филиалларда ўқувчилар сони 100
нафаргача бўлади.
бошқа умумтаълим муассасаларига яқинлиги ҳамда моддийтехник базасининг ҳолатидан келиб чиқиб
ўқувчилар сони 180 нафаргача бўлган мактаблар ҳам филиалларга айлантирилиши мумкин.
Алоҳида шароитларда ёхуд узоқ муддат даволанишга муҳтож бўлган болалар умумий ўрта таълимни
ихтисослаштирилган мактаб, санаторий туридаги ихтисослаштирилган мактабинтернат, инклюзив
(уйғунлашган) шароитда яшаш жойларидаги умумий ўрта таълим мактабларида, уйда якка тартибда,
даволашпрофилактика муассасаларида стационар шароитда олишлари мумкин
ЯНГИ ДТС.docx
