: Kompyuter va uning qurilmalari

 

“Informatika” fani o’qituvchisi

Akbarova Shahnozaning

 “Informatika va AT” fanidan o’tgan

OCHIQ  DARS  ISHLANMASI.

 

Informatika yo’nalishi

3-guruh.

 

 

                                   Mavzu: Kompyuter va uning qurilmalari

 

Dars turi: -Amaliy.

 

Dars o’tkazish vaqti: 10.02.2020 yil -207 xona.

 

Dars maqsadi:

1  O’quvchilarga mavzuni qiziqarli tarzda etkazish

2. O’quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash.

3.Dars mobaynida o’quvchilar bilan ishlash

 

Dars jihozi. Kompyuter, prezentatsiya, plakat, krossvord, “rag’bat” kartochkalari, tarqatma matеriallar, klastеr.

            Darsni bosqichlari va vaqt taqsimoti

 

№	Jarayonni taqsimlash.		Vaqt
1	Tashkiliy qism.		5 daqiqa
2	Kirish		5 daqiqa
3	Takrorlash. “Aqliy hujum” o’yini		5 daqiqa
4		Yangi mavzu.	15 daqiqa
5		Mustahkamlash. Turli testlar	6 daqiqa
5		Yakuniy qism.Oquvchilarni  dars haqida fikri          ’Eng so’nggi fikr’	5 daqiqa
6		Baholarni e’lon qilish	2 daqiqa
		Uyga vazifa	2 daqiqa
Ilova.      Ochiq dars jarayonidan fotolavhalar.

 

                               Darsning borishi:

1. Tashkiliy qism.

1 Yo’qlama – bu jarayonda o’quvchilarning formasi va davomati tеkshiriladi.

2 O’qituvchi xonani darsga tayyorligini kuzatadi.

3 Yurtimizga oid so’nggi yangiliklar, siyosiy jarayonlar haqida qisqa suhbat.

 

                   2.Kirish  qismi.

O’qituvchi dars noan’anaviy testlar va turli savollar  tarzida o’tilishini e’lon qiladi va shartlari bilan tanishtiradi.

         3Takrorlash. “Aqliy hujum” o’yini. Guruhlarda eng ko’p “rag’bat” kartochkalari yig’ish.

Savollar ro’yhati:

 

1.      Axborot nima?

2.      Xotira qurilmalari

3.      Slayd nima

4.      operatsion tizimga ta’rif

5.      Axborot xossalari

6.      Asosiy qurilmalar

7.      Skanerni vazifasi

8.      Ma’lumot nima

9.      Multimedia nima

10.  Yacheyka nima

    

 

  4.Yangi mavzu. O’qituvchi yangi mavzuni taqdimot slaydlar  hamda klasterlar orqali bayon qiladi. O’quvchilarga qayd ettiradi.

 

 

5.Yakuniy qism.

5.1.“Eng so’nggi fikr” o’yini. Har bir guruhdan bir a’zo chiqib, o’tilgan dars bo’yicha yakuniy xulosa, fikr-mulohazalarini bayon qiladi. Berilgan javoblarga qarab barcha guruhlar sovg’alar bilan taqdirlanadi.

5.2 Baholarni e’lon qilish. Guruhlar baholanadi va uni a`zolarga har biriga shu baho qo’yiladi.

          5.3 Uyga vazifa:

Har bir o’quvchi ozining ierarxik modelini tuzib kelish.

 

 

 

 

 

       Mavzu: Kompyuter va uning qurilmalari

                          

                               Reja :

 

1. Kompyuter haqida umumiy tushuncha.

 

2. Kompyuterning asosiy qurilmalari

 

3. Kompyuterning  qo’shimcha  qurilmalari.

 

 

KOMPYUTER                                    

 

Kompyuter deganda- dastur asosida axborotlarni katta tezlikda qayta ishlashni ta'minlovchi universal avtomatik qurilmani tushunish mumkin. Birinchi shaxsiy kompyuter 1973- yilda Fransiyada Truong Trong Ti tomonidan ishlab chiqilgan. Avvaliga mazkur shaxsiy kompyuter elektron o'yinchoq sifatida qabul qilindi. Bu kompyuter 1977- yilda amerikalik Stiv Jobs boshchiligidagi "Apple Computer" firmasi tomonidan mukammallashtirildi hamda dasturlarning katta majmuini tatbiq etib, ommaviy ravishda ishlab chiqarila boshlandi. Shundan beri

kompyuter hayotimizda mustahkam joylashib, axborotni qayta ishlashning eng zamonaviy vositasiga aylandi.

 

Sistema bloki asosiy qurilma   Sistema bloki asosiy xotira, protsessor va elektron sxemadan tashkil topgan. Asosiy xotira esa tezkor xotira

qurilmasi (TXQ) hamda doimiy xotira qurilmasi (DXQ)dan tashkil topgan. TXQda (boshqacha nomi RAM ― Random Access Memory) kompyuterga kiritilgan va ish jarayonida hosil bo’lgan barcha axborotlar

saqlanadi. Kompyuter manbaadan uzilgach TXQdagi ma’lumotlar o’chib ketadi. DXQda esa axborotlar o’zgarmasdan doimiy saqlanadi.

 

 

                      

 

Ona plata sistema blokining qismlari

Ona plata (ingl. Motherboard yoki ingl. mainboard — Asosiy plata; материнка)  Shaxsiy kompyuterning asosiy komponentlari (Markaziy protsessor, TXQ  kontrolleri va TXQ, yuklanuvchi DXQ, BIOS kontrollerlari) o’rnatiladigan plata. Odatda ona platada razyomlar  (slotlar) joylashgan  bo’ladi.

 

                

 

 

Mikroprotsessor sistema blokining qismlari

Mikroprotsеssor (MP) ShK ning markaziy bloki bo’lib, u ma­shinaning barcha bloklari ishini boshqarish hamda axborot ustida arifmеtik va mantiqiy amallarni bajarish uchun mo’ljallangan.

 

Mikroprotsessor- ma`lumotlarni qaytaishlovchi va barcha qurilmalarni boshqaruvchi sxema

 

                                    

 

Tovush platasi (ing. Sound adapter, adapter - moslashtiruvchi) - axborot saqlagichlarga yozilgan raqamli audio-axborotni  tovushlarga aylantirib beruvchi  qurilma. Qurilmaning chiqish qismiga ovoz  kuchaytirgich yoki karnaylarni ulash mumkin. Tovush platasi o'z mikro- protsessoriga ega bo'lib, tovushni kiritishda  analog-raqamli o'zgartirish va chiqarishida o'zgartirishni ta'minlaydi.

 

                            

 

 

Video platasi  sistema blokining qismlari

Video plata-(ing. Graphics adapter) - murakkab tasvirlar va
millionlab ranglarni qayta ishlashni ta'minlab beruvchi plata. Bu plata 16 o'z mikroprotsessori va tezkor xotirasiga ega bo'ladi. Zamonaviy video-plata hajmli va uch o'lchovli grafika bilan ishlash imkoniyatiga ega. Hozirgi kundagi juda ko'p dasturlar va o'yinlar 64 Mb yoki 128 Mb sig'imli video- platalar bilangina ishlaydi.

 

                                 

 

Vinchester sistema blokining qismlari

Vichestor-qattiq disk(ing.HDD,Hard—qattiq,Disk—disk,Drive—dvigatel) -deb ataluvchi turisiz tasavvur qilib bo'lmaydi. Bu xotirani asosiy xotira qurilmasi deb ham atash mumkin. Chunki, birinchidan: qattiq disklar, odatda, kompyuterning sistema bloki ichiga joylashtirilib, asosiy 17 platada shleyf orqali ulanadigan maxsus joyi bor (shuning uchun axborot almashinuvi juda tez); ikkinchidan: kompyuterga operatsion sistema o'rnatilayotganda kompyuterga mos parametrlar operatsion sistemaga bog’lab qattiq diskka yozib saqlanadi.

 

 

 

Monitor

Monitor –Ma’lumotlarni ekran  orqali foydalanuvchiga chiqarish qismi.

                              

                                 MONITOR TURLARI

 

Elektron nurli trubkali                                    Suyuq kristalli

 

                                   

 

 

    Plazmali (LED)                                Sensorli monitor

 

                   

 

 

 

 

 

Klaviaturalar (asosiy qurilmalar)

Klaviatura –kompyuterga ma’lumotlarni kiritish qurilmasi.Uning quyidagi turlari mavjud:

 

Standart (103ta klavish)        Multimediali                  Erganamik

 

                        

 

 

 

Sichqoncha-kompyuterga axborotlarni kiritishning koordinatali qurilmalari hisoblanadi.Ular klaviaturaning o’rnini to’laligicha almashtira olmaydi.Bu qurilmalar asosan ikki yoki uchta boshqaruv tugmasiga egadir.

 

                                     

 

 

Modem (qo`shimcha qurilmalar)

Modem–axborotni kompyuterdan uzatish kabeliga o`tkazuvchi maxsus electron qurilma.Modem modulyator va demodulyator so`zlari birikmasidan xosilbo`lgan .Zamonaviy modemlarning tezligi  2400, 9600, 14400, 19200, 22880,33600 bobdan iborat.

Modem tushunchasi va uning vazifasi. Modem modulyator –demodulyator so`zlarining qisqartmasi hisoblanadi.Ushbu qurilmaning asosiy vazifasi kompyuterdan olingan raqamli signalni uzatish uchun analog shakliga aylantirish va qabul qilingan signalni analog shakldan raqamli shaklga qaytarish hamda aloqa kanallari bo`ylab uzatishdan iborat. Modem signalni telekommunikasiyalar bo`ylab Modem ichki va tashqi turlarga bo`linadi va har ikkalasi ham internetga yoki telekommunikasiya tarmoqlariga ulanish uchun hizmat qiladi.

Tashqi faks /modem	Simsiz modem	Ichki modem

 

Videoproektorlar-ma’lumotlarni yirik o’lchamda tasvirlash uchun ishlatiladigan qurilmadir.Unda tasvir o’lchami ekranda yirik holatda aks ettiriladi.Bu qurilma kompyuter bilan birgalikda foydalanishga mo’ljallangan bo’lib ko’proq katta auditoriyalarda va zallarda hamda turli majlislarda prezintatsiya va videoroliklarni namoyish etish uchun ishlatiladi.

                   

 

 

Kolonka(qo`shimcha qurilmalar)

Qo`shimcha qurilmalarKalonka-tovushli ma’lumotlarni chiqarish qurilmalari, Aktiv kalonkalar dinamiklar soni (1 yoki 2) bo’yicha har xil bo’ladi.

                                  

 

Skaner (qo`shimcha qurilmalar)

Skaner-tasvir va matn ma’lumotlarni  kompyuterga kiritish qismi. Skanerlar rangli va rangsiz bo’ladi.

 

                                    

 

 

Printer(qo`shimcha qurilmalar)

Printerlar-ma’lumotlarni bosmaga chiqarish qurilmasi. Printerlarni lazerni, matritsali,bosma turlari bor . Matritsali printer pechatlash qurilmasiga o’xshaydi. Sepuvchi printerlarda qog’oz ustidan bo’yoq joylashgan qurilmalar harakatlanadi va kerakli joyga bo’yoq

bilan nuqta qoldiradi. Lazer printerlarni pechatlashi

kserokslar ishlashiga o’xshash  holda bo’ladi.

 

                                 

 

Plotter(qo`shimcha qurilmalar)

Plotterlar-ma’lumotlarni bosmaga chiqarish qurilmasi. Printerdan farqli ravishda plotter katta hajmadagi qog’ozlarga , bannerlarga ma’lumotni bosmalaydi

                               

 

                              

Operativ xotiralar tezkor hotira bo’lib,odatda zamonaviy platalar ikki turdagi DDR hotiralari bilan ishlay oladi. SDRAM va DDR2.

 

                                     

 

Axborotlarni saqlovchi va tashuvchi vositalar:fleshka,CD va DVD disklar

Fleshkalar juda katta hajmdagi axborotni o’z ichiga sig’dira oladigan yarim o’tkazgichli elementlardan qurilgan hotira.Hozirda flash hotiralarining hajmi 32 gb gacha bo’lgan axborotni o’ziga sig’dira oladi.

 

                                        

 

CD disklar bu kompakt disk so’zlarining bosh harflaridan olingan nomli disklar bo’lib, axborotlarni saqlash uchun optic yuzadan iborat,yumaloq disk ko’rinishidagi axborot tashuvchi hisoblanadi.Kompakt disklar 700 Mbayt hajmga ega bo’lib, unga ma’lumot o’quvchi disk qurilmaning lazer nuri yordamida yoziladi va o’qiladi.

 

                                            

 

 

DVD disklar bu dijigal video disk so’zlarining bosh harfidan iborat nomli disklar hisoblanadi.Bu disklar 4,5 Gbayt hajmga ega bo’lib,CD disklarga nisbatan 7 barobar ko’p axborot sig’dirishi mumkin.

 

                                             

 

 

 

5.Mustahkamlash.”turli testlar”har bir o’quvchiga tarqatiladi.

 

 

 

                                                      Тест

Автор: Akbarova Shahnoza

                                                       Variant-1

 

Savol 1

Fayl bu....

1) diskdagi programma yoki ma`lumotlar to`plami

2) hotiraga saqlash

3) matn muharriri

 

Savol 2

Kompyuterning ishlash tezligi nimaga bog`liq?

1) ma`lumotlarni soniga

2) kompyuter yiliga

3) prosessor chastotasiga

 

Savol 3

Matn qaysi klavishlar orqali katta harflarda teriladi?

1) Caps Lock

2) Shift

3) Ctrl+z

 

Savol 4

Internet qaysi tarmoq turiga kiradi?

1) lokal

2) global

3) mintaqaviy

 

Savol 5

Kiritish qurilmasi nima?

1) modem

2) sichqoncha

3) klaviatura

                     

Savol 6

Pover Point dasturini asosiy vazifasi nimalardan iborat?

1) rasmlar chizish

2) prezintasiya yaratish

3) rasmga olish

 

Savol 7

Korzina yorlig`ining vazifasi nima?

1) o`chirilgan fayllarni vaqtincha saqlash

2) fayllarni o`chirish

3) fayllarni saqlash

 

Savol 8

Skaner-bu...?

1) grafik ma`lumotlarni kiritish qurilmasi

2) grafik ma`lumotlarni chiqarish qurilmasi

3) barcha javoblar to`g`ri

 

Savol 9

Elektron manzilni belgilovchi mahsus belgini ko`rsating?

 1) www

2) @

3) http

 

Savol 10

Ahborot ta`lim tarmog`i internetdagi qaysi saytda joylashgan?

1) google uz

2) mail uz

3) ziyonet uz

                                               Variant-2

Savol 11

Quyidagilardan qaysi biri rasm muharrirlari?

1) Pover Point

2) Photo shop

3) Sound Forge

 

Savol 12

Virtual so`zi qaysi tildan olingan?

1) Rus tilidan

2) Lotin tilidan

3) Fransuz tilidan

 

Savol 13

Manipulyatorlar qanday qurilma?

1) klaviatura

2) sichqoncha

3) monitor

 

Savol 14

"Piksel" so`zi nima deb tarjima qilinadi?

1) vergul

2) nuqta

3) chiziqcha

 

Savol15

Ahborotning eng kichik o`lchov birligi nima?

1) bayt

2) bit

3) barcha javob to`g`ri

 

Savol 16

Internet tarmog`iga ulashni ta`minlaydigan qurilmani aniqlang.

1) kabel

2) modem

3) barcha javob to`g`ri

 

Savol 17

Kompyuter qurilmalariga hizmat ko`rsatuvchi dasturlar qanday nomlanadi?

1) drayver

2) prosessor

3) dispecher

 

Savol 18

Elektron pochta nima?

1) ma`lumotlarni qabul qiluvchi dastur

2) ma`lumotlarni uzatuvchi dastur

3) barcha javoblar to`g`ri

 

Savol 19

CD disklarga qancha hajmdagi ma`lumotlar sig`di?

1) 500mb

2) 600mb

3) 700mb

Savol 20

Yacheykada #### belgi nimani bildiradi?

1) raqamning yacheykaga sig`maganligini

2) raqamning noto`g`ri ekanligini

3) raqamlarning hajmi kattaligini

 

Ответы:

1) (1 б.) Верные ответы: 1;

2) (1 б.) Верные ответы: 3;                                

3) (4 б.) Верные ответы: 1;                                                           

4) (1 б.) Верные ответы: 2;

5) (1 б.) Верные ответы: 3;

6) (1 б.) Верные ответы: 2;

7) (1 б.) Верные ответы: 1;

8) (1 б.) Верные ответы: 1;

9) (1 б.) Верные ответы: 2;                                                     

10) (1 б.) Верные ответы: 3;

11) (1 б.) Верные ответы: 2;

12) (1 б.) Верные ответы: 2;

13) (1 б.) Верные ответы: 2;

14) (1 б.) Верные ответы: 2;                       

15) (1 б.) Верные ответы: 2;

16) (1 б.) Верные ответы: 2;

17) (1 б.) Верные ответы: 1;

18) (1 б.) Верные ответы: 3;

19) (1 б.) Верные ответы: 3;

20) (1 б.) Верные ответы: 1;