Դանիել Վարուժան, <<Ձոն>>

ԴԱՆԻԵԼ ՎԱՐՈՒԺԱՆ1884-1915

«Դանիել Վարուժան մեծագույն փառքերեն մեկն է մեր քնարերգության, եթե ոչ մեծագույնը »:
Հակոբ Օշական, գրող

 Դանիել Վարուժանը (իսկական ազգանունը՝ Չպուգքյարյան) 1896–1902 թթ-ին սովորել է Կոստանդնուպոլսի Մխիթարյան, ապա՝ Գատըգյուղի (թաղամաս` Կոստանդնուպոլսում) վարժարաններում: Այդ տարիներին նրա վրա ծանր տպավորություն են թողել աբդուլհամիդյան ջարդերը,  որոնք հետագայում դարձել են բանաստեղծի ստեղծագործության հիմնական թեմաներից:

1902–05 թթ-ին Վարուժանն ուսանել է Վենետիկի Մուրատ-Ռափայելյան վարժարանում: Բանաստեղծին գրավել է Վերածնության շրջանի հզոր մշակույթը, խորապես ուսումնասիրել է նաև Հայաստանի պատմությունը, հին ու նոր գրականությունը:

1909 թ-ին Վարուժանն ավարտել է Գենտի (Բելգիա) համալսարանը, վերադարձել հայրենիք և մինչև 1911 թ. դասավանդել է Սեբաստիայի Արամյան վարժարանում, 1911–12 թթ-ին՝ Թոքաթի (այժմ՝ Եվդոկիա) ազգային ճեմարանում, 1912–15 թթ-ին եղել  Կոստանդնուպոլսի Լուսավորչյան վարժարանի տնօրեն: Նա ժամանակի հայ առաջադեմ մանկավարժներից էր: 

1905թ․ ընդունվում է Բելգիայի Գենտի համալսարան։1958թ․Գենտի համալսարանի գրադարանի դահլիճում ամրացվել է հուշատախտակ՝ Վարուժանի դիմաքանդակով և հայերեն, ֆրանսերեն ու ֆլամանդերեն արձանագրությամբ այն մասին, որ նա 1905–09 թթ-ին սովորել է այդ համալսարանում:

<< Ի՛նչ փոյթ կեանքը մեռնող ,
Երբոր երազը կ՛ապրի ,
Երբոր երազն անմահ է>։ Դ․Վ․

Տասը տարվա ընթացքում գրել է 4 գիրք , որոնք հրատարակվել են՝

1906թ. - <<Սարսուռներ>>

1909թ. - <<Ցեղին սիրտը>>

1912թ. - <<Հեթանոս երգեր>>

1921թ. - <<Հացին երգը>> (հետմահու)

«Ցեղին սիրտը» (1909 թ.) ժողովածուի մեջ գերիշխողը հայրենասիրական ոգին է. մեկտեղվել են ցեղի մորմոքն
ու արյան ընդվզումը ,
ապրելու հավատն ու մարդասիրությունը:



«Դանիել Վարուժանի .... «Ցեղին սիրտը» ժողովածուն աղոթագիրք էր ամեն մի ապստամբի համար այնտեղ՝ Թուրքահայաստանում, որտեղ գոյության իրավունքը թաթախված էր արյան մեջ՝ Եվրոպայի բարեմաղթությամբ:
Նրա երգերը բազում հերոսներ ծնեցին, նրա խոսքը գործի վերածվեց »:

Սերգեյ Գորոդեցկի, ռուս բանաստեղծ, թարգմանիչ

<<Բաղձանքս է ապագայի մարդերուն նվիրել այնպիսի երգ մը,որ հայրենիքը ինծի պես արարած մը
ծնած ըլլալուն գոնե չզղջա>>։ Դ. Վարուժան

ՁՈՆ

Դասի նպատակը՝
աշակերտները կիմանան Վարուժանի <<Ձոն>> բանաստեղծության ̀ իբրև մեր հայրենիքի փառավոր անցյալին, ողբերգական ներկային և բոցեղեն ապագային նվիրված հայրենասիրական երգ,

կդաստիարակվեն ազգային արժեքների և խորհրդանիշերի հանդեպ հպարտության զգացումով,

կստանան գեղագիտական գիտելիքներ,

կկարողանան վերլուծել բանաստեղծությունը, մեկնաբանել գաղափարը, առանձնացնել կարևոր մտքերը:

Եղեգնյա գըրչով երգեցի փառքեր.— Քեզի ընծա՜, իմ հայրենիք — Սոսյաց անտառեն էի զայն կըտրեր… սոսիների— Քեզի ընծա՜, հին հայրենիք —Եղեգնյա գըրչով երգեցի քուրմեր.Ընդ եղեգան փող լու’յս ելաներ:

ՓԱՌՔ ՀԱՅՐԵՆԻՔ ՔՈՒՐՄ

ԼՈՒՅՍ


Սոսյաց անտառ–
սոսի(չինար) ծառը հին Հայաստանում եղել է պաշտամունքի առարկա: Այն համարվել է սուրբ ծառ: Այդ ծառին նվիրված հեթանոսական տաճար է եղել էրեբունիում (Արին - Բերդ), իսկ մայրաքաղաք Արմավիրը շրջապատված է եղել սոսիների պուրակով,որոնց տերևների ձայնից քրմերը գուշակություններ են արել:

Ընդ եղեգան փող լույս ելաներ

Հիշել՝ Մ․Խորենացի, <<Հայոց պատմություն>> , <<Ծնունդ Վահագնի>> առասպելը

Հին հայրենիք

ծովից ծով

Փառք

տաճարներ

Քուրմեր

Տիգրան Մեծ

Վահագն

հպարտություն

Հայկ

Գողթան երգեր

հեթանոսություն

Եղեգնյա գըրչով երգեցի կարոտ.— Ձեզի ընծա՜, հայ պանդուխտներ —Ան տարաշխարհիկ բույսի մ’էր ծըղոտ… այլ աշխարհի— Ձեզի ընծա՜, հեգ պանդուխտներ — խեղճԵղեգնյա գըրչով երգեցի հարսեր.Ը նդ եղեգան փող ո՛ղբ ելաներ:

կարոտ, հայ պանդուխտ, հարս

ողբ

Հիշել՝ Մ․ Գալշոյան, <<Կռունկ>> , Գր Զոհրապ, <<Այրին>>

Ը նդ եղեգան փող ո՛ղբ ելաներ

Հիշել՝ Մ․ Գալշոյան, <<Կռունկ>> , Գր Զոհրապ, <<Այրին>>

հեգ պանդուխտ

Օտար երկիր

կարոտ

միայնություն

տարագիր

հարս, կին, երեխա

արտագնա աշխատանք

անորոշություն

վերադարձ

Եղեգնյա գըրչով երգեցի արյուն.— Ձեզի ընծա՜, սուրի զոհեր —Ան ծլած էր մոխրի մեջ իբրև կընյուն… եղեգնախոտ— Ձեզի ընծա՜, կրակի զոհեր —Եղեգնյա գըրչով երգեցի վերքեր.Ընդ եղեգան փող սի՛րտս ելաներ:

Արյուն , սուրի զոհեր , կրակի զոհեր , վերքեր
  «Ընդ եղեգան փող սի՛րտս ելաներ>։


Բացատրել նշված տողը / առաջադրանք աշակերտին /

ԸՆԴ ԵՂԵԳԱՆ ՓՈՂ ՍԻՐՏՍ ԵԼԱՆԵՐ

արյուն

անմեղ զոհեր, մահ

ցեղասպանություն

ջարդ

եղեռն

ողբերգություն

հիշողություն

տառապանք, ցավ

նախճիր

գաղթ

Եղեգնյա գըրչով որբ տունս երգեցի.— Քեզի ընծա՜, հայր ալեհեր –Ցամքած աղբյուրեն մեր զայն հոտեցի… կտրեցի— Քեզի ընծա՜, մայր կարեվեր — ծանր վիրավորԵղեգնյա գըրչով օջախս երգեցի.Ընդ եղեգան փող ծու՛խ ելաներ:

Որբ տուն, ալեհեր հայր, կարեվեր մայր

Բացատրել վերջին 2 տողերի իմաստը / առաջադրանք աշակերտին /

Հիշել՝ Հ․ Սահյան, <<Արագիլները>>

Ընդ եղեգան փող ծու՛խ ելաներ

ալեհեր հայր

կարեվեր մայր

Որբ տուն

ավերված

աղոթք

ծխանի ծուխ

օջախ

լաց

լքված

Ու պայքա՜ր, պայքա՜ր, պայքա՜ր երգեցի.— Ձեզի ընծա՜, հայ մարտիկներ —Գրիչս եղավ անթրոց սըրտերու հնոցի…— Ձեզի ընծա՜, քաջ մարտիկներ —Եղեգնյա գըրչով վըրեժ երգեցի.Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելաներ:

Վարուժանի «Ձոնը» վշտի և կարոտի, ծանր ապրումների և զորեղ զգացումների ամբողջություն է: Բանաստեղծությունն ավարտվում է խոր հավատով ու պայքարի ոգեշունչ խոսքերով.

անթրոց- կրակխառնիչ

Ընդ եղեգան փող բո՛ց ելաներ․․․

ՀԱՅ ՄԱՐՏԻԿՆԵՐ

քաջ

անձնազոհ

համարձակ

վրիժառու

ընկերասեր

նահատակ

հայրենասեր

Իմաստավորում

1. Գտնել բանաստեղծության բառերի ներքին կապը։
Փառք -> կարոտ-> արյուն-> որբ տուն-> վրեժ

2. Մեկ նախադասությամբ ամփոփել յուրաքանչյուր տան գաղափարը։

1․ Փառքեր երգելիս եղեգան փողից լույս է ելնում։
2․Երբ կարոտ է երգում, մեր եղեգան փողից ողբ է ելնում։
3․Արյուն երգելիս եղեգան փողից սիրտն է ելնում։
4․ Երբ որբ տունն է երգում, եղեգան փողից ծուխ է ելնում։
5․Պայքար ու վրեժ երգելիս եղեգան փողից բոց է ելնում։

Կշռադատում