1

Бұл мысалдан қандай қорытынды жасауға болады?
Оқушылардың қайсысы нақты мәнін анықтаған?

Төрт оқушы сызғаштың көмегімен 15.0cm болатын қарындаштың ұзындығын өлшейді. Оқушылардың алған нәтижелері төменде көрсетілген. Осы графиктердің қайсысы нақты бірақ дұрыс емес?

Жүйелік(нөлдікті қателіктердіқоса алғанда) және кездейсоқ қателіктердің арасындағы айырмашылықтарды көрсету;

Нақтылық пен ұқыптылық арасындағы айырмашылықты түсіну;

Қателіктерді есептеу (соның ішінде графиктер арқылы);

Кездейсоқ қателіктер мен жүйелік қателіктерді ажырата алады;

Зертханалық жұмыста жіберілген қателіктерге анализ жасай алады;

Қателіктерді ескере отырып, жұмысты жақсарту жолдарын ұсынады

Ұқыптылық пен нақтылықтың айырмашылығын біледі;

Пәнге тән лексика мен терминология:

Егер өлшеген шаманың мәнін m деп, ал өлшеу қателігін һm деп алатын болсақ, онда өлшеу нәтижесі былай жазылады:
M=m ± һm немесе (m – һm) < M< (m+һm).

Жүйелік қателіктер дегеніміз аспап арқылы тікелей өлшеулер кезінде жіберілетін қателіктерді айтуға болады. Олар: Аспаптың ескіруінен, аспаптың көрсетішінің дұрыс көрсетпеуінен немесе сынған құралды қолдану нәтежесінен болуы мүмкін.
Мына көрсетілген графиктерден аспаптың нәтижесінен болған қателіктерді айтуға болады. Яғни біздің пайда болған ауытқуларымыз осы құралдың жіберілген қателік болып табылады.

Кездейсоқ қателіктер сырты немесе бірнеше өлшемдер жасау кезінде жіберілетін қателіктер бола алады. Кездейсоқ қателіктерді жібермеу мүмкін емес. Мысалы кез келген шаманы өлшеу кезінде оған әрекет ететін сырқы факторлар нәтижесінен болуы мүмкін. Графигін алып қарайтын болсақ анықталатын шамалардың барлығы біркелкі емес болып келеді.

Жанама өлшеулер арқылы анықтасақ оның салыстырмалы қателігі мен абсольт қателігін былайша анықтауға болады:
мысал y=b-c болса 𝑦𝑦±∆𝑦𝑦=(𝑏𝑏−𝑐𝑐)±(∆𝑏𝑏+∆𝑐𝑐)
x=b * c болса ∆𝑥 𝑥 ∆𝑥𝑥 ∆𝑥 𝑥 𝑥𝑥 ∆𝑥 𝑥 = ∆𝑏 𝑏 ∆𝑏𝑏 ∆𝑏 𝑏 𝑏𝑏 ∆𝑏 𝑏 + ∆𝑐 𝑐 ∆𝑐𝑐 ∆𝑐 𝑐 𝑐𝑐 ∆𝑐 𝑐
𝑧𝑧= 𝑏 𝑛 𝑏𝑏 𝑏 𝑛 𝑛𝑛 𝑏 𝑛 болса ∆𝑧 𝑧 ∆𝑧𝑧 ∆𝑧 𝑧 𝑧𝑧 ∆𝑧 𝑧 =𝑛𝑛 ∆𝑏 𝑏 ∆𝑏𝑏 ∆𝑏 𝑏 𝑏𝑏 ∆𝑏 𝑏

y – шамасы төмендегі формуламен есептелінеді:y = px/q2 мұндағы,





y - шамасының салыстырмалы қателігін табыңыз?
εy=εp+εx+2∙εq=16%